EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ÖĞRETMENLİĞİ ANABİLİM DALI
BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİ VE OKUL YÖNETİCİLERİNİN BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR DERSİNİN ETKİNLİĞİ ÜZERİNE
GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan
Serkan TOKAT
Ankara Haziran, 2013
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ÖĞRETMENLİĞİ ANABİLİM DALI
BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİ VE OKUL YÖNETİCİLERİNİN BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR DERSİNİN ETKİNLİĞİ ÜZERİNE
GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Serkan TOKAT
Danışman: Prof. Dr. Kemal TAMER
Ankara Haziran, 2013
ÖNSÖZ
Ankara merkez ilçelerindeki ilköğretim ve ortaöğretim okullarında görev yapan beden eğitimi öğretmenleri ve okul yöneticilerinin beden eğitimi ve spor dersinin etkinliği üzerine görüşlerinin incelenmesine yönelik yapılan çalışmada değerli görüş ve önerilerini ve çalışmanın her aşamasında bana yardımlarını esirgemeyen, karşılaştığım zorluklarda bana çözüm yollarını göstererek destek olan tez danışmanım Sn. Prof. Dr. Kemal TAMER’e, araştırmamda gerekli izni veren Ankara Valiliği ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne, araştırmama katılarak destek veren bütün beden eğitimi öğretmenlerine ve okul yöneticilerine, anketlerin uygulamasında yardımlarını esirgemeyen mesai arkadaşım Nihal RAPUROĞLU’na, anket sonuçlarının değerlendirilmesinde çok büyük emeği geçen Gazi üniversitesi istatistik son sınıf öğrencileri olan Damla YÜCEL’e ve Yusuf Erhan AKDENİZ’e, benden hem maddi hem manevi desteklerini esirgemeyen yanımda olan canım aileme ve bitanecik eşim Gülsüm Yücel TOKAT’a, teşekkürü bir borç bilir, saygılarımı sunarım.
Serkan TOKAT
ÖZET
BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİ VE OKUL YÖNETİCİLERİNİN BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR DERSİNİN ETKİNLİĞİ ÜZERİNE
GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ
TOKAT, Serkan
Yüksek Lisans, Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Kemal TAMER
Haziran-2013, 88 sayfa
Bu çalışmanın amacı, beden eğitimi öğretmenleri ve okul yöneticilerinin Beden Eğitimi ve Spor dersinin etkinliği üzerine görüşlerinin incelenmesidir.
Beden eğitimi ve spor dersinin etkinliği, Ankara ilinde görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin ve okul yöneticilerinin görüşlerine başvurularak belirlenmiştir. Araştırmanın evrenini; Ankara merkez ilçelerindeki ilkokul, ortaokul ve lise kurumlarında görev yapan beden eğitimi öğretmenleri ve okul idarecileri oluştururken, örneklemi ise; her ilçeden rast gele seçilmiş 15 okul, toplam 120 okul, 255 beden eğitimi öğretmeni ve 230 okul idarecisi oluşturmuştur. Araştırmada elde edilen veriler, tanımlayıcı istatistikle gurubun özellikleri; frekans, yüzdelik ve ortalama puanlar kullanılarak değerlendirilmiştir. Hazırlanan ölçek, güvenirlik ve geçerlik çalışması yapıldıktan sonra uygulanmıştır.
Araştırma sonucunda; Ankara merkez ilçelerindeki ilkokul, ortaokul ve lise okullarında görev yapan beden eğitimi öğretmenleri ve okul yöneticilerinin görüşlerine göre, öğretmenler ve yöneticiler genel anlamda öğrenci ve velilerin derse olan önemi yeterince göstermedikleri, beden eğitimi ve spor dersinin genel anlamda öğrencilerin fiziksel gelişiminde etkisinin olduğu, öğrencilere birlikte hareket etme davranış alışkanlığı kazandırdığı, öğrencilerin yaşam boyu spor kavramını anlamalarını,
bulunduğunu, olumlu davranış kazanmalarını sağladığını, diğer derslerdeki başarılarına olumlu etkisinin bulunduğu ve yeni sporcuların yetişmesinde katkısının bulunduğu, ancak okullardaki spor tesisleri ve malzemelerinin eksik olduğunu ve bu eksiklikten dolayı beden eğitimi ve spor dersinin etkin bir şekilde işlenemediği sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Beden Eğitimi ve Spor, Beden Eğitimi Öğretmeni, Okul Yöneticisi.
ABSTRACT
INVESTIGATION OF THE OPINIONS OF PHYSICAL EDUCATION TEACHERS AND SCHOOL ADMINISTRATORS ON EFFECTIVENESS OF
PHYSICAL EDUCATION AND SPORTS LESSONS
TOKAT, Serkan
Master Thesis, Department of Physical Education and Sport Teaching Thesis Advisor: Prof. Dr. Kemal TAMER
June-2013, 88 pages
The purpose of this study was to investigate the opinions of physical education teachers and school administrators on effectiveness of physical education and sports lesson.
The effectiveness of physical education and sports lesson is determined by appealing to the opinions of physical education teachers and school administrators who work in Ankara. While the area of investigation is constituted by physical education teachers and school administrators work in Ankara central districts' primary, middle and high schools, sampling is constituted by 15 schools, total 120 schools, 255 physical education teachers and 230 school administrators which are selected randomly from each district. The data obtained from this study is evaluated by descriptive statistics, and the group characteristics is evaluated by using frequency, percentage and mean scores. The prepared scale is applied after the reliabilty and validity tests are performed.
As a result of the study, according to the opinions of physical education teachers and school administrators who work in Ankara central districts' primary, middle and
the physical development of students, cause students to gain the habit of behaviour of team work, cause students to understand the concept of life-long sport, effect students to solve the daily life problems more quickly, cause them to gain positive behaviour, have positive effect on the success of other fields of study and contribute to the development of new athletes, however due to the lack of sports facilities and materials the effectiveness of physical education and sports lessons' execution are not obtained.
Key Words: Physical Education and Sports, Physical Education Teacher, School Administrators.
Sayfa No
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI………...……….….i
ÖNSÖZ………..………..….ii ÖZET……….………..iii ABSTRACT ………..………..v İÇİNDEKİLER……….………...vii TABLOLAR LİSTESİ……….………...…ix KISALTMALAR LİSTESİ………xii 1. GİRİŞ………..………...1 1.1 Problem Durumu……….………...….…………....…1 1.2 Araştırmanın Amacı……….………...3 1.3 Araştırmanın Önemi……….……….…..3 1.4 Araştırmanın Sınırlılıkları …...………..……...3 1.5 Varsayımlar……….…….…………...………...….4 1.6 Tanımlar…...………..………. .…..4 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE………...………..………5
2.1. Eğitim, Beden Eğitimi ve Spor…………...……….5
2.1.1. Eğitim………...……….5
2.1.2. Beden Eğitimi………,……...………6
2.1.3. Spor………..…………...7
2.1.4. Beden Eğitimi ve Sporun Eğitimle İlişkisi…………..………...…...9
2.2. Türk Milli Eğitiminin ve Beden Eğitiminin Amaçları…..…………..…………..10
2.2.1. Türk Milli Eğitiminin Amaçları………..………10
2.2.2. Beden Eğitimi ve Sporun Amaçları………..………..11
2.3. Beden Eğitimi Öğretmenliği..………..……….13
2.3.1. Öğretmenlik Mesleği………...………13
2.3.2. Beden Eğitimi Öğretmeni………...……….14
2.3.3. Beden Eğitimi Öğretmeninin Özellikleri…………..………..15
2.3.4. Beden Eğitimi Öğretmeninin Görev ve Sorumlulukları……..………...16
2.4. Beden Eğitimi ve Sporun Ortaokul ve Lise Çağındaki Çocuklar Üzerine Etkisi………...………..17
2.4.1. Beden Eğitimi ve Sporun Fiziksel Gelişime Etkisi………..17
2.4.2. Beden Eğitimi ve Sporun Psikomotor Gelişime Etkisi……….……….18
2.4.3. Beden Eğitimi ve Sporun Zihinsel Gelişime Etkisi……….……18
2.4.4. Beden Eğitimi ve Sporun Sosyal Gelişime Etkisi………...19
2.5. İlgili Araştırmalar………..19
3.2. Evren ve Örneklem……….……...30
3.3. Verileri Toplama Teknikleri………...30
3.4. Verilerin Analizi………...37 4. BULGULAR ve YORUM……….………..40 5. SONUÇ ve ÖNERİLER………...………...72 5.1. Sonuç………..……..………72 5.2. Öneriler………..………….…..73 KAYNAKLAR……….……..74 EKLER………...……79 EK 1. Ölçek Formları………..……….79 EK 2. İzin Yazısı…...………..……….88 viii
Tablo 1: Öğretmenlere Uygulanan Ölçek İçin Geçerlik Testleri. Tablo 2: Öğretmenler İçin Değişkenlerin Varyans Değerleri. Tablo 3: Yöneticilere Uygulanan Ölçek İçin Geçerlik Testleri. Tablo 4: Yöneticiler İçin Değişkenlerin Varyans Değerleri.
Tablo 5: Öğretmenlere Uygulanan Ölçek Sorularının Cronbach Alpha Değerleri. Tablo 6: Yöneticilere Uygulanan Ölçek Sorularının Cronbach Alpha Değerleri. Tablo 7: Yönetici Ölçeğine Uygulanan Kolmogorov Smirnov Testi ve Shapiro Wilk Testi
Sonuçları.
Tablo 8: Öğretmen Ölçeğine Uygulanan Kolmogorov Smirnov Testi ve Shapiro Wilk Testi Sonuçları.
Tablo 9: Öğretmen BES Dersinin Amaçlarını ve İlkelerini İyi Derecede Bilmektedir. Tablo 10: BES Dersi Müfredat Programına Uygun İşlenmektedir.
Tablo 11: BES Ders Saati Süre Açısından Yeterlidir. Tablo 12: Okuldaki Tesisler Yeterlidir.
Tablo 13: Okuldaki Malzemeler Yeterlidir.
Tablo 14: Öğrenci Velileri BES Dersine Gereken Önemi Göstermektedir.
Tablo 15: Sınıftaki Öğrenci Sayısı Fazlalığı BES Dersini Olumlu Etkilemektedir. Tablo 16: BES Dersi, Öğrencilerin İşbirliği İçinde Olmalarını Sağlamaktadır. Tablo 17: BES Dersi, Öğrencilere Olumlu Davranış Alışkanlığı Kazandırmaktadır. Tablo 18: BES Dersi, Öğrencilerin Günlük Yaşam Sorunlarını Gidermekte Etkilidir. Tablo 19: BES Dersi, Öğrencinin Diğer Derslerindeki Başarı Durumunu Olumlu etkiler. Tablo 20: BES Dersi, Öğrencilere Spor Araçlarını Kullanmayı Öğretmektedir.
Tablo 21: BES Dersi, Öğrencilere Spor Tesislerini Kullanmayı Öğretmektedir.
Tablo 22: BES Dersi, Öğrencilerin Üniversiteye Hazırlık Başarısını Olumlu Etkilemektedir.
Tablo 23: Okuldaki BES Dersi Öğretmeni Sayısı Yeterlidir.
Tablo 24: BES Dersi Öğretmeni Dersine Gereken Önemi Göstermektedir.
Tablo 25: BES Dersi Öğretmeni, Ders Dışı Etkinliklere Gereken Önemi Göstermektedir.
Tablo 27: BES Dersini Müfredata Uygun Şekilde İşlemekteyim. Tablo 28: BES Ders Saati Süre Açısından Yeterlidir.
Tablo 29: BES Dersinin Etkin Bir Biçimde Uygulanabilmesi İçin Okuldaki Tesisler Yeterlidir.
Tablo 30: BES Dersinin Etkin Bir Biçimde Uygulanabilmesi İçin Okuldaki Malzemeler Yeterlidir.
Tablo 31: Öğrenciler BES Dersine Gereken İlgiyi Göstermektedir.
Tablo 32: BES Dersi Uygulamasına Öğrenciler Uygun Kıyafetle Gelmektedir. Tablo 33: Okulda Yöneticiler BES Dersine Gereken Önemi Göstermektedirler. Tablo 34: Öğrenci Velileri BES Dersine Gereken İlgiyi Göstermektedirler. Tablo 35: BES Dersi Yoluyla Yeni Sporcular Yetişmektedir.
Tablo 36: Sınıftaki Öğrenci Sayısının Fazlalığı Dersin Etkinliğini Olumsuz Yönde Etkilemektedir.
Tablo 37: BES Dersi Uygulamalarında Öğrencinin Fiziksel (yaş, cinsiyet, boy, kilo) Özelliklerini Dikkate Almaktayım.
Tablo 38: BES Dersinin Öğrencilerin Fiziksel Gelişimlerine Katkı Sağladığını Düşünüyorum.
Tablo 39: BES Dersi Uygulamalarında Öğrencilere Beceri (hareket) Öğretiminde Bireysel Farklılıkları Göz Önünde Tutmaktayım.
Tablo 40: BES Dersi Öğrencilerin İşbirliği İçerisinde Çalışmalarını Sağlar.
Tablo 41: BES Dersi Öğrencilerin Olumlu Davranış Alışkanlığı Kazanmalarını Sağlar. Tablo 42: Beden Eğitimi ve Spor Dersi, BES ile İlgili Temel Bilgileri Öğretir.
Tablo 43: BES Dersi Öğrencilerin Günlük Yaşam Sorunlarını Daha Çabuk Çözümlemelerinde Etkilidir.
Tablo 44: BES Dersi Diğer Derslerdeki Başarı Durumunu Olumlu Etkiler. Tablo 45: BES Dersi Spor Araç ve Gereçlerini Kullanmayı Öğretir. Tablo 46: BES Dersi Spor Tesislerini Kullanmayı Öğretir.
Tablo 47: BES Dersi ile Yaşam Boyu Spor Kavramını Öğrenmeleri Sağlanmıştır. Tablo 48: BES Dersi ile Öğrencilerin Vücut Koordinasyonu Sağlanmaktadır.
Tablo 49: BES Dersi ile Öğrencilerin Birlikte Hareket Etme Alışkanlığı Kazanmaları Sağlanır.
Tablo 51: BES Dersi Değişik Kaynaklı Sorunların Giderilmesinde Etkilidir.
Tablo 52: BES Dersi ile Öğrencilerin Üniversiteye Hazırlık Başarısı Olumlu Yönde Etkilenir.
Tablo 53: BES Dersi Öğrencilerin Bütün Organ ve Sistemlerinin Çalışma Seviyesinin Gelişimini Sağlar.
Tablo 54: BES Dersi Boş Zamanları Değerlendirme Faaliyetidir.
KISALTMALAR
BES: Beden Eğitimi ve Spor. MEB: Milli Eğitim Bakanlığı.
GSGM: Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü.
MEGEP: Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Geliştirilmesi Projesi.
1. GİRİŞ 1.1. Problem Durumu
Beden eğitimi ve sporun, insanın genel eğitiminin ayrılmaz bir parçası oluşunun tarihi, okulların müfredat programlarına beden eğitimi ve spor derslerinin girdiği erken klasik çağa (M.Ö. 500) kadar uzanmaktadır. Tarihi süreç içerisinde beden eğitimi ve sporun genel eğitim içerisindeki ağırlığı ve önemi sosyal, siyasi, ekonomi ve kültürel değişim ve gelişimlere bağlı olarak değişik düzeylerde süregelmiştir. Ancak sanayileşme, bilgi ve teknolojinin hızlı gelişimi, toplum hayatında önemli değişiklikler meydana getirmiştir. Özellikle 20. yüzyıl içinde beden eğitimi ve spor insanların kendilerini ifade etme, gerçekleştirme ve geliştirme yollarının çıkış kapısı olmasına yol açarak, sporun etki ve fonksiyon alanlarını genişletmiştir (Yıldıran ve Ark., 1993)
Sporu eğitimle ilişkilendirirken beden eğitimi kavramıyla beraber düşünme, doğru bir yaklaşım olur. Çünkü beden eğitimi ve spor, çağdaş eğitim anlayışı içinde birbirini tamamlayan olgulardır (Yetim, 2005).
Toplumda bulunan bireylerin; sağlıklı, atılgan, becerikli, üretken olmaları, dengeli bir kişilik geliştirmeleri, kısaca; beden, zihin, duygu ve sosyal yeteneklerinin, milli amaçlar doğrultusunda geliştirilmesi ve yönlendirilmesinde etkin araçlardan biri beden eğitimi ve spor etkinlikleridir. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu bütün bireylerin aynı zamanda beden bakımdan dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmelerini öngörmektedir. Bu amaçla okullarda beden eğitimi dersinin dışında ders dışı zamanlarda spor çalışmaları yapılarak, sınıflar arası yarışmalar organize edilir. Okullar, çalışmalarını yaptıkları spor dallarında, okullar arası yarışmalara katılabilirler. Mahalli yarışmalarda derece alan okullar, Türkiye birinciliğine kadar uzanan yurt içi yarışmalarda ilini ve okulunu temsil ederler. Türkiye birincisi olan ferdi sporcularla, okul veya il karması takımları Uluslararası Okul Sporları Federasyonunun (ISF); o yılki yarışmalarında Türkiye’yi temsil etmeye hak kazanırlar. Öğrencilerin okul içinde ders dışı spor çalışmalarına yer verilmesi ve bu çalışmaların tüm öğrencilerin katılabileceği biçimde düzenlenmesi ve yürütülmesi gerekir. Okullarda spor çalışmalarının yanında, öğrenciler arasında kaynaşmayı sağlamak, kurallara uymayı öğretmek, boş zamanı
faydalı bir şekilde değerlendirmek, okuldaki çalışmaları diğer öğrencilere, okullara ve velilere sergilemek düşüncesiyle, bireysel ve takım halinde yapılan spor yarışmalarına da yer verilebilir. (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 1997).
Gelişmiş toplumlarda gerek genel eğitim sistemi, gerekse toplum hayatının diğer kesimlerinde beden eğitimi ve spor faaliyetleri, bireylerin fiziki, zihni, sosyal ve moral gelişimlerinde önemli katkılar sağlar (Yetim, 1998). Beden eğitimi dersleri, bireyin, toplumun ve beden eğitimi öğretmenlerinin beklentileri doğrultusunda gerçekleştirildiği taktirde, beden eğitimi öğretmenlerinin ve dersin verimi artacaktır (Göktaş, 2007).
Okullar ve eğitim kurumları, tüm öğrencilerin yüksek kalitede eğitim almasını sağlamalıdır (Glasser, 1999). İyi bir yönetici, birlikte çalıştığı kişileri yaptıkları işler ve aldıkları kararlar konusunda sorumluluk üstlenmeye özendirir, güçlendirir ve onları destekler (Barutçugil, 2002). Okul yöneticisi, öğretmenlerle etkili iletişim kurduğu ve her öğretmeni değerli bir varlık olarak kabul ettiği zaman başarılı olabilir. Bunun yanında okul yöneticisi, doğrudan öğrenme ortamını geliştirmeyle ilgilenmek zorundadır (Çelik, 2008).
Okullarda, beden eğitimi dersine gereken önemin verilmediği görülmektedir. Temel hareketler çağındaki ilkokul çocukları oyundan yoksun kalmakta, sportif hareketlere hazırlık dönemindeki ortaokul ve lise çağındaki gençlere de temel hareketler ve sportif hareketlere yönlendirme açısından yeterli imkanlarla desteklenmemektedir (Çelik, 2008).
Beden eğitimi derslerinin etkinliğinin arttırılması için; spor yapanların sayısını arttırmak, spor tesislerini yeterli seviyeye getirmek ve yeterli sayıda kaliteli öğretmenin ülke düzeyine yayılması ile mümkündür. Yetenekli sporcu seçimi ve sporcu sayısını arttırmak için en iyi ortam okullardır.
Okullarda yapılacak her türlü faaliyetin temel amacı, daha kaliteli, daha nitelikli eğitim ve öğretim gerçekleştirilmesi için olması gerekir. Genel eğitimin ayrılmaz ve en önemli parçalarından biri olan beden eğitimi derslerinin, sağlıklı ve başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesinde beden eğitimi öğretmenlerinin önemli sorumlulukları bulunmaktadır.
Okullara ve beden eğitimi öğretmenlerine sağlanan imkanların arttırılması beden eğitimi dersinin etkinliği üzerinde olumlu bir rol oynamaktadır.
Bu çalışmanın problemini; İlkokullarda, ortaokullarda ve liselerde, beden eğitimi ve spor dersi etkinliğinin nasıl olduğu oluşturmaktadır.
1.2. Araştırmanın Amacı
Bu çalışmanın amacı, Beden eğitimi öğretmenleri ve okul yöneticilerinin Beden Eğitimi ve Spor dersinin etkinliği üzerine görüşlerinin incelenmesidir.
1.3. Araştırmanın Önemi
Beden eğitimi ve spor, eğitimi hareket yardımıyla işleyen ya da tamamıyla harekete bağlı bir bölümünü teşkil eder; beden eğitimi ve sporu, eğitimden ayrı bir alan olarak düşünemeyiz. Çünkü insan gelişimi çeşitli yönlerde olmakta ve bunlar arasında devamlı bir etkileşme ve ilişki bulunmaktadır. Başka bir ifadeyle, fiziki gelişme ile zihni, sosyal ve duygusal gelişme arasında hayati bir bağlantı vardır. Artık bilim, eğitimi zihin ve beden bütünlüğü içinde ele almaktadır. Bu nedenle; beden eğitimi ve spor derslerinin etkin ve verimli işlenmesi öğrencilerin fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden gelişmesi için önemlidir. Burada beden eğitimi öğretmenlerine ve okul yöneticilerine görev düşmektedir. Okul yöneticileri beden eğitimi ve spor dersinin etkin ve verimli işlenmesi için ortam sağlamalıdır. Beden eğitimi öğretmenleri de derslerinde bol materyal kullanıp, derslerin daha etkin ve verimli hale getirmek için çalışmalıdır. Yapılan bu çalışmada beden eğitimi ve spor derslerinin ne derece etkin işlendiği konusunda bilgi sahibi olmak ve beden eğitimi ve spor derslerinin daha etkin işlenmesi için neler yapılabileceği konusunda yol göstermesi bakımından önem kazanmaktadır.
1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma, Ankara merkez ilçelerindeki 8 ilçeden rast gele seçilmiş 15 okul, toplam 120 okul, ilkokul, ortaokul ve lise okullarında görev yapan 255 beden eğitimi öğretmeni ve 230 idareci ile sınırlandırılmıştır.
1.5. Varsayımlar
1. Araştırmaya katılan beden eğitimi öğretmenlerinin ve okul yöneticilerinin gönüllü olarak katıldıkları,
2. Araştırmaya katılan beden eğitimi öğretmenlerinin ve okul yöneticilerinin ölçek ve görüşme sorularına içtenlikle yanıt verdikleri,
3. Seçilen örneklem evreni temsil edecek nicelikte olduğu varsayılmıştır.
1.6. Tanımlar
İlköğretim okulu: Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre ilköğretim, 6-14 yaşları arasındaki çocukların okuma-yazma öğrenmeleri ve ulusal amaçlara uygun olarak zihinsel ve fiziksel gelişmelerini sağlayan, sekiz yıl süreli eğitim ve öğretimdir. Bütün vatandaşlar için zorunludur (Eskicumalı, 2002: 72).
Ortaöğretim okulu: Eğitim Temel Kanunu’na göre ortaöğretim, ilköğretimden sonra en az üç yıl eğitim veren genel, mesleki ve teknik eğitim kurumlarını kapsar. İlköğretimi bitiren her öğrenci ortaöğretime devam etme hakkına sahiptir (Eskicumalı, 2002: 75).
Beden eğitimi ve spor öğretmeni: Çalıştığı eğitim kurumlarında, Milli Eğitimin
temel ilkelerine uygun olarak kişinin beden, ruh ve fikir gelişimiyle ilgili eğitim veren kişi. (Aracı, 2006)
Okul yöneticisi: Eğitim sisteminin amacını gerçekleştirebilmek için, eğitim
örgütlerinde yer alan insan gücü, sermaye, zaman, malzeme ve yer unsurlarını verimli, ekonomik ve iyi bir şekilde kullanabilen, yönetici vasfını taşıyan bireylerdir (Çelikten, 2008).
Motivasyon: Yönünü ve öncelik sırasını da belirleyerek, bireyleri bilinçli ve
amaçlı eylemlerde bulunmaya yönelten, iç ya da dış etkenlerdir. (Keskin, 2009)
Etkinlik: Faaliyet, hareket ya da davranışın, olanaklı olduğu kadar, yöneltilmiş
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
2.1. Eğitim, Beden Eğitimi ve Spor
2.1.1. Eğitim
Eğitim, en genel anlamıyla, insanları belli amaçlara göre yetiştirme sürecidir. Bu süreçte insanın kişiliği farklılaşır. Bu farklılaşma eğitim sürecinde kazanılan bilgi, beceri, tutum ve değerler yoluyla gerçekleşir (Fidan ve Erden, 1987).
Öğrencilerle planlı ve bazen plansız yollarla öğrenmeyi gerçekleştiren, davranış değişikliği oluşturan durumların bütünüdür (Yavaş ve İlhan,1996).
İnsanların diğer insanlarla ve çevreleriyle etkileşimlerinin sonucunda ortaya çıkan yaşama biçimine kültür dendiği dikkate alınırsa, insanın, çevresiyle etkileşimi sonucunda yeni bir kültür edindiği söylenebilir. Çevresiyle etkileşerek öğrendiklerini, yani edindiği kültürü, diğer insanlara da öğretmeye kalkışan kimse ise, belli bir amaca yönelik olarak o insanları kültürlemeye çalışıyor demektir. İnsanların diğer insanları belli bir maksatla kültürlemelerine ya da kasıtlı kültürleme sürecine ise eğitim denilmektedir (Büyükkaragöz ve Çivi, 1999).
Eğitim, genç kuşaklara, yetişkinlerin yaşayan ya da geçmişte kalan kültürlerini aktarma süreci olarak ortaya çıkmaktadır (Doğan, 2004: 5). Davranışlardaki değişme bir süreç içinde gerçekleşir. Davranış değiştirme belli bir anda olup bitmez, belli bir süreç gerektirir. Süreç: belli bir sonuca ulaşmak veya bir oluşumu gerçekleştirmek için birbirini izleyen olayların ya da durumların akışıdır. Eğitim sürecini, birbirini izleyen ve birbiri üzerine biriken öğrenme ve öğretme olayları oluşturur (Demirel, Seferoğlu ve Yağcı, 2004: 3).
Eğitim; belirli hedefler doğrultusunda en uygun program, araç-gereç ve yöntemler kullanılarak, bireyin kişiliğinin bir bütün olarak geliştirilmesini ve çevresine etkin şekilde uyum sağlamasını amaçlayan dinamik bir süreçtir (Dönmezer, 1996).
Eğitimin amacı topluma, öğrencilerin yapısına, okul kademelerine derslerin içeriğine v.s. göre değişmektedir. Eğitimin temel amacı, eğitilenin ruhsal-zihinsel durumunda meydana getirilmek istenen durum değişikliğidir (Ergün, 1996).
Eğitim; bireye gerekli bilgi, beceri, davranışlar, alışkanlıkları kazandırmak, bireyin yeteneklerini geliştirmek, idealler kazandırmak, kişiliğini oluşturmak, ilgi eğilim
ve yeteneklerine göre bir meslek sahibi yapmak, topluma uyum sağlamak ve yeniliklere açık olmayı kazandırma sürecidir (Kemertaş, 1997).
Son dönem çağdaş eğitimcilerden J. Dewey’e göre eğitim sözcüğünün temel anlamı, ‘Sevketme’, ‘yöneltme’ ve ‘yükseltme’dir. Eğitim sürecinin sonucu göz önüne alınırsa eğitimden, biçim verici ve oluşturucu bir faaliyet olarak, yani toplumsal faaliyetin normal biçimine göre biçim verme faaliyeti olarak söz edilebilir (Dewey, 1996).
Eğitim uzun bir süreçtir. Süreç, bir amaca yönelmiş olan sürekli değişmelerin tamamıdır. Kişinin aldığı eğitimle sürekli olarak değişmesi, yetersiz durumdan daha yeterli duruma gelmesi sağlanmaktadır. Bu değişiklikler, birbirini izleyen ve birbiri üzerine biriken öğretme ve öğrenmeler sonucunda gerçekleşmektedir. Eğitim sürecinde kişinin davranışlarının istenilen yönde değiştirilmesi amaçlanmıştır. Davranış değişmesi, bir kişinin başka bir kişiye, bir olaya veya bir duruma karşı tutumunun, tepkisinin, düşüncesinin, hareket ve duygusunun değişmesidir. Şayet kişinin davranışlarında değişme yoksa eğitim gerçekleşmemiş demektir. Burada önemli olan davranışlardaki değişmelerin istenilen yönde olmasıdır. Davranışlardaki değişme kasıtlı olarak gerçekleştirilmektedir. Burada, kişilerin önceden belirlenmiş amaçlar doğrultusunda planlı ve programlı bir biçimde yetiştirilmeleri üzerinde durulmaktadır. Eğitim sürecinde kişinin kendi tecrübeleri esastır. Eğitimde davranış değişikliği öğrencinin bizzat kendi tecrübeleri ile gerçekleşebilir. Yani öğrenci bütün duyu organlarını, zihnini ve bedenini çalıştırarak yaparak ve yaşayarak öğrenmelidir (Tamer ve Pulur, 2001).
2.1.2. Beden Eğitimi
Beden eğitimi; bireyin tüm organ ve sistemlerinin gelişip güçlenmesi ve yaşamda kullanılmasına yönelik temel bilgi, tavır ve alışkanlıklar edinmesini sağlayan önemli bir süreç ve işlevdir. Bu etkin yeri dolayısıyla da genel eğitimin tamamlayıcısı ve onun ayrılmaz bir parçasıdır (Tuncay, 1991).
Beden eğitimi; Milli Eğitimin temel ilkelerine uygun olarak kişinin beden, ruh ve fikir gelişimini sağlamaktır. Beden eğitimi bireyin beden sağlığını, beden becerilerini geliştirmeye yönelik, gerektiğinde çevresel koşullara ve katılımcıların özelliklerine göre değiştirilebilen esnek kurallara dayalı oyuna, jimnastiğe, spora dönük alıştırma ve çalışmaların tümünü kapsayan geniş tabanlı bir etkinliktir (Aracı, 1998).
‘Beden eğitimi, vücudun dengeli gelişimi için yapılan alıştırmaların tümü ve dolaylı olarak iyi birtakım alışkanlıklar kazandırma; sporda ve toplu çalışmalarda kendine güvenle birlikte başarma ruhu ve centilmenlik duygularını geliştirme işidir’ (MEB, 2000: 126).
Beden eğitimi, insanın sosyalleşebilmesi ve kişiliğini oluşturup doğru bir çizgi üzerinde yol almasında önemli rol oynar. Bireyin beden sağlığını, ruh sağlığını, beden becerilerini geliştirmeye yöneliktir. Gerektiğinde çevresel koşullara ve katılımcıların özelliklerine göre değiştirilebilen esnek kurallara dayalı, oyuna, cimnastiğe, spora dönük alıştırma ve çalışmaların tümünü kapsayan geniş tabanlı bir etkinliktir (Yamaner, 2001).
Beden eğitiminin birey üzerinde karakter yapıcı etkisi de bulunmaktadır. Bu etki şahsın yeteneklerine, irade ve kararlılığına bağlıdır. Şahsın kendine güveni geliştirilir. Sorumluluk duygusu artarsa, özellik duyguları da gelişir. Beden eğitimi çalışmalarında, çocuklar olsun, yeni başlayanlar olsun, yeteneklerine göre güç ve kuvvetlerini doğru kullanmalarını öğrenir ve ilerlemeleri oranında tatmin edilirler (Selçuk, 2006).
Beden eğitiminin amacı, öğrencilerin psikomotor, bilişsel ve duyuşsal temellerine dayanan öğrenimlerinde eğitsel hedeflere ulaşmalarını sağlamaktır. Düzeyli beden eğitimi programları, öğrencilerin öğretmenleri tarafından belirlenmiş eğitsel hedeflere ulaşmaları şeklinde tanımlanır. Daha fazla sayıda öğrenci, daha fazla sayıda eğitsel hedefe ulaştıklarında nitelik yükselir.
Öğretici hedef belirlemek, beden eğitiminde en iyi sonucu verecek programı seçmek demektir. İşbirliği ile öğrenme, öğrencilerin psikomotor, bilişsel ve duyuşsal temelli hedeflere ulaştırılmasında en iyi sonucu verecek bir çalışmadır (Grineski, 1996/2002). Beden eğitimi, sağlıklı, mutlu, topluma yararlı bireylerin gelişmesine katkıda bulunmayı hedefler. Bu hedef hiçbir zaman göz ardı edilmemelidir. Hareket yeteneklerinin aşamalı gelişimi, uzmanlaşma evresine uzanan yol olarak görülmelidir. Çocuklara, fizyolojik, psikolojik olarak gelişimine yönelik eğitim verilirken çocukların gelişim düzeyleri göz önünde bulundurulmalıdır (Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü [GSGM], 1995: 48).
2.1.3. Spor
Spor, kurallara bağlı olarak çeşitli, küçük ve özel çevrelerde uygulanabildiği gibi büyük ve uluslararası organizasyonlar, kurumların bir parçası olarak uygulanan
bedensel alıştırmalar, oyunlar ve müsabakalar şeklindeki oluşumlar olarak açıklanmaktadır (Grupe ve Mieth, 1998)
Spor etkinliğinin tarihi gelişim süreci içinde, yarışmaların esas alındığı bilinmektedir. Sportif yarışmalarda, tüm çağlarda, katılımcı olarak daima, toplumun en zinde ve yüksek atletik performansa yatkın gençlerini hedeflenmiştir. Bu arada, insan gelişimini temel alan ve 19. yüzyılın başlarında Danimarka’da filizlenerek, kısa bir sürede İsveç toplumunca benimsenen ‘isveç cimnastikleri’ tüm dünyaya yayılmış ve okullarda beden eğitimi derslerinin temelini teşkil etmeye başlamıştır. Eğitim dünyasında, isminden de anlaşılacağı gibi, insan bedeninin eğitilmesini esas olan bu dersin yerini alması, eğitim bilim araştırmacılarını harekete geçirmiş ve beden eğitimi uygulamalarının anlam ve önemi yeterli ölçülerde vurgulanmıştır (Erkan, 2000).
Tükenmez’in (2009) yaptığı çalışmaya göre spor, kurumsallaşmış yarışma ruhuna dayanan fiziksel etkinlikler olarak tanımlanırken, Göral ve Yapıcı’ya göre ise (2001) spor, insanın mücadele azmini kullanarak, kazanma ve başarılı olmak için, sistemli ve düzenli kurallar içerisinde yaptığı bedensel etkinlikler olarak ele alınmıştır. Amaç olarak ise, yenmek, geçmek, başarı göstermek amacı ile düzenlenmiş, belirli kurallara dayanan sistemli hareketler olarak tanımlanmıştır.
Düzenli spor yapmak, ister üst seviyede yarışmalara katılmak anlamında olsun, ister yürüyüş yapmak anlamında olsun, birey ve toplumu bir araya getirerek sosyal ilişkiler açısından yaşam kalitesi oluşturur ve toplumların sağlıklı olmalarını sağlarken, (Zorba, 1999) sporcularda, zihinsel, fiziksel yeterliliğin sistemli gelişmesi, yetenek ve motivasyon, sporcunun mükemmel dereceler elde ederek iyi bir sporsal verim göstermesini sağlar. Sporcunun kişiliği, çalışması sürecinde doğan problemlere olumlu ve bilinçli yaklaşımla kendi toplumunun norm ve standartlarına uygun olarak gelişir (Dündar, 2000).
Spor, fiziksel gelişimin yanı sıra sosyal açıdan da önemlidir. Birey spor yoluyla çevresini tanır, iletişim kurar ve kendine olan öz güveni artar. Karizmatik bir yapıya sahip olarak toplum içindeki yerini sağlamlaştırır. Psikolojik açıdan ise, kendini kontrol etmeyi, soğukkanlı olabilmeyi, iradesini kullanabilmeyi ve başarıya güdülenme gibi pek çok olumlu davranışı kazanır. Özellikle çocuk ve genç yaşta spor yapılmıyorsa, bireyin sağlıklı bir gelişim süreci geçirmesi çok zordur (Sevim, 1997).
2.1.4. Beden Eğitimi ve Sporun Eğitimle İlişkisi
‘Beden eğitimi ve spor sosyal bir bilim dalı olarak kabul edilirse, diğer sosyal bilim dalları gibi spor da yapıldığı toplumun, siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik yapılardan etkilenir. Bu etkileşim toplumun adı geçen yapılarına biçimlenip anlam kazanır’ (Bilge, 1988: 173).
Beden eğitimi genel eğitimin bir parçası olup, çocuğun oyun hakkının ve serbest hareketinin okul yaşamı içindeki yerini güvence altına alırken, fiziksel ve ruhsal eğitimi sağlayarak sportif etkinliklerden zevk almasını mümkün kılar. Her öğrenci, beden eğitimi dersi içinde yeteneğini geliştirme imkanı bulur. Beceri, güç ve beden eğitimi içinde toplanan etkinlikler, gelişimi önemli bir şekilde destekler ve sağlıklı bir yaşamı mümkün kılar (Güneş, 2002). Tamer ve Pulur’a göre ise (2001: 41) ‘beden eğitiminde eğitimin diğer alanlarından farklı olarak, ‘hareket öğrenme ve hareket yoluyla öğrenme’ esas alınmaktadır. Bir başka değişle beden eğitimi, fiziksel hareket yoluyla insanın eğitilmesidir’.
Ulusların geleceği, yetişmiş ve yetişmekte olan gençlerin fiziksel ve ruhsal olgunluğuna bağlıdır. Uygarlık, bireye verilen önem ve bu önemle bağlantılı olarak ona verilen eğitime dayanır. Eğitimden beklenen, bireylerin gizil güçlerini ve yeteneklerini ortaya çıkararak en üst düzeyde geliştirilmesine yardım etmektir. Bireyleri fiziksel, zihinsel, duygusal ve toplumsal yönleriyle bir bütün olarak yetiştirmek çağdaş eğitimin temel ilkelerindendir. Çağdaş anlayışa uygun olarak eğitimdeki amacın gerçekleşmesini bireyin, zihinsel eğitimin yanında fiziksel eğitimle mümkündür. Beden eğitimi, genel eğitimin vazgeçilmez bir parçasıdır (Aracı, 2001: 25).
Eğitim sürecinin amacı, genç kuşakların sağlıklı, dayanıklı, görevine bağlı, çalışkan, toplumdaki sorumluluğunun bilincinde olan yurttaşlar olarak hüküm ve değer yargılarında bağımsız, toplumsal anlayışı yüksek, politik ve dünya görüşünde özgür, insan hak ve özgürlüğünü en yüce ülkü sayan, kendisini ve tüm insanları seven bireyler yetiştirmektir. Beden eğitimi; genel eğitim sistem ve metotlarına paralel olarak insanın fiziksel görünümünü, niteliğini ve kendine güvenini geliştirmek için yapılan uygulamalı eğitim faaliyetleridir (Göral ve Yapıcı, 2001: 73).
2.2. Türk Milli Eğitiminin ve Beden Eğitiminin Genel Amaçları
2.2.1. Türk Milli Eğitiminin Amaçları
Eğitimin amaçları örgün eğitim faaliyetlerinin dayanağıdır. Eğitimin amaçlarının kaynağı bilimsel olgulara ve araştırmalara dayalı bir eğitim felsefesidir. Amaçlar tayin edilmeden gelişme sağlamak mümkün değildir. Bireyin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda yetiştirilerek, nihai amaç olan bireyin kendini gerçekleştirebilmesi için eğitim, her toplumda ve bireyin yaşantısının her safhasında önem taşır. Toplumu oluşturan bireylerin doğumundan ölümüne yaşantısının her safhasında aldığı eğitim tesadüflere bırakılamaz, mutlaka planlanarak amaçlar tayin edilir (Erdem, 2005).
1973 yılında kabul edilen ve 2009 yılında bir takım eklemeler ve değişiklikler yapılan Milli Eğitim Kanununda, Türk Milli Eğitiminin genel amaçları, şu şekilde yer almaktadır (MEB, Ders kitapları ve Eğitim araçları, 2011);
Türk Milletinin bütün fertlerini;
1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren yurttaşlar yetiştirmektedir. Bunun yanında; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmektir.
2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değere veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmektir.
3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamaktır.
Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu arttırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır (MEB, Ders kitapları ve Eğitim araçları, 2011).
2.2.2. Beden Eğitimi ve Sporun Amaçları
Genel eğitimin önemli bir parçası olan beden eğitimi ve sporun temel amacı, çocukların fiziksel etkinlikler yani hareketler yolu ile eğitimini sağlayarak her öğrencinin hareket kapasitesinin en üst düzeye çıkmasına yardımcı olmaktır. Aynı zamanda çocukların fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimlerinin en üst düzeye çıkarılmasına katkıda bulunmaktır. Beden eğitimi dersinin bu işlevleri yerine getirebilmesi için üç temel öğenin; öğrenci, öğretmen ve programın olması gerekmektedir. Bu üç öğe, Beden Eğitimi dersini yönlendiren, biçimlendiren en önemli olgulardır. İlköğretim okullarında; Beden Eğitimi dersinin, daha etkin ve yaygın duruma getirilebilmesi ve çocukların bir bütün olarak gelişmesi, bu öğeler arasındaki ilişkinin sağlıklı ve uyumlu olmasına bağlı görünmektedir (Tamer ve Pulur, 2001).
Bireyi toplumsal etkinliklere yönelten etkenlere ya da sporun değişik açılardan anlamı üzerinde genel kanıtlara bakıldığında;
- Sağlık ve dinçlik, - Eğlence ve deneyim,
- Estetik, gösteri, biçimlendirme, - Verim, etkinlik,
- Gerilim, macera,
- Birliktelik, kurumsallık, toplumsallık olduğu görülür.
Beden eğitimi derslerine eğitim amaçları doğrultusunda bakıldığında, yukarıda sözü edilen sporun değişik açılardan anlamlarının en az birisinin davranışa dönüştürülmemiş olması, beden eğitimi derslerinin amacına ulaşmamış olması gibi bir sonucu doğurmaktadır. Bu bağlamda beden eğitimi dersinin kendine özgü amaçları vardır (Serbes, Yüret ve Topkaya, 2004).
Türk eğitim sistemi incelendiğinde; Atatürk ilkeleri ve Devrimleri, Anayasa, Milli Eğitim Temel Kanunu ve Türk Milli Eğitimin temel amaçları doğrultusunda; genel
eğitimin tamamlayıcısı ve ayrılmaz bir parçası olan beden eğitimi aynı zamanda kişiliğin eğitimi olarak görülmektedir. Başka deyişle, öğrencinin de gelişim düzeyleri göz önünde tutularak, onların kişisel ve toplumsal yönden sağlıklı, mutlu, iyi, ahlaklı, yapıcı, yaratıcı ve üretken, milli kültür değerlerini ve demokratik hayatın temel ilkelerini benimsemiş bireyler olarak yetiştirilmeleri için en önemli araç olacaktır (MEB, Ders kitapları ve Eğitim araçları, 2011).
Beden eğitimi programının dört ana teması (güven, yardımlaşma, problem çözme ve bedensel farkındalık) beden eğitimi sınıf etkinliklerine rehberlik etmektedir. Bu dört tema birbirinin üstüne kurulmakta ve bir bütün oluşturmaktadır. Bedensel farkındalık bütün çocukların spor etkinliklerinde yararlandığı bir durumdur. Öğrenciler güven konusunda incelendiklerinde, yaptıkları işte özenle çalışırken sadece kendilerine değil diğer arkadaşlarına da güvenmeleri gerekmektedir. Aynı zamanda görevin sorumluluğunu taşımaları için işbirlikli bir ortam yaratılmalıdır. Güvenin oluşturulması, öncelikle öğrencileri yardımlaşmaya yönlendirir ve üstlendikleri görevde ortak çalışmayı ve güveni sağlar. Öğrenciler yeteneklerini ve birlikte çalışma isteklerini gösterdikten sonra üçüncü konu problem çözmeye geçilir. Bu konu, öğrencilerin yardım etme yeteneklerini ve bunu problem çözme etkinliklerinde kullanmalarını gerektirir. Sonuçta bu üç konu (güven, yardım etme ve problem çözme) bedensel farkındalık ile bütünleştirilir (Solomon, 1997).
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda yer alan 58. Madde: “Devlet; gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar vb. kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır.” ve 59. Madde: “Devlet; her yaştaki Türk vatandaşlarının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun kitlelere yayılmasını teşvik eder. Devlet, başarılı sporcuyu korur.” ve Millî Eğitim Temel Kanunu’nda belirlenen genel amaçlar doğrultusunda, beden eğitimi dersinin genel amaçları aşağıdaki gibi belirlenmiştir: (MEB Öğretim Programları, 2009)
Bu öğretim programının amacı öğrenciyi;
1. Atatürk’ün ve Türk düşünürlerinin beden eğitimi ve spor ile ilgili düşüncelerini özümsemiş, millî bayram ve kurtuluş günlerinin anlam ve önemini kavramış dolayısıyla bu anlamdaki tüm etkinliklere katılmaya gönüllü,
2. Fiziksel etkinliklere katılım yoluyla, hareket bilgi ve becerilerini geliştiren ve bu becerileri alışkanlık hâline getiren,
3. Sportif etkinlikler yoluyla, spora özgü kuralları, bilgi ve becerileri uygulayabilen ve bu becerileri yaşantısında olumlu olarak kullanabilen,
4. Düzenli etkin katılım ile sağlığı güçlendirici bilgi ve becerileri yaşamında ve kişisel gelişiminde kullanabilen,
5. Spor organizasyonlarına katılım yoluyla, spor bilinci gelişmiş sosyal bireyler olarak yetiştirmektir.
Beden eğitimi psikomotor, bilişsel ve duyuşsal olmak üzere bütün öğrenme alanlarını içeren öğretimsel yapıdır (Pangrazzi, 2007). Lumpkin (1990) bu öğrenme alanlarına göre beden eğitiminin amaçlarını üç grupta toplamıştır:
1. Bilişsel alan: Vücut fonksiyonlarını kavrama, sağlık, büyüme, gelişme sürecini kavrama, motor öğrenme, oyun ve emniyet kural ve becerilerini kavrama, stratejiler geliştirme ve değerlendirme,
2. Duygusal (Duyuşsal) alan: Kendine güvenme, değer anlayışı, karakter geliştirme, iletişim becerileri, meraklılığı geliştirme, sportmenlik becerileri, 3. Psiko-motor alan: Vücudu ısındırma ve alıştırma becerileri, motor becerileri,
bedeni mekanik ve yeterlilik (Kardiyovasküler dayanıklılık, kas gücü ve dayanıklılığı, elastikiyet, çeviklik).
2.3. Beden Eğitimi Öğretmenliği
2.3.1. Öğretmenlik Mesleği
Öğretmenlik, özel uzmanlık bilgisi ve becerisi gerektiren bir meslek olarak kabul edilmektedir. Statü ve saygınlığı, ülke ve kültürlere göre değişmekle birlikte öğretmenlik, doğrudan insanla ilgili bir meslek olması nedeniyle sadece bir kazanç kapısı olarak değil kutsal bir meslek olarak da görülmektedir. Öğretmen, insan mimarı, insan mühendisi, insanın kişiliğini biçimlendiren bir sanatkardır. Türkiye’de milli eğitimle ilgili yasalarda öğretmenlik özel uzmanlık gerektiren bir meslek olarak tanımlanmıştır. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda (1973) öğretmenlikle ilgili şu ifadeler yer almaktadır: Öğretmenlik, devletin, eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevini üzerine alan özel bir uzmanlık mesleğidir. Öğretmenler bu görevini Türk Milli Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak yerine getirmekle yükümlüdürler (Şişman, 2002).
İnsanın yaratılışından itibaren yaşamının her boyutunda eğitim ve öğretim kavramlarıyla karşı karşıya olduğu görünür. İnsan, insanlığını eğitimle elde etmiştir. En
ilkel bir toplumdan en gelişmiş bir topluma kadar bütün bir insanlık tarihi oluşumu içinde en belirgin özellik eğitim kurumlarının varlığıdır. Medeni ve ileri diye nitelendiren toplumların yapısı incelendiği zaman görülür ki, aile yapısı ile birlikte öğretmenlik mesleği de tesis edilmiştir. Türkiye tarihi incelendiğinde görülür ki, öğretmenler hayatta önemli bir yer tutar. Öğretmen ve alimlere verilen önem padişah, sultanlara verilen önemle eşit tutulmaktadır. Öğretmen bir milletin geleceğine şekil ve biçim veren üretici bir insandır (Büyükkaragöz, Muşta, yılmaz ve Pilten: 1998).
2.3.2. Beden Eğitimi Öğretmeni
Milli Eğitim temel ilkelerine uygun olarak gençlerin beden, ruh ve fikir gelişmelerinin sağlanmasında okul içi ve dışı sportif faaliyetleri yapan, yaptıran ve düzenleyen Milli Eğitim Bakanlığına bağlı öğretmenlere beden eğitimi öğretmeni denmektedir. Beden eğitimi öğretmenleri, üniversitelerin Eğitimi Fakültelerinin Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği bölümünden ya da üniversitelerin Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulları’nın öğretmenlik bölümünde dört yıllık lisans düzeyinde mezun olanlarıdır (Karaküçük, 1991: 65).
Beden eğitimi öğretmenleri öğrencinin toplum içinde kendisini göstermesine, yeteneğini ve becerisini sergilemesine yardımcı olurlar. Aldıkları eğitimden ve dersin yapısından dolayı öğrencilerle iyi bir iletişim kuran, onlara sorun çözümünde yardımcı olan, arkadaş gibi davranan, ilgi çekici ve neşeli ders anlatan, hoş görülü, anlayışlı ve güven verici öğretmenlerdir (Gülay, 2006).
Beden eğitimi öğretmeni, anatomi, fizyoloji, kinesiyoloji, biomekanik, sosyoloji, psikoloji ve araştırma gibi temel bilimlere dayandığı için beden eğitimci bu konularda bilgi sahibi olmalıdır. İletişim konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Görevlerinin gereği olarak fiziksel durum bakımından sağlıklı olmaları şarttır. Beden eğitimi ve spor aktivitelerine katılımla, birçok ahlaki ve ruhi değerlerin gelişeceği dikkate alınarak beden eğitimi öğretmenlerinin centilmenlik, iyi sportmenlik ve güzel değerler gibi konular üzerinde durmaları gerekir. Şüphesiz öğretmenlik genel nitelikleri arasında en çok aranılan yetenek, öğretme konusudur. Öğretmenlerin öğrencilerle ruhi beraberlik sağlaması ve bu zemin üzerindeki eğitimin gayesi olan gelişme ve değişmeleri öğrencide meydana getirmesi gerekir. Yukarıda verilen bilgilere göre insan hayatında bu kadar önemli görülen beden eğitimi ve spor eğitimini gerçekleştirmek ve bu eğitimi gerçekleştirecek eğitimcileri yetiştirmekte elbette önemlidir. Beden eğitimi
öğretmeni; mesleğinin gerektirdiği düzeyde pedagojik eğitim almış, genel öğretim kurumlarında beden eğitimi ve spor derslerini yaptıran meslek sahibi kişidir (Bilgiç, 2005). Beden eğitimi öğretmenlerinin kişisel, toplumsal ve meslekle ilgili birçok sorumlulukları bulunmaktadır. Diğer ders öğretmenlerinde olduğu gibi, ders dışına taşan, okulun tesisleri ve okul saatleri ile sınırlanmayan çok sayıda sorumlulukları vardır. Öğrencilerle olan ders dışı çalışmaların yanı sıra diğer öğretmenler, yöneticiler ve toplum ile olan işler günlük okul mesaisinden daha fazla zaman gerektirir (Tamer ve Pulur, 2001)
2.3.3. Beden Eğitimi Öğretmeninin Özellikleri
Beden eğitimi öğretmeninin kişisel özellikleri dikkate alınması gereken önemli bir konudur. Öğretmen tarafından ortaya konulan kişilik ve öğrencilerle olan ilişki konu ile öğrenci arasında önemli bir bağ oluşturur. Beden eğitimi öğretmeninin fiziksel, ruhsal ve zihinsel özellikleri, gelişen genç öğrencilerin eğitimi yönlendirmesi ve onlara örnek olunması bakımından önemlidir (Nebioğlu, 2004: 56)
Fiziksel Özellikler; Okul içi ve okullar arası düzenlenen sportif faaliyetler sırasında öğrencilerle yakın sosyal ilişki gelişir. Bu faaliyetler sebebi ile söz konusu ilişkinin çok çeşitli ve sayıda olması beden eğitimi öğretmeninin fiziksel görünümleri, genç öğrencilerin onlara saygı duymaları ve değer vermeleri bakımından önem taşır. Öğretmenin bütün kıyafetleri temiz, amacına uygun ve zevkli olmalıdır. Çünkü gençler öğretmenlerini örnek almak isterler. Öğretmen, beden eğitimi ile yakın ilişkisi olan öğrencilere, sağlıklı, temiz olmak ve görünmek konularında örnek olmalıdır. Beden eğitimi öğretmeni hareketlerin gösterilmesi ve öğretilmesinde birçok dalda iyi performans göstermelidir. Bu onların bütün alanlarda çok iyi olmaları anlamına gelmez (Tamer ve Pulur, 2001).
Sosyal Özellikler; Öğretmenlik, diğer meslek gruplarından farklı olarak, geniş bir insan kitlesiyle etkileşime girmeyi gerektiren bir meslektir. Öğretmenlik, sadece okul ortamında öğrenci ve öğretmenlerle ilişki kuran değil, okul dışında da veli ve toplumla sosyal ilişki içerisinde olan bir meslek grubudur. Ancak öğretmenlerin en çok muhatap oldukları insan grubu kuşkusuz öğrencileridir. İlişkilerin niteliği yönünden öğretmen öğrenci ilişkileri her ne kadar yasalarla belirlenmişse de işin duygusal ve sosyal yönü de bulunmaktadır (Şişman, 2002). İdeal olan beden eğitimi öğretmeni,
öğrencilerle derin bilgisini ve ilgisini paylaşan, onlara hoşgörü ve sempati ile liderlik eden ve insan olarak saygı duyulan örnek bir kişiliğe sahip olmalıdır.
Zihinsel Özellikler; Beden eğitimi öğretmeninin birçok zihinsel niteliklere sahip olması hem öğretmen hem de gençler üzerinde etkili olmaları bakımından oldukça önemlidir. Öğretmen olarak beden eğitimciler, verimli bir şekilde organize olmalı ve yönetim ile ilgili detayların düzenini sağlayabilmelidirler. Fikir ve düşüncelerini, açık ve net bir şekilde sözlü ve yazılı olarak ifade edebilmeleri de önemlidir. Öğrenciler kendileri için önemli olan şeyleri öğrenirler. Dolayısıyla konular onlara zekice sunulmalıdır. Beden eğitimi öğretmeninin, öğrenciler üzerinde etkili olabilmesi için meslek içinde ve dışındaki alanlardaki konularla da ilgili olması gerekir. Bu, farklı konularla alakalı olan öğrencilerle düşünceleri paylaşabilme bakımından önem taşır (Tamer ve Pulur, 2001: 19).
Ruhsal Özellikler; Bütün öğretmenlerin mesleklerinde kararlı, dengeli, sakin, olgun ve yaşama iyi uyum sağlayan kişiler olması önemlidir. Etkili öğretim ortamının yaratılması için öğretmen, sabırlı ve hoşgörülü, kararlı ve soğukkanlı olmalıdır (Tamer ve Pulur, 2001: 18). Beden eğitimi öğretmenleri yarışmalar sonunda karşılaşabilecekleri hayal kırıklıklarını sakin, kendinden emin bir şekilde karşılamalıdır. Okul takımları ile ilgili yönetim ve toplum baskıları beden eğitimi öğretmenini ihmal edecek kadar güçlü olmamalı ve tüm ilgi öğrencilere verilmelidir. Öğrenciler daima güler yüzlü, eleştiriye açık, hoşgörülü, gerektiğinde espri yapabilen, adil, dengeli, tarafsız, dürüst, yardımsever, sevecen ve ön yargılı olmayan özelliklere sahip öğretmen görmek isterler (Nebioğlu, 2004: 57).
2.3.4. Beden Eğitimi Öğretmeni’nin Görev ve Sorumlulukları
Eğitim ve öğretimden beklenen başarı ve verimliliği elde etmek için bazı çevresel düzenlemelerin yerine getirilmesi gerekir. Bunlar; eğitim sistemini mükemmel hale getirme, eğitim için gerekli araç ve gereçleri temin etme ve gerekli fiziki imkanları hazırlama gibi çalışmalardır. Fakat oluşturulan bu çevresel ve fiziki imkanların bulunması, gerekli olmakla beraber, eğitimde istenilen başarı ve verimliliğe ulaşmada asıl olan yeterliliği sağlayamaz. Çünkü eğitim sistemini çalıştıracak araç ve gereçleri kullanacak ve kullandıracak olan insanlardır, yani öğretmendir. Öğretmenin niteliği ve yeterliliği eğitim-öğretim faaliyetinin başarıya ulaşmasında en önemli etkendir.
Öğretmenden beklenen, görevlerini bilen, derslerini planlayan ve nasıl öğretebileceği konusunda; alan bilgisine sahip olan, öğrencilerinin öğrendiklerini değerlendirebilen, öğrenci öğretmen ilişkilerini en verimli şekilde düzenleyebilen, okulda ve toplumdaki konum ve sorumluluklarının farkında olan ve yerine getiren bir meslek elemanı olduğunun farkında olmasıdır (Büyükkaragöz ve diğerleri: 1998).
Beden eğitimi dersleri, çevre, saha ve tesis göz önünde bulundurularak bütün öğrencilere ayrım yapmaksızın uygulanmalıdır. Atatürk ilke ve inkılaplarının beden eğitimi ile ilgili hususları yeri geldikçe öğrencilere aktarılmalı, özellikle milli bayramlar ile kutlama ve anma günlerinin önemi öğrencilere kavratılmalıdır (Çöndü, 2004).
2.4. Beden Eğitimi ve Sporun Ortaokul ve Lise Çağındaki Çocuklar Üzerine Etkisi
2.4.1. Beden Eğitimi ve Sporun Fiziksel Gelişime Etkisi
Bireylerin fiziksel gelişimlerine katkıda bulunmak yalnız beden eğitimine özgü bir amaçtır. Hareket, bireyin doğasında vardır. Hareket sisteminin temelini ise aktif olarak kaslar, pasif olarak da kemikler oluşturur. Hareket bunların daha güçlü olmasına yardımcı olur. Yani, bedensel etkinlikler normal kas ve kemik gelişimi için zorunlu olmaktadır. Aynı zamanda beden eğitimi etkinlikleri, kemik özgül ağırlığını ve bağ dokularının esnekliğini arttırarak bunları baskı ve gerginliklere karşı güçlendirir. Beden eğitimi etkinlikleri düzenli yapıldığında, organizmanın fiziksel uygunluğunu ve dayanıklılığını buna bağlı olarak iç organların fonksiyonlarını geliştirir. Böylece organizmanın değişen koşullara daha kolay uyum sağlaması ve yorgunluğa karşı koyma gücü artar. En fazla etki, becerilerin gelişmesi, kassal hareketle verimliliğin artması, dolayısıyla kassal güç ve dayanıklılığın artmasında görülür (Sönmez, 2001).
İnsan sağlığını tehdit eden fazla kiloların atılmasında katkıda bulunduğu gibi, sakatlıkları ve özellikle kan dolaşım sistemlerinde görülebilecek rahatsızlıkları önlemesi, onların iyileştirilmesi, gelişmiş kas, iskelet ve eklem oluşumu, fiziksel ve anatomik kondisyon ile yüksek performans bakımından beden eğitimi etkinliklerinin önemi tartışılamaz (Sönmez, 2001).
2.4.2. Beden Eğitimi ve Sporun Psikomotor Gelişime Etkisi
Çocuk organizmasının en önemli özelliklerinden birisi de sürekli büyüme, gelişim süreci içinde olmasıdır. Bu süreç içerisinde çocuğun gelişimi görünen ve görünmeyen büyüme ile gelişmeyi de kapsar. Motor kelimesi anlam olarak ‘hareket’i ifade eder. Dünyaya gelen her birey, daha anne karnında iken fiziksel olarak gelişmeye başlar. Dünyaya geldiğinde de bu gelişim hızlanarak devam eder. Önceleri refleks olan bu hareketlerin bazıları, refleks olarak ömür boyu devam ederken, bazıları da zamanla organların bilinçli olarak kullanılması ile motor becerilere dönüşür. Nefes alıp vermek ya da göz kırpıştırmak ömür boyu bireyin istemi dışında da olsa devam eden refleksif hareketlerdir. Oysa tek ayak üzerinde sekmek ya da kâğıt kesmek, organların kullanımının bilinçli olması ile yapılan eylemlerdir ve ‘psikomotor gelişim’ içinde değerlendirilirler. Psikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden ‘motor’ becerilerde ortaya çıkan davranışların kontrol altına alınması sürecidir. Söz konusu olan davranışlar; duyu organları, zihin ve kasların birlikte çalışması ile ortaya çıkar. Bir anlamda bu davranışların kontrol altına alınmasını sağlayan süreç, ‘psikomotor gelişim’i ifade eder. Psikomotor gelişim, fiziksel büyüme ve merkezi sinir sisteminin gelişimine paralel olarak organizmanın isteme bağlı hareketlilik kazanması olarak tanımlanır. Motor gelişim farklı değişikliklere uğrasa da bireyin tüm yaşamı boyunca devam eden bir süreçtir. Motor gelişim, düzenli bir sıra izler (MEGEP, 2007).
Becerilerin geliştirilmesi beden eğitimi programlarının temelini oluşturur. Ancak bu yol ile bireyin bir bütün olarak gelişimine katkıda bulunabilir. Kazanılan beceriler sonunda birey, etkinliklere katılmaktan hoşlanacak ve gruba uyumu kolaylaştıracaktır. Bireyin kazandığı beceriler serbest zamanların değerlendirilmesi açısından da önem taşır. Beceriler, serbest zamanların nasıl kullanılacağı ve bireyin yaşam biçimini belirler
2.4.3. Beden Eğitimi ve Sporun Zihinsel Gelişime Etkisi
Eğitimin yelpazesi tüm alanlarda paylaşıldığı gibi, beden eğitimi de bilginin birikimi ve farkındalık ile anlaşılmasını sağlar. Bilginin edinilmesi, anlaşılması ve farkındalık kazanılması zihinsel gücün malzemesini oluşturur.
Beden eğitimi aracılığıyla birey, sağlık ilkeleri ve hareketin yaşamdaki önemini kavrar. İnsan hareketinin doğası, büyüme ve gelişmedeki önemi, temizlik,
hastalıklardan korunma, dengeli ve yeterli beslenme, iyi alışkanlıklar vb. konularda bilgi edinir. Bu gerçeklere ilişkin bilgilerin birikimi ile etkinlikler yeni bir anlam kazanacak bu da her bireyin daha sağlıklı yaşam sürdürmesine yardımcı olacaktır (Çakıroğlu, 1986).
2.4.4. Beden Eğitimi ve Sporun Sosyal Gelişime Etkisi
Her beden eğitimi etkinliği toplumsal bir deneyimdir ve çoğunlukla duyguları geliştirir. Bu etkinlikler sayesinde birey, duygularını ifade etme olanağı bulur. Saldırganlık, öfke, utangaçlık, kıskançlık vb. duygularında boşalım ve bunları kontrol etmesini sağlar (Tezcan, 1977).
Beden eğitimi etkinlikleri bireyde; kurallara uyma, başkalarının haklarına saygı, yardımlaşma, işbirliğine dayalı yaşam biçimi gibi alışkanlıkları kazandırır. Beden eğitimi etkinlikleri benlik gelişimine de katkıda bulunur. Ayrıca bireylere etkin olma, sorumluluk yükleme ve sonuçlara katlanma olanakları sağlar.
Yozgat ilinde eğitim-öğretim gören ilköğretim sekizinci sınıf öğrencilerine yönelik yapılan yüksek lisans tez çalışmasında elde edilen verilerde, beden eğitimi ve spor faaliyetlerinin sosyal gelişim sürecinde önemli bir yer tuttuğu ve bu süreci olumlu yönce etkilediği sonucuna varılmıştır (Büyüközdemir, 2008).
2.5. İlgili Araştırmalar
Solmaz (2006) tarafından ‘‘Milli Eğitim Bünyesindeki Okullarda Beden Eğitimi Derslerinin İşlevsel Durumu’’ konulu Kocaeli ilindeki devlet okullarında görev yapan toplam 50 beden eğitimi öğretmeninin örneklem olarak alındığı araştırmada şu bulgular elde edilmiştir:
1. İlköğretimin birinci kademesinden itibaren beden eğitimi derslerinin, beden eğitimi öğretmeni tarafından işlenilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır.
2. Kocaeli İli’ne bağlı okulların genelinde, araç-gereç eksikliği olduğu okulların kendilerine ait salonlarının olmasının, beden eğitimi derslerinin verimliliğini arttıracağı yönünde bir sonuca ulaşılmıştır.
3. Beden eğitimi öğretmenlerinin, daha sıkı hizmet içi eğitime tabi tutulması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Ünlü (2008) tarafından ‘‘Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Yeterlikleri ve Sınıf Yönetimi Davranışları’’ konulu Kırşehir, Aksaray, Konya, Kayseri ve Yozgat illerinde görev yapan rastgele seçilmiş 262 beden eğitimi öğretmeninin örneklem olarak alındığı araştırmada şu bulgular elde edilmiştir:
1. Beden eğitimi öğretmenleri, tüm yeterlik alanlarında kendilerini yeterli düzeyde algılamaktadırlar. Ağırlıklı ortalamalara göre beden eğitimi öğretmenleri “öğrenciyi tanıma yeterliklerini” en yüksek ve olumlu düzeyde algılamaktadırlar.
2. Cinsiyete göre öğretmen yeterlik algılarına bakıldığında, “örgenciyi tanıma” ve “kişisel, mesleki gelişim” yeterliği dışındaki tüm boyutlarda gruplar arasındaki puan farkı anlamlıdır. Anlamlı fark çıkan boyutlardan sadece “okul aile ilişkileri” boyutunda bayan beden eğitimi öğretmenlerinin erkek meslektaşlarına kıyasla daha yüksek bir ortalama elde ettiği görülmektedir. Buna karsın program bilgisi, öğrenme-öğretme sürecinde yeterlik, öğrenme ve gelişimi izleme değerlendirme ve toplam puanlarda ise erkek beden eğitimi öğretmenleri kendilerini daha yeterli algılamaktadırlar.
3. Öğretmenlik yeterlik algısının dört boyutu ve toplam puanlarla beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki kıdemleri arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. “Program ve içerik Bilgisi, Öğrenme ve Öğretme Süreci, Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme, Öğrenciyi Tanıma ve Toplam Yeterlik Puanları”, mesleki kıdemle anlamlı ilişki göstermiştir. Adı geçen bu boyutlarda mesleki kıdem arttıkça yeterlik algısının da anlamlı düzeyde yükseldiği görülmüştür.
4. Beden eğitimi öğretmenlerinin branşlarına göre öğretmen yeterlik algılarında anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Bireysel ve takım sporları yapan beden eğitimi öğretmenlerinin yeterlik puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır.
5. Beden eğitimi öğretmenlerinin hizmet içi eğitim alma durumlarına göre öğretmen yeterlik algılarında anlamlı farklılıklar vardır. Program ve içerik bilgisi, Öğrenme ve öğretme süreci; Öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme; Kişisel ve mesleki gelişim; toplam yeterlikte gruplar arasındaki puan farkı anlamlıdır. Anlamlı fark çıkan boyutlarda, hizmet içi eğitim programlarına katılan beden eğitimi öğretmenlerinin, katılmayan meslektaşlarına kıyasla daha yüksek bir ortalama elde ettiği görülmüştür.
6. Beden eğitimi öğretmenlerinin görev yaptıkları okul türlerine göre öğretmen yeterlik ölçeğinin üç boyutunda anlamlı farklılıklar vardır. Program ve içerik bilgisi; Öğrenme ve öğretme süreci, Öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme boyutlarında hesaplanan ortalamalar 0,05 manidarlık düzeyinde anlamlı bir farka yol açmıştır. Adı
geçen boyutlarda ilköğretim öğretmenleri, ortaöğretim düzeyinde görev yapan beden eğitimi öğretmenlerine kıyasla kendilerini yeterli algılamaktadırlar.
Özçakır (2007) tarafından ‘‘Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Sınıf Yönetimi Anlayışları’’ konulu Düzce ilinde görev yapan 64 kadrolu, 11 sözleşmeli olmak üzere toplam 75 beden eğitimi öğretmeninin katıldığı araştırmada şu bulgular elde edilmiştir:
1. Beden eğitimi öğretmenleri; öğrencilerle aralarında belirgin bir mesafe bırakma, tek bilgi kaynağı olarak kendilerini görme, kararları tek başına verme, sınıflarında yaptıkları her şeyin yasal zemin üzerine oturtma, istenmeyen davranışları cezalandırma ve saygı görmek için otoriter olma konularında çoğunlukla otoriter eğilim gösterdikleri ortaya çıkmıştır.
2. Öğretmenler; derslerde öğrencilerinin çekingen ya da saldırgan davranmaları, eğitim etkinliklerinin temelinde bilginin yer alması, öğrencileri başarılı olmaları için notla teşvik etmeleri, öğrencilerinin eleştirmelerinden rahatsız olmaları, öğrencilerle derste konu dışı konuşmaktan kaçınmaları ile ilgili maddelerde otoriter olma davranışlarını en az düzeyde sergiledikleri sonucuna varılmıştır.
3. Araştırma sonuçlarına göre, öğretmenler demokratik sınıf yönetimi anlayışına ait maddelerde yüksek oranda demokratik bir eğilim taşımaktadırlar.
4. Beden eğitimi öğretmenlerinin otokratik sınıf yönetimi anlayışını sergileme düzeylerine ilişkin görüşleri, öğretmenlikteki kıdemlerine göre farklılık göstermemektedir. Belirlenen üç kıdem grubundaki öğretmenlerin görüşlerine göre öğretmenler otokratik sınıf yönetimi anlayışını benzer düzeyde sergilemektedirler. Öğretmenlerin, kıdemleri ile demokratik sınıf yönetimi anlayışlarına iliksin görüşleri arasındaki farklılık anlamlı değildir. Ancak ortalamalara göre, 5 yıl ve daha düşük kıdeme sahip öğretmenler diğer iki kıdem grubundaki öğretmenlere göre daha demokratik bir eğilim taşımaktadırlar.
Avşar (2006) tarafından ‘‘Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Kendilerine Yönelik Hizmet İçi Eğitim Programlarını Değerlendirmesi’’ konulu Ankara ilindeki okullarda görev yapan 187 beden eğitimi öğretmeninin örneklem olarak alındığı araştırmada şu bulgular elde edilmiştir:
1. Beden eğitimi öğretmenleri ihtiyaç duydukları hizmet içi eğitimin; değişik türde yapılmasını uygun bulmaktadırlar. En çok tercih edilen türler “kurs” ve “internet” yoluyla eğitimdir. Zamanlamasına ilişkin farklı dönemleri uygun bulmaktadırlar. En çok tercih edilen zamanlar “Haziran ve Eylül seminer” ya da sınav dönemleridir.
2. Beden eğitimi öğretmenleri; değişik öğrenme alanlarına ihtiyaç duymaktadırlar. En çok ihtiyaç duyulan öğrenme alanı “bilgisayar ve internet” ile teknolojinin beden eğitimi dersinde kullanımıdır. Katıldıkları hizmet içi eğitim etkinliklerinde çeşitli sorunlarla karşılaşmaktadırlar. En çok, hizmet içi eğitim merkezlerini mekan olarak ve fiziki şartlar bakımından sorunlu olarak görmektedirler.
Göktaş (2007) tarafından ‘‘Beden Eğitimi Öğretmenlerinin İş Doyumu ve Bazı Değişkenlerle Olan İlişkisinin İncelenmesi’’ konulu Balıkesir ilindeki okullardan random yöntemi ile seçilen 106 beden eğitimi öğretmeninin örneklem olarak alındığı araştırmada şu bulgular elde edilmiştir:
1. Beden Eğitimi öğretmenlerinin iş doyum düzeyi ile cinsiyet, mesleki kıdem, yaş, ücret ve araç-gereç değişkenleri arasındaki ilişkiye bakıldığında, iş doyumu ile cinsiyet, aylık gelir ve mesleki kıdem değişkenleri arasında farklılık görülmezken, yaş grupları, maaş memnuniyeti ve araç-gereç yeterliliği arasında farklılıklar tespit edilmiştir.
2. 20 maddelik Minnesota iş tatmin anketi faktör analizine tabi tutulmuş ve çapraz yüklenen maddeler analizden çıkarıldıktan sonra kalan 17 maddeye yapılan faktör analizi içsel ve dışsal etmenler olarak ele alınmıştır.
İçsel etmenler; “Öğrencileri yönlendirmek için fırsat verdiğinden”, “Yaptığım iş karşılığında duyduğum başarı hissinden”, “Kendi yeteneklerimi kullanarak bir şeyler yapabilme”, “İşimle ilgili alınan kararların uygulamaya konması bakımından”, “Başkaları için bir şeyler yapabildiğimi hissetmem bakımından”, “Ara sıra değişik şeyler yapabilme şansının olmasından”, “Toplumda “saygın bir kişi” olma şansını bana vermesi bakımından”, “Beni her zaman meşgul etmesi bakımından” “Bağımsız çalışma imkânı olması açısından”, “Bana garantili bir gelecek sağlaması yönünden”, “Vicdani bir sorumluluk taşıma şansını bana vermesinden” ve “Çalışma saatleri bakımından” olarak belirlenmiştir.
Dışsal etmenler; “Yöneticimin karar verme yeteneği bakımından”, “Yaptığım iş sonrası taktir edilmem açısından”, “Yöneticinin emrindeki kişileri iyi yönetmesi bakımından”, “Çalışma arkadaşlarının birbiri ile anlaşmaları açısından” ve “Mesleğimi yaparken kendi yöntemlerimi kullanabilme serbestliği bakımından” faktörleridir (Tablo1). İkizler, Kepoğlu ve Koldaş (2000) Sakarya bölgesinde çalışan 80 spor yöneticisine “Minnessota İş Tatmini” anketinin 20 maddelik kısa şeklini (uzun şekli 100 madde) uyguladıkları çalışmada genel olarak spor yöneticilerinin mesleklerini sevdikleri, bu işi yapmaktan dolayı hoşnut oldukları görülmüştür.
