K A R O L A R I N A Y R I L M A S I V E KALKMASININ SEBEPLERİ Y. Mimar
Y a z a n : N a c i M e l t e m
D. Deniz Yolları İnşaat Kurulu Mimarı Son zamanlarda muhtelif cins döşemeler
üze-rine, bilhassa betonarme ve putrel arası, beton dö-şemeler üzerine döşenmiş olan karoların, kalktı-ğı ve ayrıldıkalktı-ğı kesretle görülmektedir.
Bu olay karolar döşenir döşenmez, değil, yapı-lan işin üzerinden epey bir müddet geçtikten son-ra hâsıl olmaktadır. Karoların ayrılıp kabarması, birdenbire vukua gelmektedir, karolar oldukça bü-yük bir yüzey dahilinde muhaddep şekilde kaba-rarak, âdeta bir patlayıcı madde sesi çıkarmak su-retile kalkmaktadırlar. Mevzu : Bu hâdiseler döşe-melerin üzerlerinin karo ile kaplanmasını mah-zurlu göstermekte olduğundan, bu işlerle alâkadar olanların nazarı dikkatini çekerek, hâdisenin se-beplerini aramak ve bu sebepler bulununca da, bahsettiğimiz mahzurların önüne geçecek tedbir-leri ittihaz etmektedir.
A y r ı l m a v e k a b a r m a n ı n s e b e b -1 e r i :
Bu gibi hâdiselerdeki müşahedat ve tecrübe-ler, kabarma hâdisesine aşağıda yazılı sebeplerin âmil olduğunu meydana koymuştur:
1 — Karo ferşi için kullanılan harcin çimento dozajının fazla olması veya çok sulu olması.
2 — Harem çok kaim olması,
3 — Harem suyunun döşeme betonu tarafın-dan emilerek harem kuru kalması,
4 — Karoların harca kâfi derecede iltisak kesbetmemesi,
5 — Karolar ile döşeme arasında, inbisat mik-tarlarının ayni olmaması,
6 — Döşemelerin inhinası,
7 — İnşaatta hâsıl olan umumî hareketler, ö — Kullanılan harem alçılı olması,
9 — Harem alçılı su ile yapılmış olması, 10 — Gayri kâfi derecede faslı müşterekler bırakılması,
11 — Karoların asitli mahlûller ile yıkanması-12 — Fazla inbisat eder cins curuflu harç kul-lanılması,
13 — Yüksek dozajlı çimentoyu havi îıarç veya cok sulu hare kullanılması..
Karoların tatbik edileceği zeminin betonuna veya döşeme betonarmesi dozajına nazaran yüksek dozajlı olan harç alt yatak satıhlarına fena yapışır. Böyle bir harç inbisat ederken hem karodan hem de döşemeden birden ayrılır, çok sulu bir harcın suyu ise karolar mesamî değil ise yalnız döşeme ta-rafından, karolar mesamî cinsten ise hem döşeme hem de karolar tarafından massedileceğinden, böy-le bir harç suyunu çabuk kaybeder.
Bu suretle, harem bağlamak kudreti çok aza-lır. Bunun neticesi olarak da takabbuz eder ki, bu olay gerek döşemeden, gerek karodan harcın ay-rılmasını mucip olur.
2 H a r c ı n ç o k k a l ı n o l m a s ı : 3 ilâ 4 santimetre ve daha ziyade kalınlıkta-ki, bir harç tabakası tekabbuz ederken ya kendi kendine oturur ve karodan ayrılır, yahut da karoya iltisakını muhafaza ederek oturur, birinci şekilde karolar ve betona yapışmamış olacağından oynar ve kalkarlar ikinci şekilde ise karolar terazisini kaybederek döşeme salâbetine muzır olan çirkin ve dalgalı satıhlar husule getirir.
3 — H a r ç s u y u n u n d ö ş e m e t a -r a f ı n d a n e m i l e -r e k h a -r c ı n k u -r u k a l m a s ı :
Bu takdirde, bilhassa çok sulu bir harç kul-lanıldığı ve döşeme betonunun sulanmasına dik-kat edilmediği zaman vukua gelir. Hâdise bilhassa mesamî olmıyan veya az mesamî olan karolar isti-malinde göze çarpar, harcın suyunun kuruyarak yapıştırma hassasının kaybolmasını mucip olur,
me-samî olan karolar istimalinde göze çarpan harem suyunun kuruyarak yapıştırma hassasının kaybol-masını mucip olur. Mesamî olan karolar istimali halinde, sulu harç istimalinin mesamî olmıyan ka-rolarda olduğu kadar bir mahzur göstermediği müşahede edilmiştir. Şu halde bilhassa mesamî olmıyan karoların döşemesinde döşeme betonunun sulanmasına ve harem sulu olmamasına dikkat
er e c e d e b i er i l t i s a k t e m i n e d e m e -m e s i :
Bu gayri kâfi iltisak zengin dozlu harç kul-lanmak ile, bilhassa harç sulu olduğu takdirde dö-şeme betonu tarafından harem suyunun emilme-sinden ileri gelebilir.
5 — K a r o l a r i l e d ö ş e m e a r a -s ı n d a i n l b i -s a t m i k t a r l a r ı n ı n a y n i o l m a y ı ş ı :
Bilhassa betonarme veya putrel arası beton ile doldurulmuş döşemeler üzerine kaplanmış olan karoların kalkma ve ayrılma sebeplerinde temas etmiş oluyoruz. Bir taraftan karolarda diğer ta-raftan da döşeme inbisat kıymetleri muhteliftir, lâboratuvar tecrübelerinin verdiği inbisat emsal-lerine nazaran demir, çimento karodan iki misli fazla inbisat etmektedir.
Çimento, karo, pişmiş toprak ve greseram karoların inbisat miktarları birbirine çok yakın-dır.
Şu halde, bilhassa kışm soğuklarda ve yazın çok sıcaklarda yapılan karo işlerinde tedbir al-mak lâzım gelir.
Pişmiş toprak ve greseram, çimento karodan daha fazla mukavemetli olduklarından bunların üzerine yapılan tazyikten dolayı kenarları kırıl-maz, çimento karolar ise tazyike dayanmıyarak çatlarlar.
Döşemelerde inbisat aralıkları yok ise veya-hut döşeme uçları, duvarlarda serbestçe hareket
edemiyorsa döşemede hâsıl olacak, inbisat aşağı-dan yukarıya doğru bir tesir yapacağınaşağı-dan döşeme yüzünde bulunan kaplamayı kaldırıp bozabilir.
6 — î n b i s a t t a n m ü t e v e l l i t d ö -ş e m e l e r i n i n h i n a s ı :
Betonarme ve putreli düşemeler inhinadan mütevellit tağyir teşkli ederler ki, bu da karoların döşemeden ayrılıp kalkmasına bir sebeptir.
7 — İ n ş a a t t a h ' â s ı l o l a n u m u -m î h a r e k e t l e r :
Bazı binalarda karoların ayrılıp kalkmasına tasmanlar sebep olabilir.
9 — A l ç ı l ı s u :
Harcın priz yapmasına mâni olur.
10 — G a y r i k â f i d e r e c e d e f a s l ı m ü ş t e r e k l e r :
Karoların sağlamlığı için faslı müştereklerin mevcudiyeti elzemdir. Karolaj yapılmış zemini teşkil eden karolar yekdiğerine sıkı suretle bitiş-tirilmiş ise faslı müşterek kalmamış demek olaca-ğından, karolar kalkmaya mahkûmdurlar, iyi
ya-pılmamış faslı müştereklerde ayni neticeyi verir-ler.
Karoların aıalarmda mübalâğalı aralıklar, kalmasına lüzum olmadığı gibi, faslı müşterekler düzgün ve iyi doldurulmuş olmalıdır.
11 — K a r o l a r ı n k i m y e v î m a d -d e l e r i l e y ı k a n m a s ı :
Karoların temizlenmesi için bazan asitli su ile yıkanması tavsiye olunur. Asitli sular faslı müşte-reklerdeki çimentoya zarar verir, filvaki bir karo-lajm, selâbeti altındaki harç kadar faslı müşterek-leri dolduran şerbetler de kaimdir. Bu faslı müşte-rekler iyi yapılıdıktan sonra, iyi de muhafaza edil-melidirler.
12 — F a z l a i n b i s a t e d e n ç i -m e n t o : ile yapıl-mış harç kullanıl-masının ya-pacağı tesirler malûmdur. Bunların istimali önüne geçilmez bozukluklar tevlit eder.
K a b a r m a v e k a l k m a n ı n ö n ü -n e g e ç m e k i ç i -n t e d (M ir'ler :
Kabarma ve kalkmanın önüne geçmek için, mantıkan bu hâdiseyi meydana getiren sebepleri ortadan kaldırmak veya tesirlerini azaltmak ile olur. Şu halde:
1 — Fazla dozajlı ve sulu çimento harç kul-lanılmamalıdır. Kullanılacak harçtaki çimento bstî tesallûp eder, cins olması lâzımdır.
Harç, malada devir edilebilmek için kâfi sert-likte olmalıdır. Kullanılacak miktarda hazırlanma-lıdır. Hazırlandıktan sonra bir kısmı kullanılacak miktardan fazla harç ihzarından kaçınılmalıdır, aksi takdirde iltisak kuvveti zail olmuş bir harç is-timal edilmiş olur, yüksek dozaj kullanmak mah-zurlu ise de, iyi bir priz ve iltisak yapmağa kâfi miktarda çimentoyu havi harç kullanmalıdır, 1/3 çimento ve 2/3 nisbe tinde kum şayanı tavsiye bir nisbet teşkil etmektedir.
2 — H a r c ı n k a l ı n b i r t a b a k a o l m a m a s ı n a d i k k a t e t m e l i d i r :
Karoların altına azamî 2.5 santim kalınlığında bir harç tabakası bırakılmaktadır. Bir kum taba-kasının üstüne gelmek şartile, ıbir santim harç iyi neticeler vermiştir.
3 — H a r ç s u y u n u d ö ş e m e b e t o n u t a r a f ı n d a n e m i l m e s i n e m â -n i o l m a k l â z ı m d ı r :
8 inci maddelerde yazılan sebepleri zararsız bir hale sokmakta mühim rolü vardır.
4 — K a r o l a r l a h a r c ı n i 1 t i s a-k ı n ı n a-k i f a y e t s i z l i ğ i n e ç a r e b u'l-m a l ı d ı r .
Bunun içine de, dozajı fazla çiınentolu harç kullanmıyarak döşeme betonu tarafından harem suyunun kurutulmasına m'âni olunmalıdır.
5 — D ö ş e m e i l e k a r o l a r b e y -n i -n d e k i i -n b i s a t " t e s i r i -n e m â -n i o l m a k i ç i n :
A — Sıcak mevsimlerde karoları yekdiğerine sıkıştırmaksızm yerleştirmelidir. Çok şiddetli sı-caklarda işj tatil edip tabiî hararetin avdetinde ça-lışmak lâzımdır. Karoların aralarında asgarî bir buçuk milimetre aralık bulunmalıdır.
B — Döşeme ile karo altı harcı arasına karo-ya döşeme ile beraber hareket etmesini temin mak-sadile sert olmıyan Ibir madde yerleştirilmelidir.
Bu vazifeyi ıslak kum ifa edilebileceği gibi, yapılan işin selâbeti de hiç bir veçhile azalmaz. Bu kum tabakası 5 ilâ 7 santimetre .sıhanmda,
ru-tubetlendirilmiş olarak yahut da, büsbütün sert olmıyarak sabit kalması için yüzde yedi nisbetinde suyu havi daha ince bir tabaka halinde kullanılır.
Kuma a_z miktarda çimento karıştırmakla ka-roların vaz'ı esnasında kumun bazı yerlerde kalk-masına mâni olunur. Kaim sihanda konacak kuma yüzde yedi nisbetinde çimento ilâvesi faideli ve şayanı tavsiye neticeler vermiştir.
6 — Yukarıda söylenen tedbir 'sayesinde, dö-şemelerin inhinasından doğacak mahsurlar da iza-le edilmiş olur.
7 — Karoların yeldeylerine bitiştirilmemesi ve harcın altına bir kum tabakası teşkil suretile binada husule gelecek hareketlerinde önüne geçil-miş olur. Döşeme üzerine karo döşenmesi yerine bunların üstüne eksiz mozaik yapılması, linoleum veya kauçuklu kaplamalar yapılması daha mah-zurludur. Bu gibi döşemelerde inbisatm ve inhi-nanın tesirleri ufak parçalardan birleşmesi ile meydana gelmiş kaplamalardakinden çok fazladır.
Eksiz döşeme kaplamaları, çaresiz ayrılıp çat-larlar. Bunların altma, (kum dahi konsa 'çatlama-larına mâni olunamaz. Döşeme üzerine yapıştırıl-mış linoleum kaplamalar döşemenin tağyiri şekli neticesi bâriz bir surette kalkar ve şişerler.
Döşeme kaplamaları imalâtında, bahsolunan hususatm gözönünde bulundurulması kullanma esnasında rastlanabilecek sürprizleri önliyebilir.
Y. Mimar Naci MELTEM
HABERLER:
•Jç Telif, tercüme, heykel ve resim yapanların gelir vergileri.
Ankara (Akşamdan) — Gelir vergisini görüşmekte olan komisyon, bu vergi üzerindeki tetkik ve müzakere-lerini ikmal etmiş, kurullar vergisi üzerinde müzakereye başlamıştır. Komisyon son toplantısında tâli heyetin müel-lifler ve muharrirler gelir vergisi hakkında hazırladığı formülü de görüşerek tasvib etmiştir. Formül şudur :
«Madde 18 — Telif tercüme, heykel ve resim (bu
mahiyetteki güzel sanat eserleri dahil) yapanlarla nota yapanların bu işlerinden bir takvim yılında elde ettikleri kazançlarının 5000 lirası gelir vergisinden müstesnadır. Yukarıdaki istisnanın bu işleri memur ve müstahdem ola-rak yapanlarla bir daire veya müesseseye mukavele ile bağlı veya bağlılığı tazammun eden şekilde yapanların kazançlarına şiimülü yoktur.-»
