SOSYAL ETKİ
SOSYAL ETKİ
2
Sosyal Etki Sosyal Etki
Sosyal psikoloji ,bireylerin düşünce, duygu ve
davranışlarının başkalarının gerçek, hayali ve örtülü varlığı karşısında nasıl etkilendiğini anlama ve açıklama çabasıdır.
Sosyal etki araştırmaları, sosyal etkiyi irdeleyen sosyal psikologların işaret ettiği konularla sınırlı kalmıştır.
«Hedefi olmayan gemiye hiçbir rüzgar yardım etmez».MONTAIGNE
Sosyal etki sosyal davranışı yönlendirir. Örnek davranışlar:
-Seyrettiği filmi beğenmediği halde, herkesin beğendiği arkadaş grubu içinde görüşünü söylemeyen genç.
-Sınıftan çıkmak istediği halde çoğunluk oturduğu için oturan öğrenci.
-Gözlemlendiğini görünce,farklı davranan genç kız.
Gruba uyma davranışı,birey davranışına yön verir.
4
Sosyal Etki Biçimleri
Kabul, itaat, uyma
Sosyal Etki Biçimleri
Kabul, itaat, uyma
İkna olmak ile bir grup ya da bir bireyle ilgili
doğrudan ya da dolaylı bir sosyal baskıya kapılmak arasındaki fark bilinmektedir.
Örneğin, başkalarının tutumlarını tasvip edebilir,
onların taleplerini yerine getirebilir ya da onlarla
aynı davranışlarda bulunabiliriz, fakat kendimizi
ikna olmuş hissedemeyiz.
Bazı sosyal etki biçimleri kabulü doğurur
-çoğunlukla ikna ya da zor kullanma yönteminin bir sonucu olarak bu davranışlarda ve dışa vurulan
tutumlarda görünürde gerçekleşen bir değişimdir.
Kabul, iç değişimi yansıtmadığı için, ancak davranış
gözetlendiği sürece varlığını devam ettirir.
6
Örneğin, çocuklar anne babalarının talimatları
doğrultusunda odalarını tertipli tutabilirler, fakat bu anne babalarınca gözetlendiklerini bildikleri sürece geçerli olan bir durumdur.
Zor yoluyla insanları bir şeyler yapmaya mecbur ya
da razı etmenin önemli bir ön koşulu, sosyal etki
kaynağının hedef kişi ya da kişilerin gözünde güç
sahibi bir kaynak olarak algılanmasıdır; güç, kabul
ettirmenin temelidir.
Güç ve etki Güç ve etki
Kabul güç ilişkileriyle bağlantılıyken, uyma değildir.
Kabulde, insanların bir istemde bulunurlarken
kullandıkları ikna edici taktiklerin etkisi söz konusu
değildir sadece, bu istemlerin ne denli güçlü bir biçimde ortaya konulduğu da önemlidir.
Güç, etki yaratma kapasitesi olarak görülebilir; etki ise eyleme geçmiş güç demektir. Örneğin, French ve Raven sosyal gücün beş temelini saptadı, daha sonra Raven
buna bir altıncısını etkiledi: ödüllendirme, cezalandırma, bilgi, uzmanlık, yasa ve kıyaslama.
8
Normların oluşumu ve etkisi Normların oluşumu ve etkisi
Uyma
Sosyal etki, kendisini, büyük ölçüde, doğrudan istemlerin kabul edilmesi ile otoriteye itaatte gösterse de, daha dolaylı bir tarzda da grubun normlarına uyma yoluyla işleyebilir.
Örneğin, Allport, kişilerin, bir grubun içindeyken korkular ve ağırlıklar hakkında daha ılımlı yargılar verdiklerini gözlemledi.
Öyle gözüküyor ki, doğrudan bir baskının olmadığı bu koşulda grup, kendi üyelerinin bir noktada birleşmelerine
(yakınsamalarına) ve böylece birbirlerine daha fazla benzemelerine yol açmaktaydı.
Sherif, bu yakınsama (bir noktada birleşme)
etkisini açıkça grup normlarının gelişimine bağlayarak büyük bir adım attı. İnsanların yaptıkları, düşündükleri ve hissettikleri şeylerin doğru ve uygun olduğundan
emin olma ihtiyacı içerisinde oldukları düşüncesinden hareket eden Sherif, insanların kendilerine olası
davranışlar yelpazesi oluştururlarken başkalarının
davranışlarına başvurduğunu ileri sürdü: biz buna
referans çerçevesi ya da ilgili sosyal karşılaştırma
bağlamı diyoruz.
10
Sherif’in otokinetik etki deneyi Sherif’in otokinetik etki deneyi
Muzafer Sherif, sosyal normların belirsizlik şartlarında
davranışa yön vermek üzere ortaya çıktığına inanıyordu. Bu fikri araştırmak için algı yanılsamasından yararlandı
(otokinetik etki).
Otokinetik etki, tamamen karartılmış bir odadaki ufak ve sabit bir ışık kaynağının hareket ediyormuş gibi gözükmesidir.
Buradaki hareket nesnelerin yokluğunda, gözün
kaydırılmasıyla oluşan bir harekettir. Işığın ne kadar hareket ettiğini tahmin etmeleri istenen kişiler bu görevi oldukça zor bulmuş, yaptıkları tahminlerden genelde emin olamamışlardır.
Sherif ışık noktasını defalarca göstermiş ve bu hareketin bir yanılsama olduğunu bilmeyen katılımcılarından her defasında (yani, her denemede) ışığın ne kadar hareket ettiğini tahmin
etmelerini istemiştir. Katılımcılar kendi tahminlerini bir referans çerçevesi olarak kullanmış, 100 denemeden sonra tahmin
yelpazelerini giderek darlaştırmış, herkes kendi kişisel tahminleri temelinde norm oluşturmuştur.
Asch deneyi
İnsanın karar verme sürecinde, çevre etkisinin ne denli önemli olduğunu anlamaya çalışan uyum ve sosyal etki üzerine gerçekleştirilen deneyi sosyal psikolog
Asch yürütmüştür.
Deneyde tüm katılımcılara bir çift kart gösterilmektedir. Bu kartların birinde biri kısa biri orta ve biri uzun olmak üzere 3 çizgi vardır. Diğer kartta ise tek bir çizgi bulunmaktadır.
Deneklere bu karttaki çizginin diğer karttaki çizgilerden hangisine benzediği sorulmuştur.
12
Deneyin amacı, gerçek deneğin davranışlarının diğer
deneklerden ne derece etkilendiğini bulmaktı. Araştırmaya katılan katılımcıların %76’sı diğer kişilere uyarak, çizgilerin uzunluğu konusunda yanlış yanıt vermişlerdir. Toplamda 12 etap gerçekleştirilmiştir ve ortalama olarak katılımcıların 1/3’ü diğerlerine uyma davranışı göstermiştir.
Bu araştırmada, diğerlerinin cevaplarını duyan, son katılımcı diğer katılımcıları tanımamasına rağmen, farklı bir yanıtı
veren tek kişi olmaktan çekinmiş ve yanlış bir yanıt vermiştir.
Bu da, uyum baskısının gücünün ne kadar fazla olduğunu göstermektedir.
Bu deney Stanley Milgram'ı etkilediğinden, daha sonra itaat
14
Sherif’in araştırmasında yargı nesnesi belirginlikten uzaktı: katılımcılar kendilerinden emin değildi,
dolayısıyla hemen bir norm oluşturuldu ve bu norm davranışı yönlendirmede bir hayli etkili oldu.
Asch, katılımcıların birbirlerini tanımadığı
durumlarda, alternatif algılamaların davranış üzerinde hiçbir etkisi olmayacağını ileri
sürdü,bireyler grup etkisinden bütünüyle bağımsız
olarak değerlendirme yapacaklardı.
Sosyal Değişme
Uyma davranışında tartışılan temel nokta, bireylerin bir gruptan doğrudan ya da dolaylı olarak
gelen sosyal etkiye nasıl kapıldıkları, yeni bir normu nasıl oluşturduklarıdır.
Sosyal değişme, bu kurumlar ve değerler sisteminin
gösterdiği dönüşümleri anlatan dinamik bir kavramdır.
Sosyal Değişmeyi Etkileyen Faktörler Fiziki çevre,
Teknoloji, Kültür,
Demografi,
Kitle iletişim araçları
16