ro of

Y.Y.O. Veı.Fak.Oerg., t99S, 6(1.2): 64-66

KOYUNL.ARDA 6STRUS SİNKRONİZASYONU VE Ph/SG DOZUNUN YAVRU SA Y!S/ ÜZERİNE ETKIsI

Fetih GÜLYÜZ ı Süleyman KOZA

T"

IYru:o.ncQ Yıl Üniversitesi, Reprodukisyorı. ve SUll'i TohUlnlama Bilim Dalı, Vıııı·TORKlYE l-rtlrl:.iye Kall:.ınma Vakfı, Vıııı· TÜRKİYE

S)'Iıc/ırOlıil,ation of Eastrus Iİİ Slıeep aııd ı/ıe Efft!cı og PMSG Dost! 011 Lanıbs Number

Sıl/lııııılf)' :Iıı this study 75 Akkaraman e\\"es and 7 Akkarammı ranıs were used. Estnıs S)1IChni:aıtiolı mte of tlıe shccp and the effcct of PMSO dost: on the lambs nuınber were cxmnincd . Ewes were npplied 40 ıng progesıerone COtıtaining vaginal sponges (I'GA) for 14 day! .Eaeh ewc was injectoo 500 10 PMSG on the wiıhdrawat day exccpt lO cwes .Thesc ewes werc injcctcd 750 IU PMSG. 11lc raıe of oestrus and cOllceptioll wcre 100 % Dnd 96 % respccth·ely. Applied 750 Lu PMSG ewes wlls bonı tripleı and onc ofthem \\"lIS dicd

O:et: Du çalışmada, OStnlS sinkroniz.asyollWlun halka indirilmesi \'e PMSG ile yavru snysısmuı artırılması amaçlanmıştır. Bu nedenle hall:. clintle bulıuıduruhın 7S Akkaraman koyunu ile 7 Akkaraman koçu kullanıldı. Hayvanlar iki gnıba aynıdıktan sonra

sinkroııiz:ısyoııua başltındı \·c 40 mg progesteron (FGA) Ilun st\nger tarzında 14 gOn uygulaıunasının yaııısıra song!lıı her gruplıln

S'er koyuna 750

ro

ro

sergileme oranı 'YOLOO olurken bu koyıınlnr elde sıfat yöntenıiylc d~i aşım yaptınbırak tohıuıılandı. Elık edilen gebelik oranı % 96 olurken 750 ıO PMSG uygulmıan koyıııı!ardan flçtlZ dagıırnnlardan birer yavrunun öldn~n dı:: belirlendi.

Giriş

Ülkemizde bilimsel alanda ~'apılan \'c başarısı tanışılmaz olan östrus sinkronizas)'onu ne ya7.ık ki

yetiştirid bamıda gerekli uygulama şansını bulamamıştır.Oys.ı sinkronizasyonunu uygulanmasınd.ıki

en önemli amaçlardan birisi iş güeO düşürüliirken pazar

ş.ınlarının en uygun olduğu dönemde ürün elde etmektir.

Olaya özellikle koyunculuk açısından b.ıklldlAında yetiştiricilerin beni mscmcmesi .için hiç bir neden yoktur.

Bu ç.llışlUlmın önemi Van yöresinin ekonomik ve klimatik özellikleri dUşünüldiiğünde "'ılıu da

belirginlcşmektedir. Koyunlarda östrusun sinkroni7..e edilmesinde değişik ajanıMdan yararlanılmaktadır. Bu amaçlu daha yaygın bir şekilde Progestagenler

kullanılmakta ve sinkroni7 .. ısyonıın son güıüınde yapılan

400-600 TÜ PMSG'nin ovı.ılasyon şansını, 500-750 LU PMSG eııjeksiyonunuıı ise iki7lik omııım %30 ·%70

artırdığı kaydedilmektedir (2,4).

Alaçam ve ark.(I), tarafından koyunlarda MAP \'e PMSG kullanılarak yaııılan araştırmada koyunlann östrus sergileme oranının %80 gebeligin ise %70 olduğu saptanırkeli , MAP ilc PMSG'nin ortak uygulandığı gnıplarda östnısların daha erken meydann geldiği ve

çoğul yavru yapına oranının da artıığıd:ı gözlenmiştir.

Benzer şekilde amştırmalnr )'apan Hakett ve ark.( LO) ilc Langford ve ark. (II), östruslann sinkroniz.1syonunu takiben PMSG verilen koyunlarda gebelik oranlarını

0/057 ile %87, PMSG (600IU) uyguladıkları koyunlarda

kızgınlık saptanı:ı oranını %100, gebelik oranını %76, Cronolene ile PMSG (500 IU)'}'i birlikte uyguladıkları

koyunlarda kızgınlık oranını %92, gebelik oranını da

%84.6 şeklinde bclirlemişlerdir. FGA ile PMSG'nin birlikte kullnıldığı (30-40 nıg FGA, 300-800 LU PMSG)

bir başka :ıraştırnıada da koyunlmın 3 gün içerisinde

%i(}() östnıs sergiledikleri bildirilmiştir (12). Tümen ve ark. (16,17), tarafından yapılan amştırmnlardn ise Cronolene uygulanan koyunlara 700 LU PMSG verilmesini takiben Ostnıs oranı 0/084.3 gebelik oranın da

%81.4 olurken FGA ile sinkronize edilen ve 600 LU PMSG uyguınnan koyunlarda östrus gösternıe oranı

%100 gebelik oraııı emziren ko)'unlard.ı %92.8 kunı

dönemdeki koyunlarda ise %86.6 olarak saptanmıştır.

Ben7.er şekilde Gökçen ve :ırk. (17), tarafından

Cronolene uygulanarak sinkronize edilen koyunlarda östrus oranı %100 olurken bunlardan 100 mg Gonadorelin ilc 500 LU PMSO enjekte edilerek

ovulasyonları kontrol altına alınan her iki gnıpta d;ı

gebelik oranı 0/066.6 olarıık belirlenmiştir. Domingues vc ark. (3) FGA uyguladıkları koyunlara 400-500 [U PMSG

vermişler ve %97 ôstnıs . %73 de elde ederlcrden aynı

sekilde Taljaard ve ark. (14) FOA uyguladıkları

koyunlara 300 LU PMSG vermişler ^H: %100 Ostnıs saplamışlardır. Benzer şekilde araştırmnlar yapo111 Hackett ve ark. (9), FGA ilc yaptıkları östrus

sinkronizas)'oııununda kızgınlık oranını %89. gebelik

oranını %78. Gre~'ıing (8) ise MAP ile ~'aptığı

sinkroniz.1syonda kızgınlık omnıııı %98 olarak bildi rmişlerdir.

Kimi araştırıcılar tarafından yapılan araştırmalarda

da östrus sinkroııiı..ısyonunu takiben 750-1000 ru PMSG uygulanan koyunların kesimlerindc. 750 LU PMSG uygulanan koyunların genital organlarında büyüme ve

ovaf)'umların vcrdcgi cevabın daha belirgin olduğu

bildirilirken, 1000 LU PMSG enjekte edilcn bir gnıp

koyunun laparatoıtlilerindc ise ortalama 6.5 corpusIUleum, 2.47 de falikOl saptanmıştır (13.15).

y.v.o. vcı..f"oIc.Dcrı .• 199~, 6(1-2);64-66

Özellikle ülkemiz şartları göı; önünde bulunduroldugunda koyunculutumuz ve bundan elde edilen hayvansal ürünler ile rant göz ardı edilemez. Dogu Anadolu bölgemizde bu durum daha bir önem taşımaktadır ve bu çerçevede yOre yetiştiricilerinden Fakültenıize nıelezleme ve fazla sayıda yavru elde etme isteklerini belirten başvurular zaman 7.aman olmaktadır.

Bizde mevcut şartlan göz önünde bulundurarak bOyle bir

araştıonayı planladık.

Muteı)'ul ve Me/ot

Araştımııı nıatel)·ali Van ili Antoprak kOyünden örnek bir yetiştiricinin sürüsiinden oluşturuldu. Bu amaçla 75 Akkaraman koyunu '''c 7 Akkaraman koÇU olmak üzere toplam 82 h.ıyvan kullanıldı. Elde bulunan imkanlar (ulaşım, teknik donanım, koç sayısı v.b.) göz önünde bulundurularak koyunlar LS ,·e 40'hk iki gruba

ayrıldıkıan sonra bunlara Lo günlıık ara ilc 40 mg progesteron (Fluorogestone aeetıııe)- emdinimiş vaginal süngerler uygulandı. Uygulamaııııı son giinünde her gruptan 5'er baş ko)'una 750 diger koyunlara da 500 LU PMSG enjekte edildi. Bütün koyunların kızgınlık

tespitleri arama koçlarıyla yapıldıktan sonra elde sıfaı

yöntemiyle doğal aşımla tohuınlaııdılar ve dölverimleri de yavru verimlerine göre değerlendirildi.

Bulgulur ve Turlf~·mu

Araşunı.ı materyalini oluşturan 75 koyuıııın hepsi östrus sinkronizasyonum1..ın sonraüçüncü günde kızgın

olarak belirlendi ,·e tohumlamalan yapıldı, kl7.glnhk

oranı da%IOO olarak s"ptandı. SUrilnUn içinden rasgele

seçıiğimiz ve 750 LU PMSG uygulanan koyunlardan hepsinde ikizlik şekillenirken daha önceki dönemlerde anne ohllU$ 3 ko}ıında üÇÜz do:umın. 500 LU PMSG uygulanan koyıınlann ise sadece 2'sinde ikiz/ik belirlendi. Koyunların 3'Onden kuzu alınaııı:ızken

gebelik ol"llm %96 olarak ortaya kondu (Tablo -1). ÜçOz

doğan bu kuzulardan birer I.ınesi bakım yetersi7Jiı1inden dolayı öldü.

Yaplıgııııız araştırmada %100 olarak belirlenen

koyunların östrus gösıerl11e oranı AI"ç,,1Il "C ark. (I)'nın

0/080, Tümen \'e ark. (16)'1lI11 0/084.3, Domingııcs ve ark.

(3)'nın %97 ilc Haekeıt ve ark. (9)'lıın 0/089 olan değerlerinden değişen oranlarda yüksek olurken Gökçen ,·e ark. (5), Tümen ve ark. (16,17) ile Taljard ve ark.

(14)'mn %100 olan değerleriyle uygunluk

scrgilemişlerdir.

PMSG dozunun yavru s.ıylsılI3 etkisi açısından elde edilen bulgular kimi araştırıcılann (2,4) vcrilerine uygunluk gösterirken, Gökçen ,'C ark. (6,7)'nm 500 Lu PMSG uyguladıkları ko)ıınl.ırdan elde ellikleri dölverimi

bulgularınıızın aksine 600 TU PMSG uygulanan

koyunlardmı dalıa yük:;ck olmuştur.

Araştırmadan elde eti&inıiz ye %96 olan dölverimi, Alaçam ve ark. (l)'mn %70, L.ıngford ve ark. (ıı)'nın

'7'087 , Gökçen ve :ırk.(6)"nın %84.6 ile Tümen \'e ark

(17),lıın %92 lik deg:erlerinden yüksek olarak

şekillenmiştir.

Bulgularımız ile literatür verileri arasında meydana gelen kimi farklılıklar kuJJamlan ınetod ve tekniklerin de~işik olmasından ileri gelmiş olabilccegi gibi hayvan ırkı ve sayısından da kaynaklanmış olabilir.

Sonuç olarak, yetiştirici bazında östrus sinkronizasyonunun başarılı bir şekilde kuııanılabilirligi

ortaya konmuş ve özellikle d..'Iha önce dOğurmannş koyunlara 500 LU PMSG yerine 750 LU PMSG

uygulanması iki7Jik açısından başarıyla ortaya

konmuştur. Diger taraftan 750 LU PMSG uygulamasının

daha önee anne olmuş ko}ıınlarda üçOz dOğuma neden

olm"sı ve özellikle bu yavruların bakım ve beslemesinden meydana gelen zorluk açısından olaya bakıldı~ı zaman PMSG dozunun daha düşük tutulması gerekti~i görülmekledir. YClıştirici açısımL," uygun şekilde seçilmiş PMSG doruııun kullanılabilirli~i bu anışı",,,,,

iLC ortaya konmuş ve öııerilmektedir.

Tablo -I ÖSıruslan sirıkronize edilen ko)ııııların döıverimine ilişkin veriler.

sinkron~ P\[SG Kııgınlıl: ~. Doturan I:o)ıın Kuzıı ~i~

ediknk~~ 5&)'1" (n)

""'U

""'"

~ _ ~8 suL ıd<. ikiz LI

" ""

"'"

,

" "

'" "" "'"

"

Kuyııu/.:lar

ı. Alaçaın, E., GUler, M., Dinç, 1).A., ErÖ1., S .• Scıer, AN. (1986) Anösıros Dönemindeki Koyunlardo' Ovariell

akıiritenin Medrobi Progesteroıı AS(,'1.IlI (MAP) ve PMSG

Hoımonu ile Kontrol Altına AhlUlIISI üzerınde Çalışılla . U.U.

Vet.fak. Dergisi, 1-2-3,5-6

2. Alaçanı, E., (1990) Eı·cil Hayvanlardo Oremenin

Deneılcıunesi, Ed. Alııçam, E., TIıeriogeııology, Nıırol A.ş.,

Ankara.

3. DOlningucs, t-, Tejerina, T.C., Miro-Roing, J., Cllfbajo- Ruodm, M. (1988) :lnduelion ınd syncltroııi7..ıılion of Oestrus during Scasonal ıınocslTlIS in iınıırovcd Ripollesa Ewes by Menu, of FGA·imprcgıı.ııed vagiııaı s]X)nges and PMSQ injeçtions, Anales de In fncıılıa<! dı: Veıcrinllfia de loorı J4,n.

88,

4. Gordon, 1. (1983) : Comrolle<! Breeding in Fann

AııinUlls, Penıuıgoıı Press, oxford -l36.

5. Gökçen, II., Onnl, E.F., TUnıeıı, H., Nak. D. (1992).

AnOstms ı·e Oreme lltel'Simindcki Koyunlarda Kızgınlıkların Uynnlnıası loplulaştınJıııası ve dölvcrimlcri (}lCrinde Arnşlınn.,lnr U.O. Vet.fak. Dcrg. 2,1 i.

6. Gökçen, 1"1., Oııal , E.f., Tllınen, H.,Dc!i~u, F .•

Soyl\1, M.K., Çelik, i. (1992) Kızgınlıkları değişik

yöntemlerle süıkronize edilerek ıoInunlaııon mcriııos

kOYUI11."nnda OOlv,",liıntcri ıızerinde ~ınnatar. U.o.

Vet.fıık.Ot-rg., 2,1 i.

65

yYO. VetFak.. Derı .. 199~. 6 (1.2): 64-66

7. GÖkçen,H., Tilmcıı, H., Soylu, M.K., Dclig~ıı, F.,

~n, l, Bilgin , B. (1992) : K0}11nlarda gebe kısmk goııadotropini (PMSO) ve goıımlotropin salgıltıtıcL honnon (GnRH)uun sinkroni7,.3syQlI ve Mlvmmiııe misi 117.eriııde araştınna. U.O. VeLFak. Dcrg, 3, i I.

8. Oreyling, J.P.C. (1980) : TIıe sindıroııi:ı::ılion of ı.:oslnıs in slıeep 3. use of inırawLginal progcstagel1 and/or

prosıaglandin. S.Afr.J.Anim. Sci 10, 6S -68.

9· Haeketl, A.J., Robcrtson, P., Pcımer, P., Mclııughlill,

O.R. (1981) : Comp..ırasion of tWQ melhods of syndırOlıizin8 eostnıs and subsequcııı lanıbing in a commercinl sheep nack.

Can. J.Aninı. sei. 61,67 nıan:h 1981.

ıo. Bllekclı, E., Wolyncu, M.S. (1982). EITo::ç( of J>MSü on Ihe reprodueıivc perfOllnance of toıaly conrıııe<! e\\'cs breed at

s}1ıchrol1iıt-'tI eostnıs, '!1lL'riogenology, 17 ,ı,2IS':!21.

i ı. Lungford, GA, Marcıı5, GJ., Balra, T.R. (1983)

Sc:ısona! effecıs of PMSG and lHIllIber of inseminaıion fertilit}'

ofprogesıerone treated shep. ]. Anin\. Sci.57,2,307 ·3 i 2.

12· Martcmucd, O., Mmıchısi, A., Toıetla, F., Gambaçorta, M. Iklitti, E., (1987) Mııııifesuııioııi deıı esro iıı ııcı;orc

Iratale 0011 prostaglmısine nanalumleo progcstagene (FOA) c PMSO. Aleııne observa7joni ~11ııC perfonııanecs riproduııil'c

dopo in$Cnıiııa?ione artificiale. Zooı. Nuır. Anim. 1.'1, 39-49.

13.Mcinleeke, Tilııınn. S., Evcrs, P., Mcincc~c. 13, Gibs, H. , (1988) : SuperOl'1llation of Mcrino-lmıusclwf ewes with PMSG witlıin the fmm",,"ork of Pll "lııb1)'o ITıııısfcr pro1lrmmnc, the rclationslıips beım.:cn the ooııccntmtıoıı of PMSG LLL bl00d

plasıııa ıınd sııper 0\11Iaıol")' respolı$C DTW 95, -'i, 167·17.t.

14 TajıIMd, T.L.. Tcrhlanclıc, ST, I3crtshlııgcr, 111,

Vuıırcıı, L.J. (1991): ılıe elfı.x:ı of hıparnscopic iııscınınntioıı

lechni,!l1c on the OC51nıs cydc of the cwc. J. Sout. Af.V.Ass.

62,2,60-61,16.

LS Tokas, M., Tokoso\"a, M., Arendarcik, J., (1990)

Bioınctrieal ehaııges in thc geniıal orgmıs of cwcs alkr

Sl1ıchrnnization of Ibc oc;;lnls and slll:ıcrO\1ı1atioıı in Ihe nıaıiııl!

period. VeLMed. 35,1,31·36.

16. Tllnıcıı, H., Gökçen, H .. Do~nn, L, (1992): KO)lll1larda

OSlnıs sinkroniz.ısyoıııı "c sun'ı ıoILıımlnma sah:! çalışmaları. i.

eronoknc içereıı "neinal sOnger yu tb pro;;lnElI,.,ldin Fı cl mn

sinkr07.i~.ıısyoıı "e dOh'criıninc eıkısi. U.O. Vel. Fak. Dcıgisi

3,1 ı.

17 TUınen, H., Gökçen, II., (l992) Ko~ıınkırda ösınıs siııkroll17.nsyoUIl ,·c sun'; tolııımlaımı "alışmı,lan rı. Eııııinneııin ôstnıs Silıkroııi:ı::ısyolll1 ,·c ı.IOh·cnnıı ilZerinc etkisi. vD.

Vct.Fıık.l)(.'I"g. 3, IL.

.. : S)'cropıırı ·DİF

F.üOLYOZ. S.KOZ/\T

66