1
HEMŞİRELİK
HEMŞİRELİK TARİHİ VE ETİK-HEY 143
Dersin Haftası: 1. Hafta
Dersin Öğr. Üyesinin Adı: Öğr. Gör. Bahar KANBUR E-Posta:bnkanbur@gelişim.edu.tr Telefon: 212 422 70 00 - 407 Bölüm Adı
DersinAdı
2
Pazartesi/18.30-20.00 2 Kredi
Pazartesi / 18.30-20.00 https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-5-51-11011-1
B Blok-Sağlım Bilimleri Yüksekokulu Ders Günü ve Saati
Görüşme Gün ve Saatleri
Dersin Öğretim Üyesinin Konumu Dersin Kredisi
GBS Linki DERSBİLGİLERİ
3
Haftalık Akış
Meslek Tarihi ve Etik Eğitiminin Amaç ve Hedefleri, Temel Kavramlar ve Kazanımlar - İlkçağlarda Sağlık Bakım Uygulamaları
Ortaçağ ve Dinlerin Sağlık Bakım Uygulamalarına Etkisi Florence Nightingaleve Hemşireliğe Etkileri Türkiye’de Hemşireliğin Gelişimi
Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Hemşirelik Eğitimi Türkiye’de ve Dünya’da Öncü Hemşireler Ulusal Ve Uluslararası Hemşirelik Kuruluşları Hemşirelik ve Meslek Özelliği Ahlak, Etik ve Deontoloji Kavramları ICN, ANA Hemşirelik Etik Kodları
THD ne Göre Hemşireler İçin Etik İlke ve Sorumlulukları Etik Uygulama Alanları
Temel Hukuki Kavramlar Ve Hemşirelikte Yasal Düzenlemeler
4
Haftalık Öğrenim Kazanımları
Toplumsal gereksinim ile hemşirelik mesleğinin doğuşu arasındaki ilişkiyi tartışır Toplum ve toplumdaki meslekler arasındaki karşılıklı yarar ilişkisini tartışır bir kültürün egemen inanç sisteminin hemşirelik uygulaması üzerindeki etkisini açıklar Hemşirelik uygulamalarının gelişimiyle bağlantı kurarak mesleğin bugünkü durumu hakkında kabul edilebilir bir sonuç çıkarır
ÇAĞDAŞ HEMŞİRELİK
Çağdaş hemşirelik, bireylerin sağlığını geliştirmek, hastalıktan korumak ve hastalığa uyumunu arttırmak için sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi olarak tanımlanabilir.
7
Uygulamaların yürütülmesi sırasında ortaya çıkan her türlü ahlaki değer sorunuyla bunlara getirilen çözüm önerilerinin kavramsal-mantıksal-anlambilgisel düzeyde tartışıldığı, eleştirel bir biçimde yorumlandığı alandır.
8
İnsanların ahlaki tutumlarının ardındaki yargıları ele alarak hareket ve davranışlarına yön veren değerler felsefesi olarak ortaya çıkmıştır.
9
• Etik iyi ve doğru olanı araştıran bir felsefe alanıdır
• Etik, insanlar arasındaki ilişkilerin temelinde yer alan değerleri, ahlaki bakımdan iyi ya da kötü, doğru ya da yanlış olanın niteliğini ve temellerini araştıran felsefe dalıdır.
• Yunanca ethos(töre, gelenek, alışkanlık) sözcüğünden türetilmiştir.
10
• Bir uğraşın meslek sayılabilmesi, belirli kriterlere sahip olmasını gerektirir. Bu kriterlerin en temel olanı verilen hizmetin insanlık için vazgeçilmez olması ve toplumun refahını sağlamasıdır.
• Hemşireler için etik ilke ve sorumlulukların amacı hemşirelerin mesleki uygulamalarını gerçekleştirirken etik ilkelere uymalarını sağlamak ve hizmet verdiği, işbirliği yaptığı kişileri ve toplumu sorumlulukları konusunda bilgilendirmektir.
Hemşirelerin görevlerinin yerine getirirken;zarar vermeme,yararlılık, özerklik/bireye saygı, mahremiyet ve sır saklama, adalet ve eşitlik ilkelerine uymaları gerekir.
Bu ilke ve sorumlulukları6283 sayılı hemşirelik kanununun1. ve 3. maddesi ile aynı kanunun geçici madde 2’nin bir ve ikinci fıkralarına göre Türkiye’de hemşirelik ünvanı verilerek hemşirelik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tüm hemşireleri kapsar.
Çağdaş hemşireler olarak, karmaşık ve zorlu kişisel, kişiler arası, profesyonel, kurumsal ve sosyal konularla karşı karşıya kalıyoruz…
13
AMAÇ
• Her bireyin ahlaki değer sahibi olduğunu kabul etmek,
• Etik kararlar alınırken dikkate alınması gereken çok sayıda faktörle ilgili farkındalık yaratmak
• Bireylere bilgi sürecini öğretmek ve harekete geçmeye yönelik adım atma konusunda yardımcı olmak
• Hemşireliğin etik açıdan sorumluluk sahibi bir meslek olduğunu doğrulamak
14
15
• Tarih,geçmişi anlamak,bugünü açıklamakveyarına ışık tutmakiçin geçmiş dönemlerde yaşayan insan topluluklarının yaşayışlarını, yaratmış olduğu kültürlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini yer ve zaman göstererek inceleyen, nedenleri, sonuçları ve yorumlarıyla günümüze aktaran bilimdir.
• Hemşireliğin doğuşu, tarihi gelişimi, günümüze gelinceye dek geçirdiği dönemleri gözden geçirmek için geriye ilk çağlara dönmek gerekir.
16
HEMŞİRELİK MESLEĞİ ?
• Her mesleğin doğuşunu gerektiren bir neden vardır.
• Doğduğu, yeryüzünde yerini aldığı günden başlayarak doğa ile mücadele eden insan, gerek savunma şekilleriyle gerekse amaçlarıyla birçok mesleklerin temellerini atmıştır.
• Yenmiş, yenilmiş; yenildiği yaralandığı zaman kendine yardım edecek, iyileştirecek, bakımıyla uğraşacak kimselere ihtiyaç duymuştur.
• Duyulan bu gereksinim üzerine de hemşirelik mesleğinin temelleri atılmıştır.
İNSAN
• Nursing (hemşirelik) sözcüğü latince nurture (nutrio) kökünden gelmektedir. Yardıma muhtaç ;yaşlı, genç, hasta ve yaralıya verilen bakımı ifade etmektedir.
• Bu mesleği ifade etmek için kullanılan hemşire sözcüğü Farsça’da ‘ sütleri bir olan kız kardeş’ anlamındadır.
• Fransızca ‘ soeur’, Almanca ‘’ schwester’’,İngilizce ‘sister’ sözcükleri de kız kardeş anlamındadır.
19
İLK ÇAĞLARDA HASTA BAKIMI TARİHÇESİ
20
İLK ÇAĞLARDA HASTA BAKIMI
• İlk çağ tıbbı ilkel din
• Hastalıklardan ve ölümlerden ruhlar ve doğaüstü kuvvetler sorumlu
• Vücuda kötü ruh girdiği zaman iyi ruh vücudu terk eder
• Hastalığın sihir kuvveti ile başka kimseye geçeceğine inanmışlar ve hastalık tedavisinde ilaç yerine ot kullanmışlar
• Zehirlenmelerde ısırılan kısımları emmişler, yaraları yapraklarla iyileştirmeye çalışmışlar
21
• Bu toplumlarda misafir kabul etmek, fakirleri giydirmek DİN
Görev
Nufus artıkça, yabancıları barındırmak için çeşitli yerlerde misafirhaneler kurulmuş ve ilkel devirlerin hastanelerini oluşturmuştur.
İLKEL TOPLUMLARDA HASTA BAKIMI
22
İlkel insanlar iki nokta üzerinde durmuştur.
• Sihirbazlık: dini geleneklere göre, kötü ruhu vücuttan çıkarmaya ikna etme amacı güden bir yol
• Folklor: daha çok hafif hastalıklara uygulanan “halk tıbbı” yapısındaki yöntemdir. Bu yöntemde bazıları akla uygun, çoğu akla uygun olmayan ilaçlar kullanmışlardır.
İLKEL TOPLUMLARDA HASTA BAKIMI
HASTA BAKIMINI ETKİLEYEN UNSURLAR
• İlkel devirlerde ve daha sonraları dinsel ve sosyal etkiler altında kalan tıbbın gerek hemşireleri, gerekse doktorları sihirbazlar olmuştur.
• Kadınlar da hasta bakımı ile uğraşmışlarsa da etkili olmamışlar, yetkileri sınırlandırılmıştır.
25
MİLATTAN ÖNCE HASTA BAKIMI
• Bu dönemde hasta bakımının önemi duyulmuş ve bakım yöntemleri gittikçe gelişerek özbenliğini bulmaya yönelmiştir.
26
SÜMERLER (M.Ö. 4000-Mezopotamya)
• Yıldız ilmininvedinintıbba etkilerine inanmışlar.
• İnsanların doğuştan itibaren bir yıldız altında, yaşadıklarını savunmuşlar, güneşe suya önem vermişler
• Geziye çıkacaklarında ya da hastalık zamanlarında yıldızları incelemişler, doğal olmayan yıldız hareketlerini gördüklerinde kötü şeyler olacağına inanmışlar.
• Kutsal olan ve su dibinde yaşadığına inandıkları bir ilahtan ötürü suya ve su ile tedaviye önem vermişler. (banyo yapmışlar, temizlenmişler, kişisel hijyene önem vermişler, sıcak ve soğuk kompres uygulamışlar)
27
ETİ TÜRKLERİ
• Tıp, büyük ölçüde Sümerlilerin ve dinin etkisi altında kalmıştır.
• Tüm dini ayinlere başlamadan önce temizliklerine dikkat etmişler.
• Doğum yapan ve regli olan kadın onlara göre temiz değildir.
• Hastalıkların seyrini, kuşların hareketlerine ve karaciğerin durumuna göre izlemişler.
28
BABİLLİLER (M.Ö.2000)
• Babil hükümdarı Hammurabi
Hammurabi kanunları
• Tıbbi konulara rastlanmaktadır (Hekimlerin alacağı ücret ve cezalandırılmaları bu kanunlarda yer almış)
• Her hastalık ve tedavi yöntemi ile ayrı hekim ilgilenir. Örneğin ruh hekimi, ot hekimi vb
• Bitkisel ve madensel ilaçlar kullanmışlar, masaj, lapa uygulaması ve
MISIR
• Yazının icadı. Tıbba ait en eski yazılar Mısır Uygarlığının eserleri olmuştur
• M.Ö. 4688-1152: Hasta bakımı tıp ile ilgili uygulamalar, altı kutsal kitapta toplanmıştır.
• Mısırlılar ölülerin bozulmasını önlemek için yaptıkları ilaçlarla mumyalama sanatının en güzel örneklerini vermişlerdir.
• Dişçilik alanında da ilerlemişler, altın dolgularyapmışlardır.
MISIR
• Kadınların toplumdaki yeri çok ilerideydi.
• Tıbbın ilerlemiş olmasına rağmen, kadın henüz hemşirelik alanında görev almıyordu.
• Din insan kadavrası üzerinde çalışmaları yasaklandığından, anatomi ilerleyememiştir.
• Mısırlılar; sade giyinir, sık yıkanır, ayda üç defa müshil içip içlerini temizlerdi.
31
HİNDİSTAN (M.Ö. 2000)
En önemli hastalık tedavi yöntemi sihir.
Kitaplarında 760 bitkisel ilaç ismine rastlanmaktadır.
Mitolojik inançlarına göre, güneşin biri cerrah, diğeri hekim olan iki oğlu vardır. Bu nedenler cerrahide ilerlemişlerdir.
M.S. 5’inci yüzyılda Susrata’nın kitapları önemlidir.
Merhem, banyo, inhalasyon uygulamaları da bilgiler verilmiştir.
Sıtmadan, öksürükten, ateşli tüberkülozdan, çiçek
hastalıklarından söz etmiştir.
Katarakt ameliyatını ve greft yapmayı öğrenmişlerdir.
32
İRAN (M.Ö. 600)
• Hastalığın şeytani nedenlerden ileri geldiğini ve tedavinin sihiredayandığını açıklamışlardır.
• Hekim, sihir yapma yetenekleri kendinde toplayan bir ilahtı.
• Cesede el sürülünce kirleneceğine inandıklarından otopsi yapılmamış, tıbbın ilerlemesi engellenmiştir.
33
YUNANİSTAN
• Mitoloji ile başlamış, modern tıbbın babası olarak bilinen HİPPOCRATEile pozitif bilime dönüşmüştür.
• Apollon (Güneş ilahı) Tıp ve sağlık ilahı
• Oğlu Asklepios (Tıp ilahı)
Kızlarından MEDİTRİNA, modern toplum
hemşireliğinin atası olmuştur.
34
• Yunanlılar Asklepios’u bir değnek ve ucunda bir yılanla birlikte tanımlamışlardır.
• Değnek bir yöreden, diğer bir yöreye gittiğini gösteriyordu, yılan ise gençliği ve sonsuzluğu ifade ediyordu. Bu sembol o zamandan beri tıp sembolü olarak kullanılmaktadır.
• Asklepios adına bir çok mabetler kurulmuş ve bunlar şifa evleri olarak adlandırılmıştır.
• Güneş, su, hava, perhiz ve spor yolu ile tedavi edilen hastalar, kutsal bir havuzda yıkanıp ilahın yanına şifa için götürürlerdi.
• Burada bırakılan hastaların derin uykuya dalması beklenir, uyandığında gördükleri rüyalar tabir ediler ve ona göre tedavi yöntemi planlanırdı.
• Bu mabetlerde sepet taşıyan kadınlar (rahibeler) bulunurdu.
YUNANİSTAN
37
• Yunanlılar, beden güzelliğine ve bütünlüğüne çok önem vermişlerdir, hastalıklı yahut sakat kimselerle ilgilenmek istemişlerdir.
• İyilik yapmayı dini görev saymakla beraber, şehir çalışma planları hazırlarken fakirliği doğuran nedenler üzerinde durmuşlar ve kimsesizler için kurumlar açmışlar.
• Bu toplumda kadın evinde kapalıdır.
38
HİPPOCRATE (M.Ö. 460-377)
• Bu dönemin en ünlü hekimi, modern tıbbın kurucusu
• 80 yıllık yaşamı boyunca büyün Yunanistanı dolaşarak tıbbi bakım sunmuştur.
• İyi bir cerrahtır. Abseleri açıp iltihabı boşaltıp yaraları tedavi etmiştir. Kırık kemikleri alçıya almıştır.
• Kos adasında tıp okulu kurmuş.
39
• Hastalıkların bilimsel yöntemlerle tedavisini başlattığı için “Tıbbın babası” olarak anılır.
• O dönemlerde hastalanın bir insanın Tanrılarca cezalandırıldığını veya düşman bedduasının tuttuğuna inanılırdı.
• Tıbbı bu tip içi boş inançlardan kurtararak, sağlam ve inandırıcı nedenler aramış, hastalıkların oluşumunu doğal kanunlara aykırı hareket etme sonucu olduğunu savunmuştur.
HİPPOCRATE (M.Ö. 460-377)
40
• Sağlığa elverişsiz yerlerde yaşamak ve çalışmak, kötü beslenmek vb. gibi nedenlerin hastalık oluşturduğunu ile sürmüştür.
• Eserlerinin en önemli yararı, gözlemlediği tüm hastalık belirtilerini, özenle tanımlayıp kayda geçmesidir.
HİPPOCRATE (M.Ö. 460-377)
• Benimsediği yüksek ahlak kurallarını öğrencilerine aşıladı.
• Ortaya koyduğu hekimlik ahlakının değeri ve önemi, insan organizmasının ahenk içinde çalışması hakkındaki görüşleri onu dahi bir öncü olduğunu göstermektedir.
• Benimsediği yüksek ahlak kuralları “HİPPOCRATE ANDI” olarak tıp tarihine geçmiştir.
HİPPOCRATE (M.Ö. 460-377)
ROMA
• Savaşcı bir millet olan Romalılar, uzun savaş seferlerinde askeri korumak için gezici hastaneler açmışlar, bu hastanelerde hekim odaları, eczane, mutfak, çamaşır yıkama yerleri yapmışlardır.
• Hasta odalarını bir koridor üzerine dizmişler, her hasta odasında beş yada altı hasta yatırmışlar, hastanelerde genelde erkekleri çalıştırmışlardır.
• En iyi hastaneler askerler için yapılmıştır. Kibar hanımlar hemşireliği sanat olarak uygulamakla beraber, Hristiyanlığı kabul etmesinden önce etkili bir varlık gösterememişlerdir.
43
ÇİN
• Çinde tıbbın kurucusu M.Ö. 3000 yıllarında yaşamış İmparator Nung’tur.
• Çalışmaları sonucunda, hayvan yetiştirme ve çiftçilik yöntemleri geliştirmiş, yaptığı deneylerle bir çok ilaç ve zehir bulmuş, buluşlarını “Pen Tsau” adlı kitapta toplamıştır.
• Kan dolaşımını açıklayan bir kitap yazmıştır. Bu açıklamaya göre; vücuttaki tüm kan, kalbin iradesi altındadır, kan akımı bir daire içindedir ve hiç durmamaktadır.
44
• Zamanlı sihirbazlığın etkisinden kurtulmuştur.
• Çin tıbbı geliştirdikleri Yang ve Yung adli iki prensibe göre, iki zıt kuvvet, med ile cezir, erkek ve dişi, hayat ve ölüm, güneşle ay, soğukla sıcak gibi)
• Tedavi yöntemlerinden masaj ve vücudun çeşitli noktalarına uzun iğneler batırılması ile yapılan bir tedavi şekli olan “acupunktur” çok yaygınlaşmış.
• Kretenizm tedavisinde hastalara koyun troidi yedirilmiş.
• Humma soğuk su ile tedavi edilmiş
ÇİN
45
• Hua Tu (M.S. 115-205): Ameliyattan önce hastalarına narkotik ilaç verdiği için anestezinin kaşifi olarak anılmaktadır.
• Hasta bakımında nabız incelemesi yapmışlardır.
• Vucudun çeşitli yerlerinde 100-200 arasında değişen nabız atışlarının varlığına inandıklarından, hasta muayeneleri saatlerce sürerdi.
ÇİN
46
Soru veÖneriler
SORULAR ???
Önerilen Haftalık Çalışmalar
Konular tekrar edilecek Bir sonraki haftaya yeni konu okunacak
Bir Sonraki DersHakkında
Ortaçağ ve Dinlerin Sağlık Bakım Uygulamalarına Etkisi
49
Başvurulan Kaynaklar
Özden, M. (2013). Tıbbi Etik ve Meslek Tarihi. Ankara: Ayrıntı Basımevi.
Şentürk, E. S. (2011). Hemşirelik Tarihi. İstanbul: Nobel Matbaacılık.
Burkhardt, M.A., Natkaniel, A.K. (2013). Çağdaş Hemşirelikte Etik. Çev.Ed.:Ş.E. Alpar, Bahçecik, N., Karabacak, Ü., İstanbul Tıp Kitabevi.
Şentürk, E. S.(2012). Meslek Olarak Hemşirelik ve Hemşirelikte Etik İlkeler. İstanbul: Nobel Matbaacılık.
50
51
