3 Ekim’de, yaklafl›k 4 dakika sürecek bir hal-kal› Günefl tutulmas› gerçekleflecek. Bu tutulma ülkemizden parçal› tutulma olarak gözlenebile-cek. Halkal› Günefl tutulmas› s›ras›nda Ay, yeryü-züne uzak konumda yer ald›¤›ndan, Günefl’in ta-mam›n› örtemez. Ay, Günefl’in önünden geçerken Günefl diskinin kenarlar› bir halka gibi görünür. Bu tutulma s›ras›nda, halkal› tutulma hatt›nda Günefl’in yaklafl›k % 90’› örtülecek. Halkal› tutul-ma, Atlantik Okyanusu’nda bafllay›p, ‹spanya ve Portekiz’den geçerek, Afrika’y› kat ettikten son-ra Hint Okyanusu’nda sona erecek.
Parçal› tutulma, konuma göre de¤ifliklik gös-termekle birlikte, ülkemizde 11:20 civar›nda bafl-layacak. 12:50 civar›, Günefl’in ortalama % 43’ü örtülmüfl olacak. Yine, örtülme miktar› da konu-ma göre de¤ifliyor. Güneybat›’da örtülme daha fazla olurken, kuzeybat›da daha az olacak. 14:10 civar›, tutulma tümüyle sona erecek.
Günefl tutulmalar›n› güvenilir bir Günefl filtre-si olmadan kefiltre-sinlikle ç›plak gözle, dürbünle ya da teleskopla izlemeyin. Bunun yerine Günefl’in görüntüsünü bir kartona açaca¤›n›z i¤ne deli¤in-den, bir dürbün ya da teleskopun gözmerce¤in-den yere ya da duvara düflürebilirsiniz. Yine, kü-çük bir aynayla Günefl’in görüntüsünü uzakta-ki bir duvara yans›tabilirsiniz.
Gezegenler
Venüs, akflam gökyüzünde ilk dikkati çeken gezegen. Güneydo-¤u ufku üzerinde pek de yük-sekte yer almamas›na karfl›n, parlakl›¤› sayesinde gözden kaçm›yor. Aylard›r ufkun üzerindeki yükselimini ko-ruyan Venüs, bu ay ve Ka-s›m ay› süresince ufkun üzerinde biraz yüksele-cek. Bu s›ralar, Venüs’ü gözlemenin en iyi zaman-lar›.
Uzunca bir süredir ak-flam gökyüzünde bulunan Jüpiter, ay›n ilk günlerinde hala akflam gökyüzünde. An-cak, art›k alacakaranl›kta ufka çok yak›n konumda yer ald›¤›n-dan gezegeni görebilmek çok zor. Bat›-güneybat› ufku üzerinde yer alan gezegeni gökyüzünde bulmak için bir dürbün yard›mc› olabilir. Jüpiter, ay›n son haftas› sabah gökyüzüne geçmifl olacak ve önü-müzdeki ay sabah gökyüzünde de olsa yeniden gözlenebilecek konuma gelecek.
Merkür, ay süresince akflam gökyüzünde
yük-çok zor. Ay›n bafl›nda, Jüpiter ve Spika’yla yük-çok yak›n görünür konumda olaca¤› için bir dürbün-le gökyüzünde bulunmas› daha kolay olacak. 4 ekim akflam›, bir günlük hilal de bu gezegenlere efllik edecek. Hava aç›k, bat› ufku temiz olursa, günefl batt›ktan hemen sonra, bir dürbünle bu
yak›nlaflmay› görmeyi deneyebilirsiniz. Mars, Günefl batt›ktan yaklafl›k 2 saat sonra
do¤u-kuzeydo¤u ufkundan do¤uyor. Ay›n sonundaysa, hava karard›¤›nda, geze-gen do¤mufl oluyor. Mars, 29 Ekim’de gezegenimize en yak›n konumda olacak ve bu onun 2018’e kadar, en yak›n konu-mu olacak. (Ne yaz›k ki, bu günlerde dolaflan söylentideki gibi, dolunay kadar büyük görünmeyecek.) Bu yak›nlafl-ma s›ras›nda Mars A¤ustos 2003’teki kadar yak›n olma-sa da, gökyüzünde daha yük-sek konumda bulunmas› sa-yesinde, gözlem koflullar› te-leskoplu gözlemciler için 2003 y›l›nda oldu¤undan daha iyi olacak. Gezegenin parlakl›¤› bu s›rada -2.3 kadire kadar ç›ka-cak.
Yengeç Tak›my›ld›z›’nda bulunan Sa-türn, ay›n bafl›nda 02:00 civar›nda, ay sonunda da gece yar›s›ndan k›sa bir süre sonra do¤uyor. Gezegeni görmek için do¤u-kuzeydo¤u ufku üzerine bakmak gerekiyor.
Ay, 3 Ekim’de yeniay, 10 Ekim’de ilkdördün, 17 Ekim’de dolunay, 25 Ekim’de sondördün hal-lerinden geçecek.
1 Ekim saat 23:00, 15 Ekim saat 22:00, 31 Ekim saat 21:00’de gökyüzünün genel görünümü.
3 Ekim’de Halkal› Günefl Tutulmas›
Gökyüzü
A l p A k o ¤ l u
109
Ekim 2005 B‹L‹MveTEKN‹K
selmesine karfl›n ufuktan çok az yükseliyor. Ay sonunda gezegen günbat›m›ndan yaklafl›k 30 da-kika sonra bat›yor. Gezegeni ç›plak gözle seçmek
Kraliçe Perseus Bo¤a Üçgen O¤lak Bal›klar Arabac› Koç Balina Kova Andromeda Kanatl› At Güneybal›¤› Kral Büyük Ay› Yay Kalkan Kartal Yunus Herkül Y›lanc› Ku¤u Lir Küçük Ay› KUZEY GÜNEY DO⁄U Ejderha Çoban Zürafa Vaflak Kutupy›ld›z› Deneb Altair Vega Kapella Aldebaran Fomalhaut BATI Mars % 20 % 40 % 60 % 80 Tutulman›n Merkezi Halkal› Tutulma Hatt›
