KİŞİLİK GELİŞİMİ
PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI
Erikson'un Psikososyal Gelişim Kuramı
Psikososyal gelişim kuramı kişiliğin oluşumunda biyolojik etmenlerin yanı sıra, toplumsal etmenlerin belirleyici rolünü vurgular.
Erikson'a göre insan davranışlarını etkileyen temel güçler, biyolojik kökenli dürtüler değildir.
Erikson, davranışın şekillenmesinde bireyin içinde yaşadığı kültüre büyük önem atfetmiş, bununla birlikte davranışların biyolojik temelli olan epigenetik ilkeye bağlı olarak oluştuğunu ileri sürmüştür.
Epigenetik ilke, çeşitli gelişim dönemlerinde belli gelişimsel özelliklerin ardışık biçimde ortaya çıkabilmesinin, biyolojik temellere dayalı olduğunu ifade eder.
Psikososyal Gelişim Dönemleri
Freud gibi kişilik gelişimini belirli gelişim dönemleri içinde inceleyen Erikson, insanın yaşamı boyunca sekiz gelişim döneminden geçtiğini ve bireyin herhangi bir gelişim döneminde karşılaştığı karmaşayı başarılı bir biçimde atlatabilmesinin, birey için o döneme özgü temel gelişim görevi olduğunu belirtmiştir.
Güvene Karşı-Güvensizlik (0-1 yaş)
Doğumu izleyen ilk aylardan itibaren bebeğin, dış dünyadan ve çevresindeki varlıklarla, insanlardan ayrı bir varlık olduğunu farketmeye başlaması, kontrol edemediği bu dünyada kendini güven içinde hissetme ihtiyacını doğurur.
Özerkliğe Karşı-Kuşku ve Utanç (1-3 yaş)
Bir önceki gelişim döneminde temel güven duygusu geliştirmiş olan bebekler, iki üç yaşlar içinde yeni bir karmaşa daha yaşarlar. Bu dönemde yaşanan temel karmaşa, özerkliğe karşı kuşku ve utanç duygusu olarak adlandırılır. Bu dönemde yürümeyi ve konuşmayı öğrenmiş olan çocuk kısmen de olsa annesinden bağımsız hareket etmekte, kendi isteği doğrultusunda girişimlerde bulunabilmektedir.
Girişimciliğe Karşı-Suçluluk (3-6 yaş)
Üç yaşını tamamlayan çocuğun altıncı yaşın sonuna değin başarması gereken temel görev, suçluluk duyguları yerine girişimcilik duyguları geliştirebilmektedir..
Başarılı Olmaya Karşı- Yetersizlik (6-12 yaş) Altı-on iki yaşlar arasındaki çocukların ilgileri, oyundan çok akademik ve sosyal konular üzerinde odaklaşır. Bu dönemde çocuk, sosyal ve akademik yönlerden kendi durumunu arkadaşlarının durumu ile kıyaslayarak doyum sağlamak ister.
Kimlik Kazanmaya Karşı - Kimlik Krizi (12-18 yaş)
Ergenlik döneminde gencin yaşadığı temel karmaşa, kimlik kazanmaya karşı kimlik krizidir. Bu dönemi başarılı bir biçimde tamamlamış olan bir gençten, kendine özgü olumlu bir kimlik duygusu geliştirebilmesi beklenir.
Ergenlik Sonrası Yaşanan Karmaşalar
Erikson, ergenlik döneminden sonra bireyin genç yetişkinlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemlerinde üç farklı karmaşa daha yaşadığını belirterek sırası ile bunları yakınlığa karşı-yalıtılmışlık, üretkenliğe karşı-durgunluk ve benlik bütünlüğüne karşı-umutsuzluk olarak adlandırmıştır.
Psikososyal Gelişim Kuramının Eğitim Açısından Sonuçları
Erikson’a göre erken çocukluk döneminde, ana-baba ile çocuk arasındaki ilişkiler kişilik gelişimi açısından önemli değildir.Erikson'un kuramından çıkarılması gereken önemli bir sonuç,öğretmenin bireyin kişilik gelişimini kolaylaştırmada ya da zorlaştırmada önemli olduğudur. Bu bakımdan okul öncesi öğretmenleri, çocuğun girişimcilik duyguları geliştirebilmesi için,destek ve ana-babalara da yol gösterici olmaları gerekmektedir.
