BAROK SANAT VE GİYİM MODASINA ETKİSİ
HAMİYET ÇAMUR
YÜKSEK LİSANS TEZİ
UYGULAMALI SANATLAR EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren yirmi dört (24) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN
Adı : Hamiyet Soyadı : ÇAMUR
Bölümü : Mesleki Resim-İş Eğitimi İmza :
Teslim Tarihi :
TEZİN:
Türkçe Adı: BAROK SANAT VE GİYİM MODASINA ETKİSİ
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yaralandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Hamiyet ÇAMUR
iii
Jüri Onay Sayfası
Hamiyet ÇAMUR tarafından hazırlanan “Barok Sanat ve Giyim Moda’sına Etkisi” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği/ oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman: Doç. Dr. K. Özlem ALP ………
(Uygulamalı Sanatlar Ana Bilim Dalı, Gazi Üniversitesi)
Başkan: Prof. Atilla İLKYAZ ………
(Uygulamalı Sanatlar Ana Bilim Dalı, Gazi Üniversitesi)
Üye: Yrd. Doç. Dr. Emel ERTÜRK ………
(Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık, Atılım Üniversitesi)
Tez Savunma Tarihi: …05…/…08…./…2015
Bu tezin Uygulamalı Sanatlar Ana Bilim Dalı’nda Yüksek Lisan tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Prof. Dr. Servet KARABAĞ ……….. Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü
iv
v
TEŞEKKÜR
Böyle bir çalışmaya yönelmemi sağlayan ve hazırlanması sırasında büyük anlayış, yardım ve destek gördüğüm hocam, Sayın Doç. Dr. K. Özlem ALP’e, Barok modası ile ilgili kriterleri belirlemem konusunda benden desteklerini esirgemeyen ve zamanlarını ayırarak kendileriyle röportaj yaptığım değerli alan uzmanları; öğretim görevlisi Serdar Egemen NADASBAŞ’a, Yrd. Doç. Dr. Sıdıka ARLI’ya, modacı Begüm SALİHOĞLUNA’na modacı Muammer KETENCİ’ye ve emekleri geçen tüm değerli hocalarıma sonsuz teşekkürlerimi ve şükranlarımı sunarım. Maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen başta annem Hanım ÇAMUR’a, abim Metin ÇAMUR’a, teşekkürü borç bilirim. Ayrıca çalışma esnasında desteğini esirgemeyen sevgili eniştem Yasin ASLAN’a, manevi desteklerini esirgemeyen arkadaşlarım Hatice POLAT’a, Arzu YILDIZ’a ve Özlem DAĞ’a ayrıca teşekkür ederim.
vi
BAROK SANAT VE GİYİM MODASINA ETKİSİ
(Yüksek Lisans Tezi)
Hamiyet ÇAMUR
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Mayıs 2015
ÖZ
Araştırmanın temel amacı, Barok sanatın günümüz (2000-2014) giyim modasında yansımalarını araştırmak, bu akımdan etkilenerek Barok Sanat’ın karakteristik özelliklerini tasarımlarına yansıtan yerli ve yabancı modacıların tasarımları hakkında bilgi vermektir. Araştırma evreni, Barok sanatın karakteristik özelliklerini kıyafet tasarımlarına yansıtan moda tasarımcıların tasarımlarından (2000-2014) ve barok modasına ilişkin alan uzman görüşlerinden oluşmaktadır. Araştırma örneklem grubunu ise toplam 55 moda giysi ürün örneği ve 4 uzman görüşü oluşturmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre, geçmişten günümüze gelişim gösteren moda birçok kaynaktan beslenerek farklı bir ivme kazanmıştır. Geçmişten günümüze; toplumların, geleneklerin, olayların büyülü bir aynası olan modayı savaşlar, barışlar, buluşlar ve sanat olayları her açıdan etkilemiştir. Birçok kaynaktan beslenen moda son yıllarda, özellikle sanat akımlarından etkilenerek yön değiştirmeye başlamış, sanatın kültürel mirası ve zenginliği günümüz giyim modasına şekil ve yön vermiştir. Bu bağlamda modacıların içsel duyumlarıyla yoğrulan sanatın biçimsel özellikleri modada çeşitlilik ve zenginlik yaratmış ve Barok dönem sanat zenginliği günümüzde birçok modacıya ilham kaynağı olmuştur.
Elde edilen verilere göre, günümüz giyim modasını (2000-2014) barok yapan kiterlere göre görseller değerledirildiğinde; ayrıntılı işçiliklerin yer aldığı, süslü ve ihtişamlı giysilerin tasarlandığı, açık, parlak, simli renkler ve koyu renklerin bir arada kullanıldığı, özellikle
vii
siyah ve altın birlikteliği, dantel, kadife, brokar, goblen, jakarlı, parlak ve yaldızlı kumaşların kullanıldığı, inci, boncuk, pul, payet, zımba, taş, iplik vb. malzemelerle desenli işlemelerin yapıldığı hemen hemen bütün örneklerde ön plandadır. Bazı tasarımlarda ise, kendinden dokulu ve desenli kumaşlarda iri çiçek desenlerinin yer aldığı, kemer, küpe, bilezik, çanta gibi aksesuarların altın, inci gibi malzemelerle süslendiği, çiçek, inci ve altınla bezenen baş süslemelerinin koleksiyonları tamamlayan parçalar olarak yer aldığı ve çok az da olsa ruhani ve mitolojik figürlere birkaç tasarımda yer verildiği gözlenmiştir.
Bilim Kodu :
Anahtar Kelimeler : Barok Dönem, Barok Sanat, Barok Modası, Moda Sayfa adedi : 191
viii
BAROQUE ART AND IT’S EFFECT TO CLOTHING FASHION
(Master Thesis)
Hamiyet ÇAMUR
GAZİ UNIVERSITY
INSTITUTE OF EDUCATION SCIENCES
May 2015
ABSTRACT
The main purpose of the research is to investigate the Baroque art’s (2000-2014) reflection on today’s clothing fashion, and to give information about the designs of domestic and foreign fashion designers who were influenced by this movement and reflected the characteristics of Baroque art on their designs. Research universe, is composed of the designs of fashion designers reflected the characteristics of Baroque (2000-2014) art on their clothing designs and expert opinions regarding the baroque fashion. The research sample consisted of a total of 55 fashion clothing product samples and four expert opinion. According to the survey, fashion that indicating a development from past to the present
gained a new impetus by feeding from many sources. From past to present; wars, peace,
inventions and art events have affected the fashion in every aspect that is a magical mirror of society, traditions, and events. Fashion feeding from many sources in recent years, particularly influenced by the art movement and began to change direction, cultural heritage and wealth of art shaped and gave direction to today's fashion clothing. In this context, the formal characteristics of the fashion designer's art mixed with the internal sense of diversity, it has created wealth and the richness of the Baroque period of art has been a source of inspiration to many designers today.
According to the obtained data, when visuals evaluated according to criteria that makes
today's fashion wear (2000-2014) baroque ; involving additional labor, we can see that; the
ix
bright, silvery color and a combination of dark colors used , especially black and gold combination, lace, velvet, brocade, tapestry, jacquard, that uses bright and gilded fabrics, pearls, beads, sequins, punches, blocks, yarns and so on. In almost all instances in which the pattern of processing the material is in the foreground. In some designs,it has been observed that; the large flower patterns located on self-textured fabric and chintz in which, belts, earrings, bracelets, gold accessories such as handbags, decorated with materials such as pearls, flowers, decorated with head adornment where as complementary parts, and very slightly spiritual and mythological figures were given in a number of designs.
Science Code:
Keywords: Baroque, Baroque Art, Baroque Fashion, Fashion Number of Pages: 191
x
İÇİNDEKİLER
TELİF HAKKI VE TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU……….i
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI………..ii
JÜRİ ONAY SAYFASI……….iii
İTHAF SAYFASI………...iv
TEŞEKKÜR SAYFASI………...v
ÖZ………vi
ABSTRACT………..viii
İÇİNDEKİLER………x
ŞEKİLLER LİSTESİ………...xiv
TABLOLAR LİSTESİ………xxii
BÖLÜM I………1
GİRİŞ………1
1.1. Problem Durumu………1
1.2. Araştırmanın Amacı………..…4
1.3. Araştırmanın Önemi………..…4
1.4. Varsayımlar………...…4
1.5. Sınırlılıklar………5
1.6. Tanımlar……….…5
xi
BÖLÜM II
İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ………..7
BÖLÜM III………...…11
BAROK DÖNEME GENEL BAKIŞ………...11
3.1. Barok Dönemin Genel Özellikleri………11
3.2. Barok’un Doğuşu ve İtalya...13
3.3.Barok Sanatın Biçime Yönelik Yenilikleri ve Öncü
Sanatçıları………...15
3.3.1. Barok Resim………..………16
3.3.2. Barok Heykel………28
3.3.3. Barok Mimari………...34
BÖLÜM IV
BAROK SANAT VE MODA………...49
4.1. Giyim Modasında Barok Sanat Etkileri ve Postmodern
Yaklaşım………...49
4.2. Barok Dönemde Giyim Kuşam………...52
4.3. Bir Eseri Barok Yapan Kriterler (Kaynaklara Dayalı)………..61
BÖLÜM V
5. YÖNTEM ...63
5.1. Araştırma Modeli...63
5.2. Çalışma Grubu/ Evreni...63
5.3. Verileri Toplama Teknikleri...64
xii
BÖLÜM VI
6. BULGULAR VE YORUM ...67
6.1. Konu Alanı Uzmanlarının Günümüz Giyim Modasında (2000-2014)
Barok Sanatın Etkisi’ne Yönelik Görüşleri………67
6.2. Çağdaş Moda Tasarımcılarının Tasarımlarındaki Barok Etkiler
(2000-2014 )….………...72
6.2.1. Dolce&Gabbana………...……...73
6.2.2.Balmain………...103
6.2.3. Chanel………...113
6.2.4. Alexander Mcqueen………120
6.2.5. Aquilano.Rimondi………...125
6.2.6. Roberto Cavalli and Eva Duringer (Eşi)………...129
6.2.7. Oscar De la Renta……….………...131
6.2.8. Valentino………..136
6.2.9. Lanvin, Jeanne………...142
6.2.10. Emilio Pucci………...146
6.2.11.Versace, Gianni………...149
6.2.12.Zuhair Murad………...153
6.2.13. Dilek Hanif………...160
6.2.14. Begüm Salihoğlu………162
6.2.15. Muammer Ketenci……….165
6.3. Genel Değerlendirme………..………...167
xiii
BÖLÜM VII
7. SONUÇ VE ÖNERİLER ...169
7.1. Sonuç ...169
7.2. Öneriler ...174
KAYNAKLAR………175
EKLER………189
Ek-1: Konu Alan Uzmanlarına Uygulanan Görüşme ………189
xiv
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1. Andrea Pozzo S. Ignazio Kilisesi Barok tavan süslemesi ayrıntı………...17
Şekil 2. Aziz Paul'un Hristiyan Oluşu 1600 / 237x 189 cm/ahşap üzeri yağlıboyabulunduğu yer: Özel Koleksiyon / Roma – İtalya ……….18
Şekil 3. Aziz Jerome 1606 orijinal ebadı: 112 x 157 cm tekniği: tuval üzeri yağlıboya/ bulunduğu yer: Galleria Borghese / Roma - İtalya ………19
Resim 4. Prenses, Marie de'Medici Dönemi Louvre, Paris ,………..20
Şekil 5. Aşk Bahçesi,1632; Prado Madrid...21
Resim 6. Rubens, İlk eşi İsabella Brant’la Kendi Portresi,1609,………22
Şekil 7. Gümüşlü Giysileriyle IV. Felipe, 1631/32 tuval üzerine yağlı boya199,5x113cm The Trustees of the National Gallery, Londra ………..23
Şekil 8. Kraliçe Mariana 1652/53 tuval üzerine yağlı boya, 234 x 131,5 cm Museo del Prado Madrid, ……….24
Şekil 9. Velazquez, Las Meninas (Nedimeler), 1656 / 57 tuval üzerine yağlı boya, 318 x 276 cm. Prado Müzesi, Madrid, ………..24
xv
Şekil 10 . Rembrandt (1606–1669), Minerva, 1631, yağlı boya, 60.5 x 49 cm, Gemälde
Galerie, Berlin ……….26
Şekil 11. Dr. Tulp’un Anatomi Dersi, 1632………...27
Şekil 12. Apollon ve Daphne, ( 1616-1625) ,Galeri Borghese, Roma………...29
Şekil 13. Roma S. Angelo Köprüsü heykelleri………...30
Şekil 14. Versay Sarayı………...31
Şekil 15. Sütun görevi gören heykeller Johann Lukas von Hıldebrand ……….31
Şekil 16. Roma Sen Piyer Kilisesi Baldachin, St. Peter’s, Vatican City, by Gian,1624–33, ...32
Şekil 17. Bernini Roma Sen Piyer Kilisesi Baldachin, St. Peter’s, Vatican City, by Gian Lorenzo Bernini, 1624–33………....33
Şekil 18. Gesu Kilisesi Roma 1568-1574………...…35
Şekil 19. San Pietro Kilisesi Baldaken………...36
Şekil 20. Chiesa di Sant'Andrea al Quirinale - 1658-1661, Gian Lorenzo Bernini ……....37
Şekil 21. Chiesa di Sant'Andrea al Quirinale-1658-1661,Gian Lorenzo Bernini (iç mekan), …….……….…37
Şekil 22. Sant Ivo della Sapienza Kilisesi Roma (1642-1660), ………38
Şekil 23. Borromini, Sant Agnese Kilisesi (1653-1657) ………...39
Şekil 24. Borromini, Sant Agnese Kilisesinin kubbe içi (1653-1657) (iç görünüş)……....40
xvi
Şekil 26. Pedro de Ribera, San Fernando Öksüzler Yurdunu ön yüzü, Madrid (1722-1726),
………..42
Şekil 27. Narciso Tome, Transparento Kapellası Toledo Katedrali, Toledo, (1721-1732)……….…43
Şekil 28. Versailles Sarayı,(1671-1682),Fransa, ……….44
Şekil 29. Versailles Sarayı Aynalar Galerisi………..45
Şekil 30. Johann Lukas von Hıldebrandt………...46
Şekil 31. Tarihi Fransız Şatosu Versailles Sarayı’ndan bir görünüm………...50
Şekil 32. Versailles Sarayı Aynalar Galerisi ………...51
Şekil33. Avusturya Anna, Fransa Kraliçesi, Portresi c.1622-1625………..53
Şekil 34. Peter Paul Rubens , İnfanta Isabella Clara Eugenia (1566-1633) …………...53
Şekil 35. Barok Dönem Kostüm Kaynak: (Elif Jülide Dereboy,………54
Şekil 36. 17. Yüzyıl Giyim ……….55
Şekil 37. Barok dönemi kadın giysisi ………...55
Şekil 38. Barok Dönem (Fransa) kadın kostümü ……….56
Şekil 39. Barok Dönem Kostüm ………...57
Şekil 40. Krinolin Örnekleri ……….…..57
xvii
Şekil 42. Barok Dönem Erkek Giyimi………59
Şekil 43. Barok Dönem İtalya Erkek Kostümü ………60
Şekil 44. Dolce & Gabbana Sonbahar 2011 Hazır Giyim (Ready-to-Wear )D&G……...74
Şekil 45. Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Erkek Giyim (Menswear)……….…75
Şekil 46. Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Erkek Giyim ………....76
Şekil 47. Salon, Palazzo Butera, Elia Interguglielmi tarafından boyanmış,………76
Şekil 48. Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim (Ready-to- Wear)………77
Şekil 49. Dolce & Gabbana Sonbahar 2012Hazır Giyim ………..78
Şekil 50. Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim (Ready-to-Wear)……….79
Şekil 51. Gesu Kilisesi Roma 1568-1574………..………….…….80
Şekil 52. Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim http://www.style.com/...82
Şekil 53. Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim……….….……84
Şekil 54. Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim (Ready-to-Wear)……….……86
Şekil 55. İlham: Sicilya iç Mimari, Putti, (Putti, Gaspare Fumagalli tarafından boyanmış fresk detayları), Palazzo Bongiorno, Palermo……….……….……86
Şekil 56. Sonbahar 2012 Hazır Giyim (Ready-to-Wear) Dolce & Gabbana…….….……87
Şekil 57. Tracing Inspirations: Baroque Friezes And Stucco Work………….……...……89
Şekil 58. Sonbahar 2012 Hazır Giyim (Ready-to-Wear) Dolce & Gabbana……….….…90
xviii
Şekil 60. Sonbahar 2013 Erkek Giyim (Menswear) ………..……….…92
Şekil 61. Sicilya Monreale Katedrali ………...……93 Şekil 62. Dolce & Gabbana Sonbahar 2013 Hazır Giyim (Ready-to-Wear )……..……94
Şekil 63. Dolce & Gabbana Sonbahar 2013 Hazır Giyim (Ready-to-Wear )……….…95
Şekil 64. Dolce & Gabbana Sonbahar 2013 Hazır Giyim (Ready-to-Wear )………96
Şekil 65. Dolce & Gabbana Sonbahar 2014 Hazır Giyim (Ready To Wear)….………….98 Şekil 66. Dolce & Gabbana Sonbahar 2014 Hazır Giyim (Ready To Wear)….………….99 Şekil 67. Barok Detaylı Diğer Parçalar ………100
Şekil 68. Çanta, Dolce Gabbana ………101
Şekil 69. Balmain Sonbahar 2010 Hazir Giyim (Ready-To-Wear) Christophe
Decarnin……….104 Şekil 70. Sonbahar 2012 Hazır Giyim ( Ready-to-Wear) Balmain Olivier Rousteing
………....105 Şekil 71. Kaynak: The Use Of Platinum By Carl Fabergi New Evıdence From The Desıgn Books Of Holmstrom By Stephen R. Dale Wartski Limited, Grafton Street, London, …106
Şekil 72. Sonbahar 2012 Hazır Giyim ( Ready-to-Wear) Balmain Olivier Rousteing …107 Şekil 73. Versay Sarayı,1682, Fransa………....……107 Şekil 74. Sonbahar 2012 Hazır Giyim ( Ready-to-Wear) Balmain Olivier Roustein….109 Şekil 75. Sonbahar 2012 Hazır Giyim Balmain Olivier Rousteing ………...……110
xix
Şekil 76. Versailles SarayıPenceresi,………..………..110
Şekil 77. Sonbahar 2012 Hazır Giyim ( Ready-to-Wear) Balmain Olivier Rousteing ...111
Şekil 78. Karl Lagerfeld Chanel 2010 İlkbahar- Yaz Koleksiyonu ParisCoutureHaftası- Chanel ………114
Şekil 79. Chanel Sonbahar 2014 Couture ………...………115
Şekil 80. Chanel Sonbahar 2014 Couture……….……116
Şekil 81. Chanel Sonbahar 2014 Couture ………...………118
Şekil 82. Alexander McQueen Sonbahar 2010 Hazır Giyim ( Ready-to-Wear)……....…120
Şekil 83. Alexander McQueen Sonbahar 2010 Hazır Giyim………122
Şekil 84. Alexander McQueen Sonbahar 2013 Hazır Giyim ………123
Şekil 85. 2012/Aquilano-Rimondi-Sonbahar-2012-………..……126
Şekil 86. Aquilano. Rimondi Sonbahar 2012 Hazır Giyim………..……127
Şekil 87. Aquilano. Rimondi Sonbahar 2012 Hazır Giyim…………..………128
Şekil 88. Roberto Cavalli and Eva Duringer (eşi) Sonbahar 2012 Ready-to-Wear ……..130
Şekil 89. Oscar De la Renta Sonbahar 2012 Hazır Giyim ………131
Şekil 90. Oscar De la Renta Sonbahar 2012 Hazır Giyim ………132
Şekil 91. Oscar De la Renta Sonbahar 2013 Hazır Giyim……….…………133
Şekil 92. Oscar De la Renta Sonbahar 2013 Hazır Giyim ………134
xx
Şekil 94. Valentino - Haute Couture - Runway Collection – Kadın -Sonbahar / Kış
2013………..…………...138
Şekil 95. Valentino - Haute Couture - Runway Collection – Kadın -Sonbahar / Kış 2013………139
Şekil 96. Johannes Vermeer -44.5 cm × 39 cm (175 in × 15 in)-Yağlıboya-Mauritshuis, Lahey 1665……….………140
Şekil 97. Lanvin – Hazır Giyim ( Ready-to-Wear )- Runway Collection - Kadın Sonbahar / Kış 2012 ( Tasarımcı: Alber Elbaz )………..…………142
Şekil 98. Lanvin – Hazır Giyim ( Ready-to-Wear )- Runway Collection - Kadın Sonbahar / Kış 2012 ( Tasarımcı: Alber Elbaz )………143
Şekil 99. Emilio Pucci Sonbahar 2011 Hazır Giyim (Peter Dundas)…..………146
Şekil 100. Emilio Pucci Sonbahar 2011 Hazır Giyim (Peter Dundas) ………147
Şekil 101. Versace Pre-Fall 2013 (Sonbahar Öncesi)………...150
Şekil 102. Metropolitan Müzesi, New York, André-Charles Boulle, 1710 ………..……150
Şekil 103. Versace Pre-Fall 2013 (Sonbahar Öncesi)………...…151
Şekil 104. Zuhair Murad - Haute Couture - Runway Collection –Women İlkbahar /Yaz 2010……….…………...154
Şekil 105. Zuhair Murad - Haute Couture - Lookbook - İlkbahar / Yaz 2013……...…155
Şekil 106. Zuhair Murad - Haute Couture - Lookbook - İlkbahar / Yaz 2013 ………….157
xxi
Şekil 108. Dilek Hanif 2013 ilkbahar-Yaz
http://www.marieclaire.com.tr/son-krallik/... ...160
Şekil 109. Kaynak: http://www.dilekhanif.com/galeri-203/ilkbahar-yaz-2014...161 Şekil 110. Nymphenburg Saray’ı, Sarı oda, Almanya 1734 ……….161 Şekil 111. Begüm Salihoğlu 2012-2013 Sonbahar- Kış……….……….. 163 Şekil 112. Begüm Salihoğlu 2012-2013 Sonbahar- Kış ………..…164 Şekil 113. Muammer Ketenci………...165
xxii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1 2011Sonbahar Hazır Giyim Dolce & Gabbana………….……….74
Tablo 2 Dolce & Gabbana sonbahar 2012 Erkek Giyim……….75
Tablo 3 Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Erkek Giyim………76 Tablo 4 Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim……….77
Tablo 5 Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim……….79
Tablo 6 Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim ………...80
Tablo 7 Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim……….83
Tablo 8 Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim……….84
Tablo 9 Dolce & Gabbana Sonbahar 2012 Hazır Giyim……….86
Tablo 10 Sonbahar 2012 Hazır Giyim Dolce & Gabbana..……….88
Tablo 11 Dolce & Gabbana Sonbahar 2013 Erkek Giyim ………91
xxiii
Tablo 13 Dolce & Gabbana Sonbahar 2013 Hazır Giyim………94
Tablo 14 Dolce & Gabbana Sonbahar 2013 Hazır Giyim ...………..95
Tablo 15 Dolce & Gabbana Sonbahar 2013 Hazır Giyim ………...97
Tablo 16 Dolce & Gabbana Sonbahar 2014 Hazır Giyim………...98
Tablo 17 Dolce & Gabbana Sonbahar 2014 Hazır Giyim ……….99 Tablo 18 Barok Detaylı Diğer Parçalar ……….……...100
Tablo 19 Dolce&Gabbana’nın 2011-2014 Yılları Arası Alınan Toplam 18 Tasarımı….102
Tablo 20 Balmain Sonbahar 2010 Hazir Giyim Christophe Decarnin………..104
Tablo 21 Sonbahar 2012 Hazır Giyim Balmain Olivier Rousteing……….……….106
Tablo 22 Sonbahar 2012 Hazır Giyim Balmain Olivier Rousteing ……….…108
Tablo 23 Sonbahar 2012 Hazır Giyim Balmain Olivier Rousteing……….………….…109
Tablo 24 Sonbahar 2012 Hazır Giyim Balmain Olivier Rousteing ……….111
Tablo 25 Balmain’in 2010-2012 Yılları Arası Alınan Toplam 5 Tasarımı………...112
Tablo 26 Karl Lagerfeld Chanel 2010 İlkbahar- Yaz Koleksiyonu Paris Couture Haftası-
Chanel……….……114
Tablo 27 Chanel Sonbahar 2014 Couture ………...………115
xxiv
Tablo 29 Chanel Sonbahar 2014 Couture ………...118
Tablo 30 Chanel 2010-2014 Yılları Arası Alınan Toplam 4 Tasarımın Özeti……...119
Tablo 31 Alexander Mcqueen Sonbahar 2010 Hazır Giyim ………...…………..121
Tablo 32 Alexander Mcqueen Sonbahar 2010 Hazır Giyim……….……….122
Tablo 33 Alexander Mcqueen Sonbahar 2013 Hazır Giyim………...…….….124
Tablo 34 Alexander Mcqueen Sonbahar 2010-2013 Yılları Arası Koleksiyonlarından
Alınan Toplam 3 Tasarımın Özeti………... ………..…124
Tablo 35 Aquilano-Rimondi-Sonbahar-2012………..………..126
Tablo 36 Aquilano. Rimondi Sonbahar 2012 Hazır Giyim………..……….127
Tablo 37 Aquilano. Rimondi Sonbahar 2012’de Alınan Toplam 2 Tasarımın Özeti..….128
Tablo 38 Roberto Cavalli Ve Eva Duringer (Eşi) Sonbahar 2012………..……..130
Tablo 39 Oscar De La Renta Sonbahar 2012 Hazır Giyim ……….…….132
Tablo 40 Oscar De La Renta Sonbahar 2012 Hazır Giyim ……….…….133 Tablo 41 Oscar De La Renta Sonbahar 2013 Hazır Giyim………..………….…134
Tablo 42 Oscar De La Renta Sonbahar 2013 Hazır Giyim……….……..135
Tablo 43 Oscar De la Renta Markasının 2012-2013 Yılları Arası Alınan Toplam 4
Tasarımın Özeti………..……….…...135
xxv
Tablo 45 Valentino - Haute Couture - Runway Collection – Kadın -Sonbahar / Kış 2013 ………138
Tablo 46 Valentino - Haute Couture - Runway Collection – Kadın -Sonbahar / Kış 2013
………...139
Tablo 47 Valentino Markasının 2013 Yılına Ait AlınanToplam 3 Tasarımı’nı Özeti…..141
Tablo 48 Lanvin – Hazır Giyim ( Ready-To-Wear )- Runway Collection - Kadın Sonbahar
/ Kış………143 Tablo 49 Lanvin – Hazır Giyim ( Ready-To-Wear )- Runway Collection - Kadın Sonbahar
/ Kış………..………..144
Tablo 50 Lanvin modaevinin 2012 Yılına Ait AlınanToplam 2 Tasarımının Özeti ..…..144
Tablo 51 Emilio Pucci Sonbahar 2011 Hazır Giyim ………...146
Tablo 52 Emilio Pucci Sonbahar 2011 Hazır Giyim ………..……….147
Tablo 53 Emilio Pucci (Tasarımcı:Peter Dundas) Sonbahar 2011 Hazır Giyim
Koleksiyonundan Alınan 2 Tasarımın Özeti……….….148 Tablo 54 Versace Pre-Fall 2013 (Sonbahar Öncesi)………...……….….150 Tablo 55 Versace Pre-Fall 2013 (SonbaharÖncesi)………. 152 Tablo 56 Versace Pre-Fall 2013 (Sonbahar Öncesi) Koleksiyonundan Alınan 2 Tasarımın Özeti……….…………..152
xxvi
Tablo 57 Zuhair Murad-Haute Couture - Runway Collection –Women İlkbahar /Yaz-2010 ……….…………...154
Tablo 58 Zuhair Murad - haute couture - lookbook - ilkbahar / yaz 2013 ……….……..155
Tablo 59 Zuhair Murad - Haute Couture - Lookbook - İlkbahar / Yaz 2013………..…..157
Tablo 60 Zuhair Murad - Haute Couture - Lookbook - İlkbahar / Yaz 2013…...…….…158
Tablo 61 Zuhair Murad’ın 2010-2013 Yılları Arası Alınan Toplam 4 Tasarımın Özeti...159
Tablo 62 Dilek Hanif 2013 İlkbahar-Yaz……….….161 Tablo 63 Dilek Hanif İlkbahar-Yaz-2014………...………..162
Tablo 64 Begüm Salihoğlu 2012-2013 Sonbahar- Kış……….163
Tablo 65 Begüm Salihoğlu 2012-2013 Sonbahar- Kış…………...………..164
Tablo 66 Muammer Ketenci……….……….166 Tablo 67 Genel Tablo Genel Değerlendirme...….……….167
1
BÖLÜM I
GİRİŞ
“Barok Sanat ve Günümüz Giyim Modasına (2000-2014) Etkisi” konulu araştırmanın problemi açıklanmış, aynı zamanda amacı ve önemi verilmiştir. Araştırma ile ilgili varsayımlar, sınırlılıklar belirlenmiş ve kullanılan terimlerin tanımları açıklanmıştır.
1.1. Problem Durumu
Rönesans’tan sonra gelen 1600-1720 yılları arasında yer alan Portekizce “düzensiz İnci” anlamına gelen “Barocco” sözcüğünden türetilen, Avrupa sarayları ve büyük merkezlerinde abartılı gösteri zevkine uygun sanat olarak nitelendirilen döneme “Barok” adı verilmiştir (Dereboy, 2012, s. 113).
16. Yüzyılda sömürgeciliğin gelişimi ile birlikte Avrupa devletleri de gelişmiş, bu gelişim, sanat alanında da etkisini göstererek, sanatçının daha coşkulu, ihtişamlı, hisli eserler vermesini sağlamıştır. Ayrıca peyzajcılığın geliştiği bu dönem 17. yüzyıl başlarına doğru yeni bir sanat üslubu dönemi olarak kendini gösterecektir (Ercivan, 1966, s. 16).
17. yüzyıl başında Avrupa’da doğan yeni sanat üslubu Rönesans üslubundan ayrı, hatta ona tümüyle karşıt bir sanat üslubudur. Sanat tarihçileri, yalnız resim, heykel ve mimarlığı değil, öteki sanat dallarını da kapsayan, temelde Rönesans’tan farklı, yeni bir dünya görüşüne dayanan bu üsluba “Barok Sanat” adını vermişlerdir. Portekizce’de garip biçimli, eğri-büğrü incilere verilen bu küçültücü ad, aradan yüzyıl geçtiği halde Rönesans ilkelerine bağlılıkta direnen tutucu kişilerce konulmuştu (Yücel, 2013).
Barok sanat kendi dönemi içerisinde Reform hareketlerine karşı girişilen Katolik hareketinin bir sonucu olarak görülmektedir. Sanatsal düşünüş ve uygulama açısından
2
Rönesans’a da karşı bir duruş olarak görülmüştür. Dönemin Protestan eğilimine karşı Barok eserler kilisenin propaganda aracı olmuştur. Roma ve papalık çevresinde şekillenen ve Hıristiyan ruhunun yeniden kazanılmasını hedefleyen anlayış toplumun bir ruhsal kurtuluşu gibi gösterilmiş, bu duyarlılık ve duygusal yoğunluk Barok sanatı tetiklemiştir (Çetinkaya, 2007, s. 4-5).
Ayrıca 17. yüzyılda papaların ve kardinallerin sanat koruyuculuğu benzeri görülmemiş boyutlara ulaşmıştır. Görsel olarak çarpıcı ve çoğu zaman da klasik karşıtı olarak tanımlanan, zenginlik, güç, aşırılık ve savurganlıkla ifade edilen Barok sanat ve mimarisi, gerçekte Roma imparatorluğunun lüksüne ve varsıllığına çok şey borçludur. 17. Yüzyılın Roma’sında yaratılan üslup, dinsel inancın ve kilisenin dünyevi gücünün yayılmasında bir araç olmuş, Barok, eserlerin boyutlarında, malzemelerin bir araya getirilişinde, yanılsama ve dram kullanımında bilinçli olarak aşırıya kaçılmıştır (Hollıngsworth, s. 301).
Barok Dönem amansız karşıtlıkların, şiddetli savaşların ve büyük boyutlu toprakların ele geçirilmesinin dönemidir. Yine aynı dönem akıl ve imgelemin bilimsel araştırmaların ve sanatsal yaratıcılığın yeni dünyalara kapı açtığı bir “Akıl Çağı”dır. Avrupa’nın Roma Katolikliği ile çeşitli formlardaki Protestanlık arasında bölündüğü, denizaşırı kolonilerle Avrupa’da imparatorlukların yükseldiği bir dönemdir. Ve yine aşırı merkeziyetçi “mutlak monarşi”nin dönemidir (Kahyaoğlu, 2010).
Tüm karmaşasına rağmen Barok Dönem, sanat için verimli bir ortam oluşturmuştur. İhtişam, güç, gösteriş dönemin anahtar kelimeleridir. İmparatorlar, krallar, papalar ve prensler büyük sanatçıları kendi saraylarına çekebilmek için büyük bir rekabete girmişlerdir. Büyük boyutlu inşa programları devreye girmiş, genel anlamda sanat kilise ve devletin hizmetinde mucizelerin ve görkemin mitolojisini yaratmıştır.
Barok, gerçekçi görüşler yanında mitolojiyi, geçmişi, Hristiyanlığı bir araya getirmekte ve kaynaştırmaktaydı. Bu, Barok kültürünün tüm manzarasını vermektedir. Bu dönemde bir kilise bayramı, bir resmi geçit, bir düğün, muhteşem bir kabul töreni gibi, eğlenceli, tantanalı bir sahne oluyordu. Gösteriş, süs, ihtişam Barok’un en açıklayıcı havasıydı (Özdal, 2004, s. 36).
Durağanlığa karşı, coşku ve hareketliliği yansıtan bu üslup on yedinci yüzyılın tamamı ile on sekizinci yüzyılın ilk on-yirmi yıllık süresini kapsamı içine alır. Coğrafi bakımdan, Avrupa’nın büyük bir bölümü ile Latin Amerika’da yayılmış, gelişmesi ve gerilemesi bir ülkeden ötekine göre değişen düzensiz bir yol izlemiştir. Aynı şekilde, yöresel özellikleri
3
ve halk tarafından beğenilip tutulması da ortak bir kaynağa dayanmasına karşın çok çeşitlidir (Conti, 1997, s. 3). Geç girmiş olsa da Türk Sanatı’ndaki Barok yansımalar da etkileyici boyutlardadır (Akkaya, 2014, s. 61).
Kuruüzümcü (2000, s. 36)’nün belirttiği gibi “Ürettiği sanat gibi Barok çağın kendisi de değişkendi. Dinamik, canlı, renkli, tutkulu ve teatral, duyarlı ve aşkın, zengin ve müsrif, çok yönlü ve yetenekli, hatta virtüöz”…
Avrupa, toplum hayatında burjuva sınıfının zenginleşmesi ve saray hayatının alabildiğine gelişmesiyle daha önceki devirlerden çok farklıdır. Bu dönemde, resim sanatının başlıca konusu saray hayatı olmuştur. Özellikle Fransa’da zevk ve sefa, konakların, sarayların döşenmesinde süse ve şatafata düşkünlük bir yandan Rokoko ve Barok zevkini besliyor, öte yandan sanat kollarının gelişmesini sağlıyordu (İpşiroğlu, 1977, s.142). Barok Dönemi’nde mimari ve dekorasyonlardaki gösteriş, dönemin giysilerinde de kendini göstermiş parlak, göz alıcı, aşırıya kaçan giysiler tasarlanmıştır (Aktepe, 2012, s. 56). Bu yüzyılda orta sınıfın modaya ilgi göstermesiyle birlikte moda hareketleri hız kazanmıştır. 17. yüzyılda üst sınıf kendini ön plana çıkarabilmek için giyim stillerinde değişiklikler yapmıştır. Orta sınıfın üst sınıfın yaptığı her değişikliği taklit etmesi sonucu üst sınıf sürekli stilde yenilenmeler yapmak zorunda kalmıştır (Ertürk, vd., 2013, s. 11). Bu durum dönem kostümlerinde yeni arayışlara ve değişikliklere yöneltmiştir.
Zenginlik, güç, aşırılık ve savurganlıkla ifade edilen 17. yüzyıl sanatının etkilerini günümüz giyim modasında da görmekteyiz. Barok dönemin karakteristik özellikleri günümüze kadar ulaşmış ve pek çok moda tasarımcısına ilham kaynağı olmuştur.
Giyim modasına süs ve gösterişi olarak yansıyan Barok akım,
İnsan bedenine uygun biçim dilini arayış aşamasında, sanatın yaratıcılığından ve sanat eserlerindeki betimlemelerden yararlanan moda tasarımcıları, yaratıcılığın ön plana çıktığı sanat akımlarındaki anlatım diline başvururlar. Günümüze değin birçok sanat akımı modanın değişkenlerini farklı biçimlerde etkilemiştir. Son zamanlarda modern sanat akımlarının yanı sıra, Klasisizm, Romantizm, Rokoko ve Barok gibi klasik sanat akımlarının karakteristik özelliklerini ve zenginliklerini moda tasarımcıları, özgün bir ifadeyle, kumaş desenlerine ve giysi kesimlerine yansıtmışlardır (Süngüoğlu, 2013, s.
22-23). Modern sanat akımlarının bir kısmının birçok modacıya ilham kaynağı olduğu bilinen bir
4
gerçektir. Ancak Barok gibi ihtişamlı bir dönem sanatı özellikle 2010-1015 yılları ile birlikte modada etkisini göstermeye başlamıştır. Sanatı, yaşam tarzı ve kostümleri ile gücün, gösterişin dönemi olan Barok’un günümüz giyim modasında etkilerini ortaya çıkarmak amacıyla, Barok Sanat araştırılmış, günümüz giyim modasına yansımaları (2000-2014) ve çağdaş moda tasarımcılarının bu konudaki tasarımları incelenmiştir.
1.2.Araştırmanın Amacı
Araştırmanın temel amacı, Barok sanatın günümüz (2000-2014) giyim modasındaki yansımalarını araştırmak, bu akımdan etkilenerek barok sanatın karakteristik özelliklerini tasarımlarına yansıtan yerli, yabancı modacıların tasarımları hakkında bilgi vermektir.
Alt Amaçlar
1. Barok sanatın günümüz giyim modası (2000-2014); (model, kumaş, renk, desen ve aksesuarlar) üzerindeki etkisini araştırmak.
2. Barok sanatın günümüz giyim modası (2000-2014) üzerindeki etkisine yönelik uzman görüşlerini araştırmak.
1.3. Araştırmanın Önemi
Günümüze kadar birçok sanat akımının ve moda ile olan ilişkisi üzerine pekçok çalışma yapılmıştır, yapılan literatür incelemeleri sonucu moda ve Barok sanatla ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Barok sanat ve giyim modası ilişkisi, bir tez kapsamı içinde ele alındığı için önemlidir.
Bu araştırma; Barok sanatın günümüz giyim modasındaki etkilerini ortaya koyması bakımından ayrıca önem taşımaktadır.
1.4. Varsayımlar(Sayıltılar)
Araştırmanın dayandırıldığı temeller sayıltılardır. Bu tarzda bir yargının sayıltı olarak kabul edilebilmesi için, araştırmayı yapan kişinin elinde kuvvetli kanıtlar bulunması gerekmektedir. Bu araştırmada görüşme yapılan alan uzmanlarının verdiği yanıtların gerçeği yansıttığı varsayılmaktadır.
5 1.5.Sınırlılıklar
Bu araştırma Barok sanatın günümüz giyim modasında etkisine yönelik, Türk-Yabancı tasarımcıların koleksiyonlarındaki (2000-2014) Barok’un model, kumaş, renk, desen, aksesuar tasarımları ile sınırlıdır.
1.6. Tanımlar
Barok: Sözlük anlamı olarak Barok “düzgün olmayan inci dizisi” anlamına gelmektedir.
Bu terim daha önceleri kuyumculukta kullanılmıştır.17. Yüzyılda mimarlık, heykel, resim üsluplarının tanımlandırılmasında kullanılmıştır (Artut, 2012, s. 58).
Sanat: İnsanların, ilkçağlardan günümüze kadar duygularını ve düşüncelerini seslerle, çizgilerle, renklerle simgeler halinde şekillere dönüştürerek yansıtmalarıdır (Erbay, 2000, s.1). Rönesans: Sözcük anlamı yeniden doğuş olan Rönesans, 15. yüzyılda tüm Ortaçağ
geleneğini yok eden ve varlığını İtalyan sanatında kuvvetle sürdüren bir akımdır. Rönesans, İtalya’da doğmuş oradan tüm Avrupa’ya yayılmıştır (İbrahimgil, M. Z., 2008, s. 71).
Rokoko: Onsekizinci yüzyılın başlarında, Fransa’dan, tüm Avrupa’ya yayılan bir
dekorasyon anlayışı olup, XIV. Louis’nin görkemli (kasvetli/ tantanalı) saray ve kamusal mekan dekorasyonuna tepki olarak ortaya çıkmıştır. ‘Geç Barok’ ve Evcilleştirilmiş Barok’ olarak da anılır (Genç, 2014, s. 39).
Moda: Cem Hakko’ya (2013, s.1) göre moda; “Kimi nesnelerin birdenbire yaygınlık
kazanmasıyla oluşan, hızlı, aralıksız, kendinden başka amacı olmayan ve kısa süreli bir dizidir”. Moda toplumların, geleneklerin, olayların büyülü bir aynasıdır. Savaşlar, barışlar, buluşlar, sanat olayları modayı her açıdan etkilemiştir (Altınay ve Yüceer, 1992, s. 29).
Moda Tasarımcısı: Bir ürünün çiziminden kalıbına, üretiminden kalite kontrolüne kadar
her alanda bilgi sahibi olan, uygulamaya geçebilen yaratıcı kişilere moda tasarımcısı denir (Anonim, 1995, s. 12).
Tasarım: “Bir sorun ya da çözüm karşısında üretmeye başlayacak olan zihnin ilk yaptığı
7
BÖLÜM II
İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Barok sanatın giyim modası üzerindeki etkisine yönelik ilgili kaynaklara literatür taraması yapılmış, ancak doğrudan bu konu ile ilgili çalışmaya rastlanmamıştır. Barok sanat veya moda ile ilgili benzer alanlarda yapılan çalışmalar ise aşağıda sıralanmıştır.
Aktepe (2012), “Moda ve Tekstil Tasarımı Surecinde Sanat / Sanatçı İlişkisi” konulu makalede; 20. yüzyılın modayı endüstriyel üretim başarısıyla sosyal katmanlara ulaştırıp kabul ettiren bilinçli bir dönem olma özelliği taşıdığı ve bu yüzyılın sanatsal yaratıcılık anlamında dinamikleri çok güçlü bir zaman dilimi olduğu, birçok modern, postmodern sanat akımının ve bu akımların öncü sanatçılarının, moda tasarımının gelişmesinde önemli rol oynadıkları belirtilmiştir. Aydın, sanatsal estetiğin bilinçli sahiplenicisi ve uygulayıcısı olan tasarımcıların ve sanatçıların, modanın günümüze kadar oluşturduğu gelişim sürecine ciddi katkılar sağladıkları, ayrıca son otuz yılda çoklu üretim, transport, dolaşım özgürlüğü, iletişim, haberleşme sistem ve teknolojilerinde ulaşılan başarıların, moda döngüsünün sağlıklı ve hızlı bir şekilde gelişiminde etkili olduğu kanısına varılmıştır. Moda sanat mıdır? Moda tasarımcısı sanata ne kadar yakındır? Moda tasarımcısı sanatsal kimliğini, kişiliğini nasıl oluşturacaktır? Farklı sanat dallarından beslenerek, kendini moda tasarımı alanında nasıl özgünleştirecek ve markalaştıracaktır? Bu makalede, moda ve tekstil tasarımı sürecinde tasarım, sanat, sanatçı kavramları ve bu kavramlar arasındaki ilişkiye değinilmiş, yanıt bekleyen soru ve sorunlara açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak temelinde insan, tabiat, hareket ve amaç gibi öğeleri içinde barındıran sanat kavramının; hayal gücü, yaratıcılık, kabiliyet, duygu, zeka, ifade, serbestlik, üslup vb. unsurların bileşimi sonucu yaratıcının kendine özgü ifadesiyle dışavurulduğu, başka bir ifadeyle sanat kişinin duygularının, düşüncelerinin ifadesinde ilgi duyduğu alanı, araç olarak kullanarak oluşturduğu eser olarak tanımlanmıştır. Bu çerçevede bakıldığında bütün soruların kendiliğinden cevap bulduğu kanısına varılmıştır.
8
Çetinkaya (2007), “Günümüz Türk Resmi’ne Barok Sanat’ın Postmodern Yansımaları” konulu yüksek lisans tez çalışmasında; günümüz Türk resminde Barok resmin temel elemanı olan “ışık ve ton” unsurlarını, Postmodernist yaklaşımlarla yeniden ele alan sanatçıları ve kendi resmindeki benzer üslup etkilerini eser metin biçiminde incelemiştir. Araştırmada Barok sanat etkilerinin, zamansal değişimlerden geçse de günümüz sanatına kadar ulaştığı belirtilmektedir. Günümüz Türk resim sanatına yansıyan Barok etkilerinin Çağdaş Türk sanatçıların resimlerinde de görüldüğü, Barok sanatın bir şekilde, günümüz Postmodern dünyasının koşulları içinde de, güncelliğini koruduğu sonucuna varılmıştır. Demirparlak (2006), “Giyim Modasında Gerçeküstücü Yaklaşımlar” adlı yüksek lisans tezinde; Giyim modasını etkileyen modern sanat akımlarından gerçeküstücü sanat akımı derinlemesine incelenmiş, giyim modasına yansımaları ve çağdaş moda tasarımcılarının bu konudaki çalışmaları araştırılmıştır.
Araştırma sonucunda, Giyim modasında avan-garde ve gerçeküstücü yaklaşımların var olan moda anlayışına yenilikçi bir tavır getirdiği, gerçeküstücü yaklaşımın 1930’lu yıllarda moda dünyasına kararlı bir giriş yaptığı ve günlük gerçekliklerle yenilikçi sanatın birleşmesine olanak sağladığı vurgulanmıştır. Moda’nın imgelerine yeni mecaz anlamlar yüklediği sonucuna varılmıştır.
Kılınç (2009),“Sanat Akımlarının Moda Tasarım Eğitimi Veren Kurumların Ders
Programlarına Yansımalarına İlişkin Öğrenci Görüşleri” adlı yüksek lisans tezinde;
çağdaş sanat akımlarının modaya etkileri ve eğitimdeki yansımaları incelenmiş, örnek tasarımlar yorumlanmış ve ön lisans öğrencilerine uygulanan anket sonucunda, sanat akımlarının moda tasarım ders programlarına yansımalarına ilişkin öğrenci görüşleri alınmıştır.
Öğrencilere uygulanan anket sonucunda: Ders programlarına sanat akımları ile ilgili derslerin eklenmesi, öğrencilere sanat ve moda akımları ile ilgili seminerlerin verilmesi ve sanat akımlarının etkisinde kalan modacıların ders müfredatlarına eklenmesi gibi öneriler kapsamında ders programları değerlendirilmesi, duygusal bağlar kurulması şeklinde önerilerde bulunulmuştur.
Özüdoğru (2012), “19. Yüzyıldan Günümüze Moda ve Sanat Etkileşimi” konulu bu çalışmada; tarihsel bir okumayla moda ve sanat arasındaki etkileşim sorgulanmıştır. Kurumsal bir modern moda sisteminin ve modern sanat akımlarının ortaya çıktığı 19.
9
yüzyıl ortalarından İkinci Dünya Savaşı’na kadar olan dönem moda ve sanatın modern dönemi olarak ele alınmıştır. Bu dönemdeki moda ve sanat etkileşimi doğrudan ve dolaylı etkileşimler olarak iki başlık altında incelenmiştir. Doğrudan etkileşimler başlığı altında moda ve kübizm, gerçeküstücülük, fütürizm, konstrüktivizm gibi modern sanat akımları ile moda arasındaki etkileşim irdelenmiştir. Dolaylı etkileşimler başlığı altında moda tasarımcılarının kendilerini birer sanatçı olarak sunması olgusu tartışılmıştır.
Modern moda sisteminin ve modern sanatın ortaya çıktığı 19. yüzyılın ortasından İkinci Dünya Savaşı’na kadar olan dönemde moda ve sanat etkileşimi iki başlık altında ele alınmış, bazı moda tasarımcılarının doğrudan sanat akımlarından etkilenerek kıyafetler ürettikleri gibi, bazı moda tasarımcıların bu akımların içinde yer aldığı, tasarımlarını bu akımların ilkelerine göre yaptığı ortaya konulmuştur. Bunun yanında doğrudan bir ilişkisi olmamakla birlikte dönemin görsel kültürü tarafından şekillenen sanat ve moda anlayışları arasında kimi örtüşmeler gözlemlenmiş, bu tip etkileşimlerin moda sanat arasındaki doğrudan etkileşimler olduğu sonucuna varılmıştır.
Modanın sanatla olan bağını araştıran ve güçlendiren sanat tarihi, estetik, sosyoloji, antropoloji, psikoloji gibi diğer alanlarla ilişkisinin göz ardı edilmemesi gerektiği, son olarak, eğitim ve sektör arasında kurulacak ilişkilerde sektöre sanatın moda için öneminin vurgulanması gerektiği önerilerinde bulunulmuştur.
Senivçtav Kanlıçay (2010), “Barok-Rokoko Yorumlu 18. Yüzyıl İstanbul Çeşmelerinde
Kompozisyon, Motif ve Terimler (1740-1797)” konulu yüksek lisans tezinde; 1740-1797
yılları arasında İstanbul’da inşa edilmiş 35 adet çeşmenin dekorasyon öğeleri incelenmiş, bu çalışmada döneme ait kompozisyon esasları ve belli başlı motifler ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.
Mimari düzen anlayışının uyarlanması ve Batılı motiflere öncelik verilmesi sonucunda oluşan genel tasarım değişikliğinin o dönemde henüz diğer yapı türlerinde görülmeyen farklı bir görünüm doğurduğu belirtilmiştir. 18. yüzyıl çeşme mimarisi motiflerde de, kompozisyonda da içinde çeşitlilik barındırdığı, bazen geleneksel ile Barok-Rokoko, bazen Barok ile Rokoko arasında gerilimli gel-gitler oluştuğu saptanmıştır.
Araştırma da, çeşmelerde Rokoko bezeme motifleri ile başlayan ve Barok görünüme doğru uzanan mimari, Osmanlı ortamında Avrupa’dakinden farklı bir yol izlemiş olduğu Rokoko Baroğun son evresi olarak düşünülürken Osmanlı çeşmelerinin önce Rokoko biçimlerle
10
bezendiği ve klasik kurallardan uzaklaşıldığı, daha sonra Barok çizgilerin belirginlik kazandığı ortaya konulmuştur.
Sonuç olarak çeşme yapıtlarının günümüze ulaşan örnekleri bu tezde bir biçim analizi kapsamında ele alınmış, tasarım esasları ve motifler önce ayrıştırılmış, karşılaştırmalar yoluyla bütüne varılmaya çalışılmıştır. Rokokonun kavranması güç motiflerinin ve motif kombinasyonlarının kendi “kanonik” değerleri içinde Osmanlı Çeşmeleri üzerinde belirginlik kazandığı saptanmıştır.
Terlikli (2013), “1850 ve 1950 Yılları Arası Batı Toplumlarında Sanat, Toplumsal Yapı ve
Moda Etkileşimi” konulu Yüksek Lisans Tezinde; Batı toplumlarının, 1850 ve 1950 yılları
arasında geçen süreci esas alınarak, toplumsal yapısı, sanata olan bakış açıları ve sanat akımları, modaya olan yakınlıkları ve tüm bu oluşumlar arasındaki etkileşim incelenmiştir. 1850 ve 1950 tarihlerindeki yüzyıllık dönemde gerçekleşen hızlı endüstrileşme buna bağlı olarak elde edilen teknolojik kazanımlar, sermayenin büyümesi, yeni işçi sınıfının oluşması, göçler, şehirleşme, kadının statüsünün değişmesi, I. ve II. Dünya Savaşları, Batı dünyası için önemli kırılma noktaları olmuştur. Yaşanan bu olayların ve gelişmelerin her biri dolayısıyla sanat, moda, toplumsal yapı vb. her alanda etkili olarak var olan düzeni alt üst edip yeni ve daha modern ve bir düzen kurulmasında etkili olduğu tespit edilmiştir. Daha modern ve çağdaş Batı toplumuyla birlikte sanat ve modanın harmanlandığı, ikisinin beraber toplumsal her durumu dışa vurma aracı haline geldiği sonucuna varılmıştır.
11
BÖLÜM III
BAROK DÖNEME GENEL BAKIŞ
3.1. Barok Dönemin Genel Özellikleri
Barok deyimi Avrupa’da XVI. yüzyılın sonundan başlayıp XVIII. yüzyıla kadar devam eden ve dünyayı etkisi altına alan sanatta bir anlatım biçimidir. Portekizce’de tam yuvarlak olmayan düzensiz inci anlamına gelen barocco sözcüğünden türetilen mecazi olarak tuhaf gülünç tutarsız anlamı içeren bir yakıştırmadır (Eczacıbaşı, 1997, s. 194).
Ercivan (1966, s. 16)’ın belirttiği gibi Barok “mimari, heykel, resim, dekorasyonda his coşkunluğu, çizgi, form ve ritimlerde geniş bir serbestliğe ve renk parlaklığına dayanan bir tarzdır”.
17. yüzyılın başında Avrupa’da yeni bir üslup olarak doğan Barok üslup, Rönesans üslubundan ayrı, hatta ona tümüyle karşıt bir sanat üslubudur. Sanat tarihçileri, yalnız resim, heykel ve mimarlığı değil, öteki sanat dallarını da kapsayan, temelde Rönesans’tan farklı, yeni bir dünya görüşüne dayanan bu üsluba “Barok Sanat” adını vermişlerdir. Portekizce’de garip biçimli, eğri-büğrü incilere verilen bu küçültücü ad, aradan yüzyıl geçtiği halde Rönesans ilkelerine bağlılıkta direnen tutucu kişilerce konulmuştu (Yücel, 2013).
XVI. Yüzyıldan itibaren gelişen sömürgecilikle beraber Avrupa’da büyük devletlerin zenginleşmesi sanatta etkisini göstermiş, bu durum sanatçıyı daha ihtişamlı, coşkulu, hisli eserler vermeye yöneltmiş ve peyzajcılığın da bu dönemde gelişmesini sağlamıştır (Ercivan, 1966, s. 16).
17. Yüzyıl Avrupa’sı özellikle Roma zenginlik güç, aşırılık ve savurganlık dönemidir. Zenginliğin, gücün, aşırılığın hakim olduğu bu dönemde papaların sanat koruyuculuğu da görülmemiş derecede artmış, gösterişin üslubu Barok, dinsel inancın ve kilisenin dünyevi gücünün yayılmasında bir araç olmuştur. Barok, eserlerin boyutlarında, malzemelerin bir
12
araya getirilişinde, yanılsama ve dram kullanımında bilinçli olarak aşırıya kaçılmıştır ( Hollıngsworth, s. 301).
Politik ve sosyal bakımdan bu devrin en ileri gelen temsilcisi Güneş Kralı XIV. Louis’in (1638-1715) Versailles (Versay) Sarayı kuvvetin bir yere toplandığı merkeziyetçi devletin bir sembolüydü. Bu mutlakiyetçilik hülyası yalnız büyük hükümdarları değil, küçük çaptaki prensleri de sarmıştı. Bilhassa Almanya’da sayısız şato ve saraylar yapılmıştır (Atasoy,1976, s. 32).
Gaxtte (1957, s. 20) “Klasik dönem kendisini zapt ve idare edebilen bir his iken Barok ise kurtulup kaçan, taraka ile patlayan ve eğlenen bir hassasiyettir” şeklinde yorumlamıştır. Sınırsız bir özgürlük, çarpıcı bir zıtlık, aşırı istek dönemin en belirgin özellikleridir. Barok dönemin kendine özgü bir romantizmi vardır. Bu özellikle resimde zengin renkler, mimaride gösterişli süslemeler biçiminde görülür.
Barok Dönem amansız karşıtlıkların, şiddetli savaşların ve büyük boyutlu toprakların ele geçirilmesinin dönemidir. Yine aynı dönem akıl ve imgelemin bilimsel araştırmaların ve sanatsal yaratıcılığın yeni dünyalara kapı açtığı bir “Akıl Çağı”dır. Avrupa’nın Roma Katolikliği ile çeşitli formlardaki Protestanlık arasında bölündüğü, denizaşırı kolonilerle Avrupa’da imparatorlukların yükseldiği bir dönemdir ve yine aşırı merkeziyetçi “mutlak monarşi”nin dönemidir. Tüm karmaşasına rağmen Barok Dönem sanat için verimli bir ortam oluşturmuştur. İhtişam (grandeur and magnificance) günün modası olmuştur. İmparatorlar, krallar, papalar ve prensler büyük sanatçıları kendi saraylarına çekebilmek için büyük bir rekabete girmişlerdir. Büyük boyutlu inşa programları devreye girmiş genel anlamda sanat, kilise ve devletin hizmetinde mucizelerin ve görkemin mitolojisini yaratmıştır (Kahyaoglu, 2010-2011).
Avrupa’da, Reform hareketleri başlamış, kilise ve din adamları, düşünce dünyasında önemini yitirmiştir. Avrupa’nın da kağıt ve matbaayı kullanmaya başlamasıyla fikirler insanlara ulaşmaya başlamıştır (Terlikli, 2013, s. 11). XV. yüzyıldan başlayarak İtalya’da, Ortaçağ sanatının düşünceleri ve biçimleri terk edilmiş, Antik Yunan ve Roma sanatına dönülmüştür. Sanatçılar yeni şeyler keşfetmek için can atıyorlardı. Hekimlerle birlikte insan bedeninin gizlerini keşfetmeye, matematikçilerle birlikte geometri yasalarını çözmeye çalışıyorlardı. Bu dönemde dünya görüşü de çok değişmiştir (Sington, 2004, s. 27).
13
Gombrich (1992, s. 302)’in “eski sanatın süslendirilmiş biçimi” şeklinde özetlediği gücün, gösterişin hakim olduğu Barok üslup dönemi, kostüm tarihi açısından da görkemli ve şatafatlı bir dönemi simgeler. Zengin kumaşlar, ağır süslemeler, göz alıcı renkler dönem kostümlerinin genel özellikleri arasında yer alan detaylardır.
Paris’te basılan Londra, Viyana ve Venedik’e gönderilen gazetelerde dönemin kostümleri ile ilgili bilgi ve trendler, festivaller, zafer kutlamaları, sofistike yaşam tarzı yeniçağ Avrupa’sında modanın yükselişini etkilemiş Paris moda merkezi olurken, 16. Yüzyılın II. yarısında moda sahnesinde dominant rol oynayan İspanyol stiline kadın ve erkek modasının başkaldırışı ve yaşanan değişiklikler 17. Yüzyılda da etkisini sürdürmeye devam etmiştir (Dereboy, 2012, s. 113).
Onyedinci yüzyılın tamamı ile onsekizinci yüzyılın ilk on-yirmi yıllık süresini kapsamı içine alan Barok olarak bilinen sanat şekli, Coğrafi bakımdan, Avrupa’nın büyük bir bölümü ile Latin Amerika’da yayılmış, gelişmesi ve gerilemesi bir ülkeden ötekine göre değişen düzensiz bir yol izlemiştir. Aynı şekilde, yöresel özellikleri ve halk tarafından beğenilip tutulması da, ortak bir kaynağa dayanmasına karşın çok çeşitlidir (Conti, 1997, s. 3).
“İtalya’da doğan bu üslup daha sonra, İspanya, Avusturya, Flandre, Polonya ve Güney Almanya’da sevilerek uygulanmış, Protestanlığın yaygın olduğu ülkelerde ise tepkilerle karşılaşmış (İngiltere, Hollanda), Protestanlığın azınlık olduğu ülkelerde sınırlı örnekler vermiştir.(Almanya, Fransa)” ( Eczacıbaşı, 1997 ).
3.2. Barok’un Doğuşu ve İtalya
XVI. yüzyıl sonunda başlayıp XVIII. yüzyıla kadar devam eden ve bu süre aralığında Avrupa sanatına hâkim olan Barok akımı İtalya’da ortaya çıkmıştır. Bu üslubun doğuşunda İtalyan kilisesinin reformları ve otuz yıl savaşları karşısında kendini yenileme çabaları önemli bir etkendir.
Emile Male, Werner Weisbach gibi bazı sanat tarihçileri Barok üslubu Reform karşıtı Katolik bir hareket olarak görmüşlerdir. Aynı zamanda Rönesans’a karşı bir hareket olduğunu düşünmüşlerdir. Barok Sanat;
.... İtalya’nın Trento şehrinde 1545-1563 tarihleri arasında sık sık ve sürekli olarak toplanan Dini Meclis’in eseridir. Barok sanatın kurallarını, yayılma metotlarını saptayan bu kuruldur. Cizvit tarikatı da bu yeni sanatın propaganda kaynağı olmuştur. Hatta Cizvit üslubu deyimi ile
14
Barok üslup deyimini eşanlamda kullananlar mitolojik konuları yasak etmekle yetinmeyip papalık, ortaçağın din azizleri repertuvarını şüpheli unsurlardan ayıklamak yolunu tutar... (Yetkin, 1977, s. 10-11).
Pischel (1981, s. 465)’in Barok sanatın yayılmasında etkili olan maddeleri sıralarsak; 1. Katolik ülkelerde Cizvit tarikatı, kilise’nin gücünü arttırma konusunda en önde gelirken, aynı zamanda sanatın gelişmesinde de çok etkili olur. İtalya, İspanya, Flandra ve Avusturya, bu tarikatın etkisi altındadır. 2. Sarayların mutlak egemenliği hakimdir. Viyana Sarayı, özellikle de Güneş Kral yönetimindeki Fransa, en önde gelen politik merkezdir. Hatta Tuncay (2002, s. 12) Barok sanatını şu şekilde tanımlar;
Avrupa’da Barok sanatın ortaya çıkmasında rolü olan etkenler arasında, bu sıralarda oluşan yönetim değişikliği de vardır. Fransa’da “Güneşin Kralı” diye adlandırılan XIV. Louis dönemi Fransa’da Barok’un en yaygın ve gözde olduğu dönemdir. Hatta bu nedenle Barok bir yerde XIV. Louis stili ” olarak da anılır…
3. XVII. yüzyılın ikinci yarısında bütün Avrupa, dinsel sanatın yanı sıra, bu dünyaya ilişkin sanata da aynı değerde yer veren Fransa’yı hayranlıkla izlemektedir.
4.Buna karşılık ekonomisini sağlama bağlamış olan Hollanda’da burjuvazi güçlenmektedir. Sanat, burada artık kilisenin ya da aristokrat mesenlerin desteğinde değil, zenginleşen burjuva sınıfının elindedir. Bunların gerçeklikle olan ilişkisi bütünüyle afyonlayıcı, mistik yaşantılar onlara yabancıdır; her türlü taşkınlığa karşı çıkarlar.
5. İngiltere’de ise, Avrupa’daki yeni coşkulu sanata izin bulmak zordur. Sanatta eğitici ve belirleyici rol yine İtalya’da ve Roma’dadır. Bir kez daha İtalya’nın öncülüğünde yeni bir Avrupa üslubu oluşmaktadır.
6. Barok üslup doğrultusunda ilk eser veren sanatçılar papalık ve karşı akımlar tarafından yüreklendirilirler. Cizvitlerin öncülüğünde gelişen bu sanat akımı, Avrupa’nın yanı sıra Latin Amerika’da değişik ölçülerde ilgi uyandırır.
7. Barok sanatın oluşumunda Maniyerist tepkinin katkıları da yadsınamaz (aktaran Sevil, 2008).
Barok sanat zamanla Avrupa’nın diğer ülkelerine ve Latin Amerika’ya da yayılmış, yalnız bu üslubun tipik örnekleri öteki ülkelerde, İtalya’dan uzaklaştıkça artan aralıklarla görülmüştür. Böylece İtalya, Barok devrin başlangıcında, Avrupa’daki sanat gelişimlerinin ön sıralarında yer almaya devam ederken aynı devrin sonunda bu üstünlüğünü Barok sanatın artık yerleşmiş olduğu Fransa’ya kaptırmıştır (Conti, 1978, s. 3).
15
3.3. Barok Sanatın Biçime Yönelik Yenilikleri ve Öncü Sanatçıları
Klasik sanattan birçok özelliği ile ayrı olan Barok sanat ve Klasik sanat karşılaştırılmış bu konuda birçok yorum yapılmıştır. Bunlardan biri ; “...Barok klasiğin ne bir çöküşü, ne de bir yükselişidir, Tersine Barok apayrı bir sanattır...” diyebiliriz (Wolfflin, 1985, s. 25). Rönesans ve Maniyerizmden sonra ortaya çıkan Barok sanat çok farklı bir üslup sergilemiştir. Özellikle birçok farklı ve belirgin özelliği ile Rönesans’a ters düştüğü gözlenmiştir.
Barok sanatçılar kendilerini Rönesans’ın varisçisi olarak ilan edip onun normlarını kabul ettiklerini iddia etmekle birlikte bu değerleri öz ve anlam olarak sistematik bir şekilde çiğnemişlerdir. Rönesans ne kadar dengeli, aşırılıktan uzak, ağırbaşlı, mantıklı ve akla yakın bir üslupsa Barok da o kadar hareketli, yenilik heveslisi, sonsuzluk ve sınırsızlığa büyük eğilimi olan, aykırılıkları ve bütün sanat biçimlerini cüretli olarak kaynaştıran bir üslup demekti. Bir önceki devir sakin ve kendine hakim olmasına karşılık Barok alabildiğine çarpıcı, coşkun ve gösterişliydi (Conti,1997, s. 3-4).
Genelde hareketi arayan Barok sanat eserlerinde kırık, zigzag, girintili çıkıntılı bir biçim isteği bulunur…. Klasik resimdeki yatay kompozisyonun yerini diyagonal kompozisyon alır Barok sanatta. Derinlik koklanır artık geçici anlar yakalanmak istenir. Çizgi yerini renge bırakır ve açıklığın yerine belirsizlik gelir. Heykel sanatında da hareket ön plandadır, dinlenme halinde insan figürü Barok sanatta bulunmaz. Yüzler şiddetli yüksek bir ifade kazanmıştır. Mimaride ise, değişiklik hem plan aşamasında hem de süslemelerde görülür. Barok mimaride kütlelerin gücüne düşkünlük söz konusudur. Süslemelerde şişkin ve kabarık biçimler vardır. Dış yüzeyler dalgalanır, zaman zaman oyulur, zaman zamansa kabarıklaşır. Sütunlar yapının gövdesinden ileri fırlar gibidir. Dolanma Barok sanatın çok hoşlandığı bir özelliktir (Eroğlu, 2007, s. 272).
Kısacası Rönesans’ın ahenkli durgunluğu yerine hareketlilik düz sakin hatlar yerine eğriler içbükey ve dışbükey şekiller kuvvetli ışık gölge karşıtlığı gibi özellikler Barok’un en belirgin yanıdır. Barok üslup mutlakıyet devri sanatı olmuş bilhassa mimaride muhteşem kiliseler ve şaşalı saraylarda elverişli ifade imkânı bulmuştur.
İtalya’dan çıkan bu akım yayıldığı bölgelerdeki yöresel eğilim ve ekollerle karşılaşıp bunlarla kaynaşmıştır. Böylece hepsinin kendi özellikleri olan ulusal nitelikte birçok sanat şekli ortaya çıkmış ve Barok sanatı da hep birlikte bu değişik ve çeşitli sanat şekilleri
16
meydana getirmiştir. Öyle ki; mimari, resim ve öteki dallarda elde edilen başarılar İtalya’daki benzerlerinden hiç de aşağı kalmamıştır (Conti, 1978, s. 3).
17. yy.da dinsel sanatla birlikte, dünya ve yaşamla ilgili beklentilere cevap veren bu sanat, başta Fransa ve Almanya olmak üzere diğer ülkeler tarafından da hayranlıkla izlenmiştir. Bir saray sanatı olarak da yorumlanan Barok döneme damgasını vuran öncü sanatçılar; bu tarza uygun gösterişli mimari eserler, duygu yüklü resim ve heykeller yapmışlardır.
3.3.1. Barok Resim
Barok Resim, 17. yüzyılda İtalya, Hollanda, Belçika, Fransa ve İspanya’da çok sayıda ressamın eser verdiği dönemdir. İtalyan Rönesans’ından etkilendikleri açıkça görülen bu ressamların çoğu, saray ve kilise ressamı olarak rahat ortamlarda çalışmış ve çok sayıda eser vermiştir.
Barok resim sanatı ülkelere göre farklılık gösterir. Resimlerde portreler, natürmortlar, mitoloji, günlük yaşamdan alınan sahneler ve dinî konular işlenmiş, manzaralara önem verilmiştir. Figürlü kompozisyonlarda belirli bir düzen yoktur. Havada uçuşan, savrulan figürlerin anlık görüntüleri, eğri bir çizgi oluşturacak biçimde resimde yer alır. Kuvvetli ışık, gölgeler oluşturarak duyguyu ve hareketli anlatımı güçlendirir. Figürlerin konturları gölge içinde kaybolmuş ve sınırlar eriyerek yok olmuştur. Kubbe ve tavanlardaki dekoratif amaçlı resimler sonsuzluk duygusu uyandırır, bu yönüyle mimariyi tamamlayan bir öğe durumundadır. Ayrıca çiçek ve meyvelerin belirli bir düzende yer aldığı natürmortlar, bu dönemde ortaya çıkmıştır.
Dönemin sanatçısı eserlerinde acayipliği, orjinalliği, yeniliği ve cüretli olanı seçmektedir. Tavan resimlerinde (Şekil 1) kullanılan göz alıcı ve göz aldatıcı resimler ile sonsuzluğa giden mekan tasviri sağlanıyordu. Gerçek olmayan mekanlar gerçek olana eklenerek hayal ile gerçek bütünleştiriliyordu.
17
Şekil 1. Andrea Pozzo S. Ignazio Kilisesi Barok tavan süslemesi ayrıntı wikipedia (2015a)
Barok resimde önemli tekniklerden biri, iç mekan duvarlarının gözü aldatacak biçimde süslenmesidir. Bu devrin sanatçıları sarayların ve kiliselerin duvarlarında ve özellikle tavanlarında, (Şekil 1) seyircide duvarlar ya da tavan sanki hiç yokmuş ya da en azından heyecan verici bir biçimde dışarıya açılıyormuş izlenimini uyandıracak büyük ve hareketli sahneler resmediyorlardı. İhtişam, hareket, coşkunluk, teknik beceri ve alışagelenden kurtulup sonsuzluk fikrini vermek için resmi yandan kısaltarak vermek gibi Barok devrin en çok dikkati çeken özelliklerinin hemen hepsini bu tür resimlerde bulmak mümkündür (Conti,1997, s. 36).
3.3.1.1.Caravaggio (1573-1610)
Asıl adı Michelangelo Merisi olan ama kısaca doğduğu Milano yakınlarındaki Caravaggio kasabasının adıyla anılan ve Barok üslubun babası sayılan ressam konularını günlük yaşamdan alır. Daha sonra dini konulara da girmiş ve insanı dinsel konular içinde kullanımındaki farklılıklar nedeniyle tepkiler görmüştür.
18
17. yüzyılda karşıt eğilimler Caravaggio tarafından temsil edilmiş, çarpıcı, gerçekçi bir üslubu yaratmıştır. Caravaggio’nun ışık, gölge kullanımı, dinsel konuları yorumlayış şekli bazen rahatsızlıklar bile yaratmıştır. Fakat maniyerist sanatın aşırı yapma genellemelerine karşı çıkan Caravaggio, büyük bir devrimciydi. (Tansuğ, 1992, s.181)
Şekil 2. Aziz Paul'un hristiyan oluşu 1600 / 237x 189 cm / ahşap üzeri yağlıboya
Bulunduğu yer: Özel koleksiyon/Roma-İtalya donemkostumu.blog. (t.y.a.)
Işığın, kompozisyonun önemli bir elemanı olarak kullanımı Barok resimle başlar. Barok resim aynı zamanda karanlığı da resimsel bir ifade biçimi olarak kullanmış, kullanılan renk kontrastlarından daha yoğun bir biçimde ışık-gölge kontrastlarına başvurmuştur. Barok sanatın en önemli temsilcisi haline gelmiş olan Caravaggio özellikle ışık-gölge kullanımıyla ön planda olan sanatçılardandır.
Aziz Paul’un Hristiyan Oluşu (Şekil 2) isimli resimde ışık kaynağı görünmeksizin sağ üst köşeden resme girerken oldukça karanlık olan sahneyi kısmen aydınlatmaktadır. Işığın güçlü kullanımı renklerin kontrastlığı ile birleşerek tensel etkiyi kuvvetlendirir. Onun resimlerinde bütün sahne değil kompozisyonda önemli olan bazı yerler ışıklandırılmıştır (Çetinkaya, 2007, s. 12).
Gombrich (1992, s.306) Caravaggio’ nun resimleri ile ilgili olarak şöyle devam eder; “…ışık – gölgeyi kullanış yöntemi Caravaggio’ nun resimlerin de amacına katkıda bulundu. Caravaggio’ nun ışığı vücuda zarafet ve yumuşaklık vermez; serttir ve derin gölgelerle yarattığı karşıtlıkta nerdeyse göz alır. Tüm sahneyi, çağdaşlarından pek azının
19
değerlendirdiği, ama sonraki sanatçıları kesinlikle etkileyen uzlaşmasız bir içtenlikle belirginleştirir”.
Şekil 3: Aziz Jerome 1606 orijinal ebadı: 112 x 157 cm tekniği: tuval üzeri yağlıboya/ Bulunduğu yer: Galleria Borghese / Roma - İtalya
wikipedia (2015b)
“Caravaggio’ya göre çirkinden korkmak, aşağılanması gereken bir güçsüzlüktü. Gerçeği arıyordu o, kendine nasıl görünürse öyle” (Gombrıch, 1992, s. 304). Resimlerinde daha çok güçlü kuvvetli köylüler, hancılar ve kumarbazlar görülür. Figürleri bazen aziz, havari ve Kilise büyükleri gibi giyinmiş olsalar da her zaman için en kaba ve acı yönüyle gerçeği yansıtırlar (Şekil 3). Güçlü ışık-gölge kullanımı ve resimsel düzenlemeyi dramatik bir açıdan ele alışıyla Barok sanatının en özgün uygulayıcılarından biri olmuştur.
Caravaggio’nun etkisi öncelikle İtalya olmakla birlikte tüm Avrupa’ya yayılmıştır. Caravaggio’nun bu üslubu büyük bir yankı uyandırmış, kendisinden sonraki kuşaklara ilham kaynağı olmuştur. Caravaggism adında bir üslup oluşmuş, bu üslubu kullanan sanatçılara Caravaggist denmiştir. Avrupalı sanatçılar, ustanın az sayıda yapıtını göremese de dört bir yana yayılan Caravaggist’ler onun üslubunu tanıtmışlardır.
3.3.1.2. Peter Paul Rubens (1577-1640)
Ressam, tasarımcı, eğitimci, diplomat ve İngiltere Kralı I. Charles’ın şövelyelik unvanı verdiği Rubens olağanüstü başarılı bir ressamdır. İtalya’ya giderek (1600-1608) Mantua’nın Gonzaga düklerine hizmet etmeden önce, Antwerp’ta ressamlık eğitimi
