MESKEN DÂVASI HAKKINDA HAYRET VE İBRETLE
OKUNACAK BİR RAPOR!
1953 yazında Birleşmiş Milletler ik-tisadî teşkilâtından, Türkiyenin Mesken dâvasını yakinen incelemek üzere bir komite memleketimizi ziyaret etmişti.
Komiteye Türkiyenin muhtelif yer-lerindeki toplu mesken inşaatı mahallen gösterilmiş ve heyet sırasiyle, Nafia Ve-kâleti Teşkilâtını, İller Bankasını, An-kara ve İstanbul İmâr Müdürlükleri teş-kilâtını ve işlerini mahallen tetkik et-miş lüzumlu izahat almıştır.
Bu meyanda, Ziraî mesken kredisi işlerini tetkik etmek üzere Ziraat Ban-kasını da ziyaret eden heyetin yaptığı konuşmaları, diğer ziyaretlerde olduğu gibi, heyete refakat eden Türk yüksek mimarlar Odası delegeleri not halinde tesbit etmişler ve Odanın 1956 yıllık raporunda neşretmişlerdir.
Aşağıda aynen iktibas ettiğimiz bu konuşmayı okuduktan sonra, İdarecileri-mizin Ziraî mesken kredisi tatbikatını nasıl idare ettiklerini ve yabancı müte-hassıslara ne şekilde göstermek istedik-lerini ve onların sordukları suallerle dâvayı ve hakikatleri nasıl meydana çı-kardıklarını hayret ve ibretle okuya-caksınız.
İşte, raporun Ziraî Mesken Kredi bahsine ait kısmı:
«11.30 da Paquay, Bath ve Ewing ve Van der Meer'in iştirakiyle Ziraat Ban-kası Umum Müdürlük Odasında Mithat Dülgg ve Bankanın alâkalı memurları-nın iştirakiyle toplanıldı.
Evvelâ Ziraat Bankasının kuruluşu ve vazifeleri hakkında izahat verildi:
Çiftçiye 20 sene vade ile Ziraî kre-di veririz. Krekre-di talepleri banka serma-yesinin 2 - 3 misli olduğu için geçen se-neye kadar köylüye mesken mevzuunu ele alamadık. Geçen sene 20 sene vâde ile ve % 3 faizle köylüye mesken ve iş-letmenin diğer binalarını yapmıya ka-rar verdik. Memleketin mütehassıs ele-manlariyle bir jüri teşkil edilerek bu hususta bir müsabaka tertipledik. Neti-cede 7 bölge için ikişerden 14 tip işletme
ve bina tesbit edildi. Yapılan hesaplara göre beher İşletme vasatî 10.000 (max. 15.000) TL. sına mal olacak. Her sene 60.000.000 TL. tahsis edebiliyoruz. Geçen sene inşaata başlıyacaktık. Zelzele buna mâni oldu. İlk imkânları, Çanakkale'de Ezine'de bir köy, diğeri Adana'da Misis köyüne tahsis ettik. 3.576.000 TL. har-cadık. Şimdi Selçuk mıntıkasında iki köy yapıyoruz.
Türkiye'de 40.000 köy ve 30 senede bu işi bitireceğiz.
Sual — Hangi köyleri evvelâ yapa-caksınız?
Cevap — Hudut ve yollar üzerin-deki ve turistik köyleri evvelâ, sonra da sıhhî durumu en kötü olandan başlıya-cağız.
Ecnebi sermayeye ihtiyacımız var-dır. Az kâr vererek şirketlere bu işi anahtar teslimi yaptırmak istiyoruz. Bir-leşmiş Milletlerin malî yardımı ile 5-10 senede halledebiliriz. Fakat şunu da müdrikiz ki, bugün 120.000.000 TL. dahi olsa memleketimizdeki şartlar ve orga-nizasyon yokluğu dolayısiyle harcıya-mayız.
Çıkardığımız tahvillerden 30.000.000 u (ki bu 60.000.000 a dahildir) bu yazıyı ayırırız.
Sual — Tahvüleri % 5 faizle çıkarı-yorsunuz. Köylüye % 3 nasıl verirsiniz. Ayrıca masraflarını kim karşılar.
Cevap — Aradaki % 2 açığı ve mas-rafları hükümet bize öder. Para ve or-ganizasyon yardımını bekliyoruz.
Vander Meer — Arazisi olmayan çiftlik işçilerine kredi veriyor musunuz?
Cevap — Bunlara Ziraî kredi Koo-peratifleri 1400 tane müteselsil kefalet-le kredi verirkefalet-ler.
Van Der Meer — Bir işletme ne kadar kredi alabilir?
Cevap — Her ziraî işletmenin bizde ekspertizi vardır. İşletmenin kıymetinin % 75 ine kadar kredi veririz. Ancak Bankamızdaki İşletmenin alacağı bütün krediler (Ziraî kredi, Hayvan kredisi
ve İnşaat kredisi) bu limiti geçemez. Ay-rıca almış olduğu bütün kredüerin se-nelik taksidi o işletmenin sese-nelik geli-rinin % 50 sini geçemez.
Van Der Meer — Bu inşaat işlerini organize edecek teşkilâtınız var mı?
Cevap — Kontrol edecek 8 - 1 0 mi-marlık bir büromuz var. İnşaatları mü-teahhitlere yaptıracağız. Ecnebî şirket-lerin alâkasını bekleriz. Bir Alman şir-keti iki senedir tetkikat yapıyor. Bir iş-letmeyi 6000 liraya yapabilecekler.
Ewing — Görüyoruz ki senede 60.000.000 TL. ile senede 6000 ev yapı-labilir. Bu çok az. Köylünün evini ken-disi yapması lâzımdır. Kenken-disine bu hu-susta yardım etmek icap eder. Evini kendisi yapmak isterse yardım etmiye-cek misiniz?
Cevap — Kendisi yapmak isteyen-lere bizim şart ve plânlarımızı kabul ede-rek, demir çimento ve para vereceğiz. Hasanoğlan'da bu ay 300 ev yap-maya başlıyacağız. İki evi de muhafaza edeceğiz.
Paquay — 15.000 liralık köy işlet-mesi olur mu? Bu adamlar bu kadar zen-gin mi? Köylüyü çok zenzen-gin görüyorsu-nuz. 10-15.000 lira rantbl olamaz. Hepsi ödeyemez. Belçikada biz bile bunu tatbik edemeyiz.
Ayda ancak 25 TL. ödeyebilecek köylü ile kim meşgul olmaktadır? Se-nede 1000 liradan az kazanan köylü ne yapacak?
CEVAP — Bir ziraî işletme tamam-lanınca geliri artacak, ahırı yapılınca da hayvan kredisi alacak. Orta Anadolu'da yıllık ailevî gelir yıllık 1000-2000 TL arasındadır. Bu işletmeye bir çift hay-van verilirse geliri iki misli olur.
Paquay — Köylüye daha basit ve daha ucuz ev yapılmalıdır.
M. Dülge — Selçuk köylerinde zel-zeleden harap olan bir yerde yaptığımız evlere köylü ancak 4000 lira ödeyebiliriz dedi. 6000 liraya malolan evlerin 2000 lirasını hükümet ödedi.
Paquay — Parası olmayan köylün-nün evini kim yapacak? Buna teknik yardımı kim yapacak?
Cevap — ? Van Der Meer — Bu hususta soru-lacak suallerimiz var. Bu mesele mühim-dir!
Bath — 30 senede bu programı ta-hakkuk ettireceğiz dediniz. Dayandığı-nız istatistik ve bizi tatmin edecek ra-kamlar var mı?
M. Dülge — Ben 30 senedir bu mevzuun içindeyim. (Burada uzun boylu sermaye tafsilâtına girişildi.) Dayana-ğım bu 30 senelik tecrübemdir.
Bath — Tecrübelerinizi çok takdir ederiz. Fakat bu, mesken meselesinin ancak kenarına dokunuyor. 2 - 3 senede
8 -10.000 ev yapmakla iktifa mı edecek-siniz? Teşkilâtınız büyük talepler kar-şısında kalacak. Talepleri nasıl karşıla-yacaksınız?
Cevap — 520 şubemiz var. Nafia da bize yardım yardım edecek. Ayrıca 1400 kredi kooperatifi var. Bunlar yardım edecek.
40 - 50 haneli köyleri birleştirerek 100 haneden aşağı köy kalmamasını te-min edip köy adedini 20.000 e indirece-ğiz. 20.000 köy 100 er evden, 200.000 ev yapmamız icap eder. 10.000 liradan 20 milyar TL. ister. Bütün senede 60.000 milyonumuz var. 30 senede 18 milyar (!) eder. Bu şekilde de bu iş hallolur. Bu anda iskân Md. delegesi, 18 milyar olma-yıp, 1,8 milyar olduğunu hakkında.
M. Dülge — Nasıl olsa köylünün ge-liri artacak, köylü de yardım edecek dedi.
Paquay — Anlaşılan Türk köylüsü refah içindedir. Biz Belçika'da böyle he-saplar yapamayız. Siz gelin de Belçikayı imar edin!...
Öğleden sonra saat 16.00 da Ziraat Vekâletinde Ziraat İşletmeler ve Tica-ret Vekâletleri mümessillerinin iştira-kiyle toplanıldı ilâh...
Bir Ziraî Köy işletmesi inşa edile-cek. Gemliğe Bağlı Umurbeyköyünde 260 adet köy işletme bina ve tesisleri inşa ettirilecektir. Bu işin keşif tutarı 6.807.720,75 liradır. İhale 6/8/957 de ya-pılacaktır. Her ev ve tesisi 26,150,00 liray?. mal olacaktır.
PAKİSTAN'DA KARAŞİ'DE, QAÎDE - AZAM MOHAMMED ALİ
JINNAH'İN ANIT-KABİR İNŞAATI İÇİN BEYNELMİLEL
MİMARİ MÜSABAKA
Qaide - Azam vakfı komitesi aşağıdaki şahıslardan organize edilmiştir :
Başkan - Pakistan İslâm Cumhuriyeti, Reisi Cumhuru, 2 n c i Başkan - Pakistan İslâm Cumhuriyeti Başvekili - Müşavir mühendis: Khan Bahadur Mohammed Solaiman.
1. Müsabakanın mahiyeti:
a) Qaide-Azam Mohammed Ali Jinnah için, halihazırda bulunan meza-rın mevkiinde yapılacak, anıt kabir pro-jesi.
b) Civarın, bahçelere ifrağı, seyrü-sefer şebekesi, yollar ve park yerleri.
c) Umumî plân ile sonradan inşası düşünülen diğer tesisler
— 25.000 kişilik cami — Lokanta
— Dükkânlar — Polis karakolu — Muhafız bürosu
— Erkek ve kadınlar için helâlar — Ufak bir P.T.T. bürosu 2. Organizatörlerin maksadı: Anıt - Kabir, Pakistan devletini ku-ran ve milletine siyasî hürriyeti bahse-den en büyük adamlarından birinin ve-kayesini bulunduracağından, organizatör-lerin gayesi, bu büyüklüğü öyle bir
te-sisle meydana çıkartmalı ki, karakteri ve sadeliği ile, metanet ve asalet ifade etsin.
Qaide Millat, Liaqat Ali Khan kab-ri, Qaide - Azam'ın Anıt - Kabrinin plat-formundadır.
Teklif edilen anıt-kabirle, sonradan yapılacak camii birbirinden ayrı olarak tecessüm edilmemelidir. Mevkiin seviye-si, istikameti, görünüşü ve biçimi, naza-rı itibara alınarak, bir birlik göstermesi lâzımdır.
3. Beynelmilel nizamnameler : Bu programda yer almıyan şartlar, Aralık 1956 da yeni Delhide, UNESCO'-nun umumî kongresinde kabul edilen mimarî ve şehircilik müsabakaları tip nizamnamesi tatbik edilecektir. İşbu program beynelmilel Mimarlar Birliği
(U.İ.A) nın tasvibini almıştır. Müsaba-kanın şartlariyle, programın bir nüshası, U.İ.A. nın bütün şube merkezlerine tev-di etev-dilecektir.
4. İştirâk :
Bu müsabakaya, milliyeti ve ikamet ettikleri yer neresi olursa olsun bilû-mum mimar, mühendis ve şehirciler iş-tirâk edebilirler.
Müsabıklar, desinatör, ressam ve heykeltraşların muavenetinden
faydala-nabilirler. Bu müsabakaya Qaid-Azam Memorial Fund hizmetinde bulunanlarla, jüride bulunan bir kimsenin, bir âzâ ve-ya müşavirin ortağı, memuru dahil ola-mazlar. Diğer taraftan bu gibiler, bir müsabıka yardımda veya eserin icrasın-da ortak olamazlar.
5. Müsabıklara verilecek vesaik: Müsabıklara U.İ.A. 15 Quai Mala-quais, Paris 6 e, Umumî Kâtipliğine gön-derilecek veya namına yatırılacak 3.000 Fr. frangına, veya müsabıkın bulunduğu mahallin en yakın U.İ.A. nın millî şube merkezine, mütekabili millî paraya kar-şılık aşağıda bildirilen vesaik verilir:
— İşbu program
— Şehircilik ve mimarî beynelmi-lel müsabakaların tip nizamnamesinin sureti
— Mezarın vaziyetini tebarüz etti-ren Karaşi'nin umumî plânı.
— Mezar mevkiinin umumî plâniyle güdülecek mecburî şartlar ve organiza-trlerin teklifleri,
— Mezarın bir kesidi.
— İklim, jeolojik, teknik, iktisadî ve nebatî malûmat ihtiva eden iki zeyil,
— Mevcut camiin bir fotoğrafı, — Mevcut lahidin fotoğrafı,
