“Gökyüzüne bakarken, yavaflça ilerle-yen ve giderek parlaklaflan bir ›fl›k gör-düm. Bu, bir uçak olamazd›; çünkü yan›p sönen k›rm›z› ›fl›klar› yoktu. Cisim inan›l-maz derecede parlaklaflt›. Gökyüzündeki tüm y›ld›zlardan daha parlakt›. Sonra tek-rar sönükleflti ve gözden kayboldu. Bu, ci-sim kesinlikle bu dünyaya ait olamaz. Bu bir UFO olmal›.” Evet, bu bir UFO olmal›. Çünkü, bu sözleri söyleyen kifli için, “Ta-n›mlanamayan Uçan Cisim” (Unidentified Flying Object) sözcüklerinin bafl harflerin-den oluflan UFO tan›m›na bütünüyle uyu-yor.
Ne var ki, gökcisimlerini ve gökyüzünü çok iyi tan›yan amatör ve profesyonel
gökbilimciler, bütün gece gökyüzüne bak-t›klar› halde UFO’lara tan›k olmuyorlar. Halbuki, yaflamlar›n› gökcisimlerini arafl-t›rmaya adam›fl insanlar olarak, bir “Dün-ya-d›fl› yarat›kla” karfl›laflmay› onlar kadar isteyen kimse olmasa gerek. Üstelik, Dün-ya-d›fl› yaflam› destekleyebilecek baflka gezegen sistemlerinin bulunup bulunma-d›¤›, gökbilimin ilgi alanlar›ndan biri. ‹s-tatistiksel olarak, gökadam›zdaki milyar-larca y›ld›z›n çevresinde bulunabilecek milyarlarca gezegenin aras›nda, birkaç ta-ne de olsa, yaflam› destekleyen, Dünya benzeri gezegenin bulunmas› büyük olas›-l›k. Buna karfl›l›k, y›ld›zlararas› yolculuk-lar pek olas› de¤il; yani bu yarat›kyolculuk-lar›n
bi-zi görmek için buralara gelmeleri çok zor. Günümüze kadar, uzayl›lar› gördü¤ünü söyleyen pek çok kifli ortaya ç›kt›. Ne ya-z›k ki iddialir›n % 90’› sahtekarl›k ürünü. Geri kalan küçük bir oransa, kan›tlanama-yan iddialar. Yani, onlar› gözleyenlere gö-re gerçek UFO’lar.
fiimdi, yukar›da sözünü etti¤imiz “UFO’ya” dönelim. Burada anlat›lan, bir
Iridium uydusunun tan›m›na uyuyor.
Ya-pay uydular›n yeryüzünden görülebildi¤ini hepimiz biliriz. Bunlar›n ço¤unu, gökyü-zünde yavaflça ilerleyen y›ld›z parlakl›¤›n-da cisimler olarak görürüz. Ancak, özellik-le baz›lar› çok parlak görünebilir. ‹flte yu-kar›da sözü edilen “UFO” bunlardan biri.
106fiubat 2001 B‹L‹MveTEKN‹K
Yapay Uydu Gözlemleri
Gökyüzü
Solda: Bir Iridium uydusu parlamas›. Bu foto¤raf uzun poz süresi verilerek çekilmifl. Sa¤da: NASA’n›n ‹nternet sayfalar›ndan birinde (http://liftoff.msfc.nasa.gov) verilen ve istedi¤iniz uydular›n konumlar›n› gösteren program.
1997 y›l›na de¤in, gökyü-zündeki en parlak yapay ci-sim, Ruslar›n Mir uzay istasyonuydu. 1997 y›l›nda, Iridium pro-jesi kapsam›nda, bir tak›m haber-leflme uydular› yörüngeye f›rla-t›lmaya bafllan-d›. Bu uydu-lar, parlakl›k r e k o r u n u Mir’in elinden ald›. Iridium uy-du filosu, yer-yüzünden 782 km yukar›da, da-iresel yörüngeler-de dolanan toplam 72 uydudan olufluyor. Uydulardan her birinin, büyüklü¤ü evinizin kap›s› kadar olan ve neredeyse bir ay-na kadar parlak üç anteni var. E¤er, uydulardan birinin anteni, günefl ›fl›¤›n› gözlemciye do¤ru yans›tacak ko-numa gelirse, bu parlama –8 kadir de¤e-rini aflabiliyor. Bu da Venüs’ten yaklafl›k 100 kat fazla karanl›k bir ortamda göl-gelerin oluflmas› için yeterli bir parlakl›k demek. Iridium parlamalar›n›n yaklafl›k 10 saniye kadar sürdü¤ünü de ekleye-lim.
Mir uzay istasyonu, yukar›da de¤indi¤i-miz gibi, Iridium uydular› f›rlat›lmadan ön-ce en parlak uyduydu. Mir’i gözlemek isti-yorsan›z, biraz acele etmelisiniz; çünkü, is-tasyon yak›nda kullan›m d›fl› kalacak ve düflürülecek. Ancak, Mir’in yerini Ulusla-raras› Uzay ‹stasyonu al›yor. ‹stasyonun parlakl›¤› flimdiden yaklafl›k Mir’inki ka-dar. Tamamland›ktan sonraysa yaklafl›k -1 kadir parlakl›ktaki Mir’den çok daha par-lak olacak. ‹stasyonun parpar-lakl›¤›n›n –3 ka-dire ulaflabilece¤i san›l›yor. Her iki istas-yonun ve ço¤u uydunun bulundu¤unuz ko-numdan ne zaman görülece¤i, parlakl›¤› ve gökyüzünde izledi¤i yol, NASA’n›n
http://liftoff.msfc.nasa.gov/RealTi-me/JPass/20/ ‹nternet adresinde
verili-yor. Ancak, burada Iridium uydular›yla gili bilgi yer alm›yor. Iridium uydular›yla il-gili ayr›nt›l› geçifl verilerine
http://www.heavens-above.com/
ad-resinden ulaflabilirsiniz.
Ayr›ca, http://liftoff.msfc.nasa.gov adresinden, yine Iridium uydular› d›fl›nda-ki uydular›n gökyüzünded›fl›nda-ki konumlar›n› görebilirsiniz.
Yapay uydu gözlemleri, biraz gökbili-min kapsam› d›fl›nda kalsa da, amatör
gökbilimcilerin ilgi alanlar›ndan biri. fiu an yörüngede dola-nan 8000’den fazla uydu-nun yaklafl›k 400’ünü ç›plak gözle görebili-riz. Yapay uydular için en iyi gözlem zaman›, sabah ha-va ayd›nlanmaya bafllamadan k›sa bir süre öncesiy-le Günefl’in do¤-mas› aras›nda geçen; bir de akflam Günefl’in bat›fl›yla havan›n iyice kararmas›n-dan k›sa süre son-ras›na kadar geçen süre. Bu zaman ara-l›klar›n›n, uydular›n yüksekli¤ine göre de¤i-fliklik gösterdi¤ini de unut-mamak gerek.
Ay›n Gök Olaylar›
Bu Ay, gezegen gözlemleri için olduk-ça iyi bir dönem. Venüs, 16 Ocak’ta en büyük yükselimine ulaflt›ktan sonra, gide-rek daha da parlaklafl›yor. Gezegen, 20 fiubat’ta en büyük parlakl›¤›na ulaflacak ve bu s›radaki parlakl›¤› –4,6 olacak. Iri-dium parlamalar›n› bir yana b›rak›rsak, UFO raporlar›nda, Venüs’ün de önemli pay› bulunacak gibi görünüyor. Venüs’ü görmek için Günefl batt›ktan sonra bat› ufku üzerine bakman›z yeterli. Gezegen Günefl’ten yaklafl›k dört saat sonra bat›-yor. fiubat ay› bitiminden sonra Venüs, h›zla alçalmaya bafllayacak ve Mart sonu-na do¤ru akflam gökyüzünü terk edecek.
Satürn ve Jüpiter, hava karard›¤›nda
güney yönünde baflucuna yak›n konumda bulunuyorlar. ‹ki gezegen ve Ülker y›ld›z kümesi güzel bir üçlü oluflturuyorlar. 2 fiubat’ta, Ay da bu üçlüye kat›lacak.
Merkür, ay›n bafl›nda h›zla alçalacak
ve ay›n ortalar›nda sabah gökyüzüne ge-çecek. Ay sonunda, gözlenebilecek kadar yükselmifl olacak. Gezegeni gözlemek için en iyi dönem ay bafl› ve ay›n son günleri.
Mars, gece yar›s›ndan sonra, Jüpiter
ve Satürn batarken do¤udan yükseliyor. Gezegen her geçen gün biraz daha erken do¤uyor.
Ay, 1 fiubat’ta ilkdördün, 8 fiubat’ta
dolunay, 15 fiubat’ta sondördün, 23 fiu-bat’ta yeniay evrelerinden geçecek.
107
fiubat 2001 B‹L‹MveTEKN‹K
1 fiubat saat 22:00; 14 fiubat saat 21:00; 28 fiubat saat 20:00’de gökyüzünün genel görünüflü
Kraliçe Kral Andromeda Bal›klar Balina Kertenkele Aldebaran Rigel Kapella Algol Satürn Venüs Ülker Jüpiter Büyük Ay› Çoban Berenices’in Saç› Küçük Ay› KUZEY GÜNEY BATI DO⁄U Ejderha Zürafa Arabac› Bo¤a Koç Üçgen Vaflak Yengeç K I fi Ü Ç G E N ‹ Aslan Kupa Yelken Suy›lan› ‹kizler Küçük Köpek Büyük Köpek Avc› Irmak Irmak Tavflan Perseus Kutupy›ld›z› Betelgeuse Aky›ld›z (Sirius) Procyon Regulus Tekboynuz
fiubat ay›nda Jüpiter’in “Galileo Uydular›” olarak da bilinen dört büyük uydusunun gezegene
göre konumlar›. 1 3 5 7 11 13 15 17 19 21 23 25 27 9
