’Tb& Srlg'íx
41 b a h a rın d a A nadolu’y a gönüllü göç
İstanbul boşaltılıyor
1941 baharında Alman ordusu Bulgaristan-Türkiye sınırına
ulaşırken, savaş tehlikesi, ülkenin en kalabalık kenti
İstanbul’da yoğun bir göç olayı yaşanmasına yol açıyordu.
Er t a n Ün a l
İstanbul’dan Anadolu’ ya giden ilk kafile İnebolu’ da halk tarafından karşılanmış, Cumhuriyet gazetesi 4 Mayıs 1941 tarihli nüshasında olayı, ‘Taş rıhtım üzerinde Anadolu ile İstanbul sarmaş dolaş oluyordu’ başlığıyla vermişti.
A
lman orduları 1941 baharında Balkanlar üzerine bir çığ gibi inerken Türkiye’deki gergin bekleyiş son haddini bulmuştu. 1939 yılından bu yana ‘Yıldırım Savaşı’ takti ğiyle çeşitli cephelerde peş peşe zaferler kazanan Alman ordusu nun tümenleri, Romanya’yı işgal ettikten sonra Bulgaristan içle rinde ilerlemeye başlamışlardı.Türkiye savaşa girmemişti; ama muhtemel bir düşman saldı rısını durdurmak amacıyla Kırk- lareli ve Edirne’den geçen, daha sonra da Çatalca’ya kadar uzatı lan ‘Çakmak Savunma Hattı’nı kurmuş, Edirne ve Uzunköprü yakınlarındaki demiryolu köp
rüleri havaya uçurulmuştu. Bo ğazlar çevresindeki 6 ilde olağa nüstü hal ilan edilmiş, araların da İstanbul’un da bulunduğu çe şitli illerde ‘karartma’ uygula masına geçilmişti.
Türkiye’ye sıçraması an me selesi olan savaşın getirdiği eko nomik sıkıntılar da kendini his settirmeye başlamıştı. Yazar Ok tay Akbal’ın deyimiyle, önce ek mekler bozulmuş, çavdar, arpa, buğday karışımı tek tip ekmek uygulamasına geçilmiş, bazı te mel tüketim maddeleri de kayıp lara karışarak karaborsaya düş müştü. Alelacele kurulan fiyat denetimi komisyonunun kara borsayı önleme çabaları da ye tersiz kalmaktaydı.
6 2 • Popüler TARİH / Mayıs 2001
VALİLİĞİN KARARI
İstanbul halkı bu sıkıntılara sessizce katlanmaktaydı; ama zi hinlerde şekillenen korku dolu bir soru cevapsız kalıyordu: Tür kiye savaşa girecek miydi? Ya da Alman ordularının saldırısıyla savaşa girmek zorunda kalacak mıydı? Uzayıp giden, bir türlü bitmek bilmeyen karartma gece lerinde herkes radyo başında, sağlıklı ve doğru bir haber alma ya çalışıyor, tedirginlik giderek artıyordu.
Sinirleri gittikçe geren bu or tamda, 10 Nisan 1941 günü ga zetelerde yayımlanan bir haber halkı büsbütün heyecana verdi. Elaberde şöyle deniliyordu:
" İstanbul halkından Anado lu’da akrabası olanlar ile arzu edenler hükümet vesaiti (aracı) ile meccani (parasız) olarak Anado lu’ya nakledilecektir, isteyenler 15 Nisan 1941 tarihine kadar kaymakamlıklara başvuracaklar dır. İstanbul’da oturan ve başka bir işi ve gücü olmayıp da aldığı tekaüt (emekli) maaşı ile geçinen ve sefer görev emri bulunmayan mülki ve askeri mütekaitlerle (emeklilerle) dul ve yetimlerin ai leleriyle birlikte Trakya, İzmir, Erzurum, Ankara hariç olmak üzere istedikleri yerlerin iskele ve istasyonlarına kadar devlete ait vapur ve trenlerle nüfus başına 50 kiloya kadar yükleriyle birlik te nakillerinin yapılması uygun görülmüştür..."
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
