İlkokul 1. sınıf öğrencilerinin Özellikleri ve Gelişimi

(1)

İlkokul 1. sınıf öğrencilerinin Özellikleri ve Gelişimi

Dr. Aliye Erdem

İlkokuma ve Yazma Öğretimi

(2)

Gelişim nedir?

• Organizmanın bedensel, zihinsel, duygusal ve dil yönünden sürekli ilerleme gösteren değişimidir.

• Gelişim, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşiminin ürünüdür.

Olgunlaşma nedir?

• Vücut organlarının kendilerinden beklenen işlevi yerine getirebilecek düzeye gelmesi için, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik değişimdir.

• Örn, Çocuklar iki ayak üzerinde durmaya başladıktan sonra yürüyebilir, dengesini sağlamayan çocuğun yürümesi beklenemez.

Büyüme nedir?

• Bireyin fizik yapısında zamana bağlı olarak meydana gelen nicelik boyutundaki değişikliklerdir.

(3)

1. Sınıf öğrencilerinin gelişim özelliklerini bilmek neden önemlidir?

• Gelişim özelliklerine uygun ortamlar bulamadıkları için, okuma-yazmayı öğrenemeyen ya da öğrenmekte zorluk çeken, bundan dolayı sınıf tekrarlayan ya da öğretmenleri tarafından geri zekalı vb. olarak nitelendirilen öğrenciler vardır.

• “Gelişim” ve “öğrenme-öğretme” birbirlerini tamamlayan süreçlerdir. Bundan dolayı eğitimcilerin, öğrencilerin gelişim özelliklerini çok iyi bilmeleri ve buna uygun ortamlar

hazırlamaları gerekmektedir.

(4)

Öğrenme-öğretme sürecinde gelişimin yeri ne olabilir?

• Öğretmenin, hedef grubun özelliklerini tanımadan yapacağı eğitsel uygulamalarda başarılı olması imkansızdır.

• Öğrencilerin belirli olgunluğa ulaşmadan okuma ve yazma eğitimi alması başarısızlığa neden olur.

Büyüme Olgunlaşma ÖĞRENME

(5)

Hazırbulunuşluk

• Yeni bir öğrenme durumunda bireyin önceden sahip olduğu özelliklerin tümünü kapsar.

• Örn; Bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu,

motivasyonu ve sağlık durumu yeni öğrenme ortamlarında etkilidir.

Öğrenme

• Bilgileri zihinde aktif yapılandırma sürecidir.

(Piaget, Vygotsky, Bruner)

(6)

Gelişim

Kalıtım Çevre

Baştan ayağa Merkezden dışa

Genelden özele

Süreklilik Aşamalılı

k

Bütünlük İlişkililik

Bireyselli k

(7)

Gelişimi Etkileyen Faktörler

Hastalık Hastalık

Kimyasallar ve çevre kirliliği Kimyasallar ve

çevre kirliliği Beslenme Beslenme

Stres Stres

Diğer faktörler Diğer faktörler

(8)

Gelişim Dönemleri

Doğum öncesi dönem Doğum öncesi

dönem

zigot zigot

embriyo embriyo

fetüs fetüs

Doğum sonrası dönem Doğum sonrası dönem

Bebeklik Bebeklik

İlk çocukluk İlk çocukluk

Son çocukluk Son çocukluk

Ergenlik Ergenlik

Genç-Orta- İleri Yetişkinlik Genç-Orta-

İleri Yetişkinlik

(9)

Gelişim Alanları

Bedensel Gelişim Bedensel Gelişim

Duyuşsal Gelişim Duyuşsal Gelişim Sosyal Gelişim

Sosyal Gelişim Bilişsel Gelişim

Bilişsel Gelişim

(10)

Bireyin bedeninde meydana gelen büyüme ve olgunlaşmaya bağlı değişiklikleri içerir.

Okul öncesi dönemde başlayan büyüme hızındaki düşme, 10-11 yaşlarına kadar sürer.

Kız ve Erkek Çocuklarının Beden Oranları

Bedensel Gelişim Bedensel Gelişim

Kız Çocuklar Erkek Çocuklar

Alt sınır 15,3kg

108cm 16,4kg

109,5cm

Üst sınır 30kg

131cm 30,1kg

133,5cm

(11)

• Boy uzaması yavaş. Kızlar, erkeklerden ortalama 4-5 cm daha kısadır.

• Büyüme, gelişme yavaş, kas dokusu gelişimi hızlıdır. Ancak kasların işlevleri henüz tam değildir. Çocuğun hareketlerinde yetersizliğe, ahenksizliğe, uzun bir süre bir yerde

oturamamasına neden olur.

• Vücut organlarının farklı oranlarda büyümesi, çocuğun

sakarca davranmasına ve orantısız görünmesine neden olur.

Bedensel Gelişim

(12)

6 yaşındaki çocuklar;

• Tahta ve çivi kullanarak masa gb. basit nesneler yapma

• Hamur ile modeller yapma

• Resim yapma, boyama

• Kesme, yapıştırma

• Basit geometrik şekilleri kopyalama

• Basit ev işlerine yardım etme

• Bacak becerileri üst düzeydedir (buz pateni, yüzme, bisiklete binme, dans etme, vb.)

• Küçük kas becerileri zamanla gelişir. (topu bütün vücuduyla tutma yerine elleriyle, parmaklarıyla tutma, küçük ve ince kalemle yazma, piyano çalma, vb.)

Bedensel Gelişim

(13)

• Kızlar ince kaslarla ilgili becerilerde (boyama, dikiş dikme, vb.); erkekler ise daha büyük kasların kullanımını gerektiren becerilerde (basket, topu atma, uzun atlama, vb.) daha başarılıdır.

• Sağ ya da sol elden birinin hakimiyeti belirginleşir. Çocuk sol elini kullanıyorsa buna engel olunmamalıdır.

• Süt dişlerinin yerini asıl dişler alır.

• Eklemler hala yumuşak olduğundan dik oturma ve yürüme alışkanlıklarına dikkat edilmelidir.

• Uzağı yakından daha iyi görürler. (Yazılar en az 24 punto olmalı.)

• Başarı beden sağlığına bağlıdır, sağlık taramaları yapılmalıdır.

• “Oynamayan tay at olmaz.”

Bedensel Gelişim

(14)

Yakından veya uzaktan görememek, bademcik şişkinlikleri, burunda et bulunması anlamayı, düşünmeyi, okumayı ve anlatmayı güçleştiren durumlardır.

Görme ile ilgili sorunlar nasıl belirlenir?

• Gözünü çok kısarak bakma

• Tahtaya bakıp sonra yerine geçerek yazma

• Arkadaşının defterinden yazma

• Gözlerinde kızarıklık, kaşıntı, çok kırpma açma

• Yanlış yazma

İşitme ile ilgili sorunlar nasıl belirlenir?

• Çok kısık ya da yüksek sesle konuşma

• Tekrar ettirme

• Kulakta ağrı, kaşıntı olması

• Huysuz ve arkadaşlarıyla geçimsiz olması

Bedensel Gelişim

(15)

Özellikler Ne yapmalı/yapmamalı?

• a) Büyük kaslar küçük kaslara oranla daha ……

Buna göre, ……

• b) Bel, kol ve bacak kemikleri ağır işleri yapacak olgunluğa ……….

Buna göre, ……

• c) Parmak, el, bilek, göz ve boğaz gibi

organlardaki küçük kaslar/kemikler ince işleri yapabilecek olgunluğa …..

Buna göre, ……

• ç) El-göz ve sinir-kas uyumu yeterli ……

Buna göre, ……

• f) Çocukların gelişiminde bireysel farklılıklar ……

Buna göre, ……

• *Jimnastik yaptırma ve çocuk oyunları oynatma: (a)

• *Basketbol, voleybol, hentbol vb.

oynatmama: (a), (b) ve (c)

• *Ağır çanta taşıtmama, ağır işler beklememe:

(b)

• *Çizgi alıştırmalarına büyük, geniş ve serbest çizgilerden başlama: (a), (c) ve (ç)

• *Küçük el hareketlerine dayalı işlerde hemen mükemmellik beklememe: (a), (c) ve (ç)

• *Uzun, yorucu ve yıldırıcı ev ödevleri vermeme: (c)

• *Küçük el hareketlerine dayalı işlerde bedenlerini hareket ettirmemelerini beklememe: (ç)

• *Küçük puntolu yazılar okutmama; oturuşu düzenleme: (c)

• *Kıyaslamama: (f)

Bedensel Gelişim

(16)

• Bireyin zihinsel yapısında meydana gelen sistematik değişikliklerdir.

• Algı, öğrenme, akıl yürütme, problem çözme vb. yeteneklerinin gelişimi.

Bilişsel Gelişim

(17)

6-7 yaşlarındaki çocuklar;

• Nesneleri gerçek fizik özelliklerine göre örgütlemeye ve sınıflamaya başlar.

• Somut düşünme esastır.

• 7 yaşında mantıksal düşünme, sayı, zaman, mekan, boyut, hacim, uzaklık kavramlarını yerleştirir.

• Dikkati dağınıktır, çabuk yorulur.

• Canlı-cansız ayrımı yapamazlar.

• Korunum ilkesini anlayabilir. (maddenin geçirebileceği görüntüsel değişimlere rağmen sabitliğe olan inanç)

• Geriye dönebilirlik özelliğini gösterir. (problem çözerken hem ileri hem de geriye doğru dönebilmesi özelliği)

• Olaylarla nesneler arasında ilişki kurar.

• Bütüncül bir görüş egemendir.

• Gördüklerine, duyduklarına hemen inanır. Duyduklarını abartır, gördüklerini çarpıtarak aktarır.

Bilişsel Gelişim

(18)

• Dil gelişimi hızlıdır. Sözcük dağarcığı 3000 sözcüğe ulaşır.

• Tutukluk ve kekemelik gibi konuşma bozukluğu olabilir.

• Konuşma becerisi çok gelişmiştir. Dinleme becerisi pek gelişmemiştir.

• Miktar kavramını, genişlik ve yükseklik boyutlarına göre saptar. (hangi bardaktaki sütün daha fazla olduğunu söylemek için 2 bardağı yan yana getirme vb.)

• Saati öğrenmeye başlar.

• Zaman yönetiminde sıkıntı yaşarlar. İlk önce günleri, sonra ayları, yılları ve tarihleri öğrenir.

• Sözcük ve harflere, resim, masal ve öykülere karşı ilgilidir. Farklı yazı tipleri, renkleri kullanılabilir.

• Hayal ile gerçeği ayırt etmeye başlar.

• Sayıları kavramaya başlar. Yüze kadar sayabilir.

• Basit toplama ve çıkarma işlemleri yapabilir.

• Yarım, dörtte bir, üçte bir gibi kesir kavramlarını kazanabilir.

• Nesneleri farklı özelliklerine göre sınıflar ve belirli bir özelliğe göre sıralayabilir.

Bilişsel Gelişim

(19)

Özellikler Ne yapmalı/yapmamalı?

• a) Altı yaşını doldurmuş çocuk Piaget’ ye göre

………… dönemindedir.

Buna göre, ……….

• b) Dikkati ………..

• c) Öğrenmeye karşı ………

Buna göre, ………

• ç) Dil gelişimi ………; konuşmaktan … Buna göre, ………

• f) İyi dinleyici ………

• g) Zaman kavramı …………

• *Beş duyu organını harekete geçirecek etkinlikler yaptırma: (a) ve (b)

• *Pasif bırakmama; ilgi duydukları kahramanlarla ilgi resimleri, oyunları, şarkıları, öyküleri sınıf ortamında kullanma: (b)

• *Sorularının cevaplarını ertelememe;

soru sormalarını engellememe: (c)

• *Sözcük dağarcığının gelişimine katkı getirecek etkinlikler yaptırma; konuşma kurallarına uymaya yönlendirme: (ç)

• *Dinleme beceri ve alışkanlığını geliştirecek etkinlikler yaptırma: (f)

• *İleriye dönük planların yapılmasında ve buna uyulmasında yardımcı olma: (g)

Bilişsel Gelişim

(20)

• Bireyin duygularındaki ve kişiliğindeki değişiklikleri içerir.

• En yaygın duygular: korku, kızgınlık, kıskançlık, merak, sevgi ve neşe.

• En fazla korkulanlar: yangın, karanlık, hastalık, doktor, dişçi, ameliyat, trafik kazası, köpek tarafından ısırılmak.

• Kaygı duyma: sınavdan zayıf alma, okula geç kalma, okulda geri kalma vb.

• Öfkelenme: yaptıkları bir etkinlik kesildiğinde, eleştirildiğinde, başkasıyla kıyaslandığında, nasihat edildiğinde vb.

• İlgi merkezinde olma ihtiyacındadır ve başarılı olmak ister.

• En önemli duygusal ihtiyacı: sevilmek, benimsenmek, beğenilmek, değer verilmek.

• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite

Duyuşsal Gelişim

(21)

Özellikler Ne yapmalı/yapmamalı?

• a) Çocuk için sevilmek, beğenilmek,

benimsenmek, önemsenmek, başarılı olmak ve takdir edilmek .………

• b) Duygusal yönden yetişkine ………

• c) Yalan söyleme, tırnak yeme, parmak emme vb. davranışlar ………..

• ç) Kendisini yalnız ………

• f) Eleştiriden, alay edilmekten ………

• Buna göre, ……….

• *Öğretmenin sevecen ve ilgili olması;

çocuğa başarılı olacağı basit durumlar düzenleyerek başarılı olma duygusunu tattırma; başarısını taktir etme ve onu ödüllendirme: (a)

• *Kendi kişisel güvenini sağlamada, arkadaşlarını seçmede, zamanı kullanmada kendi işlerini yapmada aşamalı olarak artan sorumluluklar verme: (b)

• *Sorunlarını saptamaya çalışmalı: (c)

• *İlgili olma; arkadaş edinme ve oyunlara katılmayı sağlama: (ç)

• *Yapıcı eleştirme ve eleştiriye açık olmalarına yardımcı olma: (f)

Duyuşsal Gelişim

(22)

• Toplumsal kabul gören davranışları artırmaya, kabul edilmeyen davranışları azaltmaya başlar.

• Utangaçlık (yüzünün kızarması, başın öne eğilmesi, elbisesinin kollarını çekiştirmesi,ayak değiştirmesi vb.)

• Öfkelenme ( yaptıkları bir etkinlik kesildiğinde, eleştirildiğinde, başkasıyla kıyaslandığında, nasihat edildiğinde vb.)

• Kıskançlık (kavga etme, alay etme, yalan söyleme, küçültücü ifadeler kullanma, vb.)

Sosyal Gelişim

(23)

• Cinsiyet rolü kazanılır. (Kızlar / erkekler şöyle yapar.)

• Oyun kurallarına uyma

• Arkadaş beğenisi önem kazanmaya başlar.

• Hem kız hem de erkek öğrenciler kendileri ile aynı cinsten olanlarla arkadaşlık yapmak ister.

• Kendi grupları içinde karşı cinsten olan arkadaşlarına incitici ve ağır sözler söylerler. (Kızlar erkekleri kaba ve terbiyesiz

bulurken erkekler kızları beceriksiz ve çıtkırıldım bulur.)

Sosyal Gelişim

(24)

Özellikler Ne yapmalı/yapmamalı?

• a) Aile bireylerini, arkadaşlarını, öğretmenini taklit .………

• b) Eşyaları, giysileri, parayı ya da anne-babasının mesleğini sosyal güç olarak ………...;

arkadaşlarıyla yarışmaktan …………

• c) Kızlarla erkekler ……… oynamaya ……

• ç) İş birliğine ve paylaşmaya ………

• f) Toplumsal kuralları ………