Orijinal Araflt›rma
Original Investigation
Hiperhidrozlu Hastalar›n Anksiyete
Düzeylerinin Sa¤l›kl›larla Karfl›laflt›r›lmas›
Comparison of Anxiety Levels in Patients with
Hyperhidrosis and Healthy Subjects
fiemsettin Karaca, H.Murat Emül*, Mustafa Kulaç,
Ömer Özbulut*, Özkan Güler*
Afyon Kocatepe Üniversitesi T›p Fakültesi Dermatoloji ve *Psikiyatri Anabilim Dal›, Afyon, Türkiye
51
Hiperhidroz genellikle avuç içleri, ayak tabanlar› ve koltukalt› bölgesiyle s›n›rl› terleme bozuklu¤udur1.
Afl›r› terleme sonucu, mesleki, sosyal ve psikolojik so-runlar görülebilir2. Özellikle sosyal anksiyete
bozuklu-¤unun önemli bir parças› olmas›na karfl›n psikiyatri ta-raf›ndan ihmal edilmifltir3. Etyolojisine, s›n›rl› veya
yay-g›n tip olup olmamas›na bak›lmaks›z›n hiperhidroz,
anlaml› olarak kötüleflmifl yaflam kalitesiyle, hatta pro-fesyonel anlamda sorumluluklar›n› yerine getiremeye-cek kadar yeti kayb›yla, toplum içinde damgalanma ve ayr›mc›l›kla yak›ndan iliflkili olabilmektedir4.
Ruh sa¤l›¤› bilimi hiperhidrozu ‘otonom sinir sistemi-nin arac›l›k etti¤i bir anksiyete fenomeni’ olarak ta-n›mlamakta5ve hiperhidroz hastalar›n›n büyük
k›sm›-Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii:: Dr. fiemsettin Karaca, ANS Araflt›rma ve Uygulama Hastanesi Dermatoloji Klini¤i, 03200 Afyonkarahisar, Türkiye Tel.: 0272 217 17 53/130 E-mail: skaraca@aku.edu.tr AAll››nndd››¤¤›› ttaarriihh:: 16.08.2006 KKaabbuull ttaarriihhii:: 19.09.2006
Özet
A
Ammaaçç:: Esansiyel hiperhidroz kesin etyolojisi bilinmeyen afl›r› terleme bozuklu¤udur. Ayn› zamanda psikiyatrik yönü önemli bir hastal›kt›r. Özellikle sosyal anksiyete bozuklu¤unun önemli bir parças› olmas›na karfl›n psikiyatrik yaklafl›mlar s›n›rl›d›r. Çal›flma-m›zda esansiyel hiperhidrozlu olgular›n sosyal fobik kayg› ve kaç›nma düzeyleri ile durumluk ve sürekli kayg› derecelerinin sa¤-l›kl› kontrol bireylerle karfl›laflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.
G
Geerreeçç vvee YYöönntteemm:: Yirmi alt› esansiyel hiperhidrozlu ve 22 kontrol grubunda sosyal ortamlarda fobik kayg› ve kaç›nma düzeyle-ri ile durumluk ve süreklilik kayg› dereceledüzeyle-ri ölçülmüfl ve karfl›laflt›r›lm›flt›r..
B
Buullgguullaarr:: Hastalar 26 (E/K:11/15) ve kontrol grubu ise 22 (E/K:11/11) kifliden oluflmaktad›r. Hasta grubunda Liebowitz sosyal fobi ölçe¤i, kayg› düzeyleri 24–74 (47.1±11.5) aras›nda ve kaç›nma düzeyleri 24–80 (44.1±11.5) puan aras›nda de¤iflmekteyken kont-rol grubunda s›ras›yla 26–66 (43.0±13.4) ve 26–83 (41.5±13.3) puan aras›nda saptand›. Hasta grubunda durumluk kayg› puan› 23–58 (39.7±7.1) aras›nda, süreklilik kayg› puan› 42-59 (49.6±4.5) aras›nda, kontrol grubunda ise s›ras›yla 21–66 (36.2±11.3) ve 29–71 (43.3 ± 10.5) puanlar aras›nda bulunmufltur.
S
Soonnuuçç:: Kiflinin içinde bulundu¤u koflullardan ba¤›ms›z olarak kendini nas›l hissetti¤ini ölçen sürekli kayg› düzeyi hiperhidrozlu grupta sa¤l›kl› gruba göre anlaml› yüksek saptanm›flt›r. Bu sonuç bize esansiyel hiperhidrozun psikolojik yanlar› olan dermato-lojik bir hastal›k olabilece¤i izlenimini vermektedir. (Turkderm 2007; 41: 51-3)
A
Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Esansiyel hiperhidroz, sosyal kayg›, psikodermatoloji, anksiyete
Summary
B
Baacckkggrroouunndd aanndd DDeessiiggnn:: Essential hyperhidrosis is a disorder without obvious etiology. At the same time, hyperhidrosis is a di-sease with considerable psychological features. Although it is particularly an important part of social anxiety, psychiatric appro-aches are limited. In this study, we aimed to compare the scores of social phobia, anxiety and avoidance levels and state and tra-it anxiety points of essential hyperhidrosis wtra-ith healthy individuals.
M
Maatteerriiaallss aanndd mmeetthhooddss:: The scores of social phobia, anxiety and avoidance of 26 patients with essential hyperhidrosis and 22 healthy individuals were measured.
R
Reessuullttss:: The patient group and control group are consisted of 26 (M/F:11/15) and 22 (M/F:11/11) individuals, respectively. In pa-tient group Liebowitz social phobia scores, anxiety and avoidance levels were being changed with between 24–74 (47.1±11.5) and 24–80 (44.1±11.5) points, respectively. In control group the points were between 26–66 (43.0±13.4) and 26–83 (41.5±13.3). State and trait anxiety points were 23–58 (39.7±7.1) and 42-59 (49.6±4.5) in patient group, 21–66 (36.2±11.3) and 29–71 (43.3 ± 10.5) in control group, respectively.
C
Coonncclluussiioonn:: Trait anxiety levels were statistically higher in hyperhidrosis group than healthy controls. So we should suggest that hyperhidrosis is a dermatologic disease with psychological features. (Turkderm 2007; 41: 51-3)
K
Keeyy WWoorrddss:: Essential hyperhidrosis, social anxiety, psychodermatology, anxiety
n› ‘anksiyete dolu bireyler’ oldu¤u fleklinde de¤erlendirmek-tedir6. Hiperhidrozlu olgular anksiyöz, tedirgin ya da öz
güve-ni az kifliler olarak da yaftalanabilmektedirler7. Yine de bu tip
varsay›mlar ve önermeler deneyimlere, çok az klinik çal›flma ve psikoterapotik yaklafl›mdan fayda gören olgu sunumlar›na dayanmaktad›r8. Bu nedenle bu çal›flmada esansiyel
hiperhid-roz tan›l› olgular›n sosyal fobik, kayg› ve kaç›nma düzeyleri ile durumluk ve sürekli kayg› dereceleri ölçülmesi amaçlanm›flt›r.
Gereç ve Yöntem
Hastanemiz Dermatoloji poliklini¤ine 2003-2005 y›llar› aras›n-da baflvuran hastalararas›n-dan örneklem oluflturulmufltur. Çal›flma-ya al›nan kiflilerde daha önce psikiÇal›flma-yatrik bir tan› ve tedavi al-mam›fl olmalar›, birinci derece yak›nlar›nda da psikiyatrik öy-künün olmamas›, tedavi amaçl› ilaç (propranolol, pilokarpin, trisiklik antidepresanlar) almam›fl olmalar› koflulu aranm›flt›r. Hastalara hiperhidroza yol açabilecek t›bbi durumlar (febril nedenler, metabolik durumlar, nörolojik hastal›klar, sempatik deflarja yol açan durumlar) nedeniyle laboratuar incelemeleri yap›lm›flt›r. Ölçütlerimize uyan 26 hiperhidroz tan›l› hastaya ve ayn› flartlar› sa¤layan 22 sa¤l›kl› kontrol grubuna, Liebo-witz Sosyal Fobi Ölçe¤i (LSFÖ)9ile durumluk (DKE) ve
sürekli-lik kayg› (SKE) ölçekleri10uygulanm›flt›r. Hastalar›n ve kontrol
grubunun sosyodemografik özellikleri ve ölçeklerden ald›kla-r› de¤erler hesaplanm›fl ve istatistiksel olarak karfl›laflt›ald›kla-r›lm›flt›r. LSFÖ, sosyal etkileflim ya da performans durumlar›nda sosyal kayg› bozuklu¤u olan hastalar›n korku ya da kaç›nma düzey-lerini belirlemek üzere tasarlanm›flt›r. Tarama amaçl› olarak sa¤l›kl› toplumda kullan›labilmektedir. Toplam 24 madde, dörtlü Likert tipinde ayr› ayr› kayg› ve kaç›nma alt bafll›klar› için de¤erlendirilebilir. Test için belirli bir puandan sonra pa-tolojiyi gösteren kesme puan› yoktur11.
DKE ve SKE ölçeklerinin her birinde 20 soru vard›r. DKE, bire-yin belirli bir anda ve koflulda kendini nas›l hissetti¤ini belir-ler. SKE ise bireyin içinde bulundu¤u durumdan ba¤›ms›z ola-rak kendini nas›l hissetti¤ini belirler. Test için belirli bir puan-dan sonra patolojiyi gösteren kesme puan› yoktur12.
Bulgular
Hastalar›n yafllar› 14–41 aras›nda (ortalama 23.50±6.84) idi. Bunlar›n 11’i erkek (%42,7) ve 15’i kad›n (%57,3)’d›.
Örnekle-min 19’u (%73,1) bekâr, yedisi (%26,9) evliydi. E¤itim düzey-lerine bak›ld›¤›nda üçünün (%11,5) ilkö¤retim, 12’sinin lise mezunu (%46,2) ve 11’inin (%42,3) yüksekokul mezunu oldu-¤u görüldü. Kiflilerin sosyal fobi kayg› düzeyi puanlar› 24–74 puan aras›nda (ortalama 47,1±11,5) ve sosyal fobi kaç›nma düzeyi puanlar› 24–80 puan aras›nda (ortalama 44,1±11,5) saptand›. Grubun durumluk kayg› düzeyi puan› 23–58 puan-lar› aras›nda (ortalama 39,7±7,1), sürekli kayg› düzeyi puan› ise 42–59 puanlar› aras›nda (ortalama 49,6±4,5) bulundu. Kontrol grubunun yafllar› 19–40 aras›nda (ortalama 25.00±5.28) olup 11’erkek (%50) ve 11’i kad›n (%50)’d›. Kont-rol gubunun sosyal fobi kayg› ve kaç›nma düzeyleri s›ras›yla 26–66 ve 26–83 puan aras›nda (ortalama 43,04±13,42 ve 41,54±13,26) saptand›. Grubun durumluk ve sürekli kayg› dü-zeyleri ise s›ras›yla 21–66 ve 29–71 puanlar aras›nda (ortalama 36,22±11,33 ve 43,27 ± 10,47) bulundu (Tablo 1). Hiperhidroz grubunda SKE skoru sa¤l›kl› kontrol grubuna göre anlaml› olarak yüksek saptand› (p<0.05). Kontrol grubu ile hiperhid-roz grubu aras›nda yafl, cinsiyet aç›s›ndan istatistiksel olarak farl›l›k saptanmad› (p= 0.164, p= 0.594).
‹statitistiksel analiz
Ortalamalar, ortalama ± standart sapma olarak verilmifltir. Ve-rilerin analizinde normal da¤›l›ma uygunluk Shapiro-Wilks testi ile test edildi. Ortalamalar›n karfl›laflt›r›lmas›nda iki ba-¤›ms›z grupta t testi kullan›ld›. Cinsiyetlerin karfl›laflt›r›lmas›n-da ki-kare testi kullan›ld›. Anlaml›l›k seviyesi olarak p<0.05 ka-bul edildi.
Tart›flma
Esansiyel hiperhidroz olgular› affektif uyaranla kötüleflmekte-dirler. Ancak bunu psikolojik olmaktan çok fizyolojik oldu¤u düflünülmektedir. Buna kan›t olarak infantil dönemde bile esansiyel hiperhidroz olgular›n›n olmas› gösterilmektedir12.
Esansiyel hiperhidrozlu olgularda etkilenmemifl kiflilere göre terleme kontrolünde yer alan hipotalamusun emosyonel uya-rana daha hassas oldu¤u öne sürülmektedir12.
LSFÖ, sosyal kayg› bozuklu¤u olan hastalar› sa¤l›kl› kontrol de-neklerinden ve di¤er anksiyete bozuklu¤u olan deneklerden iyi ay›rt etti¤i saptanm›flt›r11. LSFÖ genellikle toplum içinde,
ta-n›mad›¤› insanlar›n önünde ya da ilgi oda¤› olunabilecek du-rumlarda kiflinin yaflad›¤› kayg›y› ve bu dudu-rumlardan kaç›nma yüzdelerini içeren sorulardan oluflmufltur. Çal›flmam›zda LSF
www.turkderm.org.tr
Tablo 1. Hiperhidroz tan›l› olgular›n LSFÖ, DKE ve SKE puanlar›n›n da¤›l›m›
N
N MMiinn--MMaaxx OOrrttaallaammaa ±± SSSS PP ddee¤¤eerrii
LSFÖ kayg› Hiperhidroz 26 24-74 47.11±11.55 0.265 Kontrol 22 26-66 43.04±13.42 LSFÖ kaç›nma Hiperhidroz 26 24-80 44.15±11.59 0.471 Kontrol 22 26-83 41.54±13.26 DKE Hiperhidroz 26 23-58 39.76± 7.15 0.213 Kontrol 22 21-66 36.22± 11.33 SKE Hiperhidroz 26 42-59 49.61± 4.59 *0.014 Kontrol 22 29-71 43.27±10.47
LSFÖ- Liebowitz sosyal fobi ölçe¤i, DKE- durumluk kayg› envanteri, SKE- süreklilik kayg› envanteri * ‹ki ba¤›ms›z grupta t testine göre p<0,05
Karaca ve ark.
Hiperhidrozlu Hastalarda Anksiyete
Türkderm 2007; 41: 51-3
kayg› ve kaç›nma düzeyleri bak›m›ndan hiperhidroz ve sa¤l›k-l› gruplar aras›nda anlamsa¤l›k-l› bir fark bulunmam›flt›r. Bu sonuç, bi-zim örneklemimizdeki hiperhidrozlu kiflilerin sosyal durumlar-da yaflad›klar› s›k›nt›, kayg› ve kaç›nma durumlar-davran›fllar›n›n sa¤l›kl› bireyler kadar normal oldu¤unu göstermektedir.
Araflt›rmalar›n bir k›sm›nda hiperhidrozlu hastalarda psikopa-tolojik de¤erlendirmelerle aç›k bir psikopatoloji saptanmad›-¤› bildirilmifltir. Ancak bu çal›flmalar›n ço¤unda Minesota cok yönlü kiflilik envanteri (MMPI), gibi daha çok kiflilik patolojisi-ni ölçen testler kullan›lm›flt›r13. Bir çal›flmada 42 hiperhidroz
ol-gusu cerrahi öncesi MMPI ile de¤erlendirilmifl. Hastalar›n %88’inde psikopatoloji skorlar› yüksek bulunmam›flt›r. Ayn› çal›flmada hastalar›n %86’s›nda DKE ve SKE puanlar› da yük-sek bulunmam›flt›r. Di¤er bir çal›flmada14Eysenck Kiflilik
Anke-ti ile 97 hiperhidrozlu olgu de¤erlendirilmifl ve anormal kiflilik yönünde kan›tlar bulunamam›flt›r. Kiflilik de¤erlendirmesinin alt›nda yatan çaba belirgin semptomatolojinin ve psikolojik problemlerin kiflilik yap›s›ndan kaynaklanabilece¤i düflüncesi-dir. Oysa DSM-IV TR’ye15göre psikiyatrik bir klinik tan› için
ki-flilik yap›s›nda belirgin bir bozukluk olmazsa olmaz de¤ildir. Çal›flmam›zda DKE aç›s›ndan gruplar aras›nda bir fark bulu-namam›flt›r. DKE, kiflinin belirli bir anda ve koflulda nas›l his-setti¤ini belirler. Gruplar aras›ndaki bu farks›zl›k, belirli durum ve koflullardaki sosyal fobik kaç›nma ya da kayg› puanlar›nda-ki farks›zl›kla da uyumludur. SKE puan› hiperhidroz grubunda sa¤l›kl› gönüllülere oranla istatistiksel olarak anlaml› yüksek saptanm›flt›r. Bu anlaml›l›k hiperhidrozlu olgular›n koflul ya da durumdan ba¤›ms›z sürekli bir kayg› halini yaflad›klar›n› dü-flündürmektedir. SKE’deki bu yüksekli¤in nedeni, kiflinin hi-perhidroza ba¤l› belirtilerin kendisinde yaratt›¤› problemlere ikincil geliflmifl fobik ve anksiyöz durumlar sonucu olabilece¤i-ni de düflündürebilir. Bu anlamda hiperhidrozu yaflam›fl olma süresi önem kazanmaktad›r. Ancak biz çal›flmam›zda bu süre-yi göz önünde bulundurmad›k ve bu yüzden bu varsay›m› araflt›ramad›k. Ancak bir çal›flmada botulinum toksin A tedavi sonras› anlaml› olarak Sosyal Fobi Skalas›, DKE, SKE, Hamilton Depresyon ölçeklerinde anlaml› düflüfl saptanm›fl olmas›7 bu
varsay›m› desteklemektedir. Yine çal›flmada, anlaml› fark ol-mamas›na karfl›n ellerde afl›r› terlemesi olanlarda sosyal fobi puanlar› koltuk alt› ve ayaklarda terlemeleri olanlara göre be-lirgin yüksek bulunmufltur. Bizim çal›flmam›zda böyle bir ay›-r›m yap›lmamas› da çal›flmam›z›n k›s›tl›l›klar›ndand›r.
Sonuç olarak esansiyel hiperhidrozlu hastalar›n psikolojik bir
yönü olabilece¤i unutulmamal› ve tedavide baflar› için olgular biyolojik (örn. farmakolojik tedavi), psikolojik (örn. psikotera-pi, psikolojik destek) sosyal (örn. çevre düzenlemesi, ayr›mc›-l›kla mücadele) yaklafl›mlarla ele al›nmal›d›r.
Kaynaklar
1. Johnson FYA & Mostaghimi H. Co-morbidity between dermato-logic diseases and psychiatric disorders in Papua New Guinea. Int J Dermatol 1995; 34: 244 8.
2. Kay›ran MA, Balaban D, Karao¤lu A, Köfllü A. Fokal Hiperhidro-zun intradermal Botulinum Toksin Enjeksiyonuyla Tedavisi.Turk-derm 2006;40: 17-9.
3. Norton Pj, Burns BA, Hope DA, Bauer BK. Generalization of soci-al anxiety to sporting and athletic situations: gender, sports in-volvement and parental pressure. Depress anxiety 2001;12: 193-203.
4. Amir M, Arih A, Pfiffer M, Lewy Y. Impairment in quality of life among patients seeking surgery for hiperhydrosis (excessive swe-ating) preliminary results. Isr J Psychiatry Relat Sci 2001;37: 25-31. 5. Engels WD, Wittcover ED. Allergic and skin disorders. In:
Comp-rehensive Textbook of Psychiatry (Freedman AM, Kaplan HI, eds). Baltimore MD. Williams & Wilkins 1967; 1095.
6. Kaplan HI, Sadock BJ eds. Comprehensive Textbook of Psychiatry (Freedman AM, Kaplan HI, eds). Baltimore MD. Williams & Wil-kins 7. bask›. sayfa 3746
7. Weber A, Heger S, Sinkgraven R, Heckmann M, Elsner P, Rzany B. Psychosocial aspects of patients with focal hiperhydrosis. Marked reduction of social phobia, anxiety and depression and icreased quality of life after treatment with botulinum toxin A. Br J Der-matology 2005; 114: 342-5.
8. Drimmer EJ. Desensitization and benztropine for palmar hyper-hidrosis. Psychosomatics 1985; 26: 888–9.
9. Heimberg RG, Horner KJ, Juster HR, Safren SA, Brown EJ, Schne-ier FR, Liebowitz MR. Psychometric properties of the Liebowitz Social Anxiety Scale. Psychol Med 1999; 29:199-212.
10. Spelberger CD. Manual for the State-Trait Anxiety Inventory. Pa-loAlto, CA: Consulting Psychologists Press, Inc., 1983.
11. Aydemir Ö, Köro¤lu E. Psikiyatride Kullan›lan Klinik Ölçekler. He-kimler Yay›n Birli¤i Yay›nlar› 2006.
12. Stolman LP. In hiperhydrosis (excess sweating), look for a pattern and cause. Review. Clev Cl J Medicine 2003; 70: 896-8.
13. Ruchinskas RA, Narayan RK, Meagher RJ, Furukawa S. Psychoder-matology: The relationship of psychopatology and hyperhidrosis. Br J Dermatology 2002;147:733-5.
14. Won K, Im K, Ho C, Won K, H›n S, Oun Y, Hung C. Essential hyper-hidrosis: no evidence of abnormal personality features. Clin Exp Dermatology 1998; 23: 45.
15. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4.bask›. Text Revision. Washington DC 2000.
www.turkderm.org.tr
Karaca ve ark. Hiperhidrozlu Hastalarda Anksiyete Türkderm
