• Sonuç bulunamadı

P O R S UK B A R A JI (ESKİŞEHİR)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "P O R S UK B A R A JI (ESKİŞEHİR)"

Copied!
6
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

P O R S U K B A R A J I (ESKİŞEHİR)

Proje: Mühendis GEİGER

Etüdler: Bayındırlık Bakanlığı su işleri fen kumlu Geçmişte uzun asırların ihmaline uğrıyan yurdumuzun

hemen bütün nehir ve çayları gibi Porsuk çayı da, Eskişe-hir ve civarı için. daima faydasız ve hattâ zararlı bir mahi-yet taşımakta idi. Taşkın zamanlarında, Sazılar istasyonuna kadar Eskişehir ve Alpu ovalarını su altmda bırakan çay, hem ekime zararlı oluyor, hem de bataklıklar yapmak su-retiyle civar halkm sağlığını tehlikeye koyuyordu. Bu se-beple, bu büyük mahzurları ortadan kaldıırmak, ayni zaman-da toplanacak olan sularla takriben 30.000 hektar genişliğin-de bulunan Eskişehir ve Alpu ovalarının sulanmasını temin etmek maksadiyle, Porsuk çayı üzerinde ve Eskişehirin 45 kilometre güney batısındaki en elvrişli noktada bir baraj inşasına karar verilmiş ve inşası işi de 5/11/913 tarihinde Hazakal inşaat Limited şirketine mütehavvil fiat esası üze-rinden 4.570.498.11 liraya ihale edilmiş, inşası da 7/2/1949 tarihinde tamamlanmıştır. Ancak Porsuk yatağı normal sarfiyatları da taşıyamıyacak kadar dolmuş ve tıkanmış bir halde olduğundan barajın ıslâhtaki rolünü tamamlamak üze-re bu yatağın temizlenmesi işi, 1949 -1950 yıiı programına alınmıştır. Bu işin birinci safhasının tahminî keşif, bedeli 1,5 milyon liradır. Bundan sonra sulama şebekelerinin ya. pıknası takarrür etmiştir. Bu program tahakkuk ettiği gün ise, Şeker pancarı yetiştirmek hususunda ideal bir -ova olan 18.000 hektar genişliğindeki Eskişehir ovasının belki yarısı.

hâlen mevcut şeker fabrikası ihtiyacının 3-4 mislini — hem de uzun boylu vagon nakliyatına lüzum hissettirmeden —. temin etmiş olacaktır. Bu da şüphesiz Eskişehirin iktisadiyata bakımından büyük bir kazanç olacaktır.

Baraı, feyezanlardan koruma ve sulama ihtiyaçlarını karşılamak maksadiyle yapılmış olmasına rağmen ufak mik-yasta bir idroelektı-ik santralının tesisi suretiyle, senenin beş ayında 1000 kilovat saatlik elektrik eneruisinin elde edilme-si de mümkün olacaktır. Sonradan düşünülen bu mevzu ü-zerinde raııtalbilite hesapları henüz yapılmadığından bu hu-susta şimdilik .bir karar alınmamıştır.

Bir vezin bendi olarak inşa edilmiş bulunan Porsuk Barajının kuronman seviyesindeki uzunluğu 175 metredir. Temel derinliği en fazla 12 metre ve bu noktada barajm temel tabanından itibaren yüksekliği 42 metreyi bulmakta-dır. Barajın tabanda en fazla kalınlığı 29 metredir. Memba yiizü şakulî, oıansap yüzü ise arzanî makta tipinde görül-düğü üzere 850 kotunun altında 1/0.75, üstünde 1/0.72 mey-linde olup ,bu meyil üst taraftaki şakulî kısma 20.660 m. ya-rı çapındaki bir kavisle birleştirilerek 4.80 metre genişliğin-deki bir başlık tesis edilmiştir.

(2)

edil-U M edil-U M İ V A Z İ Y E T P L A N

4 '.lOGO

Barajın plânt ve kesiti..

dip Savak mİhverİmden BAB*İ ARZANİ M AKTA. I

I. IOC

(3)

yandan görünüş.. miş ve rötre derzleri 0,80 M. genişliğinde yapılmıştır. Arzani

ve tulânî makta tiplerinden görüleceği üzere baraj gövdesinde iki kontrol galerisi tertip edilmiş ve 'bu galeriler şakulî ba-calarla birbirine ve harice bağlanmıştır.

Dip savaklar, 2 tane </> 1.60 m. çapındaki saç borudan teşkil edilmiştir. Nihayetleri su hüzmesini yelpaze şeklinde yayarak enerjisini kıracak olan Jet disperser tertibatiyle mücehhezdir. Baraıj dolu iken, iki dip savağın mecmu sarfi-yatı 35.6 rnVsa dır.

Dolu savaklar, baraj duvarı dışında ve sol yamaçta 15 adet göze ayrılmış bulunan, mihverleri takriben baraj mih-verine amut bir vaziyette olmak üzere tesis edilen, beşer metrelik savaklarla teşkil edilmiştir.

Bu savaklardan taşacak sular, dolu savak kanalı vası-tasiyle mansap tarafmdaki isale kanalına dökülecek ve ora-dan da Porsuk yatağına geçecektir.

Dolu savaklar 150 mJ/sa lık bir feyezanı geçirebilecek

kabiliyettedir. Porsuğun âzamî feyezan sarfiyatı ise 100 m'/sa olarak tesbit edilmiştir.

Barajın toplıyabileceği âzamî su miktarı (155) milyon metre küptür. Bu suretle barajın arkasında teşekkül ede-cek olan göl sahası (14.0) kilometre kare olacaktır.

Görüldüğü üzere bir hayli geniş yer kaplıyacak olan müstakbel göl mmtakasmda bugün, Sofça köyü ve arazisi-nin tamamı, incesu ve Sopran köyleriarazisi-nin ise yalnız arazile-rinin bir kısmı, büyük ve küçük Kalburcu çiftlikleri bulun-maktadır.

(4)

Bunlardan Sofça köyü, Eskişehir - Kütahya demiryolu güzergâhı üzerindeki — devlete ait — Hasırcı çiftliğine göç ettirilecek, İncesu köylülerinin, su allında kalacak olan tar-lalarına mukabil de yine bu çiftlikten arazi verilecektir.

Baraj bir vezin bendi olarak hesap edilmiştir. Beton kesafeti 2.25 t/m1 alınmıştır.

Hesapta, memba tarafta beton derzlerinde üzerindeki su irtifamın 1/3 ü kadar, mansapta ise sıfır olmak üzere mü-sellesi bir süpresiyon nazarı itibara alınmıştır.

Göl üst seviyesinden 2.40 m. aşağıda barajın metre tü-lüne 10 tonluk ufkî bir büz dafiası olacağı kabul edilmiştir.

Baraj 8 inci derece bir zelzeleye göre de tahkik edilmiş-tir. Zelzeieden dolayı YVestergaad teorisine göre ayrıca

mun-zam bir su tazyiki kale alınmıştır.

Barajın tenMİ hafriyatı nihaî temel seviyesine 1 - 2 met-re evveline kadar dinamitle icra edilmiş, son kısmı ise te-mel zemininde infilâktan mütevellit çatlaklıklar husulüne meydan vermemek için el ile hafir edilmiştir. Barajın inşa edildiği yerde arazi cinsi serpantindir. Baraj kitlesinin otur-duğu zemindeki çatlaklıklardan membadan mansaba doğru vukua gelecek sızıntıyı önlemek maksadiyle temel seviye-sinden itibaren, takriben 20 metre derinliğe kadar

(5)

Barajdan muhtelif görünüşler

menba vüzOnd£n

rinden 0.60 - 0.90 metre mesafede iki sıra enjeksiyon perde-si teperde-sis edilmiştir.

Ayrıca baraj kitlsi ile temel sathı arasında herhangi bir boşluğun kalmasına meydan vermemek için bir kısım temel sathında sathî enjeksiyonlar yapılmıştır.

Bu enjeksiyonlar için 90.000 metre tülde sondaj deliği açılmış ve 3900 ton çimento sarfedilmiştir. Buna göre ortala, ma, metre tule 433 kilo çimento gitmiş bulunmaktadır.

Barajın inşasına muktazi kum - çakıl, Porsuk istasyo-nundaki kargın yatağından çıkarılarak ham bir halde baraj şantiyesine nakledilmiş ve burada yıkandıktan sonra <j> 0-7,

7-15, 15-25, 25-50, 50-100 mm. kutrundaki eleklerden geçi-rilerek ayrı ayrı silolara tevzi edilmiştir.

Lâboratuvar tecrübeleri ile elde edilerek tatbik edilen granülometri ve beton dozajı aşağıda gösterilmiştir.

(6)

( Başı Sayfa 65 de )

Yıkama esnasında zayi. olmuş bulunan ince malzemeyi telâfi maksadiyle bu granülometrinin beher metre küpüne 125 kilo isa:bet edecek şekilde filler adı verilen gayet ince

kum (mil) ilâve edilmiştir.

Blokların betonu 1.5 metrelik tabakalar halinde dökül-müş ve üst üste ıgelen iki tabakanın dökülmesi arasmda as-garî 72 saatlik bir zamanın geçmesi kabul edilmiştir.

Baraj betonu, betoniyerden havaî hat ile mahalline nak-ledilmiş ve vibratörlerle sıkıştırılmıştır. Çubuk barajı inşa-atında kullanılmış bulunan beton yapma ve yerine naklet-me tesisatı, bu inşaatta da kullanılmış ve günde 250 - 300 metre küp beton dökülebilmiştir.

Baraj gövdesinin umum hacmi 76.000 m11 tür. Gerek

kum-çakılm, gerekse inşaata lüzumlu bilcümle malzeme, âlât ve edevatın nakli içiıı Porsuk istasyonu ile baraj arasın-da 5.5 kilometre tülünde bir de servis yolu inşa edilmiştir.

Henüz katî hesaplar neticelendirilmemiş olmakla bera-ber yapılan takribi hesaplara göre barajın inşasına 10 mil-yon, su altında kalan arazinin istimlâki için de 3.5 milyon lira sarfedilmiştir.

Bugün tamamlanmış bulunan ve yakın bir istikbalde ise en geniş mânâsiyle semerelerini göreceğimiz bu büyük eser, Türk mühendisinin ve Türk işçisinin başardığı muaz-zam ıbir âbidedir. Bununla hepimiz, her Türk ne kadar ifti-har etsek azdır.

Ancak, gönül diler ve ümit eder ki pek kısa bir gele-cekte bunu. diğer benzerleri de takip etsin ve güzel yurdu-muzun bağrında, fayda yerine zarar veren bir serkeşlikle akan avare sularımız insan zekâsının ve elinin çizeceği isti-kametlerde yol alsın.

Referanslar

Benzer Belgeler

Not: En üst sat›rdaki bir lamban›n üstü, bir sonraki sütunun en alt sat›r›ndaki lambay›; en sa¤ sütundaki bir lamban›n sa¤›, bir sonraki sa- t›r›n en

Bu dağın şark ve cenuba doğru olan meyli gözönüne alı- narak bir çok terasalar yapılmış, duvarlarda bir çok tesisat vücude getirilmiştir.. Bu terasalarda yükselen

Yine 2008 Y E itim Plan nda yer alan ve Meslek Dan manl E itimi, 25 personelin kat yla 17 Kas m–4 Aral k 2008 tarihleri aras nda Ankara E itim Merkezinde gerçekle tirildi.. Di

[r]

2 — Konservatorium, tiyatro salonu, sahne evi ve Myatro idaresi kısımları vazih ve müstakil olarak birbi- rinden ayırd edilmiş olmakla beraber müşterek çalışma- da

Bütün bu düşünceler ve binanın ticari bir müessese ol- ması ve şehir ile olan münasebeti gibi mühim sebepler binanın karakterini az çok tayin etmiş ise de bugün için

üzere yetmiş yedi adet birer kişilik hususî ka- bine ve birinci katta yirmi beş adet iki ve daha ziyade kişilik lüks kabin vardır.. Bunlar- dan başka zemin katında on üç

Müsabaka arsıulusal olduğundan beş Türk ve yedi ecnebi eseri gelmiştir.. Müsabaka müddetinin hi- tamından sonra üç ecnebi, bir Türk eseri gelmişse de konkur