12. Hafta
Sosyal Etki: Çoğunluğun, Azınlığın ve Otoritenin Etkisi
• Sosyal etki insanlar üzerinde gücünü sosyal kurallar ya da grup normları olarak gösterir.
İnsanlar günlük yaşantılarını bu kurallara göre düzenler ve idare eder.
• Sosyal kurallar Şerif’e göre belirsizliğin
yaşandığı şartlarda davranışa yol göstermek için ortaya çıkar. Çünkü insanlar düşündükleri, yaptıkları, hissettikleri şeylerin doğru ve uygun
Muzaffer Şerif buradan hareketle insanların diğer insanların davranışlarına bakarak bir
muhtemel davranışlar yayılımı çıkardıklarını öne sürer. Buna referans çerçevesi denir. Bu
çerçevenin merkezinde yer alan durumlardan insanlar diğer pozisyonlara göre çıkarımlarda bulunurlar.
(Hiç bilmediğiniz bir ortama girdiğinizde oradaki insanların davranışlarını taklit ederek uyum
sağlama çabası gibi)
Şerif bu durumun grup içinde sözbirliğini sağladığına yönelik olarak yakınlaşmalar olduğunu iddia ediyordu.
Otokinetik Etki Deneyi: Denekler tamamen
karartılmış bir odada beş metre uzaklıktaki bir ışığın sağa sola ne kadar hareket ettiğini
tahmin etmek durumundaydılar. Ancak bu otokinetik etki denilen bir illüzyondan başka bir şey değildi. Işık aslında hareket etmiyordu.
Odada tek başlarına kaldıklarında kendilerine
Üç gün sonra Şerif ikili üçlü gruplar şeklinde bireyleri aynı odaya topladı ve bireylerin
birbirlerinin referans çerçevelerini kullandığını gördü. Başlangıçta bulundukları tahminleri terk ederek birbirlerinin referans çerçevelerini
kullanmaya başladılar.
• Uyma davranışında baskı kaynağı olan
çoğunluğun sayısı ve sözbirliği, kişinin uyma davranışını göstermesinde etkili bir faktördür.
• Gerçek olana dair bir algıya sahip olma
arzusuyla diğerlerinin yargı ve görüşlerine uymak malumat sağlayıcı sosyal etkinin bir sonucudur.
• Kuralsal etkide kişi, başkaları tarafından kabul görmek, onaylanma, onlardan gelecek
cezalardan, dışlanmaktan kaçınma arzusu ile
• İma edilen bilgi etkisi sosyal etkinin bir başka şeklidir, grup içindeki anlaşmaları ortaya çıkarır ve grup üyelerinin normlara uygun davranışlar göstermesinden sorumludur.
• Milgram’ın deneyi otoritenin etkisini ortaya çıkarmak üzere geliştirilmiştir. Milgram bir
kişinin hangi şartlarda diğer bir kişiye elektrik şoku verebileceğini belirlemek üzere bir
deneye düzeni hazırlamıştır.
Öğrenci rolünü oynayan bir kişi elektrik
sandalyesine bağlanmıştır. Deneğe öğrenciye birtakım sözcük çiftleri okuduktan sonra
öğrencinin hatırlayıp hatırlamadığını kontrol etmesi ve öğrenci her hata yaptığında elektrik şoku vermesi gerektiği söylenmiştir. Deney
boyunca öğrenci çeşitli hatalar yapmıştır ve yaptığı her hatada öğretmene şok düzeyini
artırması talimatı verilmiştir. Denek önce itiraz etse de bunu uygulamıştır.
