İÇ İNDEK İLER
• Türkiye‐AB Katılım Müzakereleri
• AB Müktesebatı ve Fasıllar
• Katılım Müzakerelerinde Mevcut Durum ve Yaşanan Krizler
HEDEFLER
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
• AB'ye aday ülkelerin katılım müzakerelerinin işleyişi hakkında bilgi sahibi olacaksınız.
• Katılım müzakerelerindeki fasılları öğreneceksiniz.
• Türkiye'nin AB ile olan müzakere sürecindeki son durumunu öğreneceksiniz.
TAM ÜYELİK MÜZAKERELERİ ÇERÇEVESİNDE AB‐TÜRKİYE
İLİŞKİLERİ
AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ
Prof. Dr. Ömer Selçuk EMSEN
Arş. Gör. Ziya Çağlar YURTTANÇIKMAZ
ÜNİTE
13
Türkiye, AB ile katılım
müzakerelerine 3 Ekim
2005 tarihinde başlamıştır.
GİRİŞ
1963 yılında Ankara Anlaşması ile başlayan ve 40 yılı aşkın bir süredir devam eden Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) yolculuğunda birçok sorun ve
olumsuzluklar söz konusu olmuştur. Gerek AB’de, gerekse Türkiye’de Türkiye’nin tam üyeliğine karşı çevrelerin girişimleri ve Türkiye’nin ekonomik ve sosyal kriterler açısından AB’den oldukça geri olması yaşanan bu olumsuzluklarda büyük etken olmuştur. Ancak Türkiye söz konusu süreçte zor da olsa kararlı adımlarla ilerlemiş ve Türkiye‐AB ilişkilerinde bir dönüm noktası olan 6 Ekim 2004 tarihli İlerleme Raporu’nda tam üyelik müzakerelerine başlanılması yönünde tavsiye kararı alınmıştır. 17 Aralık 2004’te yapılan Brüksel Zirvesi’nde ise Türkiye’nin siyasi kriterleri karşıladığı ve 3 Ekim 2005 tarihinde katılım müzakerelerine başlanılması kararlaştırılmıştır. 20 Ekim 2005 tarihinde açılan Bilim ve Araştırma faslı ilişkilerde açılan ve tamamlanarak geçici olarak kapanan ilk fasıl olmuştur. Ancak, fasılların açılmasından sonraki süreç istenildiği gibi yürümemiştir. Türkiye’nin Kıbrıs konusunda AB ile yaşadığı sorunlar sonucunda Ek protokolün uygulanmaması ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve Fransa başta olmak üzere AB üyesi çeşitli ülkelerin ekonomik, siyasi, sosyal ve tarihî nedenlerle Türkiye’nin üyeliğine karşı olan tavırları fasılların açılması önünde büyük engel teşkil etmektedir. Bu engeller sonucunda ise fasıllar açılamamakta veya geciktirilerek süreç uzatılmaktadır.
Sürecin uzaması ise Türkiye tarafında AB üyeliğinin sorgulanmasına ve tam üyelikten uzaklaşılmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle gerek AB tarafında, gerekse Türkiye tarafında üyelik için belirlenen şartlar siyasi çekişmelerden uzak AB’nin genel yapısı ile uygun olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Aksi hâlde AB‐
Türkiye ilişkileri hiçbir zaman tamamlanamayacak ve Türkiye için tam üyelik bir hayal olmaktan öteye gidemeyecektir.
TÜRKİYE‐AB KATILIM MÜZAKERELERİ
AB komisyonunun 6 Ekim 2004’te açıkladığı 2004 yılı İlerleme Raporu ve Tavsiye Belgesinde Türkiye’nin üyelik müzakerelerine başlamak için gerekli olan siyasi kriter ve şartları yerine getirdiği ve dolayısıyla Türkiye ile katılım
müzakerelerine başlanılabileceği belirtilmiştir. Aynı yıl Aralık ayında yapılan Brüksel Zirvesi’nde ise Türkiye’nin Kopenhag siyasi kriterlerini sağladığı belirtilerek Türkiye ile katılım müzakerelerine 3 Ekim 2005’te başlanılmasına karar verilmiştir.
Aynı gün, Türkiye‐AB katılım müzakerelerine ilişkin ilkeler, müzakere esasları, usulleri ve müzakere başlıklarının belirlendiği Müzakere Çerçeve Belgesi (MÇB) kabul edilmiştir. Bu belge ile müzakerelerde 3 temel bulunmaktadır. Bunlardan ilki, Kopenhag siyasi kriterlerinde tam olarak uygulanması, siyasi reformların artırılması ve içselleştirilmesidir. İkincisi, AB müktesebatının üstlenilmesi ve uygulanmasıdır. Üçüncüsü ise, sivil toplumla olan ilişkilerin artırılmasıdır. Gerek AB ülke kamuoyları, gerekse Türkiye kamuoyu katılım müzakereleri ve sonuçları konusunda bilgilendirilmelidir. Hükûmetler Arası Katılım Konferansı (HAK) müzakere sürecinde önemli politik kararların açıklandığı, üye devlet ve aday ülke dışişleri bakanlarından oluşmaktadır. Fasılların açılıp kapanması HAK toplantıları sonucunda açıklanır. Türkiye’nin AB üyeliği konusunda Brüksel Zirvesi’nde alınan
Türkiye‐AB arasında
müzakereye açılan ilk fasıl, Bilim ve Araştırma
faslıdır.
kararlar incelendiğinde AB genişleme ve yeni üye alımlarında karşılaşılmayan serbest dolaşım, yapısal politika ve tarım konularında bazı kısıtlamaların olabileceği gibi özel kararların olduğu görülmektedir. Türkiye'nin Müzakere
Çerçeve Belgesi ile tam üyelik görüşmeleri 35 başlık (fasıl) altında ele alınmaktadır.
Tablo 13.1. Müzakere Çerçeve Belgesi İle Belirlenen Fasıllar
1 Malların Serbest Dolaşımı 19 Sosyal Politika ve İstihdam 2 İşçilerin Serbest Dolaşımı 20 İşletme ve Sanayi Politikası 3 İş Kurma Hakkı ve Hizmet
Sunumu Serbestisi
21 Trans‐Avrupa Şebekeleri 4 Sermayenin Serbest Dolaşımı 22 Bölgesel Politika ve Yapısal
Araçların Koordinasyonu
5 Kamu Alımları 23 Yargı ve Temel Haklar
6 Şirketler Hukuku 24 Adalet, Özgürlük ve Güvenlik 7 Fikri Mülkiyet Hukuku 25 Bilim ve Araştırma
8 Rekabet Politikası 26 Eğitim ve Kültür
9 Mali Hizmetler 27 Çevre
10 Bilgi Toplumu ve Medya 28 Tüketicinin ve Sağlığın Korunması
11 Tarım ve Kırsal Kalkınma 29 Gümrük Birliği 12 Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve
Bitki Sağlığı
30 Dış İlişkiler
13 Balıkçılık 31 Dış, Güvenlik ve Savunma
Politikaları 14 Taşımacılık Politikası 32 Mali Kontrol
15 Enerji 33 Mali ve Bütçesel Hükümler
16 Vergilendirme 34 Kurumlar
17 Ekonomik ve Parasal Politika 35 Diğer
18 İstatistik
3 Ekim 2005 tarihinde başlayan müzakere süreci sonrasında, 20 Ekim 2005’te Bilim ve Araştırma faslı ile tarama sürecine başlanılmış ve bu süreç 13 Ekim 2006’da tamamlanmıştır. Bilim ve Araştırma faslı müzakereleri Haziran 2009’da ise geçici olarak kapatılmıştır. 11 Aralık 2006 tarihinde, Avrupa Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi, Türkiye’nin Ek Protokoldeki yükümlülüklerini yerine
getirmediğini belirterek Malların Serbest Dolaşımı, Yerleşme ve Hizmet Sunumu Serbestisi, Mali Hizmetler, Tarım ve Kırsal Kalkınma, Balıkçılık, Ulaştırma Politikası, Gümrük Birliği ve Dış İlişkiler fasıllarında müzakereleri askıya almıştır. Açılan fasıllarda ise müzakerelerin kapatılmamasına karar vermiştir. AB Konseyi Türkiye’ye Ek Protokol yükümlülüklerini yerine getirdiği takdirde bu 8 fasılda tarama sonu raporlarının hazırlanarak, açılış kriterlerinin belirleneceğini bildirmiştir.
Katılım müzakereleri; aday ülkenin AB müktesebatını benimsemesinin ne kadar süreceğinin, gerekli düzenlemelerin, yürürlüğe konma şeklinin ve
uygulamanın nasıl yapılacağının belirlendiği süreçtir. Avrupa Komisyonu ve aday ülke kamu kurum ve kuruluşları yetkilileri tarafından yürütülen tarama sürecinde aday ülkenin müzakereler için hazırlanması ve katılım öncesi sürecin kısaltılması
Tarama sonu rapordaki
görüşlerin olumlu olması hâlinde ilgili
faslın müzakereye açılmasına karar verilir.
hedeflenir. Buradaki tarama sürecinde esas olarak, AB müktesebatı içindeki mevzuat konusunda bilgi verilmeye, AB müktesebatı ve aday ülke mevzuatı arasında bulunan farklılıkları belirlenerek uyum sürecinde karşılaşılacak muhtemel sorunlar saptanmaya çalışılmaktadır. 17 Nisan 2007’de Türkiye’nin AB
müktesebatı uyum programı açıklanmıştır. Bu program ile katılım müzakereleri ile belirlenen ve AB’ye uyum için gerekli döneminde yapılması gereken mevzuat değişiklikleri konusunda 2007‐2013 dönemi için bir yol haritası oluşturulmuştur.
Müzakerelerde fasılların taraması tamamlandıktan sonra, komisyon tarafından üye ülkelere "Tarama Sonu Raporu" adlı bir rapor sunulur. Rapordaki değerlendirmeler ve önerilere göre faslın müzakerelere açılmasına karar verilir.
Komisyon raporları ile aday ülkece verilen bilgiler ışığında aday ülkenin müzakere görüşmeleri için yeterliliği değerlendirilir ve sonuç olarak faslın müzakereye açılmasına veya faslın açılması için tamamlanması gerekli açılış kriterlerinin yerine getirilmesine karar verilir. Fasıllarla ilgili tarama sonu raporları komisyon
tarafından hazırlanır. Dolayısıyla komisyon tarama sonu raporunda ilgili fasıl için açılış kriteri belirlememiş veya belirlenen kriterler aday ülke tarafından yerine getirilmiş ise, komisyon tarafından ilgili fasıl bir değerlendirme raporu ile Konsey'e sunulur. Konsey'deki üye ülkelerin tamamının komisyonun önerisini oybirliği ile kabul etmesi gereklidir. Aksi durumda fasıl müzakerelere açılmaz. Bu süreç fasılların kapanmasında da geçerlidir. Oybirliği ile açılmasına karar verilen fasıllar için AB Dönem Başkanlığı Türkiye'ye resmî bir mektup gönderir ve Türkiye'den ilgili fasıla ilişkin Müzakere Pozisyon Belgesi hazırlamasını ister. Avrupa Birliği Genel Sekreterliğinin koordinasyonu altında konu ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca hazırlanan Müzakere Pozisyon Belgesi ile ilgili AB Müktesebat başlığı için
Türkiye'nin uyum konusunda kat ettiği mesafe, uyum çalışmalarında izlenecek yol ve süreç yer alır. Ayrıca gerekli olduğu durumlarda tam uyum konusunda üyelik sonrası geçiş dönemi veya geçici istisna talepleri bulunabilir. Müzakere pozisyon belgelerinin hazırlanmasında ilgili taraflar ve sivil toplum kuruluşlarından görüş alınmasına çalışılır.
Avrupa komisyonu Türkiye'nin Müzakere Pozisyon Belgesini inceler ve aynı başlıklar altında AB “Taslak Tutum Belgesi”ni hazırlar. Hazırlanan bu belge
Bakanlar Konseyine sunulur. AB Ortak Tutum Belgesinin Bakanlar Konseyi'nde oybirliği ile kabul edilmesi gereklidir. Müzakere fasıllarının incelenmesinde aday ülkenin müktesebat uyumu ve uygulama düzeyi yeterli görülürse, önce fasıl geçici olarak kapanır (12 Haziran 2006’da açılan Bilim Araştırma faslı yine aynı tarihte kapandığı açıklanmıştır). Aday ülkenin müktesebata uyumu ve uygulama düzeyine göre faslın geçici olarak kapatılması yeterli görülmediğinde, komisyon
değerlendirmeleri dikkate alınır ve Konsey'de ilgili fasıla kapanış kriteri getirilir.
Kapanış kriteriyle ilgili olarak kriterin sağlandığına dair rapor Konsey'de oybirliği ile kabul edilmelidir. Fasıllar ilk olarak geçici kapanır. Müzakere süreci sonunda ise tüm fasıllar yeniden değerlendirilerek kesin olarak kapatılır. İşleyişin böyle olmasının sebeplerinden ilki, müzakere sürecinin uzun sürmesi sonucu
müktesebatta oluşan önemli değişikliklere aday ülkenin uyumunun gerekliliğidir.
İkincisi ise geçici olarak kapanan fasıllarda aday ülke uyum düzeyinin zaman içerisinde azalma olasılığıdır.
Kurumlar faslında aday
ülkenin AB organlarındaki temsil
gücü belirlenir.
34. fasıl olan Kurumlar ve 35. fasıl olan Diğer başlıklarının müzakeresinde 33 faslın tamamının önce geçici, sonra kesin olarak kapatılması sonucu, aday ülke ve AB tarafı "Kurumlar" ve "Diğer" fasıllarının müzakeresine geçer. Diğer faslında önceki 33 fasılda yer almayan hususlar değerlendirilir. Aday ülkelerin Avrupa Kalkınma fonlarını kullanımı ve alacakları paylar, Avrupa Merkez Bankası ile ilgili düzenlemeler, aday ülke korunma önlemleri, katılım öncesi alınan yapısal
fonlardan ne şekilde yararlanılacağı gibi hususlar değerlendirilir. Kurumlar faslında ise aday ülkenin, komisyon, konsey veya parlamento gibi AB kurumlarındaki temsil oranları kararlaştırılır. Bundan sonra tüm fasıllarda mutabakata ulaşılır ise aday ülke için Katılım Antlaşması hazırlanır. Hazırlanan bu anlaşma Avrupa
Parlamentosu'nda basit çoğunluk ve Konsey'de oy birliği ile onaylanması gerekir.
Daha sonra hazırlanan bu anlaşma, Birlik üyesi devletler ve aday ülke tarafından imzalanır. Katılım Antlaşması’nın imzalanmasını müteakip Birlik üyesi ülkeler ve aday ülke ulusal mevzuatları çerçevesinde bu antlaşma onaylanır. Yani üye ülkeler veya aday ülkeler Katılım Antlaşması’nı kendi parlamentolarında da
onaylayabilirler veya referanduma da götürebilirler.
AB MÜKTESEBATI VE FASILLAR
Katılım Müzakerelerinde, AB Müktesebatının Türkiye'ye aktarılacak yönleri, bu aktarımın süresi, nasıl yürürlüğe gireceği ve uygulanacağı belirlenmektedir. AB Müktesebatına AB hukuku da denilebilir. AB'nin kuruluşundan günümüze kadar olan antlaşmaları, aday ülkeler tarafından imzalanan katılım antlaşmalarını, AB Konseyi, AB Komisyonu ve Avrupa
Toplulukları Adalet Divanı gibi çeşitli topluluk organları tarafından çıkarılan tüm mevzuatı içermektedir. Bu müktesebat, Katılım Müzakereleri fasılları içinde 35 başlıkla sınıflandırılmıştır.
1) Malların Serbest Dolaşımı Faslı
Malların serbest dolaşım faslı Avrupa Birliğinin en önemli
uygulamalarından biridir. Buna göre Birliğe üye ülkelerin AB pazarına sattıkları sanayi ürünleri ile belli kurallar çerçevesinde AB’ye ithal edilen üçüncü ülke sanayi ürünlerinde hiçbir sınırlama olmadan AB içinde serbest dolaşım hakkı
tanımaktadır.
2) İşgücünün Serbest Dolaşımı Faslı
İş gücünün serbest dolaşımında AB üyesi ülkelerdeki çalışanların hiçbir sınırlama olmaksızın AB pazarında çalışabileceği, sosyal yardım ve vergilendirme konularında mevcut ülkedeki koşullardan o ülke vatandaşları gibi yaralanabileceği ifade edilmektedir. Bu fasıl en önemli AB serbestilerinden biridir.
3) İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi Faslı
İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu da AB’nin en önemli haklarından biri olup serbest meslek sahiplerinin, sanatkârların ve ticaretle uğraşan kişilerin Birlik içinde faaliyetlerini hiçbir kısıtlamaya tabi olmadan sunmalarına imkân
AB pazarındaki tüm üye
ülke firmalarının eşit şartlarda ve kurallara uygun şekilde faaliyet
göstermeleri rekabet faslı ile düzenlenmiştir.
tanımaktadır. Bu hak ile kişiler ve şirketler ilgili ülke mevzuatına tabi olarak faaliyetlerini ülke vatandaşları ile eşit haklara sahip olarak yürütebilmektedirler.
4) Sermayenin Serbest Dolaşımı Faslı
Sermayenin Serbest Dolaşımında AB üyesi ülkelerde sermaye
hareketlerinin önündeki tüm sınırlandırmalar kaldırılmış ve üye ülkelerin üçüncü devletlerle olan sermaye hareketlerindeki kısıtlamalarda vergilendirme, denetim ve kamu politikası gibi durumları dışında serbestleştirilmiştir. Böylece AB
genelinde açık, bütünleşmiş, rekabetçi ve etkin bir sermaye piyasası oluşturularak finansal hizmetlerin geliştirilmesi ve büyütülmesi amaçlanmaktadır.
5) Kamu Alımları Faslı
Kamu alımlarında AB üyesi ülkelerin tüm firmalarına karşı eşit şartlar, açıklık ve serbest rekabet hakkı tanımaktadır. Ayrıca AB genelinde kamu
kuruluşlarınca yaptırılan hizmet alımlarında ve müteahhitlik hizmetlerinde ortak usullerin belirlenmesi ile şikâyetlerin incelenmesinde uygulanacak esaslar bu fasıl kapsamında düzenlenmektedir.
6) Şirketler Hukuku Faslı
Şirketler Hukuku Mevzuatında, şirketlere ilişkin kurallar, tescil işlemleri, birleşmeleri, bölünme durumları, şube açma ve ortaklık ilişkileri ve alacakların tahsili konularında gerekli düzenlemeleri içermektedir. Muhasebe ve denetim konusunda da özellikle sermaye şirketleri olan anonim ve limitet şirketlerin bilançoları, finansal raporları ve denetim raporları gibi teknik şartlara ilişkin esaslar düzenlenmektedir.
7) Fikrî Mülkiyet Hukuku Faslı
Fikrî Mülkiyet hukukunda telif hakları ve sınai mülkiyet hakları olmak üzere iki temel bölüm bulunur. Telif hakları; fen ve sosyal bilimler ile edebiyat, musiki, güzel sanatlar gibi fikir ve sanat ürünlerine sahip olanların veya mirasçılarının haklarını korur. Sınai mülkiyet hakları ise ticari marka, patent ve tasarım gibi ticari fayda sağlayan ürünlerde üretici firma veya kişilerin haklarını korumaktadır.
8) Rekabet Politikası Faslı
Rekabet Politikası faslı, üye devletlerde faaliyet gösteren firmaların eşit şartlarda rekabet edebilmesi için gerekli düzenlemeleri kapsar. AB iç pazarında rekabetin bozulmasına yol açacak her türlü girişim ve haksız rekabet AB
ekonomisini olumsuz etkileyeceğinden, bu gibi olumsuzlukları engelleyici kurallar getirilerek AB pazarında rekabetin sağlıklı ve kalıcı bir şekilde işlemesi
amaçlanmıştır.
9) Mali Hizmetler Faslı
Mali Hizmetler faslı bankacılık, sigortacılık ve sermaye piyasalarına ilişkin düzenlemeleri kapsar. Mali hizmetler alanında AB mevzuatı incelendiğinde, bu
Tarım ve Kırsal
Kalkınma faslı ile AB’ye aday ülkelerin tarımsal yapılarının teknik ve
idari açıdan AB standartlarına ulaştırılması hedeflenir.
sektörlere firmaların giriş ve çıkışında gerekli olan şartlar ve düzenlemeleri içerir.
Ayrıca hizmette bulunacak firmaların mali yeterlilikleri, yönetim kurulları ve finansal denetimleri konuları belli kurallara bağlanmıştır. Böylece mali hizmet piyasasında finansal hizmet sunan firmaların uygun ve güvenilir bir şekilde denetimleri yapılabilmektedir. AB pazarında üye ülke firmaların hiçbir sınırlama olmaksızın Birlik içinde finansal hizmet sunma hakkı sağlar. Tüketiciler de kendileri için uygun finansal ürünleri daha kolay ve ucuza bulma imkânına kavuşurlar. Tek pasaport uygulamasıyla da bir AB üyesi ülkeden mali hizmet faaliyetinde bulunma izni alan firmanın diğer AB üyesi ülkelerde de hiçbir ilave izin almaksızın faaliyette bulunabileceği belirtilmektedir.
10) Bilgi Toplumu ve Medya Faslı
Hızla gelişen teknoloji, bilginin çok hızlı değişmesine, artmasına ve
yayılmasına olanak sağlamıştır. Bu ise toplumların gelişme süreçlerinin kısalmasına ve rekabet ortamının yükselmesine yol açmıştır. Ülkelerde bu değişime ayak uydurmak için toplumları bilgi ve teknolojiden gerek günlük hayatta, gerekse yeni teknolojiler geliştirmede daha bilinçli hale getirmeye çalışmaktadırlar. Böylece toplumsal rekabet gücünün artırılmasına paralel olarak kişi başına gelir ve refah seviyesinin artırılacağı düşünülmektedir.
11) Tarım ve Kırsal Kalkınma Faslı
Tarım ve Kırsal Kalkınma faslında, tarım sektöründe yer alan çiftçi ve firmalara ürün geliştirmede, daha yüksek kalite ve ürün almada verilecek destekler, yurt dışı ürünlerle rekabet konusunda kota düzenlemeleri, ithalata yönelik kısıtlamalar ile ek tarife hususları ele alınmaktadır. Ayrıca tarımla kırsal kesimin gelirlerini artırmaya, ihtiyaçlarını karşılamaya, gelir kaynaklarını çeşitlendirmeye yönelik çeşitli plan ve programlar ile teknik ve mali destekler faslın kapsamında yer almaktadır. Yararlanılan programlar ve verilecek destekler çeşitli araçlar ile kontrol edilmekte, böylece politika amaçlarının
gerçekleştirilmesinde plan, uygulama ve denetim birlikte yürütülmektedir.
12) Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Faslı
Fasıl, üç ana bölümden oluşur. Gıda Güvenliği faslında tüketicilerin korunması, bilgilendirilmesi, hijyen kuralları, gıda güvenliğinde kullanılacak mekanizmalar ve denetimlere ilişkin düzenlemeler yer alır. Veterinerlik konusu ise hayvanların ve bunların ürünlerinin birlik içi ticaretini, hastalıkların kontrol ve yayılmasının önlenmesinde alınacak tedbirleri, AB dışından gelen ürünlere yönelik teknik ve idari düzenleme ve kontrolleri içermektedir. Bitki Sağlığında bitkisel ürünlere zararlı olan hastalıklar mücadele, bitki ticaretinde bitki pasaportu kullanılması, zirai mücadelede kullanılan ilaçları ruhsatlandırma, karantina
tedbirleri, bitkilerde bulunan ilaç kalıntıları, tohum kalitesi ve bu ürünlerin satış ve pazarlanmasına yönelik kural ve düzenlemeler yer alır.
AB’nin enerji ihtiyacının
karşılanmasında kendine yeterli olması, enerji arzının güvenliği ve çevreye duyarlılık
enerji faslının temel konularındadır.
13) Balıkçılık Faslı
Balıkçılığın geliştirilmesine yönelik balık ve deniz ürünleri kaynaklarının geliştirilmesi ve büyütülmesi, av filosunun yönetimi, balıkçılıkta denetim ve kontrol, balıkçılıkla uğraşanlara yönelik yapısal düzenlemeler ve AB Balıkçılık fonunun kullanımı, ortak pazarlama standartları, piyasada ortak düzenlemeler ve üretici örgütlerinin yaygınlaştırılarak etkin bir hâle getirilmesine yönelik kurallar ve uygulamalardan oluşmaktadır. Fasılda yapılan mevzuat değişiklikleri ile AB'ye su ürünleri ihraç eden ülkelerde çeşitli standartlar belirlenerek balıkçılık
faaliyetlerinde etkin denetim ve geniş kapsamlı kurallar benimsenmiştir.
14) Taşımacılık Politikası Faslı
Taşımacılık gerek bireysel açıdan insanlar için gerekse ticari açıdan firmalar için büyük önem taşımaktadır. AB’nin Taşımacılık Politikası da güvenli, verimli ve çevreye duyarlı taşıma hizmetlerinin teşvik edilerek geliştirilmesi ve
yaygınlaştırılmasıdır. Söz konusu bu fasıl ile
Kara yolları taşımacılığı
Demir yolları taşımacılığı
Deniz yolları taşımacılığı
Hava yolları taşımacılığı
İç su yolları taşımacılığı
konularında ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştır. Taşımacılık faslı ile AB üyesi ülke vatandaşlarına ve firmalara temiz, güvenli ve etkili taşımacılık hizmeti sunmak için iç pazarın desteklenmesi ve AB vatandaşlarına serbestçe seyahat olanağı
sağlanması ile farklı taşımacılık türleri arasında denge kurulması, geleceğe yönelik taşımacılık politikası uyarınca oluşabilecek sorunlara öncelikli olarak tedbir alınması faslın temel amaçlarındandır.
15) Enerji Faslı
Enerji konusunda elektrik ve doğal gaz piyasalarının işleyişlerini, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kaynakları, nükleer enerji ve güvenliği, enerji arz güvenliğinin sağlanması ile boru hatları ve AB ihtiyaçları doğrultusunda kaynak çeşitliliğinin artırılması faslın içerdiği konulardır. AB enerji politikaları şu şekildedir:
‐ Birliğin kendi ihtiyaçlarını karşılaması ve etkin bir enerji piyasasının oluşmasında rekabet gücü yüksek bir piyasa oluşturmak
‐ Enerji arz güvenliği sağlayarak uzun vadeli planlar hazırlamak
‐ AB’nin sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile tutarlı ve çevreye duyarlı enerji politikaları oluşturmak
AB enerji politikalarında bu üç amacı göz önünde bulundurarak hareket etmektedir
16) Vergilendirme Faslı
Vergilendirme faslı ile Birlik içinde dolaysız vergilerin yakınlaştırılması (gelir ve kurumlar vergisinin yakınlaştırılması sonucu kişilerin ve firmaların Birlik içi hangi ülkede olursa olsunlar vergisel açıdan aynı şartlarla karşılaşmaları), dolaylı
Trans‐Avrupa
şebekeleri faslı ile AB’nin ulaşım, enerji ve
telekomünikasyon hizmetlerinin geliştirilmesi ve işler
tutulması sağlanır.
vergilerin ise uyumlaştırılması (katma değer vergisi ve özel tüketim vergisinin aynı olması, böylece birlik genelinde aynı ürüne aynı vergi alınmasının sağlanması), gümrük vergileri ile benzer vergilerin kaldırılması, ortak gümrük tarifesi
uygulamasının yürürlüğe konması, çifte vergilendirmenin ve vergi kaçakçılığının önlenmesi ile vergisel konularda idari yardımlaşmanın sağlanması faslın
kapsamında yer almaktadır.
17) Ekonomik ve Parasal Politika Faslı
Ekonomik ve para politika faslında üye ülkelerde Merkez Bankasının bağımsızlığının sağlanması, kamunun Merkez Bankası tarafından doğrudan veya dolaylı finanse edilmesinin yasaklanması ve kamu kesimine yönelik finansal imtiyazların kaldırılması konularındaki düzenlemeler yer alır. Üyelik sürecindeki devletlerin ekonomik ve parasal uyumun sağlanması için Birliğe katılım sonrasında Euro para birimini kabul etmeleri ve dolaşıma sokmaları beklenmektedir.
18) İstatistik Faslı
Bu fasıl ile AB istatistik sistemine uyumun sağlanması öncelikli hedeftir.
Ülkenin çeşitli kaynaklardan sağladığı istatistiki verilerin toplanması ve sunumunda AB’nin tanım, yöntem, sınıflama ve yayımlama standartlarına uygun olunması ve tüm AB üye ve aday ülkeleriyle karşılaştırmaya uygun hâle getirilmesi amaçlanır.
19) Sosyal Politika ve İstihdam Faslı
İşsizliğin azaltılması ve istihdamın artırılması, çalışma koşullarının iyileştirilmesi, toplumun tüm kesimlerine yönelik sosyal güvence sisteminin oluşturulması, sürdürülebilir kalkınma ve buna bağlı istihdam yapısı için insan kaynakları yönetiminin geliştirilmesi, yoksullukla mücadele ve yoksulluğun azaltılması ile kadınlara yönelik iş fırsatları sağlanması bu faslın kapsamındadır.
20) İşletmeler ve Sanayi Politikası Faslı
AB’nin rekabet gücünün artırılmasını ve birlik içinde ve dışında diğer firmalarla ve sanayi kuruluşlarıyla ile rekabet edebilirliğin artırılması hedeflenir. Bu amacın sağlanmasına yönelik olarak maliyetleri azaltma, verimliliği artırma ve üretimde etkinlik temel politika argümanları konumundadır.
21) Trans‐Avrupa Ağları Faslı
Trans Avrupa Ağları ulaştırma, enerji ve telekomünikasyon konularından oluşmaktadır. Ulaştırma alanında amaç gerek AB içinde, gerekse AB’ye komşu ülkeler arasında kişilerin, malların ve hizmetlerin transferinde kolaylık sağlamaya yönelik bir ulaştırma altyapısı oluşturmaktır. Enerji alanında ise AB’nin enerji ihtiyaçlarının sağlanmasında ve çeşitliliğinin artırılmasında Hazar, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgelerinden yararlanılmasını ve bu kaynakların AB pazarına ulaştırılması hedeflenir. Bu çerçevede enerji yataklarının keşfi ve kaynakların çıkarılması, petrol ve doğalgaz boru hatları inşası, üye ülkeler arasında elektrik iletim hatları bağlantılarının yenilenmesi ve verimliliğinin artırılarak işlerliğinin
AB‐Türkiye üyelik
müzakerelerinde açılan
ilk fasıl 12 Haziran 2006’da açılan Bilim ve
Araştırma faslı iken, açılan son fasıl Bölgesel
Politikalar ve Yapısal Araçların Koordinasyonu faslıdır.
artırılması amaçlanmaktadır. Telekomünikasyon alanında ise AB genelinde birleşik ve yaygın bir telekomünikasyon ağı oluşturularak birlik geneli iletişim seviyesinin yükseltilmesi amaçlanmaktadır.
22) Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu Faslı
Birlik içinde bölgeler arasında var olan sosyo‐ekonomik farklılıklarıazaltarak Birlik genelinde dengeli büyüme hedefi faslın temel amacıdır. Bu amaçla, AB yapısal fonları kullanılmaktadır. Söz konusu yapısal fonlar, ilgili mevzuat
hükümleri uyarınca Birlik üyesi ülkelerde bölgesel dengesizliklerin giderilmesinde bir finansal araç olarak kullanılmaktadır.
23) Yargı ve Temel Haklar Faslı
AB politikalarının birlik genelini özgür, güvenli ve adaletin üstünlüğüne dayalı bir alan olarak korumayı, genişletmeyi ve geliştirmeyi amaçlamaktadır.
24) Adalet, Özgürlük ve Güvenlik Faslı
AB politikaları Birlik genelindeki adalet sistemi çerçevesinde sınır kontrolü, vize işlemleri, dış göç, sığınmacılar, emniyet kuvvetleri, organize suçlar,
uyuşturucu ve terörle mücadele, gümrük alanında iş birliği ve adli alanda iş birliği yapılarak AB geneli ortak kural ve kaideler çerçevesinde politika geliştirilmesini amaçlar.
25) Bilim ve Araştırma Faslı
AB üyesi devletlerin, Birliğin Ar‐Ge hedefleri doğrultusunda yaptıkları çalışmaları destekleme ve yönlendirme konusundaki düzenlemeleri içerir. Bu kapsamda yapılan çalışmalar ve Avrupa araştırma alanına üye ülkelerin entegrasyonu büyük önem taşımaktadır.
26) Eğitim ve Kültür Faslı
Eğitim ve kültür alanı üye ülkelerin sorumluluğunda olmakla birlikte, AB müktesebatına göre göçmen ailelerin çocuklarının eğitimi ve AB adalet divanının aldığı karar uyarınca üye ülkelerin vatandaşlarına karşı ayrımcılık gözetilmemesi faslın temel konusudur.
Bireysel Etkinlik
• Türkiye'nin içinde bulunduğu ve AB'nin gerek enerji
politikası çerçevesinde, gerekse Trans‐Avrupa ağları
kapsamında yürütülen projeler hangileridir?
Tüketicinin ve
sağlığının korunması faslı ile tüketici hakları
ve insan sağlığı konularında düzenleyici önlemler
yer alır.
27) Çevre Faslı
AB’nin çevre politikasına göre çevre temizliğinin sağlanması, kirliliği azaltıcı önlemlerin uygulanması, doğal çevrenin ve doğal kaynakların ekolojik dengeyi koruyarak kullanmaları ve böylece sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması temel amaçlardandır. Ayrıca çevrenin korumasında enerji ve ulaştırma gibi sektörlerle entegrasyonun sağlanması amaçlanmıştır.
28) Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Faslı
Tüketicinin ve Sağlığın Korunması faslı tüketicinin korunmasını ve halk sağlığı konularını içermektedir. Tüketicinin korunmasına ilişkin olarak hatalı ürünlerin, tüketiciyi yanıltan reklamların yayınlarının durdurulması, tüketici kredileri konusunda bilinçlendirme ve yasal prosedürün geliştirilmesi, kapıdan satışlar ve mesafeli satışlar gibi tüketici ilgilendiren birçok konuda düzenleme getirmektedir. Tüketici sağlığının korunmasında ise teknik mevzuat ile belirlenen güvenlik şartlarını taşımayan ve dolayısıyla tüketici sağlığını tehdit eden ürünlerin piyasaya sunulmaması konusunda gerekli düzenleme ve önlemleri kapsar. Halk sağlığında ise bulaşıcı hastalıklar, kan ve kan ürünleri, organ, doku ve hücre nakli, tütün ve alkol ürünlerinin kullanımı sonucu oluşan zararlar, elektromanyetik alanların insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri, dengeli beslenme ve zihin sağlığı alanlarında kapsamaktadır. Bu alt tüketicinin korunması yönelik birçok karar bulunmaktadır.
29) Gümrük Birliği Faslı
AB gümrük alanına ilişkin olarak Birlik içine ve dışına mal giriş ve çıkışında gümrük sınırlarının kontrol altında tutulmasını ve Birliğin gümrüklerden girecek yasa dışı mal girişlerine karşı korunmasını içermektedir. Avrupa Topluluğu Gümrük Kodu ve uygulama esasları bu konudaki temel belgelerdir. Türkiye’nin AB ile olan Gümrük Birliği ilişkisinde yükümlülükleri Gümrük Birliği anlaşmasını düzenleyen 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı kapsamında işletilmektedir.
30) Dış İlişkiler Faslı
AB’nin üçüncü ülkelerle, uluslararası örgüt ve birliklerle olan ekonomik ve ticari ilişkilerini düzenler. Ayrıca uluslararası düzeyde iş birliği ve yardım
konusunda AB politikaları çerçevesindeki düzenlemeleri kapsar.
31) Dış, Güvenlik ve Savunma Politikaları Faslı
Ortak Dış ve Güvenlik Politikası ile Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası, uluslararası anlaşmalara, yasalara ve siyasi belgelere dayanmaktadır. Üye
Devletlerin, Ortak Dış ve Güvenlik Politikası ile Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikasına uyumları ve AB’nin aldığı ekonomik, siyasi ve askerî kararlara uymaları beklenmektedir.
32) Mali Kontrol Faslı
Kurumlar ve Diğer
fasıllarının müzakerelerine önceki
33 adet faslın tamamının önce geçici
sonra kesin olarak kapatılmasından sonra
geçilir.
Mali Kontrol faslında dört temel alan bulunur: Kamu İç Mali Kontrolü (KİMK), Dış Denetim, AB Mali Çıkarlarının Korunması ve Euro'nun Sahteciliğe Karşı Korunması. KİMK’nın ilgi alanı kamunun kaynaklarının etkin, ekonomik ve verimli kullanılmasını sağlamaktır. KİMK kavramı yönetsel hesap verebilirlik, bağımsız iç denetim ve iç denetim sistemlerinin merkez ile uyumlaştırılmasını kapsamaktadır.
Dış Denetim ile aday ülkenin, Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Örgütü (INTOSAI) tarafından yüksek denetim kurumlarının işlevsel, kurumsal ve mali yönden bağımsızlığı konusunda uluslararası kuralları benimsemesi ve uygulaması amaçlanır. AB Mali Çıkarlarının Korunması kapsamında ise üye ülkeler arasındaki idari iş birliği konusu yer alır. Üye ülkelerin karşılaşabilecekleri usulsüzlük ve yolsuzluk gibi bütün şüpheli vakalarda Komisyonla iş birliği yapma ve iletişim kurmaları beklenmektedir. Euro'nun sahteciliğe karşı korunması konusunda ise Euro’ya benzeyen madenî paraların kullanıma sokulmamasını, finansal
kurumlardan sahte banknot ve madenî Eurolar konusunda gerekli özenin
gösterilerek piyasadan çekilmelerini ve Euro sahteciliğine karşı yasal ve kurumsal düzenlemelerin geliştirilmesini içermektedir.
33) Mali ve Bütçesel Hükümler Faslı
AB bütçesi için ihtiyaç duyulan mali kaynaklar için gerekli kuralları kapsar.
Bu kaynaklar; gümrük vergilerinden, tarımsal vergilerden ve şeker vergilerinden elde edilen geleneksel kaynaklar ile üye devletlerin katkıları (gayrisafi millî hâsılanın büyüklüğüne bağlı olarak değişmektedir) ve KDV gelirlerinin bir kısmından oluşmaktadır.
34) Kurumlar Faslı
Kurumlar faslı yukarıda belirtilen 33 fasıl dışında kurumsal yapının tesis edilebilirliğini amaçlamaktadır. Zamana ve mekâna bağlı olarak ortaya çıkacak kurumsal yapılarda uyumu hedefler.
35) Diğer Konular Faslı
Bu fasıl da zamana bağlı olarak ortaya çıkması muhtemel gelişmelere paralel olarak yapılması gerekli olacak düzenlemeleri içerir.
Ta rt ış ma • Türkiye'nin AB ile yaptığı tam üyelik müzakerelerinde sizce hangi fasılların tamamlanma ve kabul edilme süreci Türkiye açısından zor olur?
• Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan
“tartışma forumu” bölümünde paylaşabilirsiniz.
AB’ye üye olan her yeni
ülke, Türkiye’nin üyelik sürecini ve görüşmesi devam eden fasılların
kapanmasını zorlaştırmaktadır.
KATILIM MÜZAKERELERİNDE MEVCUT DURUM VE YAŞANAN KRİZLER
Türkiye ile AB ilişkilerinde katılım müzakerelerinin başladığı 3 Ekim 2005 tarihi, müzakere usul ve esaslarının belirlendiği Müzakere Çerçeve Belgesi’nin de kabul edildiği tarihtir. Müzakereler tarama toplantıları ile başlamaktadır. Türkiye ilk tarama toplantısını 20 Ekim 2005'te Bilim ve Araştırma faslı için yapmıştır. Bilim Araştırma faslı dâhil olmakla birlikte bu güne kadar toplam 14 Fasıl müzakerelere açılmıştır. Şimdiye kadar bu kadar az faslın açılmasında özellikle Kıbrıs konusunda yaşanan olumsuzluklar ve anlaşmazlık önemli bir yer tutmaktadır.
Müzakerelere Açılan Fasıllar
(25) Bilim ve Araştırma Faslı ‐ 12 Haziran 2006 (20) İşletme ve Sanayi Politikası Faslı ‐29 Mart 2007 (18) İstatistik Faslı ‐ 26 Haziran 2007 (32) Mali Kontrol Faslı ‐ 26 Haziran 2007 (21) Trans Avrupa Ağları Faslı ‐ 19 Aralık 2007 (28) Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Faslı ‐ 19 Aralık 2007 (6) Şirketler Hukuku Faslı ‐ 12 Haziran 2008 (7) Fikri Mülkiyet Hukuku Faslı ‐ 12 Haziran 2008 (4) Sermayenin Serbest Dolaşımı Faslı ‐ 19 Aralık 2008 (10) Bilgi Toplumu ve Medya Faslı ‐ 19 Aralık 2008 (16) Vergilendirme Faslı ‐ 30 Haziran 2009 (27) Çevre Faslı ‐ 21 Aralık 2009 (12) Gıda Güv. Veteriner. ve Bitki Sağ. Faslı ‐ 30 Haziran 2010
(22) Bölgesel Pol. ve Yap. Araç. Koor. Faslı ‐ 25 Haziran 2013 tarihinde toplanan Genel İşler Konseyi (GİK), 22. faslın açılmasına karar vermiştir.
Fasılların açılmasında gerekli kriterler sadece ekonomik, idari ve teknik olmayıp bazı durumlarda siyasi engeller de ortay çıkabilmektedir. Bu engeller, fasılların müzakereye açılmasında engel oluşturduğu gibi, müzakereye açılan fasılların da geçici olarak kapatılmasına yol açmaktadır. Eğitim ve Kültür faslı ile Ekonomik ve Parasal Politika faslı, herhangi bir teknik veya idari açılış kriteri
Ta rt ış ma • AB'nin ve AB üyesi bazı ülkelerin Türkiye ile olan müzakerelerde müzakereye açılmasını engelledikleri fasıllarla ilgili olarak neler düşünüyorsunuz? Sizce bu fasılların açılmamaında AB haklı mı, yoksa haksız mı?
• Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan
“tartışma forumu” bölümünde paylaşabilirsiniz.
Üyelik müzakerelerinde
fasılların açılmasında özellikle Kıbrıs konusu
ve bazı AB ülkelerinin olumsuz tavırları yeni fasılların açılmasını
engellemektedir.
bulunmamasına ve müzakere pozisyon belgesinin sunulmasına karşılık, bazı AB üyesi ülkeleri tarafından AB haksız yere açılması engellenmektedir.
Türkiye‐AB ilişkilerinde ilerlemenin gecikmesinde en önemli engellerden biri 2004 yılında AB’nin şimdiye kadar yaptığı en büyük genişlemeyi yani o tarihte ilave 10 ülkeyi üye olarak kabul etmesinin yarattığı kalabalıklaşma endişesi yatmaktadır.
AB’ye yeni üyelerin katılımı Ankara Anlaşması’nın tekrar düzenlenmesini gerekli kılmıştır. Bu çerçevede Türkiye, AB Dönem Başkanlığı ve Avrupa Komisyonu arasında 29 Temmuz 2005 tarihinde imzalanan ek protokol ile Türkiye’nin Ankara anlaşması yeni ülkeleri kapsayacak şekilde güncellenmiştir. Türkiye’nin üyeliği için artık 15 ülke onayı yerine 25 ülke onayı gerekli olmuştur. Ayrıca yeni alınan üyelerden GKRY ile Kıbrıs konusunda yaşanan sorunlar, durumu içinden çıkılmaz bir hâle getirmiştir. Türkiye ise ek protokolün imzalanmasının GKRY’yi kesinlikle tanıma anlamına gelmeyeceğini açık bir şekilde belirtmiştir. AB Konseyi ise gerek GKRY tarafından, gerekse birtakım AB üyesi ülkelerin baskıları sonucu Aralık 2006’da Türkiye’nin Ankara Anlaşması’na eklenen ek protokol yükümlülüklerini yerine getirmediğini bildirmiştir. Özellikle GKRY’ye hava ve deniz limanlarının açılmaması bahane edilerek sekiz fasılda müzakerelerin açılamayacağını, açılan fasılların da geçici olarak kapatılamayacağını bildirmiştir. 15 Aralık 2006’da ise AB komisyonunun önerisi ile sekiz müzakere faslı askıya alınmıştır. Kararın gerekçesi olarak ise Türkiye’nin havaalanları ve limanlarını GKRY açmaması gösterilmiştir.
Tablo 13.2 Çeşitli Nedenler Müzakereye Açılmayan Fasıllar Türkiye’nin EK Protokolü
Uygulamadığı İçin Açılmayan Fasıllar
(1)Malların Serbest Dolaşımı Faslı (13)Balıkçılık Faslı
(3)İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Ser. Faslı (14)Ulaştırma Faslı
(9)Mali Hizmetler Faslı (30)Dış İlişkiler Faslı
(11)Tarım ve Kırsal Kalkınma Faslı (29)Gümrük Birliği Faslı
Fransa’nın Açılmasını Veto Edeceğini Açıkladığı Fasıllar
(11)Tarım ve Kırsal Kalkınma Faslı (17)Ekonomik ve Parasal Politika Faslı
(22)Bölgesel Pol. ve Yap. Araç. Eşgüdümü Faslı (33) Mali ve Bütçesel Hükümler Faslı
(34)Kurumlar Faslı Güney Kıbrıs Rum
Yönetimi Tarafından Veto Edileceği Açıklanan Fasıllar
(2)İşçilerin Serbest Dolaşımı Faslı (15)Enerji Faslı
(23)Yargı ve Temel Haklar Faslı (24)Adalet, Özgürlük ve Güvenlik Faslı (26)Eğitim ve Kültür Faslı
(31)Ortak Dış Güvenlik ve Savunma Pol. Faslı
Fransa’nın özellikle kendi ülkesinde tarım kesiminin ağırlığı ve AB’den tarım ve bölgesel kalkınma ile ilgili olarak aldığı yüksek paylar düşünüldüğünde, Türkiye ile
ilgili olarak veto ettiği fasılların ağırlıklı olarak tanımsal fasıllardan oluştuğu görülmektedir. Yukarıdaki tablolar incelendiğinde, Ek Protokolün uygulanmaması nedeniyle açılamayan 8 fasıl, Fransa'nın açılmasına izin vermediği 5 fasıl ve GKRY'nin engelleyeceğini açıkladığı 6 fasıl bulunduğu kabul edildiğinde,
Türkiye’nin teknik açılış kriterlerini yerine getirmesi durumunda, Kamu Alımları‐5, Rekabet Politikası‐8 ve Sosyal Politika‐İstihdam‐19 fasıllarını müzakereye
açabilecektir.
2013 yılı Haziran ayında yaşanan Gezi Parkı olayları Türkiye‐AB ilişkilerinde başka bir krize sebep olmuştur. Bu durum 22. faslın müzakerelere açılma ihtimalini de zora sokmuştur. Brüksel’de toplanan AB Daimi Temsilciler Komitesi, Almanya başta olmak üzere bazı üye devletlerin de destekleri sonucu faslın açılması konusunda mutabakat sağlanamamıştır. İtalya ise faslın açılması gerektiğini, aksi takdirde ilişkilerde oldukça sorunlu bir döneme girileceği belirtilmiştir. Türkiye ile AB arasında 3 yıldır hiçbir faslın açılmaması da sorunun oldukça ciddi boyutta olduğunun bir göstergesi olarak kabul edilmektedir.
Öde v
•Türkiye'nin AB ile yürüttüğü tam üyelik müzakerelerinde açılan ve tamamlanarak geçici olarak kapatılan fasıllarda Türkiye'nin mevcut durumunu inceleyiniz.
•Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan
“ödev” bölümüne yükleyebilirsiniz.
Öz et
•Türkiye‐AB ilişkileri 50 yılı aşkın bir süredir devam etmekte olmasına rağmen istenilen düzeye bir türlü ulaşmamıştır. 3 Ekim 2005 tarihinde başlanılan tam üyelik müzakereleri de istenildiği gibi hızlı ilerlememektedir. Türkiye'den sonra Birliğe üyelik müracatında bulunan birçok ülke üye olmuş ve çok sayıda ülke ise
müzakerelerde Türkiye'den daha ileri düzeye ulaşmıştır.
• Müzakerelerde ilk açılan fasıl, 12 Haziran 2006'da açılan Bilim ve Araştırma faslıdır. Bu fasıl aynı zamanda kapanan tek fasıl özelliğini de taşımaktadır. Daha sonra açılan fasıllarda ise tarama süreçleri devam etmekte veya kapanış kriterleri getirilmiş bulunmaktadır.
Kapanış kriterlerinden bazıları teknik ve idari kriterler olmasına karşılık, bazı kriterlerin siyasi nitelikte olması, mevcut açılan fasıllarda ilerlemenin yavaşlamasına yol açmaktadır.
• Müzakerelerde tarımdan tüketici haklarına, gümrüklerden ekonomi ve para poltikalarına kadar pek çok konuda mevcut aday ülkenin durumu incelenir ve raporlarlar hazırlanır. Söz konusu bu 35 fasıldan 33 fasıl önce geçici ardından nihai olarak kapatıldıktan sonra son iki fasıl olan "34 Diğer" ve "35 Kurumlar" fasıllarına geçilir. Bu son iki fasıldan "Diğer " faslında 33 fasıl kapsamında olmayan hususlar değerlendirilirken "kurumlar" faslında ise aday ülkenin Birlik içindeki kurumlardaki oy hakkı belirlenir.
•Türkiye ile yapılan müzakerelerde şimdiye kadar sadece 14 fasıl açılmıştır. Müzakerlerin tamamlanması için ise 35 fasılın
tamamlanması gerekmektedir. Ancak, bu 35 faslın tamamlanması hiç de kolay gözükmemektedir. Özellikle Kıbrıs konusunda GKRY'nin uzlaşmaz tavrı ve Fransa ile Almanya gibi bazı AB üyesi devletlerin Türkiye'nin tam üyeliğene olan olumsuz tavırları müzakerelerin istenildiği gibi ilerlemesini engellemektedir.
Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi”
kısmında etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Türkiye‐AB ilişkilerinde bir dönüm noktası olan ve Türkiye’nin tam üyelik müzakerelerine başladığı tarih aşağıdakilerden hangisidir?
a) 13 Ekim 1999 b) 24 Nisan 2004 c) 17 Aralık 2004 d) 3 Ekim 2005 e) 17 Nisan 2007
2. Aşağıdaki fasıllardan hangisi Türkiye’nin AB’ye katılım müzakerelerinde görüşmeye açılan ilk fasıldır?
a) Bilim ve Araştırma faslı b) İstatistik faslı
c) Mali Kontrol faslı d) Şirketler Hukuku faslı e) Fikrî Mülkiyet Hakkı faslı
3. Katılım müzakereleri sürecinin işleyişi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Müzakerelerde aday ülkenin AB müktesebatını ne kadar sürede ve hangi düzenlemeler ile kabul edip yürürlüğe koyacağı belirlenir.
b) Tarama süreci Avrupa Komisyonu ve aday ülke bürokratları tarafından yürütülür.
c) Tarama sürecinde, AB mevzuatı hakkında bilgi verilir ve bu mevzuat ile aday ülke mevzuatı arasındaki farklılıklar belirlenir.
d) Fasıllara ilişkin tarama sonu raporundaki değerlendirme ve önerilere göre ilgili faslın müzakereye açılıp açılmamasına karar verilir.
e) Komisyon tarafından hazırlanan değerlendirme raporunun Konsey'de oy çokluğu ile kabul edilmesi sonucu faslın açılmasına karar verilir.
4. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye‐AB katılım müzakerelerin esaslarını ve usullerini belirleyen Müzakere Çerçeve Belgesi kapsamında yer alan temel unsurlardan biri değildir?
a) Maastricht kriterlerindeki ekonomik hedeflere ulaşılması b) Kopenhag siyasi kriterlerinin yerine getirilmesi
c) Siyasi reformların derinleştirilmesi
d) AB müktesebatının kabul edilerek uygulanması
e) AB ve Türkiye kamuoylarına yönelik olarak iletişim stratejisi yürütülmesi
5. Aşağıdakilerden hangisi Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı faslı ile ilgili yanlıştır?
a) Gıda Güvenliği faslında tüketicilerin korunması ve bilgilendirilmesine ilişkin düzenlemeler yer alır.
b) Canlı hayvanların ve bunların ürünlerinin birlik içi ticaretine ilişkin düzenlemeler bu fasıl kapsamındadır.
c) Bitkilerde bulunan ilaç kalıntılarının olması gereken düzey ve tohum kalitesine yönelik kural ve düzenlemeler bulunur.
d) Deniz ürünleri kaynaklarının geliştirilmesi, büyütülmesi ve balıkçılıkta denetim faslın kapsamındadır.
e) Fasılda hayvan hastalıklarının kontrol ve yayılasının önlenmesinde alınacak tedbirlere değinilmiştir.
6. Aşağıdaki fasıllardan hangisinde AB ile komşu ülkeler arasında mal ve hizmet transferlerini kolaylaştırma ve AB’nin ihtiyaç duyduğu enerji arzını güvenilir bir şekilde sağlama hedefi yer alır?
a) Taşımacılık Politikası faslı b) Enerji faslı
c) Trans‐Avrupa Ağları faslı d) Gümrük Birliği faslı e) Dış İlişkiler faslı
7. AB politikaları uyarınca Birlik geneli sınır kontrolü, dış göç, organize suçlar, uyuşturucu ve terörle mücadele konularındaki düzenlemeler hangi fasıl kapsamındadır?
a) Dış, Güvenlik ve Savunma Politikası b) Sosyal Politika ve İstihdam faslı c) Yargı ve Temel Haklar faslı d) Bilgi Toplumu ve Medya faslı e) Adalet, Özgürlük ve Güvenlik faslı
8. Aşağıdakilerden hangisi Mali Kontrol faslının kapsamında bulunan temel politikalardan biri değildir?
a) Kamu İç Mali Kontrolü b) Dış Denetim
c) AB Bütçesi
d) AB Mali Çıkarlarının Korunması e) Euro’nun Sahteciliğe Karşı korunması
9. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin Ek Protokolden kaynaklanan yükümlülüklerini uygulamadığı için açılmayan fasıllardan biridir?
a) Sermayenin Serbest Dolaşımı faslı b) Malların Serbest Dolaşımı faslı c) Vergilendirme faslı
d) Çevre faslı
e) İşletmeler ve Sanayi Politikası faslı
10. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin gerek Ek Protokolü uygulamaması nedeniyle, gerekse Fransa’nın ve GKRY’nin veto edeceğini açıkladığı fasıllar nedeniyle tüm şartları sağladığında müzakereye açabileceği fasıllardan biridir?
a) Gümrük Birliği faslı b) Rekabet Politikası faslı c) Yargı ve Temel haklar d) Eğitim ve Kültür faslı e) Taşımacılık politikası faslı
CEVAP ANAHTARI 1.D, 2.A, 3.E, 4.A, 5.D, 6.C, 7.E, 8.C, 9.B, 10.B
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR
Bilici, N. (2007), “Türkiye‐Avrupa Birliği İlişkileri‐Genel bilgiler, İktisadi ve Mali Konular, Vergilendirme”, Seçkin Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
Dura, Cihan ve Hayriye Atik (2007), Avrupa Birliği, Gümrük Birliği ve Türkiye, Nobel Yayınevi, Ankara.
Güran, Nevzat (2002), Uluslararası Ekonomik Bütünleşme ve Avrupa Birliği, Anadolu Matbaacılık, İzmir.
Karluk, R. (2007) Avrupa Birliği ve Türkiye, Beta Basım, 9. Baskı, İstanbul.
Köse, İsmail (2001), Tarihsel Süreçte Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri ve Türkiye’nin Avrupa Birliği stratejisinin Dinamikleri, Karedeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Trabzon
Seyidoğlu, Halil (2009), Uluslararası İktisat, Güzem Can Yayınları, İstanbul.
İktisadi kalkınma Vakfı, http://www.ikv.org.tr
Türkiye Cumhuriyeti Avrupa Birliği Bakanlığı, http://www.abgs.gov.tr Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı, www.mfa.gov.tr
