Yazla birlikte, Yay Tak›my›ld›z›’nda yer alan Samanayolu’nun merkezi de art›k gece gökyü-zünde yükselmeye bafllar. Gökadam›z›n merkezi-ne do¤ru bakt›kça, derin gökyüzü cisimlerinin, özellikle de aç›k y›ld›z kümelerinin say›lar›n›n art-t›¤›n› görürüz. Bunun nedeni, gökada merkezi-nin, kollar›na oranla daha yo¤un bir bölge olma-s›. Ayr›ca, küresel y›ld›z kümeleri de gökada mer-kezinin yak›nlar›nda görülür. Çünkü, küresel kü-meler, gökada düzleminde de¤il, onun d›fl›nda ve merkezi topa¤›n içinde, merkeze yaklaflt›kça ar-tan say›da bulunurlar.
Küresel y›ld›z kümelerini birer uydu gökada gibi düflünebiliriz. Bu kümeler, 10.000 ila 10 milyon aras›nda y›ld›z içerirler. Gökadam›zda, yaklafl›k 200 kadar küresel küme bulunuyor. Bu kümelerin bir bölümü, bir dürbünle görülebile-cek kadar parlak. ‹deal koflullarda ç›plak gözle bile görmeyi deneyebilirsiniz. ‹flte, bu ay gözlem için çok iyi konumda olan küresel kümelerden birkaç örnek:
M3: Epeyce uzakta yer almas›na karfl›n, içer-di¤i yaklafl›k 500.000 y›ld›z sayesinde, parlakl›¤› ç›plak gözün görme s›n›r›ndad›r. M3, gökbilimci-lerin üzerinde s›kça çal›flt›¤› bir gökcismi. Bunun en önemli nedenlerinden biri, bu kümenin çok say›da RR Lir türü de¤i-flen y›ld›z içermesi. RR Lir de¤ide¤i-flen y›ld›zlar›, özellikle küresel küme-lerin uzakl›klar›n›n hesaplan-mas›nda kullan›l›yorlar. M3’ü gözlemek için, en basit dür-bün bile yeterli olur. Uygun koflullarda, ç›plak gözle bi-le bu kümeyi gökyüzünde seçebilirsiniz.
M5: Görünür büyük-lü¤ü ve parlakl›¤› sayesin-de, en çok gözlenen gök-cisimleri aras›ndad›r. Bu küme, ayn› zamanda gök-yüzündeki en yafll› küresel kümelerden biri. Küme, ger-çekte de büyük say›labilecek bir çapa (125 ›fl›k y›l›) sahip. M5’in bir özelli¤i, tam olarak küresel de¤il, çok belirgin olmasa da eliptik yap›da oluflu. Küme, par-lakl›¤› sayesinde de, uygun koflullarda ç›plak gözle seçilebilir.
M13: Kuflkusuz, küresel kümelerin en ün-lüsü, en çok gözlenenlerinden biri. “Herkül Kü-mesi” ya da “Büyük Küme” olarak da bilinen M13, 165 ›fl›k y›l› çap›yla gerçekten de büyük bir küme. M13’ün bir milyondan fazla y›ld›z içerdi¤i
düflünülüyor. Dünya D›fl› Ak›ll› Varl›klar› Araflt›r-ma Projesi (SETI) kapsam›nda, 1974 y›l›nda, M13 içinde bulunmas› olas› "uzayl›lara" Arecibo Radyo Teleskopu’yla ilk radyo mesajlar›ndan biri gönderilmiflti.
Kümenin en popüler gökcisimlerinden biri ol-mas›n›n bir nedeni de, gökyüzünde kolay buluna-bilmesi. Kümeyi Herkül’ün gövdesini oluflturan dört y›ld›zdan yararlanarak kolayca bulabilirsiniz.
Anlatt›¤›m›z kümelerin gökyüzündeki konum-lar›, gökyüzünün genel görünümünü gösteren afla¤›daki haritada iflaretli.
Haziran’da Gezegenler ve Ay
Hava karard›¤›nda, Mars ve Satürn, bat› uf-ku üzerinde yer al›yorlar. Satürn, gökyüzünün y›l-d›zlardan oluflan zeminiyle birlikte her gün biraz daha alçal›yor. Mars’sa, daha yavafl bir alçal›flla, y›ld›zl› zemine göre do¤uya do¤ru ilerliyor. Bu durum, gün geçtikçe iki gezegeni birbirine yak-laflt›r›yor. Ay›n bafl›nda, iki gezegenin aras›ndaki aç›sal uzakl›k 8 derece kadar.13 Haziran’da, iki gezegen de M44 Ar›kova-n› y›ld›z kümesine yaklafl›k 1,5 dereceyle eflit uzakl›kta bulunacaklar. Küme, iki gezegenin he-men hehe-men aras›nda olacak. 15 Haziran’da, Mars Ar›kovan›’n›n tam ortas›nda yer alacak. Sa-türn ve Mars, 17 ve 18 Haziran’da birbirlerine yaklafl›k yar›m derece uzakl›kta bulunacaklar. Bir teleskopla, iki gezegen birden ayn› anda görülebilir. Bir dürbünle ya da genifl aç›-y› gösteren küçük bir teleskopla, iki gezegene ilave olarak Ar›kovan› da
görüfl alan›na girer.
Ay›n ilerleyen günlerinde, Sa-türn daha h›zl› olmak üzere, iki gezegen de alçalmay› sür-dürecekler. Ay sonuna do¤-ru, alacakaranl›¤›n biti-minden k›sa süre sonra batt›klar› için, art›k geze-genleri gözlemek için sü-re k›s›tl›.
Jüpiter, gökyüzünde fazla yükselmese de, gözlem için uygun konumda. Ak-flam hava karard›ktan son-ra. Güneybat› ufku üzerinde yer al›yor ve sabaha do¤ru ba-t›yor.
Merkür, ay›n ortalar›na do¤ru akflam gökyüzünde beliriyor. Bu s›-rada, gezegeni gökyüzünde bulabil-mek için birbirine iyice yak›nlaflm›fl olan Satürn ve Mars’›n sa¤ alt›na do¤ru bakmak yeterli. Gezegen, ay sonuna kadar yükselimini korusa da, parlakl›¤› giderek azal›yor.
Ay, 3 Haziran’da ilkdördün, 11 Haziran’da dolunay, 18 Haziran’da sondördün, 25 Hazi-ran’da yeniay evrelerinden geçecek.
1 Haziran saat 23:00, 15 Haziran saat 22:00, 30 Haziran saat 21:00’de gökyüzünün genel görünümü.
