gelisimedu igugelisim

(1)

(2)

DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ

DHF112 ANATOMİ

Dersin Haftası: 1. Hafta

Dersin Öğr. Üyesi: Prof. Dr. Rıfat MUTUŞ

İGÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı

E-Posta: rmutus@gelisim.edu.tr Telefon:

Bölüm Adı

DersinAdı

(3)

25 Şubat 2021 Perşembe 3 Kredi

https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-14-243-12870-1

A Blok Rektörlük Kat: 3

Ders Günü ve Saati

Görüşme Gün ve Saatleri

Dersin Öğretim Üyesinin Konumu Dersin Kredisi

GBS Linki

DERS BİLGİLERİ

(4)

(5)

Anatominin Tanımı

İNSAN ANATOMİSİ

İnsan vücudunun normal şekli ve yapısını, vücudu oluşturan yapı ve

organların birbirleri ile olan ilişkilerini ve bu yapıların çalışma şeklini

inceleyen bilim dalıdır.

(6)

ANATOMİ TERMİNOLOJİSİ

(7)

Latincenin Tarihsel Gelişimi

 Latin dili İtalya’nın orta kesiminde tarihsel bir bölgeden adını alır.

 Roma kentinin kurulduğu alan Latium (günümüzde Lazio) ismi ile bilinir.

 M.Ö. 1000 yıllarında buraya yerleşen Hint-Avrupa kökenli Latinler, kendi inançlarına göre efsanevi Latinus adındaki kralın soyundan geliyorlardı.

 M.Ö. 753 yılında Tiber kıyısında kurulan Roma kenti Latin kabilelerini bir devlet çatısı altında (Roma Devleti, Roma İmparatorluğu) birleştirdi.

 Vatandaşlarına Romalılar denmesine rağmen, dillerine Latince dendi.

 Latin Dili bugün Kilise dili ve bilim terminolojisinde kullanılmaktadır

(8)

Latin Alfabesi

Latin alfabesi 21 tanesi Etrüsk alfabesinden alınan 23 temel harften oluşmaktadır

.

1- a 2- b 3- c 4- d 5- e 6- f 7- g 8- h

9- i, j 10- k 11- l 12- m 13- n 14- o 15- p

, j

, v, w

Orta Çağ döneminde i harfi i ve j;

v harfi de u, v ve w olarak ayrıştığı için 26 harfe ulaşılmıştır

16- q 17- r 18- s 19- t

20- u, v, 21- x

22- y 23- z

(9)

• Sesli harfler altı tanedir

• a, e, i, o, u, y

• Sessiz harfler yirmi tanedir

b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t,v, w, x, z

Latin Alfabesi

(10)

LATİN HARFLERİNİN SÖYLENİŞİ

(11)

Ganglion Genu Gingiva

Vagina (vajina) Glandula

Griseus Gyrus Glukoz

Gelatin (jelatin)

Hata özellikle g harfinin –i veya –e harfinden önce geldiği durumlarda yapılmaktadır

(12)

C’nin K olarak okunduğu durumlar

• a,o,u sesli harflerinin önüne geldiğinde Caput (Kaput)

Collum (Kollum) Cutis (Kutis)

• sessiz harflerin önüne gelirse Punctum (Punktum) Acromion (Akromiyon) Bucca (Bukka)

(13)

C’nin S olarak okunduğu durumlar

• Y harfi ile birlikte olduğunda Cystis (Sistis)

• e ve i harfleri ile birlikte olduğunda Accesorius (Aksesoryus)

Processus (Prosessus) Cisterna (Sisterna)

• ae, oe çiftleri önüne geldiği durumlarda Caecum (Sekum)

Coeliacus (Söliakus)

(14)

I harfi, i yada y olarak okunur

Sessiz harften önce gelirse i olarak okunur.

Incus (inkus)

Sesli harften önce gelirse y olarak okunur.

Excavatio (Ekskavasyo)

(15)

J harfi bazen (J) bazen (Y) olarak okunur

Örnek: V. Jugularis (vena jugularis veya vena yugularis gibi)

Jejunum (Yeyunum)

(16)

Q’ harfi ku olarak okunur

•

Aquaductus (akuaduktus)

• Quadriceps (kuadriseps)

(17)

T harfinin okunuşu

• ia, ie, io, iu önünde ise s olarak okunur.

• spatium (spasyum)

• Adventitia (Adventisya)

• Articulatio (artikulasyo)

• Geri kalan durumlarda t olarak okunur.

• Tibia (tibiya)

• T rachea (trakea)

• Adventitia (Adventisya)

(18)

Y ‘ harfi ince sesli bir harftir ve ‘i’ olarak okunur

(19)

X harfi, ks şeklinde okunur

• Axis (aksis)

•Xyphoideus (Ksifoideus)

(20)

İki sesli harf yan yana gelerek tek sesli harf gibi okunur .

Diphthonguslar (Çift sesli harfler)

(21)

ae diphthongu, e olarak okunur

• Venae (vene)

• arteriae, (arterie)

• Caecum (sekum)

(22)

au diphthongu av veya o benzeri bir ses olarak okunur.

Auricula, (Avrikula)

Autonomicus (otonomikus)

(23)

eu diphthongu, ö olarak okunur

Neuron (nöron)

(24)

oe diphthongu, ö olarak okunur

•

Coeliacus (söliyakus)

•Oesophagus (özofagus)

(25)

ÇİFT ÜNSÜZLERİN OKUNUŞ KURALLARI

(26)

Ch sessiz çifti, k olarak okunur

•

chorda (korda)

• chylus (kilus)

(27)

Ph sessiz çifti, f olarak okunur

•Phalanx (Falanks)

•Pharynx (Farinks)

(28)

Ps sessiz çifti, ps veya pıs olarak okunur

• Psoas (psoas)

(29)

Rh sessiz çifti ‘r’ olarak okunur

•

Rhythm (ritim)

•Rhomboideus (romboideus)

•Rhinencephalon (rinensefalon)

(30)

sch sessiz üçlüsü, ‘ş’ olarak okunur

•

ischium (işyum)

•ischiadicus (işyadikus)

(31)

Th sessiz çifti ‘t’ olarak okunur

•

Ör: Thalamus (Talamus)

(32)

İSİM (NOMEN SUBSTANTIVUM)

Latince’de isimler Türkçe’de olduğu gibi sayı (numerus) ve hal (casus)

açısından incelendiği gibi Almanca, Fransızca ve Arapça’da olduğu gibi cins

(genus) açısından da sınıflandırılır.

(33)

İsimlerin sayı (numerus) özellikleri

• Singularis (=Tekil)

•Pluralis (=Çoğul)

(34)

İsimlerin hal (casus) özellikleri

• Nominativus (Yalın hali) (kim?)

• Genetivus (-in hali) (kimin?)

• Accusativus (-i hali) (kimi?)

• Dativus (-e hali) (kime?)

• Ablativus (-den hali) (kimden?)

• Vocativus (ünlem ya da çağrı hali)

 Hekimlik terminolojisinde çok büyük çoğunlukla isimlerin nominativus ve

genetivus halleri kullanılır

(35)

İsimlerin cins (genus) özellikleri

•

Masculinum (m)

• Femininum (f)

• Neutrum (n)

(36)

İstisnalar olmasına rağmen son takılarına göre aşağıdaki kural büyük oranda geçerlidir

• Sonu –us ile biten isimler genellikle masculinum’dur.

• Sonu –a ile biten isimler genellikle femininum’dur.

• Sonu –um ile biten isimler genellikle neutrum’dur.

(37)

 Masculinum isimlerin nominativus hali büyük çoğunlukla -us ile biter.

• - Musculus

• - Nervus

 Genetivus hali ise -i ile biter.

• - Musculi

• - Nervi

(38)

 İstisnalar vardır. Neutrum olan bu isimlerin çoğul hallerinde hece artışı meydana gelmektedir

Tekil nominativus Çoğul nominativus

Corpus (n): Gövde, cisim Corpora: Gövdeler, cisimler

Crus (n): Bacak, incik Crura: Bacaklar, incikler

Glomus (n): Yumak Glomera: Yumaklar

Pectus (n): Göğüs Pectora: Göğüsler

(39)

 Femininum isimlerin nominativus hali genellikle -a ile biter.

• Arteria

• Vena

 Genetivus hali ise -ae ile biter.

• Arteriae

• Venae

(40)

Sıkça kullanılan bazı femininum isimler (tekil nominativusları –a ile sonlananlar)

Tekil nominativus Çoğul nominativus

Ala: Kanat

Alae: Kanatlar

Apertura: Açıklık Aperturae: Açıklıklar Arteria: Atardamar Arteriae: Atardamarlar Cellula: Hücre Cellulae: Hücreler

Crista: İbik Cristae: İbikler

(41)

Sıkça kullanılan bazı femininum isimler (tekil nominativusları –a ile sonlanmayanlar)

Tekil nominativus Çoğul nominativus

Articulatio: Eklem Articulationes: Eklemler Cartilago: Kıkırdak Cartilagines: Kıkırdaklar

Impressio: İz Impressiones: İzler

Pars: Parça, kısım Partes: Parçalar, kısımlar

Phalanx: Parmak kemiği Phalanges:Parmak kemikleri

Radix: Kök Radices: Kökler

Regio: Bölge Regiones: Bölgeler

(42)

• Neutrum isimlerin nominativus hali genellikle -um ile biter

• Ligamentum

• Brachium

• Genetivus hali ise -i ile biter

• Ligamenti

• Brachii

(43)

Sıkça kullanılan bazı neutrum kelimeler(tekil nominativusları–um ile sonlananlar)

Tekil nominativus Çoğul nominativus

Cavum: Boşluk Cava: Boşluklar Labium: Dudak Labia: Dudaklar Ligamentum: Bağ Ligamenta: Bağlar Organum: Organ Organa: Organlar

Ostium: Ağız, açıklık Ostia: Ağızlar, açıklıklar

Retinaculum: Bant, tutucu bağ Retinacula:Bantlar, tutucu bağlar

(44)

Sıkça kullanılan bazı neutrum isimler (tekil nominativusları –um ile sonlanmayanlar)

Tekil nominativus Çoğul nominativus

Corpus: Gövde, cisim Corpora: Gövdeler, cisimler Foramen: Delik Foramina: Delikler

Ganglion: Düğüm Ganglia: Düğümler

Os: Kemik Ossa: Kemikler

Vas: Damar Vasa: Damarlar

(45)

 Anatomide kullanılan bütün terimler –us, -a, -um ile sonlanmamaktadırlar.

 Çok farklı son eklerle biten terimler vardır

• Arbor (f): Ağaç

• Calcar (n): Mahmuz

• Coccyx (m): Kuyruk

• Falx (f): Orak

• Gaster (f): Mide

• Impressio (f): İz, çöküntü

• Larynx (m): Gırtlak

• Pharynx (m): Yutak

(46)

Latince isimlerde anlamca küçültme ifade eden ekler

Türkçe’deki -cak, -cek ,-cık, -cik, -cuk, -cük şeklindeki eklerdir Bunlar: -(c)ulus, -(c)ula, -(c)ulum gibi

Örnek

İsim Küçültme

Canalis: Kanal Canaliculus: Kanalcık

Tuber: Tümsek Tuberculum: Tümsekçik

Tubus: Tüp Tubulus: Tüpçük

(47)

Homonim isimler

Aynı şekilde yazılan fakat farklı anlamları olan kelimelerdir

• Os: Kemik

• Os: Ağız

(48)

Sinonim isimler

 Eş anlamları olan farklı kelimelerdir

• Albus, leuko: Beyaz

• Cor, cardia: Kalp

• Fel, bilis, chole: Safra

• Gaster, ventriculus, stomachus: Mide

• Griseus, polio: Gri

• Jugulo, cervix, collum: Boyun

• Lingua, glossa: Dil

• Luteus, xantho: Sarı

• Nigra, melano: Siyah

• Palpebra, blepharon: Göz kapağı

• Purpureo, Porphyro: Mor

• Ren, nephros: Böbrek

• Ruber, erythro: Kırmızı

• Testis, orchis: Erkek üreme bezi

(49)

Metonim isimler

 Mecazi anlamda kullanılan kelimelerdir

• Atlas: Dünyayı omuzlarında taşıyan tanrının adı, 1. boyun omuru

• Bulbus: Soğan, göz küresi (Bulbus oculi)

• Iris: Gökkuşağı tanrısı

(50)

Eponim isimler

 Eponim (Eponimo (Gr) = Soyad), hekimlik dünyasındaki hastalık, bulgu, uygulama, alet, test ve operasyonların, onları ilk ortaya çıkaran ya da uygulayan kişinin

soyadıyla anılmasıdır.

(51)

Eponim Terimlere Örnekler

• Achilles: Eski Yunan’da mitolojik kişi adı Tendo Achilles (= Tendo calcaneus)

• Ammon, -onis: Eski Mısır Tanrısı Pes hippocampi (Cornu ammonis)

• Bartholin, G.: (1655-1738) Danimarkalı anatomist Bartholin kanalı (= Ductus sublingualis major)

Bartholin bezi (= Glandula vestibularis major)

• Bertin, E. J.: (1712-1781) Fransız anatomist Bertin’i uzantıları (= Columnae renales)

• Broca, P.: (1824-1880) Fransız cerrah ve antropolog Broca merkezi (= Motor konuşma merkezi)

• Brunner, J. K.: (1653-1727) Alman anatomist Brunner bezleri (= Glandulae duodenales)

• Corti, A.: (1822-1876) İtalyan anatomist Corti organı (= İç kulakta ses duyusunu alan bir organ)

(52)

Akronim İsimler

• ASD: Atrial septal defekt

• ASYE: Alt solunum yolları enfeksiyonu

• AV: Atrioventricular

• BOS: Beyin omurilik sıvısı

• BT: Bilgisayarlı tomografi

• DM: Diabetes mellitus

• EKG: Elektrokardiyografi

• IM: İntramuskuler

• IV: İntravenöz

• IVP: İntravenöz pyelogram

• KOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı

• LAD: Left anterior descending artery (a. interventricularis ant.)

• LCX: Left circumflex artery (a. circumflexa)

• MRG: Manyetik rezonans görüntüleme

• MSS (=SSS): Merkezi sinir sistemi (Santral sinir sistemi)

 Gerek anatomide gerekse kliniklerde bazı terimlerin ilk harfleri kullanılarak daha kolay ifade edilen kısa sözcük

oluşturulmasına akronim adı verilir. Bunlar; Latince, İngilizce veya Türkçe terimlerin harfleri olabilir

(53)

İsim tamlaması

 Bir isim tamlamasında, birinci terim nominativus halinde kalırken bundan sonra gelen isim genetivus halinde olmak zorundadır.

 Yani tamlanan durumda olan kelimeler nominativus halinde,

tamlayan kelimeler ise daima ve kesinlikle genetivus halindedir

(54)

Örnek

• Os humeri

• Os, -ossis (m) (= Kemik)

• humerus, -i (m) (= kol)

Örnek

• Spina scapulae

• Spina, -ae (f) (= Diken)

• scapula, -ae (f) (= kürek kemiği)

Örnek

• Manubrium sterni

• Manubrium, -ii (n) (= Sap, sternumun üst kısmı)

• sternum, -i (n) (= göğüs kemiği

(55)

SIFAT (NOMEN ADJECTIVUM)

 Latince’de sıfatlar niteledikleri ismin cins, hal ve sayısında olmak zorundadırlar

 Yani isim tekil ise tekil, çoğul ise çoğul ve cinsi ne ise ona uymak zorundadır

 Sıfatlar;

a) Üç takılı sıfatlar

b) İki takılı sıfatlar

c) Tek takılı sıfatlar

(56)

Üç takılı sıfatlar

 Bu sıfatlar niteledikleri isimlerin cinslerine göre sözcük sonuna değişik ekler alırlar

 Yani tekil nominativus’ları her üç cins için ayrı son ekler alır. Birincisi masculinum, ikincisi femininum, üçüncüsü de neutrum içindir.

Örnek

• Accessorius, -a, -um: Eklenti olan, ikincil, yardımcı, aksesuar

• Adiposus, -a, -um: Yağlı, yağ dokusuyla ilgili

• Albus, -a -um: Beyaz

(57)

İki takılı sıfatlar

 Tekil nominativus’ları masculinum ve femininum için aynı, neutrum için farklıdır. Aşağıdaki iki takılı sıfat örneklerinde ilk hali masculinum ve femininum isimler için, ikinci hali ise neutrum isimler için kullanılır.

Örnek

Discus (m) articularis, Casula (f) articularis, ligamentum (n) articulare

• Anterior, -ius: Daha ön, daha öndeki

• Articularis, -e: Eklemle ilgili

• Brevis, -e: Kısa

• Centralis, -e: Merkezi

• Communis, -e: Ana, ortak, genel

• Coronalis, -e: Taçsı

• Distalis, -e: Merkezden uzak

(58)

Tek takılı sıfatlar

Tekil nominativus’ları her üç cins için de aynıdır.

Örnek

Abducens: Uzaklaştıran Afferens: Getiren

Ascendens: Yükselen, çıkan Azygos: Çift olmayan, tek Biceps: İki başlı

(59)

Sıfat tamlaması

Latince’de sıfat tamlamasında Türkçe’den farklı olarak önce tanımlanan, yani isim ve sonra da tamlayan, yani sıfat yer alır.

Tanımlanan ismin cinsi ve sayısı ne ise sıfat da ona uymak zorundadır.

(60)

Üç takılı sıfat örnekleri

Örnek

• Nervus accessorius

• Nervus, -i (m, nom.) (= Sinir)

• accessorius, -a, -um (adj.) (=

eklenti olan, yardımcı, ikincil)

Örnek

• Palatum durum

• Palatum, -i (n, nom.) (= Damak)

• durus, -a, -um (adj.) (= sert)

Örnek

• Linea alba

• Linea, -ae (f, nom.) (= Çizgi)

• albus, -a, -um (adj.) (= beyaz)

(61)

İki takılı sıfat örnekleri

Örnek

• Lobus caudalis

• Lobus, -i (m, nom.) (= Lob)

• caudalis, -e (adj.) (= kuyruk tarafı)

Örnek

• Planum horizontale

• Planum (n, nom.) (= Düzlem, yüzey)

• horizontalis, -e (adj.) (= yatay, ufki)

Örnek

• Linea terminalis

• Linea, -ae (f, nom.) (= Çizgi)

• terminalis, -e (adj) (= son)

(62)

Tek takılı sıfat örnekleri

Örnek

• Ramus descendens

• Ramus, -i (m, nom.) (= Dal, kol)

• descendens (adj) (= inen)

Örnek

• Articulatio simplex

• Articulatio, -onis (f, nom.) (= Eklem)

• simplex (adj.) (= basit, yalın)

Örnek

• Vena azygos

• Vena, -ae (f, nom.) (= Toplardamar)

• azygos (adj.) (a: zıtlık anlamı veren ön ek + zygos:çift) (= tek)

(63)

Pozisyonun belirtilmesinde kullanılan yön ve yer belirten terimler

dexter= sağ X sinister= sol,

anterior= ön, önde X posterior= arka, arkada

dorsalis= sırt tarafında, sırtta X ventralis= karın tarafında sagittalis= oksal, ok yönünde X transversalis= enine yönde lateralis= dış yan X medialis= iç yan

verticalis= dikey, düşey X horizontalis= yatay superior= üst, üstte X inferior= alt, altta

cranialis= baş tarafında X caudalis= kuyruk tarafında superficialis= yüzeysel X profundus= derin

(64)

medius= orta

intermedius= iki oluşumun arasında

longitudinalis= uzunlamasına olan, boyuna, boyunca centralis= merkezi X peripheralis= çevresel

internalis= iç (dahili) X externalis= dış (harici) proximalis= merkezi X distalis= merkezden uzak

ipsilateralis= aynı taraf X contralateralis= karşı taraf apex= tepe X basis= taban

apicalis= tepede X basalis= tabanda

oralis= ağıza yakın X aboralis= ağızdan uzak

axialis= eksene yakın X abaxialis= eksenden uzak, eksen dışı

Pozisyonun belirtilmesinde kullanılan yön ve yer belirten

terimler

(65)

Anatomi terminolojisinde sık kullanılan önekler:

A‐, an‐: Olumsuzluk eki, yokluk, eksiklik Aphasia: Konuşamama

Anorexia: İştah yokluğu, iştahsızlık Ab-: Uzaklaşma, uzaklaştırma, ayırma

Aboralis: Ağızdan uzakta

Ad-: Yaklaşma, yaklaştırma, getirme, yapıştırma Adductio: Orta çizgiye yaklaşma

Ante-: Ön, önde bulunan

Antebrachium: Ön kol Anti-: Karşı, karşıt, zıt

Antifungalis: Mantar enfeksiyonlarına karşı etkili; antifungal

(66)

Bi-: İki

Biceps: İki başlı Brady-: Yavaş

Bradycardia: Kalp atım hızının yavaş (normalin altında) olması Circum-: Çevresinde

Circumoralis: Ağız çevresinde olan, ağzı çevreleyen Contra-: Karşıt, zıt, aksine

Contralateralis: Karşı taraf De-: Uzaklaştırma, olmaksızın (İngilizce)

Denervatio: Bir organa veya oluşuma giden sinirlerin uzaklaştırılması Di-: İki, ikili

Digastricus: İki karınlı

Dia-: Arasından, ortasından, sayesinde

Diameter: İki nokta arasındaki mesafe; çap Dys-: Zor, ağrılı, kötü, bozulmuş (eu- ön ekinin zıttı)

Dyspepsia: Sindirim fonksiyonunun veya yeteneğinin bozulması; hazımsızlık

(67)

• Ecto-: Dışında

Ectoderma: Dış deri

• Endo-: İçinde

Endoscopia: İçini görme, içe bakma

• Epi-: Üst, üstünde, yakınında

Epicardium: Kalbin üst tabakası

• Eu-: Doğru, iyi, düzgün

Euphoria: İyi ruh hali

• Extra-: Dış, dışında bulunan

Extracellularis: Hücre dışı, hücre dışında

(68)

• Hemi-: Yarım

Hemispherium: Yarımküre

• Hetero-: Diğer, farklı, değişik

Heterotransplantatio: Değişik türe bağlı canlılar arasında yapılan doku aktarımı

• Homo-: Aynı, benzer

Homogenesis: Nesilden nesile üreme şeklinin değişmeden aynı biçimde devam etmesi; aynı yaradılışlı

• Hyper-: Üst, üzerinde, yukarısında; aşırı, fazla

Hyperglycemia: Kan şekerinin aşırı yüksek olması

• Hypo-: Alt, altında, aşağısında, eksik

Hypotensio: Kan basıncı değerlerinin normalin altına düşmesi

(69)

In-, Im-: Olumsuzluk, yokluk Insomnia: Uykusuzluk

Impotentia: İktidarsızlık, güçsüzlük Infra-: Alt, altta bulunan

Infraorbitalis: Göz çukurunun altında Inter-: Ara, arasında bulunan

Intercostalis: Kaburgalar arasında Intra-: İç, içinde bulunan

Intrahepaticus: Karaciğer içinde Iso-: Eşit, aynı, benzer

Isocoria: Her iki gözbebeğinin aynı büyüklükte oluşu Macro-: Büyük, iri

Macromastia: Memelerin normale oranla iri olması, meme büyüklüğü Mal-: Kötü, bozuk, kusurlu, zayıf

Malabsorptio: Besin maddelerinin bağırsaklardan kusurlu veya yetersiz emilimi; emilim bozukluğu

(70)

Mega-: Aşırı büyük, aşırı geniş

Megacolon: Kalın bağırsağın normalden geniş olması Micro-: Küçük, minik

Microencephalia: Beynin anormal derecede küçük olması Mono-: Bir, tek

Monoplegia: Tek ekstremite felci Multi-: Çok, birden fazla

Multifactorialis: Birçok etken veya faktörün etkisiyle oluşan Neo-: Yeni, taze, genç

Neonatus: Yeni doğan Normo-: Normal

Normocytus: Normal hücre Nulli-: Hiç, sıfır

Nullipara: Hiç doğurmamış

(71)

Oligo-: Az, eksik, yetersiz

Oligospermia: Menide sperm sayısının normalden az olması Ortho-: Doğru, dik, düzgün

Orthodontia: Dişlerin düzeltilmesi Pan-: Tümü, tamamı, hepsi

Pandemia: Tüm halkı kapsayan salgın Para-: Yan, yanında

Paranasalis: Burunun veya burun boşluğunun yanında Per-: Aracılığıyla, yoluyla, vasıtası ile

Percutaneus: Deri yoluyla

(72)

Peri-: Etrafında

Pericardium: Kalbin etrafındaki zar, kalbi ve büyük damarların köklerini çevreleyen kese şeklindeki zar

Poikilo-: Düzensiz, çeşitli, farklı, değişik şekillerde Poikilocytosis: Farklı şekilde hücre çokluğu Poly-: Çok

Polythelia: Meme üzerinde birden fazla meme başı bulunması Post-: Sonu, sonrası, arkası

Postnatalis: Doğumdan sonra

(73)

• Pre-: Önce, önünde

Preoperativus: Ameliyattan önce

• Pseudo-: Yalancı, sahte

Pseudopodium: Yalancı ayak

• Pyo-: Cerahat, irin ile ilgili

Pyoderma: Deride cerahatlanma gösteren lezyonlarla belirgin durum

(74)

• Pyro-: Ateş, ısı ile ilgili

Pyrogen: Ateş yükseltici, vücut ısısının yükselmesine neden olan herhangi bir etken

• Quadri-: Dört, dört kat

Quadriceps: Dört başlı

• Re-: Geri, tekrar, yeniden

Reabsorptio: Tekrar emme

• Retro-: Arka, arkada bulunan

Retrognathia: Mandibulanın maksillaya göre geri planda bulunması

(75)

Semi-: Yarım

Semicanalis: Yarı kanal; bir yüzeyi açık kanal Sub-: Alt, altta bulunan

Sublingualis: Dil altı, dilin altında bulunan Super-: Normalin üstünde, aşırı, fazla

Superalimentatio: Aşırı beslenme Supra-: Üst, üstte bulunan

Suprarenalis: Böbrek üstü Syn-, sym-: Birleşme, birlikte, ortak

Synchondrosis: İki kemiğin kıkırdak aracılığıyla birleşmesi Tachy-: Hızlı, çabuk

Tachypnea: Hızlı solunum, solunum sayısının normalin üzerinde olması durumu

(76)

Bazı önekler farklı gözükmekle birlikte aynı anlama sahiptir

• anti‐ = kontra‐ : karşı/karşıt

• dis‐ = mal‐ : kötü/ağrılı

• hyper‐ = supra‐ = epi‐ : yüksek/üst/yukarı

• hypo‐ = sub‐ = infra‐ : düşük/alt/aşağı

• intra‐ = endo‐ : İçinde

• ante‐ = pre‐ = pro‐ : ön/önce

(77)

Bazı önekler benzer gözükmekle birlikte farklı anlama sahiptir

•

^{ad‐ X} ab‐ : yakın x uzak

• ante‐/pre‐/pro‐ X post‐ : önce x sonra

• hyper‐/supra‐/epi‐ X hypo‐/infra‐/sub‐ : yüksek x düşük

• macro‐ X micro‐ : büyük x küçük

• taşi‐ X bradi‐ : hızlı x yavaş

(78)

SON EKLER (Suffixes)

SON EKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK

• ‐ia ‐iasis: anormal, olma, bulunma durumu anem‐ia = kansızlık

chole‐lith‐iasis = safra taşı uro-lith-iasis = böbrek taşı

• ‐algia: ağrı

neur‐algia = sinir sistemi ağrısı arthr‐algia = eklem ağrısı

• ‐itis: iltihap

hepat‐itis = karaciğer iltihabı gloss-itis = dil iltihabı

(79)

‐ectasia: genişleme

bronch‐ectasia = bronşların genişlemesi

‐osis: anormal artma

mono‐cyt‐osis = monositlerin artması

‐penia: azalma, eksilme

thrombo‐cyt‐o‐penia= pıhtılaşma hücrelerinin azalması

‐malacia: yumuşama

osteo‐malacia= kemik yumuşaması

‐porosis: zımba gibi delinme

osteo‐porosis= kemik erimesi

(80)

• ‐stasis: akımın durması, yavaşlaması

chole‐stasis= safra akışının durması

• ‐spasm: kasılma

angi‐o‐spasm: damar kasılması

• ‐gen : ‘ den oluşmuş

psych‐o‐gen= ruhsal bir nedenden dolayı carcino‐gen= kanser oluşturan

• ‐oid : ‘e benzer

muc‐oid= mukusa benzer

(81)

• ‐cel(e): fıtıklaşma

gastro‐cel: midenin fıtıklaşması

• ‐oma: tümör

aden‐oma= bez tümörü

• ‐pathy: hastalık

nephro‐pathy= böbrek hastalığı

• ‐megaly: büyüme

splen‐o‐megaly= dalak büyümesi cardi-o-megaly= kalp büyümesi

(82)

• ‐phagia: yemek

dys‐phagia= ağrılı yutma

• ‐phobia : korku

hydrophobia= sudan korkma

• ‐plegia: felç

hemi‐plegia= yarı felç

(83)

• ‐ptosis: düşme

blephar/o‐ptosis= göz kapağı düşmesi

• ‐rrhagia: dışarı çıkma

hem/o‐rrhagia= kanama

• ‐rhea: akma

dia‐rhea= ishal

• ‐rrhexis: yırtılma

entero‐rrhexis= barsak yırtılması

• ‐sclerosis: sertleşme

arteri/o‐sklerosis: damar sertleşmesi

(84)

SON EKLER – CERRAHİ İŞLEMLER

• ‐ectomi: kesip almak

gastr‐ectomi= midenin ameliyat ile alınması

• ‐centesis : delmek

thorac/o‐centesis: göğüs duvarının delinmesi

• ‐stomi : ağız açmak

colo‐stomi= kalınbarsağın karın cildine ağızlaştırılması

• ‐tomi : kesmek

trache‐tomi= soluk borusunun kesilmesi

(85)

• ‐plasti: operatif şekillendirme

mamo‐plasti= memenin operatif şekillendirilmesi

• ‐desis: sabitlemek, yapıştırmak

artro‐desis= eklemin hareketsizleştirilmesi

• ‐raphy: dikmek

arteri‐o‐raphy= atardamarın dikilmesi

• ‐peksi: sabitlemek

gastr‐o‐peksi= midenin karın duvarına dikilmesi

• ‐lisis: kaybolma, çözülme

entero‐lisis= barsakların yapışıklıklarının alınması

• ‐tripsi: kırmak

nephro‐lith‐o‐tripsi= böbrek taşının kırılması

(86)

SONEKLER ‐ SIFATLAR

• ‐

erg: etki

colin‐erg‐ic= asetilkoline yanıt veren

• ‐formis: şekilli

falci‐formis= orak şeklinde

(87)

• ‐fil: eğilimli

hydro‐fil= suda erimeye eğilimli

• ‐trop : ‘e etkili

neur/o‐trop= sinir sistemine etkili

• ‐sid: öldürücü

bakteri‐sid= bakteri öldürücü

• ‐culus: küçük, küçültme

mus‐culus= küçük fare (kas)

(88)

SON EKLER ‐ İLİŞKİLİ OLMA DURUMU

Bazı sonekler ilişkili olma durumunu gösterir.

• ‐ac ‐ic ‐ar ‐al

cardi/‐ac= kalple ilgili lumb‐al= bel ile ilgili pelv‐ic= pelvisle ilgili

• ‐genesis: oluşum

pato‐genesis= hastalık oluşumu

• ‐stenosis: daralma

trache‐stenosis= soluk borusunun daralması

• ‐trophy : beslenme,büyüme

hyper‐trophy: fazla büyüme

• ‐plazi: oluşum

a‐plazi= gelişim eksikliği

(89)

• ‐logia : tıbbın herhangi bir dalı ile ilgilenen bilim physio‐logia= organ sistemlerin görevlerini

inceleyen bilim dalı

cardi/o‐logia= kalp ile ilgili fizyolojik ve patolojik konuları inceleyen bilim dalı

• ‐ist : tıbbın herhangi bir dalında uzman olan kişi anatom‐ist= anatomi uzmanı

psikiyatr‐ist= ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı

(90)

Kısaltmalar

Tıbbi terminolojide, oluşumların özellikleri, yerleşim yeri, nitelik ve niceliklerinin tanımlanması amacı ile kısaltma işlemi uygulanır. Sık kullanılan terimler genellikle kısaltılırlar. Kısaltılan terimlerin büyük bölümü de anatomi ile ilgilidir. Kısaltma işlemi yalnızca uluslararası olarak belirlenmiş az sayıdaki terime uygulanır. Yani her terime ait bir kısaltma yoktur. Genel bir kural olarak ilk harf ya da ilk hece esas alınarak kısaltma yapılır. Çoğul varlıkların kısaltılmasında da, tekil varlık için yapılan kısaltmadaki son harfin tekrarlanması temel kuraldır.

(91)

Anatomik bölgeler ile ilgili kısaltmalar

C - cervicalis (=boyun) T - thoracalis (=göğüs) L - lumbalis (=bel)

S - sacralis (=sağrı)

Co - coccygeal (=kuyruk)

(92)

Anatomi ile ilgili sıfatların kısaltılması

ant. : anterior, anterius; ön, öndeki

post. : posterior, posterius; arka, arkadaki dext. : dexter, dextra, dextrum; sağ, sağdaki sin. : sinister, sinistra sinistrum; sol, soldaki inf. : inferior, inferius; alt, alttaki

sup.: superior, superius; üst, üstteki

superfic.: superficialis, superficiale; yüzeysel

prof.: profundus, profunda, profundum; derin, derinde olan int.: internalis; iç, içte olan

ext.: externalis ;dış, dışta olan

(93)

obl. : obliquus, obliqua; eğik, eğik olan dor. : dorsalis, dorsale; sırt ile ilgili

vent.: ventralis, ventrale; ön yüz ile ilgili,karınla ilgili lat. : lateralis, laterale; dış yan, dışyanda olan

med. : medialis, mediale; iç, iç yanda olan

median.: medianus, mediana, medianum; arada olan caud.: caudalis, caudale; kuyruk tarafında olan

cran.: cranialis, craniale; baş tarafında olan dist.: distalis; merkezden uzakta olan

prox.: proximalis; merkeze yakın olan

(94)

Hareketlerle ilgili genel anatomik terimler

• Flexio: Bükme, bükülme

• Extentio: Germe, gerilme

• Abductio: Vücudun orta hattından uzaklaştırma

• Adductio: Vücudun orta hattına yaklaştırma

• Circumductio: Yukarıdaki dört hareketin kombine yapılmasına denir

• Rotatio: Dönme, döndürme

(95)

Bazı özel rotasyon hareketleri

External rotatio: Dışadöndürme Internal rotatio: İçe döndürme

Supinatio: Ön kolun içten dışa doğru rotasyonuyla palma manus’un (avuç içi) öne doğru bakmasını sağlayan hareket

Pronatio: Ön kolun palma manus (avuç içi) arkaya bakacak şekilde döndürülmesi Inversio: Ayak tabanının içe döndürülmesi

Eversio: Ayak tabanının dışa döndürülmesi Elevatio:Yukarı doğru kaldırma

Depressio: Aşağı doğru bastırma

(96)

Anatomik Düzlemler (Planum’lar)

İnsan vücudunu tanımlamak amacıyla kullanılırlar ve vücudu tasarlanmış kesitlere ayırırlar

• Planum sagittale (Oksal düzlem): Vücudun uzun ekseni boyunca yere dik olarak önden arkaya veya arkadan öne geçirilen düzlemlerdir. Vücudun tam ortasından geçerek simetrik iki eşit yarıma ayıran sagittal düzleme planum medianum denir. Planum medianum tektir. Planum medianuma paralel geçirilen düzlemlere ise planum paramedianum denir.

• Planum frontale-coronale (Taçsal düzlem): Planum medianum'a dikey olarak geçen alın bölgesine paralel, sağdan sola, soldan sağa geçirilen düzlemlerdir. Vücudu ön ve arka bölümlere ayırır.

• Planum transversum (horizontale) (Yatay düzlem): Yere paralel ve diğer düzlemlere dik olarak geçen düzlemlerdir. Vücudu üst ve alt bölümlere ayırır.

(97)

(98)

Eksenler (Axis'ler - Yönler)

İnsan vücudundan geçen ve eklemler çevresinde oluşan hareketlerin tanımlanmasında kullanılan yönlerdir. Üç temel ve sonsuz sayıda ikincil eksen vardır. Temel eksenler şunlardır:

• Axis verticalis: Baştan ayaklara doğru düşey inen, yere dik eksendir.

• Axis sagittalis: Ok yönünde, yere paralel, önden arkaya veya arkadan öne geçen eksendir.

• Axis transversalis: Yere paralel, sağdan sola, soldan sağa geçen eksendir.

(99)

•

Psoas (psoas)

(100)

VÜCUDUN BÖLÜMLERİ (PARTES CORPORIS HUMANI )

1- Baş (Caput)

2- Boyun (Collum veya cervix) 3- Gövde (Truncus)

a. Göğüs (Thorax) b. Karın (Abdomen) c. Leğen (Pelvis) d. Sırt (Dorsum) 4- Üst taraf (Membrum

superius/Extremitas superior) a. Kol (Brachium)

b. Önkol (Antebrachium) c. El (Manus)

5- Alt taraf (Membrum

inferius/Extremitas inferior) a. Uyluk (Femur)

b. Bacak (Crus) c. Ayak (Pes)

(101)

VÜCUT BOŞLUKLARI

1- Arka (Dorsal) vücut boşluğu

A) Cavitas cranii (Kafatası boşluğu) B) Canalis vertebralis (Omurga kanalı) 2- Ön (Ventral) vücut boşluğu

A) Cavitas thoracis (Thorax-Göğüs boşluğu) B) Cavitas abdominis (Abdomen-Karın boşluğu) C) Cavitas pelvis (Pelvis-Leğen boşluğu)

(102)

BU BOŞLUKLARDA BULUNAN ORGANLAR

Dorsal vücut boşluğunun üst bölümünde (cavitas cranii) beyin; alt bölümünde ise (canalis vertebralis) omurilik yer almaktadır.

Ventral vücut boşluğu içinde yer alan oluşumlar ise şunlardır:

1. Göğüs boşluğunda: Akciğerler, kalp ve kalpten çıkan büyük damarlar, soluk borusunun alt bölümü ve bronşlar, yemek borusu, timus bezi, ductus thoracicus, n. vagus ve n. phrenicus, bazı otonom sinir lifleri 2. Karın boşluğunda: Mide, ince ve kalın bağırsaklar, pankreas, karaciğer, safra kesesi, dalak, böbrekler, böbrek üstü bezleri, aorta'nın alt bölümü, bazı otonom sinir lifleri

3. Leğen boşluğunda: Mesane, ince bağırsak kıvrımları, düz bağırsak (rectum), erkekte prostat, vesicula seminalis, ductus deferens; kadında uterus, ovarium'lar, tuba uterina'lar

(103)

KAYNAKLAR

• KAYNAKLAR

• Agur, A. M. R., Dalley, A. F. (2020): Moore Temel Klinik Anatomisi. Çeviri Editörleri:

Gülekon, İ. N., Peker, T. V.: Ankara Nobel Tıp Kitabevleri, Ankara

• Arifoğlu, Y. (2019): Her Yönüyle Anatomi. İstanbul Tıp Kitabevi, İstanbul

• Kelly, M. H., Ronald, W. D. (2019): Lippincott Resimli Gözden Geçirme Anatomi. Ceviri Editörleri: Gülekon, İ. N., Peker, T. V.: Ankara Nobel Tıp Kitabevleri, Ankara

• Mutuş, R., Pehlevan, F. (2019): Sağlık Bilimleri İçin Tıbbi Terminoloji. Ankara Nobel Tıp Kitabevleri, Ankara

• Sobotta, J. (2019): İnsan Anatomisi Atlası (22. Baskı). Hacettepe Taş Kitabevi, Ankara

• Süzen, B. (2018). İnsan Anatomisi’ne Giriş (2.Baskı). Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul

• Yıldırım, M.(2013) İnsan Anatomisi (7.Baskı). Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul

• Yıldırım, M. (2015).İnsan Anatomisi Atlası (6.Baskı). Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul

(104)