ÖZET
Çal›flmam›zda üçü antiseptik [% 70 izopropil alkol (‹PA), % 10 povidon-iyot, % 10 povidon-iyot/etanol], biri çamafl›r suyu olmak üzere toplam dört preparata karfl› metisiline duyarl› (MS) 50 ve metisiline dirençli (MR) 50 S.aureus (SA) su- flunun duyarl›l›klar› karfl›laflt›r›lm›flt›r. Sonuç olarak MSSA ve MRSA sufllar› aras›nda % 10 povidon-iyot ve % 10 povidon- iyot/etanole direnç aç›s›ndan anlaml› fark bulunmam›fl (p>0.05) olmakla birlikte, MRSA sufllar›nda % 70 ‹PA’ya (p<0.01) ve çamafl›r suyuna (p<0.001) karfl› MSSA sufllar›na k›yasla direncin anlaml› derecede daha yüksek oldu¤u saptanm›flt›r.
Anahtar sözcükler: antiseptik, çamafl›r suyu, dezenfektan, izopropil alkol (‹PA), povidon iyot, povidon iyot/etanol, Staphy- lococcus aureus
SUMMARY
Comparison of Antiseptic and Disinfectant Susceptibility in Methicillin-Susceptible and -Resistant Staphylococcus aureus Strains
In this study, the susceptibility of 50 methicillin-susceptible (MS) and 50 methicillin-resistant (MR) Staphylococcus aureus (SA) strains for three antiseptics [70 % isopropyl alcohol (IPA), 10 % povidon-iodine, 10 % povidon-iodine/ethanol]
and one disinfectant (house bleach) was investigated. It was found that there was no siginificant differences between the re- sistance of MSSA and MRSA strains to 10 % povidon-iodine and 10 % povidon-iodine/ethanol (p>0.05). Significant higher re- sistance in MRSA strains to 70 % IPA (p<0.01) and to house bleach (p<0.001) were detected comparing with MSSA stra- ins.
Keywords: antiseptic, disinfectant, house bleach, isopropyl alcohol (IPA), povidon-iodine, povidon-iodine/ethanol, Staphylo- coccus aureus
MET‹S‹L‹NE DUYARLI VE D‹RENÇL‹ STAPHYLOCOCCUS AUREUS SUfiLARININ ANT‹SEPT‹K VE DEZENFEKTAN MADDELERE
DUYARLILIKLARININ KARfiILAfiTIRILMASI*
Yaflar NAK‹PO⁄LU, Seyda ‹⁄NAK, Bülent GÜRLER, Zayre ERTURAN, Derya AYDIN
‹stanbul T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ‹STANBUL
Yaz›flma adresi: Yaflar Nakipo¤lu. ‹stanbul T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ‹STANBUL Tel.: (0212) 414 20 00/31975, GSM: (0543) 523 33 97
e-posta: yasarnakip@yahoo.com
Al›nd›¤› tarih: 13.06.2007, revizyon kabulü: 14.09.2007
* 22.ANKEM Antibiyotik ve Kemoterapi Kongresi’nde sunulmufltur. Poster No.10 (29 Nisan-03 May›s 2007, Antalya) ANKEM Derg 2007;21(3):161-164
161
G‹R‹fi
Patojen mikroorganizmalar› ortadan kal- d›rmak veya ortamdaki say›lar›n› kabul edilebi- lir bir düzeye düflürebilmek için çeflitli dezen- fektan veya antiseptik maddeler kullan›lmakta- d›r. Hastanelerde yo¤un olarak kullan›lan bu maddelere karfl› ender de olsa direnç geliflebil- mektedir. Çeflitli çal›flmalarda dezenfektan ve
antiseptik maddelere karfl› direncin de¤erlen- dirmesinde farkl› kriterler kullan›lmaktad›r. Bir grup araflt›r›c›ya göre bir dezenfektan›n veya antisepti¤in minimal inhibitör konsantrasyonu- nun (M‹K) standart sufl için belirlenen M‹K’den iki kat(9), baflka bir gruba göre ise 10 kat(7)yük- sek olmas› direnç iflareti olarak kabul edilmek- tedir. Bu kimyasal maddelere karfl› duyarl›l›¤›n metisiline duyarl› Staphylococcus aureus (MSSA)
ve metisiline dirençli S.aureus (MRSA) sufllar›
aras›nda anlaml› bir flekilde fark gösterdi¤i de bildirilmifltir(3). Çal›flmam›z›n amac› çeflitli kli- nik örneklerden izole edilen 50 MSSA ve 50 MRSA suflunda baz› preparatlara duyarl›l›k yö- nünden fark olup olmad›¤›n›n araflt›r›lmas›d›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Sufllar: Çeflitli klinik örneklerden izole edilen 50 MSSA ve 50 MRSA suflu çal›flmaya al›nm›flt›r. Standart sufl olarak S.aureus ATCC 6538 suflu kullan›lm›flt›r.
Dezenfektan ve antiseptik maddeler: Ça- l›flmam›zda % 70 izopropil alkol (IPA), isosol antiseptik çözelti (% 10 povidon iyot), isosol al- kollü çözelti (% 10 povidon iyot ve etil alkol) (Merkez Laboratuvar› ‹laç San. ve Tic. A.fi.) ve evde kullan›lan çamafl›r suyu (% 5 sodyum hi- poklorit=50 bin ppm) preparatlar› ticari flekli ile kullan›lm›flt›r.
Mikrodilüsyon yöntemi: Antibiyotik du- yarl›l›k deneylerinde Clinical and Laboratory Standards Institute taraf›ndan önerilen mikro- dilüsyon yöntemi(6)bu kimyasal maddeler için modifiye edilerek uygulanm›flt›r. Bir s›rada 12 kuyucuk içeren mikroplaklar›n birinci kuyu- cuklar› hariç tüm kuyucuklar›na 100 μl Mueller Hinton buyyon besiyeri konmufl, her s›ran›n bi- rinci kuyucu¤una denenecek madde çözeltisin- den 200 μl ilave edilmifl ve buradan al›nan 100 μl ikinci kuyucuklara aktar›lm›fl ve bu flekilde ifllem 11. kuyucuktan 100 μl d›flar› at›lana kadar sürdürülmüfl, böylece her madde için iki kat
azalan konsantrasyonlarda seri suland›r›mlar haz›rlanm›flt›r. Bakteri inokülümü için 24 saatlik bakteri kültürlerinden 0.5 McFarland bulan›kl›-
¤›nda süspansiyonlar haz›rlanm›fl ve 10 kez fiz- yolojik tuzlu suyla suland›r›lm›flt›r. Bu süspan- siyonlardan 5 μl miktarlar her bakteri için su- land›r›lm›fl madde serilerinde 11. kuyucuklar hariç tüm kuyucuklara ilave edilmifltir. Kontrol olarak kullan›lan 11. kuyucuklarda sadece besi- yeri+madde, 12. kuyucuklarda sadece besiye- ri+bakteri bulunmufltur. Tüm mikroplaklar 35°C’de 24 saat kar›flt›r›c›l› (30 rpm/dk) bir etüvde inkübe edilmifl, üremenin görülmedi¤i en yüksek suland›r›m (en düflük çözelti konsan- trasyonu) belirlenmifltir. ‹statistiksel de¤erlen- dirmeler Fischer ki kare analizi ile yap›lm›flt›r.
BULGULAR
Elli MSSA ve 50 MRSA suflunun kullan›- lan 4 maddesinin çeflitli suland›r›mlar›nda üre- meleri tabloda gösterilmifltir. S.aureus ATCC 6538 için tablo alt›nda verilen sonuçlar bu sufl için verilen de¤erlere uygun olmufl, bu flekilde di¤er bulgular›n güvenilir oldu¤u kan›tlanm›fl- t›r.
Bu bulgulara göre 50 MSSA ve 50 MRSA sufllar›n›n % 10 povidon-iyot ve % 10 povidon- iyot/etanole dirençlerinde anlaml› fark bulun- mam›fl (p>0.05), % 70 ‹PA’ya (p<0.01) ve çama- fl›r suyuna (p<0.001) direnç MRSA sufllar›nda anlaml› derecede daha yüksek bulunmufltur (Tablo).
Y. Nakipo¤lu ve ark.
162
Tablo: Kullan›lan maddelerin belirtilen suland›r›mlar›nda denenen sufllar›n üremesi (kümülatif)*.
% 70 ‹PA
% 10 povidon-iyot
% 10 povidon-iyot/etanol Çamafl›r suyu
1/4 0/1**
1/8 0/11
0/1 1/16 39/40 0/2 0/9
1/32 50/50 1/11 1/30
1/64
2/7 10/17 28/48
1/128
48/29 50/43 49/50
1/256
50/40 50/50 50/50
1/512
50/50
Ayn›
39 26 33 21
MSSA 0 19 7 0
MRSA 11
5 10 29
p
<0.01
>0.05
>0.05
<0.001 Direnç ***
* S.aureus ATCC 6538 suflu 4 maddede tablodaki s›rayla 1/16, 1/128, 1/128 ve 1/32 ve daha fazla suland›r›mlarda üremifltir.
** Üreyen MSSA suflu / MRSA suflu say›lar›.
*** Ayn› suland›r›mda ve MSSA (sufllar›nda MRSA sufllar›na göre), MRSA (sufllar›nda MSSA sufllar›na göre) daha az suland›r›mda üre- yen (daha dirençli) sufl say›lar›.
p de¤eri: Direnç fark› olmasayd› farkl› suland›r›mlarda üreyen sufllar›n MSSA ve MRSA sufllar›nda eflit say›da olmas› beklentisine göre he- saplanm›flt›r.
TARTIfiMA
Çal›flmam›zda, MRSA ve MSSA sufllar› k›- yaslanarak, dört preparata (% 70 ‹PA, % 10 po- vidon iyot, % 10 povidon iyot/etanol ve çama- fl›r suyu) karfl› gösterdikleri duyarl›l›klar› ara- s›nda anlaml› bir fark›n olup olmad›¤› araflt›r›l- m›flt›r. Elde etti¤imiz sonuçlara göre % 70 ‹PA için 11, çamafl›r suyu için ise 29 MRSA suflu MSSA sufllar›na göre daha dirençli bulunmufl, bu iki preparatta MSSA sufllar›nda MRSA suflla- r›ndan daha dirençli olana rastlanmam›flt›r (s›- ras›yla p<0.01 ve p<0.001). Povidon-iyot ve po- vidon-iyot/etanol için ise iki grup bakteride de di¤er gruptakilere göre daha dirençli veya du- yarl› sufllar bulunmufl, sonuçta iki grup aras›n- da anlaml› bir fark›n olmad›¤› belirlenmifltir (p>0.05). Antiseptik ve dezenfektan maddelerin bir ço¤unun etki mekanizmalar› antibiyotikler- den farkl› olarak halen bilinmemektedir. Bu kimyasal maddelerin, bakterilerin birçok hede- fine birden etki ederek bakteri hücresini tahrip ettikleri kabul edilmektedir. Bilinmeyen veya az bilinen etki mekanizmalar›n›n varl›¤› nedeniyle, dirençli sufllar›n hangi mekanizma ile direnç ge- lifltirdi¤ini aç›klamak kolay de¤ildir. Reverdy ve ark.(8), Dussau ve ark.(2) ve Behr ve ark.(1) S.aureus sufllar›nda görülen metisilin direnci (oksasilin M‹K’unun yükselmesi) ile antiseptik ve dezenfektan maddelere karfl› geliflen direnç aras›nda bir ba¤lant›n›n oldu¤unu ileri sürmüfl- lerdir. Ancak araflt›rmac›lar bu çal›flmalar› sade- ce klorheksidin, benzalkonyum klorür, heksa- min ve akriflavin için yapm›fllard›r. Alkoller, mikobakteriler dahil vejetatif bakterilere karfl›
h›zl› etki eden ancak sporlara karfl› etkisiz olan maddelerdir. ‹zopropil alkol etanole göre bakte- rilere daha etkilidir. Bu maddelerin etki meka- nizmas› ise muhtemelen bakteri membran›n›n tahribi, protein denatürasyonu, metabolizma bozuklu¤u ve hücre lizisi ile özetlenebilir. Çal›fl- mam›zda % 70 ‹PA ve çamafl›r suyu için MRSA sufllar›nda daha yüksek direnç saptanm›flt›r.
‹zopropil alkol ve çamafl›r suyuna karfl› direnç, stafilokok sufllar›nda en fazla aktif at›l›m sistemi ve biyofilm mekanizmalar›na ba¤l› olmakla bir- likte çal›flmam›zda bu mekanizmalar araflt›r›l- mam›flt›r(4). Çal›flmam›zda inceledi¤imiz iki ha-
lojenden klor (çamafl›r suyu) ve iyot (povidon- iyot preparat›) maddelerinin etki mekanizmala- r› tam olarak bilinmemektedir. Klor muhteme- len hücre proteinlerini inaktive ederek etki gös- termekte; iyot ise proteinler için anahtar rol oy- nayan bir amino asit olan sisteinde bulunan ser- best sülfür ve ayr›ca metiyonin, nükleotid ve ya¤ asitlere etki ederek hücrenin ölümüne ne- den olmaktad›r. Mycock(5)MRSA sufllar›n›n po- vidon-iyota karfl› yaklafl›k 5000 katl›k bir tole- rans gösterdi¤ini bildirmifltir. Çal›flmam›zda bu preparat için MRSA ve MSSA sufllar› aras›nda anlaml› bir direnç fark›n›n olmad›¤› (p>0.05) be- lirlenmifl olmakla birlikte, tolerans ile ilgi bir ça- l›flma yap›lmam›flt›r. Hastanelerde ve toplumda uzun süredir kullan›lan bu kimyasal maddelere (özellikle çamafl›r suyu ve alkol) karfl› MRSA bakterilerinde görülen direnç, ileride bu bakte- rilere karfl› kullan›lan antibiyotiklere direncin yan›na antiseptik ve dezenfektan maddelere karfl› da direncin eklenmesiyle telafisi zor bir durum yaratacakt›r. Hastanelerde, antiseptik ve dezenfektan maddelerin gereksiz yere ve öneri- len konsantrasyonlar›n alt›nda kullan›lmas›, bu maddelere karfl› direnç geliflimini h›zland›r- maktad›r. Dezenfektanlar›n do¤ru zamanda ve uygun konsantrasyonda kullan›lmas› bakterile- rin seçilmesini ve yay›lmas›n› önleyen faktörler aras›ndad›r. Antiseptik ve dezenfektan madde- lere karfl› dirençle ilgili çal›flmalar yok denilecek kadar azd›r. Direnç geliflimini geciktirmek ama- c›yla, bu maddelerin uygun flekilde kullan›lma- s› için yol gösterici olan “Dezenfeksiyon ve anti- septik maddelerin kullan›m rehberi (DAS)”nin izlenmesi (http://www.das.org.tr) yararl› ola- cakt›r.
KAYNAKLAR
1. Behr H, Reverdy ME, Mabilat C, Freney J, Fleuret- te J: Relation entre le niveau des concentrations minimales inhibitrices de cinqantiseptiques et la présence du gène qacA chez Staphylococcus aure- us, Pathol Biol (Paris) 1994;42(5):438-44.
2. Dussau JY, Chapalain JC, Rouby Y, Reverdy ME, Bartoli M: Evaluation par une microméthode de l’activité bactericide de cinq disinfectancts sur 108 souches hospitalières, Pathol Biol (Paris)
163
Metisiline duyarl› ve dirençli Staphylococcus aureus sufllar›n›n antiseptik ve dezenfektan maddelere duyarl›l›klar›n›n karfl›laflt›r›lmas›
1993;41(4):349-57.
3. Kampf G, Jarosch R, Ruden H: Wirksamkeit alko- holischer handedesinfektionsmittel gegenuber mithicillin-resistenten Staphylococus aureus (MRSA), Chirurg 1997;68(3):264-8.
4. McDonnel G, Russell AD: Antiseptics and disin- fectants: activity, action, and resistance, Clin Mic- robiol Rev 1999;12(1):147-79.
5. Mycock G: Methicillin/antiseptic-resistant Staphy- lococcus aureus, Lancet 1985;2(8461):1081-2.
6. National Committee for Clinical Laboratory Stan- dards (NCCLS): Methods for Dilution Antimicro- bial Susceptibility Tests for Bacteria that Grow Aerobically, NCCLS Approved Standard M7-A6,
Wayne, Pa (2003).
7. Prince HN, Nonemaker WS, Norgard RC, Prince DL: Drug resistance studies with topical antisep- tics, J Pharm Sci 1978;67(11):1629-31.
8. Reverdy ME, Bes C, Nervi C, Martra A, Fleurette J: Activity of four antiseptics (acriflavine, benzal- konium chloride, chlorhexidine digluconate and hexamidine di-isethionate) and of ethidium bro- mide on 392 strains representing 26 Staphylococ- cus species, Med Microbiol Lett 1992;1:56.
9. Sivaji Y, Mandal A, Agarwal DS: Disinfectant in- duced changes in the antibiotic sensitivity and phage typing pattern in Staphylococcus aureus, J Hosp Infect 1986;7(3):236-43.
164 Y. Nakipo¤lu ve ark.
