SAĞLIK HĠZMETLERĠ MESLEK YÜKSEKOKULU TIBBĠ HĠZMETLER VE TEKNĠKLER/ ĠLK VE ACĠL YARDIM PROGRAMI AYP214-TRAVMA BİLGİSİ. Öğr. Gör. Dr.

(1)

TIBBĠ HĠZMETLER VE TEKNĠKLER/ ĠLK VE ACĠL

YARDIM PROGRAMI

SAĞLIK HĠZMETLERĠ MESLEK YÜKSEKOKULU

AYP214-TRAVMA BİLGİSİ

Öğr. Gör. Dr., Asuman ŞENER

(2)

Pelvis Travmaları, Ekstremite Travmaları

Hafta-7

AYP214-TRAVMA BİLGİSİ

(3)

PELVİS TRAVMALARI

(4)

PELVİS TRAVMALARI

• Genellikle çoklu sistem yaralanmaları ile birlikte oluşur.

• Tüm fraktürler içinde % 4 oranında görülür.

• Yaşlılarda daha sık görülür.

(5)

Pelvis Travmaları

• Örneğin trafik kazalarında, diz ön koltuk veya konsüle çarpar, çarpma gücü ile

oluşan enerji femur boyunca ilerler ve femur başı pelvisi iterek kırılmasına yol açar.

(6)

PELVİS

İşlevi;

• Koruma

• Yapı ve destek

• Hematopoez

(7)

Pelvis travmaları

• Pelvis kemik kırıkları

• Masif kanama

• Vasküler yaralanmalar

• Nörolojik yaralanmalar

• Üreter ve üretra yaralanmaları

• Testis ve penis yaralanmaları

• Mesane ve vajina yaralanmaları

(8)

Pelvis Kırıkları

• Ciddi pelvis kırıklarında en önemli sorun iç kanama

• Pelvis kırığı olan hastaya pelvis kemeri uygulanmalıdır.

• Pelvis kemeri yoksa bir çarşafla pelvisin alt tarafı sıkıca sarılıp ve kundak gibi

bağlanmalıdır.

(9)

(10)

(11)

Pelvis Değerlendirmesi

• Cilt üzerinde kanama,

• Ezilme,

• Kırık,

• Hematom

• Ekimoz

• Pelvik instabilite değerlendirilir.

(12)

Pelvis Kırığı Belirti ve Bulguları

• Pelvis kırığının en önemli bulgusu pelvise hafif bastırma ve palpasyonda ortaya

çıkan ağrı ya da hassasiyettir.

• Her iki krista iliakadan içeri doğru

bastırma hareketi, pelvisin halka şeklindeki yapısı nedeniyle, halkanın kırık bölgesinde harekete ve ağrıya neden olur (Pelvik

anstabilite).

(13)

Pelvis Kırığı Belirti ve Bulguları

• Simfızis pubis üzerine avuç ile bastırmak pelvisin ön kısımlarında lezyon olduğunu

• Belirtir ve o bölgede ağrıya neden olur.

• Pelvis kırığı nedeniyle mesane ve üretra yaralanması varsa, hastada karın alt

kadranlarında hassasiyet ve hematüri veya üretradan kan gelmesi görülür.

(14)

Pelvis Kırığı Belirti ve Bulguları

• Tüm travma vakalarında bacaklarının pozisyonuna dikkat edilmelidir.

• Bacaklarda kısalık, uzunluk, içe veya dışa rotasyon gibi deformasyonlar pelvis

kırığını nedeniyle olabilir.

(15)

Pelvis Muayenesi

• Krista iliakalardan içeri doğru bastırma (yan sıkıştırma) her iki elin ayası ile bir el sabit destek olacak şekilde içe doğru

hafifçe uygulanmalıdır.

• Krista iliakalardan aşağı doğru bastırma (dik bastırma) elin parmakları hafifçe

uygulanmalıdır.

• Bir elin ayası ile pelvis alt ekleminin

(symphis pubis) palpasyonu yine hafifçe

• yapılmalıdır

(16)

Pelvis Kırıkları

• Eğer hareketsizliği sağlanamamış kemik uçlar olursa şayet transport sırasında

ikincil bir hasar oluşabilir.

• Yaralı kaşık sedye ile omurga tahtasına alınmalıdır.

(17)

Pelvis travmasında hastanın değerlendirilmesi

Anamnez alma - Detaylı bilgi

- Hassasiyet bölgesi

- Son idrar çıkarma zamanı - Son defekasyon zamanı - Kullanılan ilaçlar

- Hamile olup olmadığı - En son yemek zamanı - Alerji durumu

(18)

Pelvis travmasında hastanın değerlendirilmesi

• Fiziksel muayene

• Palpasyon

• İnspeksiyon

• Traksiyon

• Rektal muayene

• Vajinal muayene

• Radyolojik görüntüleme

• Sintigrafi

(19)

Pelvik Kırıkların Komplikasyonları

• Vasküler yaralanmalar

• Ürogenital yaralanma

• Rektal yaralanma

• Sinir kökü yaralanması

• Kronik komplikasyonlar

– Kronik ağrı

– Cinsel işlev bozukluğu – Kalıcı sakatlık

(20)

EKSTREMİTE TRAVMALARI

(21)

• Bu travmaların en önemli nedeni motorlu araç kazaları, düşme ve spor kazalarıdır.

(22)

Ekstremite Anatomisi

Üst Ekstremite

• Kürek kemiği

• Köprücük kemiği

• Kol kemiği

• El kemikleri

(23)

(24)

(25)

Kırıklar

• Açık kırık

• Kapalı kırık

• Deplase kırık

• Nondeplase kırık

(26)

Kırıklar

Açık (bileşik) kırık;

• Kemik dokusunun dış ortamla temasını sağlayacak şekilde deri bütünlüğü bo- zulmuştur. Kan kaybı kapalı kırıklara oranla daha fazladır.

Kapalı (basit) kırık;

• Doğrudan ya da dolaylı travma ile kemik kırıldığı halde, kırık üzerindeki derinin

bütünlüğü bozulmamış ve kırık kemik uçları deriden dışarı çıkmamıştır.

(27)

Kırık Uçlarının Durumuna Göre Kırıklar

Ayrılmış (Deplase, Parçalı) kırık;

• Kemik uçlarının birbirinden ayrıldığı kırıktır.

Ayrılmamış (Nondeplase, Parçalı olmayan) kırık;

• Kemik dokusunun bütünlüğü bozulmuş,

ancak kırık uçları birbirinden ayrılmamıştır.

(28)

Hayati Tehlike Oluşturabilecek Kırık Komplikasyonları

• Şok

• Enfeksiyon

• DVT

• PE

• İnstabilite

• Pseudoartroz

• Deformite

• Nörolojik defisit

• Kompartman sendromu

(29)

Hayati Tehlike Oluşturabilecek Kırık Komplikasyonları

-Şok

• Kırık uçlarının kemik çevresinde bulunan kan damarlarına zarar verip meydana

getirebileceği kanamalardan dolayı

hipovolemik şok tablosu ile karşılaşabiliriz.

Kırık Bölge

Kaybedilen Yaklaşık Kan Miktarı (ml)

Ön Kol 150 - 200

Humerus 250

Alt Bacak 500

Femur 1000

Pelvis 1500 - 3000

(30)

Hayati Tehlike Oluşturabilecek Kırık Komplikasyonları

-DVT ve Pulmoner Emboli

• DVT En sık bacak toplardamarlarında

görülür. Sahada dvt tanısı koymak güçtür.

Ancak en önemli belirtisi bacaklarda şişliktir.

• Pulmoner emboli genellikle nefes darlığı, göğüs ağrısı ve hemoptizi yapar.

(31)

Hayati Tehlike Oluşturabilecek Kırık Komplikasyonları

-Ekstremite Kaybı -İnstabilite

• Kırıklardan dolayı ekstremitelerde oluşan anormal hareketlerdir. Ayrıca hareketlerde azalma ya da hareket kısıtlılığı da ortaya çıkabilir.

(32)

Hayati Tehlike Oluşturabilecek Kırık Komplikasyonları

-Pseudoartroz

• Yalancı eklem anlamına gelmektedir.

Kemiğin yanlış kaynaması sonucu ortaya çıkar. Sahada kırığın sabitlenmesi

konusunda oldukça titiz davranılmalıdır.

-Nörolojik Defisit

• Kırık uçlarının kemiğe yakın sinirlere zarar vermesi sonucu motor ve his kaybı

gelişmesidir.

(33)

Hayati Tehlike Oluşturabilecek Kırık Komplikasyonları

-Deformite

• Kemiğin yanlış kaynaması sonucu

ekstremitede meydana gelecek olan şekil bozukluğudur.

(34)

Hayati Tehlike Oluşturabilecek Kırık Komplikasyonları

-Kompartman Sendromu

• Normal ekstremite basıncı <10 mmHg dir.

ekstremite basıncı >30 mmHg olduğunda kompartman sendromu düşünülmelidir.

• Damar ve sinir içeren kapalı boşluklarda ortam için basıncın yükselmesiyle kas ve sinir dokularının kanlanmasının ve

oksijenlenmesinin bozulmasıyla seyreden klinik bir tablodur.

(35)

Hayati Tehlike Oluşturabilecek Kırık Komplikasyonları

-Kompartman Sendromu Klasik 6P belirtisi;

• paresthesia(his kaybı),

• pain(ağrı),

• pallor(solukluk),

• paralysis(adele felci),

• pulsessness(nabız alınamaması),

• pressure(basınç).

(36)

Hayati Tehlike Oluşturabilecek Kırık Komplikasyonları

-Kompartman Sendromu

• Tanı konulduktan sonra kritik ekstremite basıncı etkisiyle iskemi oluşmaması için kompartman basıncı düşürmek amacıyla tek girişim ‘fasiyotomidir’.

• İskeminin ilk 6 saati içinde yapılan fasiyotomi de tam iyileşme elde

edilebilmektedir. O nedenlede sahada tanının akla gelmesi oldukça önemlidir..

(37)

Çıkıklar

• Çıkık; kemiğin eklemden ayrılması ve

ekleme stabilitesini veren ligamentlerinde belirgin şekilde bozulmasıdır.

• Çıkıklar çok fazla ağrı oluşturabilir ve

kırıklada karıştırılabilir. Bazende her ikiside birlikte görülebilir.

• Daha önceden çıkığı olan hastaların

ligamentleri gevşektir ve problem cerrahi olarak düzeltilmezse çıkığa eğilimlidirler.

(38)

Ekstremite Travmaları

Çıkık

• Yoğun ağrı

• Ödem

• Kızarıklık

• Eklemlerde işlev kaybı

• Eklemlerde deformite

(39)

Omuz çıkığı ve aksiller sinire baskı oluşması

(40)

Omuz çıkığı

(41)

Dirsekte çıkık

(42)

Kalça Çıkığı

• Genellikle indirekt travma ile oluşur. Örnek; Trafik kazalarında diz, ön tarafa çarptığında femur başı

acetabulumdan çıkabilir hatta acetabulum kırığı eşlik edebilir.

(43)

Çıkıklar

• Şüpheli çıkıklar bulunduğu pozisyonda atellenmelidir.

• Çıkığın atellemeden önce ve sonra nabız, hareket, duyu ve cilt renginin kaydedilir.

Ağrı ve ödemin azaltılması için buz, soğuk uygulamalar ya da analjezikler

kullanılabilir.

(44)

Burkulmalar

• Burkulma, eklemin fizyolojik sınırlarını aşan, ani bükülme ve gerilme sonucu eklem yüzlerinin ani olarak birbirinden ayrılmasıdır.

• Spor aktiviteleri, düşme veya çarpma gibi kazalar sonucunda gelişebilir.

• Kemik uçları birbirinden tamamen

ayrılmadığı için uygulanan güç kalkınca eklem yine eski haline gelebilir. Eklem bütünlüğünün bozulmaması burkulmayı çıkıktan ayıran en önemli özelliktir. '

(45)

Ekstremite Travmaları

Burkulma

• Ağrı

• Hassasiyet

• Ödem

• Ekimoz

• Ekstremite kısıtlılığı

(46)

Ayak bileğinde burkulma

(47)

Ekstremite yaralanmalarında sık karşılaşılan belirti ve bulgular

Bulgu, Belirti Kırık çıkık Burkulma

Ağrı ⁺ ⁺ +

Hassasiyet ⁺ + +

Deformasyon + + -

Ekstremiteyi Kullanamama + + +

Şişlik + + +

Ekimoz + ^- +

Krepitasyon + - ^-

Kemik Uçlarının Görülmesi +/- - -

(48)

Ekstremite Travmaları

Kas ve tendon yaralanmaları

• Lokal ağrı

• Sızlama

• Karıncalanma

• Güç kaybı

• His kaybı

• Ödem

(49)

Ekstremite Travmalarında Genel Değerlendirme

İnspeksiyon;

• ödem

• ekimoz

• farklı bir renk değişikliği

• şekil veya postür bozukluğu

(50)

Ekstremite Travmalarında Genel Değerlendirme

Palpasyon;

• Ekstremitede ısı artışı ya da ısı kaybı var mı?

• Hassasiyet var mı?

(51)

Ekstremite Travmalarında Genel Değerlendirme

Hareket;

• Ekstremitede hareket kaybı

(52)

Ekstremite Travmalarında Acil Bakım

• Olay yeri değerlendirilerek gerekli güvenlik önlemleri alınır,

• Yaralının bilinci ve ABC’si değerlendirilir.

Gerekirse ileri yaşam desteği sağlanır.

• Yaralıyı tehdit eden yaralanmalar öncelik sırasıyla tedavi edilir.

• Travma bölgesindeki elbiseler, kesilerek çıkarılır.

(53)

Ekstremite Travmalarında Acil Bakım

• Travma bölgesi göz ve el muayenesi ile yapılır.

• Yaralı ekstremite, sağlam ekstremite ile karşılaştırılır.

• Deformite, ödem, şişlik, ekimoz ve

hematom olup olmadığı değerlendirilir.

(54)

Ekstremite Travmalarında Acil Bakım

• Kolda radial nabız, kapiller dolum, duyu ve elini açıp kapatması, parmakların hareketi vb. motor fonksiyonlar kontrol edilir.

• Ağrı hissi ya da ağrıda artma görülürse motor fonksiyonların kontrolü yapılmaz.

• Duyu kontrolü, işaret ve serçe parmağın iç yüzeyine küçük dokunuşlarla yapılabilir.

(55)

Ekstremite Travmalarında Acil Bakım

• Kanama varsa kontrol altına alınır.

• Açık yara varsa kapatılır.

• Ampute organ varsa SF ile ıslatılmış gazlı beze sarılıp plastik torbaya konulur. Bu

torbada, içinde bir ölçek su, iki ölçek buz olan ikinci bir torbaya konulup hasta ile birlikte nakli sağlanır.

(56)

Ekstremite Travmalarında Acil Bakım

• Gelişebilecek ödem, doku hasarına yol

açabileceği için yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılır. İmza karşılığı yakınlarına ya da güvenlik güçlerine teslim edilir ve alınan teslim belgesi vaka kayıt formuna işlenir.

• Hareketi önlemek için ekstremite elle

tutularak stabilize edilir. Ekstremite, şişme veya vakum atel ile stabilize edilip

mümkünse askıya alınır.

(57)

Ekstremite Travmalarında Acil Bakım

• Tespit yapılırken parmaklar görünecek şekilde açıkta bırakılır.

• Parmaklardaki renk, hareket ve duyarlılık kontrol edilir.

• Kırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir alt ve bir üst eklemleri de

içine alacak şekilde tespit edilir.

(58)

Ekstremite Travmalarında Acil Bakım

• Eğer çıkık var ise çıkık yerine oturtulmaya çalışılmaz.

• Eğer burkulma var ise sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir.

• Burkulma için erken dönemde soğuk uygulama yapılabilir.

(59)

Ekstremite Travmalarında Acil Bakım

• Hastanın vital bulguları, ekstremite

distalindeki radial nabız ve kapiller dolum sık aralıklarla kontrol edilir.

• Hastaya/yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez.

• KKM tarafından bildirilen sağlık kuruluşuna hastanın nakli sağlanır. Vaka kayıt formu, eksiksiz doldurulur.

(60)

Kaynaklar

• Kaya Ş., Kas-İskelet Sistemi Travmaları, İlk ve Acil Yardım

Teknikerliği, Paramedik, Sayfa: 492-503, 2016, Güneş Kitapevi,

Ankara Sezgin M., Ateller, İlk ve Acil Yardım Teknikerliği, Paramedik, Sayfa: 736-778, 2016, Güneş Kitapevi, Ankara

• https://meddefense.com.tr/Otomatik_Pelvik_Sabitleme_Kemeri.html

• https://elcerrahi.com/iskelet-sistemi-anatomisi.html

• https://kilicaslanasml.tr.gg/-Ue-st-ekstremiteler.htm

• http://www.jcam.com.tr/files/KATD-2995.pdf