ÖZET
Çal›flmada 2004-2006 y›llar›nda infeksiyon etkeni olarak izole edilen Acinetobacter baumannii sufllar›n›n antibiyotik dirençlerinin belirlenmesi amaçlanm›flt›r. ‹zole edilen sufllarda M‹K de¤erlerine göre 2004 ve 2006 y›llar›nda meropeneme % 7 ve % 25, amikasine % 59 ve % 59, seftazidime % 80 ve % 88, siprofloksasine % 54 ve % 82, sefepime % 83 ve % 87, gen- tamisine % 78 ve % 87, ko-trimoksazole % 73 ve % 78 oran›nda direnç tespit edilmifltir. Meropenem ve siprofloksasinde 2004’e göre 2006’da direnç art›fl› anlaml› bulunmufltur. ‹mipenem direnci ise sadece 2006 y›l› için de¤erlendirilmifl ve oran
% 24 olarak bulunmufltur. A.baumannii sufllar›na en etkili antibiyotiklerin imipenem ve meropenem oldu¤u saptanm›flt›r.
Anahtar sözcükler: Acinetobacter baumannii, antibiyotik direnci SUMMARY
Antibiotic Resistance of Acinetobacter baumannii Strains Isolated in 2004-2006 Years
The aim of this study is to detect the antibiotic resistance of Acinetobacter baumannii strains isolated from clinical spe- cimens in years 2004-2006 as infection agents. According to the MIC values, the rates of resistant strains in 2004 and 2006 were as follows; 7 % and 25 % to meropenem, 59 % and 59 % to amikacin, 80 % and 88 % to ceftazidime, 54 % and 82 % to ciprofloxacin, 83 % and 87 % to cefepime, 78 % and 87 % to gentamicin, and 73 % and 78 % to co-trimoxazole, respecti- vely. The increase in resistance rates for meropenem and ciprofloxacin in 2006 was found significant. The imipenem resistan- ce was only evaluated for 2006 and the rate was found to be 24 %. The most efficient antibiotics were found as imipenem and meropenem for A.baumannii strains.
Keywords: Acinetobacter baumannii, antibiotic resistance
G‹R‹fi
Acinetobacter türleri infeksiyon etkeni ola- rak klinik mikrobiyoloji laboratuvarlar›nda üre- tilen Gram negatif nonfermentatif mikroorga- nizmalar aras›nda Pseudomonas aeruginosa’dan sonra ikinci s›rada yer almaktad›r(13). Yüksek morbidite ve mortaliteli tablolar›n yan› s›ra bu mikroorganizmalar›n antibiyotiklere karfl› ço-
¤ul direnç kazanmas› ve çevresel yüzeylerde yaflama kapasitesinin yüksek olmas› hastane kaynakl› infeksiyonlar hakk›nda artan bir endi-
fleye neden olmaktad›r. Özellikle karbapenem direncini de içeren ço¤ul dirençli Acinetobacter türleri ile nozokomiyal salg›nlar bildirilmifl- tir(13). ‹zole edilen bir çok sufl ço¤ul direnç gös- termesine ra¤men, karbapenemler hâlâ bu sufl- lar için en etkili antimikrobiyal ajanlar olarak gösterilmektedir(5,13).
Bu çal›flma Dicle Üniversitesi T›p Fakülte- si’nde izole edilen Acinetobacter baumannii suflla- r›n›n antibiyotik direnç durumlar›n›n ve son y›l- lar içinde direnç de¤iflimi olup olmad›¤›n›n be- lirlenmesi amac› ile yap›lm›flt›r.
2004-2006 YILLARINDA ‹ZOLE ED‹LEN ACINETOBACTER BAUMANNII SUfiLARINDA ANT‹B‹YOT‹K D‹RENC‹
Bar›fl GÜLHAN, Tuncer ÖZEK‹NC‹, Selahattin ATMACA, Heval B‹LEK Dicle Üniversitesi T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, D‹YARBAKIR
Yaz›flma adresi: Bar›fl Gülhan. Dicle Üniversitesi T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Diyarbak›r
Tel.: (0412) 248 80 01/4094 e-posta: barisgulhan@gmail.com
Al›nd›¤› tarih: 13.02.2007; revizyon kabulü: 07.03.2007
GEREÇ ve YÖNTEM
Ocak 2004-Aral›k 2006 aras›nda Dicle Üni- versitesi T›p Fakültesi’nde Mikrobiyoloji labora- tuvar›na gönderilen çeflitli klinik örneklerden 205 A.baumannii suflu izole edilmifltir.
Klinik örnekler klasik kültür yöntemleri ile incelenmifl, izole edilen sufllar›n identifikas- yon ve antibiyogramlar› PHOENIX UNMIC/ID Panel (Becton Dickinson Diagnostic Instrument Systems, Spark, Md, USA) ile yap›lm›flt›r. Çal›- fl›lan antibiyotikler ve bu antibiyotiklerin du- yarl›l›k ve direnç s›n›rlar›n› bildiren M‹K de¤er- leri Tablo 1’de verilmifl olup orta duyarl› olan sufllar dirençli olarak kabul edilmifltir (10). 2004 ve 2006 y›l›nda elde edilen direnç oranlar› iki ba¤›ms›z oran› karfl›laflt›rmada kullan›lan oran testi ile istatistiki olarak de¤erlendirilmifltir.
BULGULAR
Ocak 2004-Aral›k 2006 aras›nda izole edi- len 205 A.baumannii suflunun elde edildi¤i klinik örneklerin da¤›l›m› Tablo 2’de verilmifltir.
A.baumannii olarak izole edilen sufllar›n 33’ü (% 16) poliklinik, 172’si (% 84) klinikteki hastalardan elde edilmifltir (Tablo 3).
‹zole edilen A.baumannii sufllar›n›n M‹K de¤erleri göz önüne al›nd›¤›nda y›llara göre an- tibiyotik direnç oranlar› Tablo 4’te verilmifltir.
2004 ve 2006 y›llar›nda elde edilen direnç oran- lar›n›n istatistiki olarak karfl›laflt›r›lmas›nda sa- dece meropenem ve siprofloksasinde istatistiki olarak anlaml› (p<0.05) bir direnç art›fl› belirlen- mifltir. ‹mipenem direnci ise sadece 2006 y›l›nda
Tablo 1: Çal›fl›lan antibiyotikler ve M‹K (μg/ml) s›n›rlar›.
Antibiyotikler Amikasin Gentamisin Sefepim Seftazidim Siprofloksasin
‹mipenem Meropenem Ko-trimoksazol
Duyarl›
≤ 16
≤ 4
≤ 8
≤ 8
≤ 1
≤ 4
≤ 4
≤ 2/38
Orta duyarl›
32 8 16 16 2 8 8 -
Dirençli
≥ 64
≥ 16
≥ 32
≥ 32
≥ 4
≥ 16
≥ 16
≥ 4/76
Tablo 2: 205 A.baumannii suflunun izole edildi¤i örnekler.
Örnek Yara
‹drar Kan Dren
Trakeal aspirat Plevra s›v›s›
Kateter Balgam Bo¤az salg›s›
Trakeostomi, BOS, Vajinal ak›nt› (1’er adet)
Say› (%) 81 (40) 50 (24) 40 (20) 12 (6) 6 (3) 4 (2) 4 (2) 3 (2) 2 (1) 3 (2)
Tablo 3: Örnekleri gönderen klinikler.
Klinik
Ortopedi Klini¤i Plastik Cerrahi Klini¤i Yenido¤an Klini¤i Nöroflirurji Klini¤i Nefroloji Klini¤i Yo¤un Bak›m Servisleri Yan›k Ünitesi
Nöroloji Klini¤i Genel Cerrahi Klini¤i Üroloji Klini¤i Di¤er Klinikler Toplam
Say›
29 16 15 12 11 10 10 9 9 8 43 172
Tablo 4. ‹zole edilen A.baumannii sufllar›nda y›llara göre antibiyotik direnci [n (%)].
Antibiyotikler Sufl say›s›
Meropenem Amikasin Seftazidim Siprofloksasin Sefepim Gentamisin Ko-trimoksazol
‹mipenem
2004 41 3 (7) 24 (59) 33 (80) 22 (54) 34 (83) 32 (78) 30 (73) -
2005 96 12 (13) 63 (66) 84 (88) 75 (78) 85 (89) 86 (90) 83 (86)
-
2006 68 17 (25) 40 (59) 60 (88) 56 (82) 59 (87) 59 (87) 53 (78) 16 (24)
p*
p<0.05 p>0.05 p>0.05 p<0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05
Toplam 205 32 (16) 127 (62) 177 (86) 153 (75) 178 (87) 177 (86) 166 (81) 16 (24)
* p: 2004-2006 y›l› sufllar›nda direnç fark› anlaml›l›¤›
araflt›r›ld›¤›ndan istatistiki olarak bir karfl›laflt›r- ma söz konusu olmam›flt›r. A.baumanniii sufllar›nda ço¤ul antibiyotik direnci de önemli bir sorundur. Tablo 5’de de¤iflik antibiyotik kombinasyonlar›na karfl› sufllardaki direnç oranlar› gösterilmifltir.
TARTIfiMA
Özellikle kurulu¤a karfl› bir çok bakteri- den daha dayan›kl› olan Acinetobacter türleri 1980’li y›llardan bu yana hastane infeksiyonla- r›nda ço¤ul dirençli etkenler olarak izole edil- meye bafllanm›flt›r(7,16). Ayr›ca bu sufllar›n yatak çarflaflar›, perdeler, hasta dosyalar›, kap› kollar›
gibi ortamlarda uzun süre canl› kalabilmeleri- nin hastane infeksiyonlar› aç›s›ndan önemli bir risk faktörü oldu¤u ileri sürülmüfltür(16).
Acinetobacter sufllar›n›n izole edildi¤i ör- neklerin da¤›l›m› çeflitli çal›flmalarda farkl›l›klar göstermektedir. Çolpan ve ark.(6)’n›n Anka- ra’da yapt›klar› çal›flmada örneklerin % 36.1’i aspirat, % 25’i kan, % 22.2’si idrar, % 8.3’ü dekü- bitis yara yeri, % 8.3’ü ise cerrahi yara; ‹stan- bul’da Aygün ve ark.(3)’n›n çal›flmas›nda 50 ör- nekten 38’i solunum sistemi materyali, 10’u kan, 2’si yara materyali; Düzce’de Yavuz ve ark.(17)’n›n çal›flmas›nda örneklerin % 27’si tra- keal aspirat, % 21’i idrar, % 16’s› balgam, % 13’ü yara yeri materyali, % 8’i kan olarak bildirilmifl- tir. Bu çal›flmada ise 205 örne¤in 81’i (% 40) ya- ra, 50’si (% 24) idrar, 40’› (% 20) kan örne¤i ola- rak tespit edilmifltir.
Acinetobacter’ler düflük virulanslar›na kar- fl›n bir çok antibiyotik grubuna çok h›zl› bir fle- kilde direnç gelifltirmektedirler(1,12). Ülkemizde de hem yo¤un bak›m hastalar›ndan izole edilen izolatlarla yap›lan çok merkezli çal›flmalarda hem de bölgesel çal›flmalarda giderek artan an- tibiyotik dirençleri gösterilmifltir(7-9,11,15).
Antibiyotik direnç durumu ülkemizde ya- p›lan çeflitli çal›flmalarda farkl›l›klar göstermek- tedir. Tablo 6’da yap›lan baz› çal›flmalar ve anti- biyotiklere karfl› direnç yüzdeleri verilmifltir.
‹stanbul’da Aygün ve ark.(3)sufllar›n› sef- tazidime % 2, sefepime % 14, imipeneme % 66, meropeneme % 64, gentamisine % 12, amikasi- ne % 30, ko-trimoksazole % 8 oran›nda duyarl›
bulmufltur. Yine ‹stanbul’da Ard›ç ve ark.(2) sufllar›n› imipeneme % 77, meropeneme % 74, siprofloksasine % 50, seftazidim ve gentamisine
% 35, amikasine karfl› ise % 59 oran›nda duyarl›
bulmufltur.
Bu çal›flmada bulunan antibiyotik direnç- leri yurdumuzun di¤er bölgelerinde bulunan
Tablo 5: De¤iflik antibiyotik kombinasyonlar›na karfl› A.bauman- nii sufllar›ndaki direnç yüzdeleri [n (%)].
Antibiyotik kombinasyonlar›
Meropenem-amikasin Meropenem-siprofloksasin Meropenem-siprofloksasin- amikasin
Meropenem-amikasin- sefepim
Amikasin-siprofloksasin Amikasin-siprofloksasin- sefepim
Siprofloksasin-sefepim
2004 n: 41 2 (5) 2 (5) 1 (2)
2 (5)
17 (41) 16 (39)
22 (54) 2005 n: 96 10 (10) 12 (13) 9 (9)
10 (10)
56 (58) 55 (57)
75 (78) 2006 n: 68 13 (19) 17 (25) 12 (18)
13 (19)
38 (56) 38 (56)
56 (82) Toplam
n: 205 25 (12) 31 (15) 22 (11)
25 (12)
111 (54) 109 (53)
153 (75)
Tablo 6: Ülkemizde yap›lan baz› çal›flmalarda A.baumannii sufllar›nda saptanan antibiyotik direnç yüzdeleri.
Çal›flmalar
(Van) Güdücüo¤lu ve ark.(9)(1999) (Edirne) Tatman Oktun ve ark.(15) (1994-2000)*
(‹stanbul) Ayy›ld›z ve ark.(4)(2000) (Van) Güdücüo¤lu ve ark.(9)(2000) (Ankara) Çolpan ve ark.(6)(2002) (Düzce) Yavuz ve ark.(17)(2003-2004)*
(Manisa) Gazi ve ark.(8)(2004) (Isparta) Sesli Çetin ve ark.(14)(2004) (‹zmir) Özkalay ve ark.(11)(2004) (Diyarbak›r) Bu çal›flma (2006)
‹mipenem 4 0 3 17 39 17 - 42.8 15.7 24
Meropenem - - - - - - 55.9
- - 25
Amikasin 48 45 53 61 94.5 61 47.7 66.6 43.1 59
Seftazidim -
71 68 - 100
82 70.3 85.7 73.6 88
Siprofloksasin 48 36 64 50 81 75 68.5 76 47.3 82
Sefepim - 62
- - 100
66 - - 63.1 87
Gentamisin 72
- 72 72 92 81 90.1 47.6 - 87
Ko-trimoksazol 64
- 69 83 - 84
- - - 78
*Bu y›llar aras›nda izole edilen sufllardaki ortalama direnç oranlar›.
direnç oranlar›yla uyumlu bulunmufltur. Çal›fl- mada 2004 ve 2006 y›llar›ndaki antibiyotik di- renç de¤iflimleri göz önüne al›nd›¤›nda merope- nem ve siprofloksasin için istatistiki olarak an- laml› direnç art›fl› tespit edilmifl, çal›fl›lan di¤er antibiyotikler için istatistiki olarak anlaml› bir direnç art›fl› belirlenmemifltir. Meropenem ve imipenem en etkili antibiyotikler olarak bulun- mufl, bunu amikasin izlemifltir. Bununla birlikte 2006 y›l›nda izole edilen sufllarda karbapenem grubu antibiyotiklere direnç oranlar› (imipenem
% 24, meropenem % 25) dikkat çekicidir. Özel- likle karbapenem grubuna karfl› direncin an- laml› olarak artmas› ürkütücüdür.
Çal›flmada A.baumannii sufllar›nda ço¤ul antibiyotik direnci de gösterilmifltir. Bu yüzden ampirik tedavide ilaç seçiminin oldukça güç ol- du¤u ve titizlik gerektirdi¤i söylenebilir. Ço¤ul direnç oranlar›na bak›ld›¤›nda karbapenem-ki- nolon (meropenem-siprofloksasin % 15 direnç) ve karbapenem-aminoglikozid (meropenem- amikasin % 12 direnç) kombinasyonlar›n›n ço-
¤ul dirençli A.baumannii sufllar›n›n sa¤alt›m›nda daha etkili olabilece¤i söylenebilir. Bunlar›n ya- n›s›ra tigesiklin ve kolistin gibi yeni veya yeniden kullan›lan antibiyotiklerle ilgili ülke- mizde yap›lan çal›flmalar s›n›rl›d›r. Bu yüzden A.baumannii sufllar›n›n bu tür antibiyotiklere karfl› duyarl›l›klar›n›n araflt›r›lmas› da yerinde olacakt›r.
Sonuç olarak A.baumannii sufllar›n›n kuru- lu¤a dayan›kl›l›klar›n›n önemi özellikle hastane infeksiyonlar› aç›s›ndan unutulmamal›, dirençli sufllar›n yay›l›m›n› önlemek amac› ile dikkatli antibiyotik kullan›m politikalar› belirlenmeli, y›llar içinde antibiyotik direnç oranlar› izlenme- li ve dirençli sufllar›n ortaya ç›kmas›na engel olunmaya çal›fl›lmal›d›r.
KAYNAKLAR
1. Appleman MD, Belzberg H, Citron DM et al: In vitro ac- tivities of nontraditional antimicrobials against multire- sistant Acinetobacter baumannii strains isolated in an intensive care unit outbreak, Antimicrob Agents Che- mother 2000;44(4):1035-40.
2. Ard›ç N, Özyurt N, ‹lga U, Erdemo¤lu A, Haznedaro¤- lu T: Yatan hastalardan izole edilen Pseudomonas aeru- ginosa ve Acinetobacter sufllar›n›n karbapenemlere ve
baz› antibiyotiklere duyarl›l›klar›, ANKEM Derg 2004;18(3):145-8.
3. Aygün G, Dikmen Y, Mete B ve ark: Yo¤un bak›m üni- tesinde hastane infeksiyonu etkeni olarak belirlenen Acinetobacter baumannii kökenlerinin antibiyotik du- yarl›l›¤›, ANKEM Derg 2002;16(1):85-8.
4. Ayy›ld›z A, Kocazeybek B, Ar›türk S: De¤iflik klinik ör- neklerden izole edilen Acinetobacter ve Pseudomonas sufllar›n›n antibiyotik duyarl›l›klar›, ANKEM Derg 2002;16(1):1-3.
5. Bahar H, Esen N: Acinetobacter ve di¤er gram negatif nonfermentatif basiller, “Topçu AW, Söyletir G, Do¤a- nay M: ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Mikrobiyolojisi, 2.bas- k›” kitab›nda s.1618-9, Nobel T›p Kitabevleri, ‹stanbul (2002).
6. Çolpan A, Güngör fi, Baykam N, Dokuzo¤uz B: Yo¤un bak›m ünitelerinden izole edilen Acinetobacter sufllar›- n›n antibiyotik direnç durumlar›n›n karfl›laflt›r›lmas›,
‹nfeksiyon Derg 2002;16(1):55-8.
7. Demirtürk N, Demirdal T: Antibiyotiklerde direnç soru- nu, Kocatepe T›p Derg 2004;5(2):17-21.
8. Gazi H, Sürücüo¤lu S, Kurutepe S, ‹nmez E, Dinç G, Öz- bakkalo¤lu B: Yo¤un bak›m ünitesi ve di¤er ünitelerde yatan hastalardan izole edilen Acinetobacter baumannii sufllar›nda in-vitro antibiyotik direnci, ANKEM Derg 2005;19(3):115-8.
9. Güdücüo¤lu H, Berktafl M, Bozkurt H, Kurto¤lu MG, Gülmez S: Acinetobacter baumannii sufllar›nda 1997- 2000 y›llar›nda gözlenen antibiyotik direnci, ANKEM Derg 2002;16(1):36-9.
10. National Committee for Clinical Laboratory Standards:
Approved Standard M7-A6. Methods for dilution anti- microbial susceptibility tests for bacteria that grow aero- bically, 6th ed., NCCLS, Wayne, PA (2003).
11. Özkalay N, A¤ufl N, Cengiz A, Taneri N: Acinetobacter kökenlerinin antibiyotik duyarl›l›¤›ndaki on y›ll›k de¤i- flim, ANKEM Derg 2006;20(Ek 1):8.
12. Perilli M, Felici A, Oratore A et al: Characterization of the chromosomal cephalosporinases produced by Aci- netobacter lwoffii and Acinetobacter baumannii clinical isolates, Antimicrob Agents Chemother 1996;40(3):715-9.
13. Schreckenberger PC, Daneshvar MI, Weyant RS, Hollis DG: Acinetobacter, Achromobacter, Chryseobacterium, Moraxella, and other nonfermentative Gram-negative rods, “Murray PR, Baron EJ, Pfaller MA, Jorgensen JH, Yolken RH (eds): Manual of Clinical Microbiology, 8.
bask›” kitab›nda s. 750-1, ASM Press, Washington, DC (2003).
14. Sesli Çetin E, Kaya S, Cicio¤lu Ar›do¤an B, Demirci M, Ar›kan S, Pakbafl ‹: Ocak 2004-Ocak 2005 tarihleri ara- s›nda kan kültürlerinden izole edilen Pseudomonas ae- ruginosa ve Acinetobacter baumannii izolatlar›n›n anti- biyotik direnç durumlar›, ANKEM Derg 2005;19(Ek 1):52.
15. Tatman-Otkun M, Gürcan fi, Özer B, Türe M: Nozoko- miyal Acinetobacter baumannii kökenlerinde 1994’den 2000’e y›ll›k antibiyotik direnç de¤iflimi, ANKEM Derg
2003;17(1):1-6.
16. Wendt C, Dietze B, Dietz E, Rüden H: Survival of Acine- tobacter baumannii on dry surfaces, J Clin Microbiol 1997;35(6):1394-7.
17. Yavuz MT, fiahin ‹, Behçet M, Öztürk E, Kaya D: Çeflitli klinik örneklerden izole edilen Acinetobacter bauman- nii sufllar›n›n antibiyotik duyarl›l›klar›, ANKEM Derg 2006;20(2):107-10.
