S a b o d ia ş e h ir p l â nı ( Archltettura ) dan

I t a l y a d a ş e h i r c i l i k ;

S a b o d i a ş e h i r p l â n ı

Sabodia nahiyesi Littoria arazisile Appia yolu, Circeo dağı ve deniz arasında şehircilik noktasından yapılmakta o -lan ıslahat mıntakasınm merkezini teşkil eder.

Bu nahiye Peola gölünün kenarında yükselir ve bir ta-rafında meşe ormanı, diğer tata-rafında Circeo dağile ihata edilmiştir. Bu tabiî güzellik unsurları onun etrafında ilham verici bir çerçeve vazifesini gösterirler.

Tanzim plânı şehircilik cihetinden mütevazi bir mahi-yette bulunmakla beraber onda bilcümle panoramik imkân-larla bir nahiye merkezinin bütün muktaziyatı tamamile na-zarı dikkate alınmıştır.

Sabodia nahiyesi yeni yapılan yollar vasıtasile doğrudan doğruya Appia yoluna bağlanmıştır. Zaten nahiyenin her ta-rafında da tamamile böyle yollar yapılmıştır. Deniz kenarın-da boykenarın-dan boya başka bir yol kenarın-da uzanıyor ki bilâhare Fog-lian'dan geçerek Sabodiaya kadar gelecek, Terracima ve An-fio ile muvasala hattı teşkil eyliyecektir.

Sabodia mıntakasıııda 500 hektarlık bir saha orman için terkedildikten sonra her bir çiftlik için 15 den 30 hektarlık kadar arazi tahsis edilmiştir. Ve bütün bu arazi elyevm tama-mile işletilmektedir. Bu çiftliklerin her bir grupu bir köy teş-kil ediyor ve her bir köyde de bir ziraat mektebile ufak bir kilise, bir mekteb, bir eczane, bir postane bulunuyor. Ziraat işlerile alâkadar bulunan köy müesseseleri ziraata

mü-teallik işler için doğrudan doğruya ( K o m a ) daki ziraat merke-zine ve siyasî, içtimaî, idarî ve sair bu gibi işler için ise Sabo-diaya müracaat ederler. Bu veçhile Sabodianın tanzim plâ-nında bir nahiye merkezinde bulunması icap eden bütün res-mî daireler mevcuttur.

Tanzim plânı mucibince Sabodianın büyük Caddesi A p -pia yolundan başlar, doğruca nahiye merkezine vâsıl olur v e nahiye dairesinin önünden geçer.

Berdüsyon meydanı tesmiye olunan büyük müstatil meydan bir katlı ahşap binalarla muhat olan Sabodia nahi-yesinin hayat ve faaliyet merkezini teşkil eder, eski İtalyan meydanları gibi kendi unsurları dahilinde çok mütenasip bir manzara irae eyler.

Bu meydanın yanında ayni isimle ikinci bir meydan da-ha açılır ve büyük mitinglere tahsis edilmiştir. Bu meydamıt karşısında göl, deniz ve Circeo dağından teşekkül etmiş güzel bir manzara görünür.

S a b o d i a ' n ı n t a y y a r e d e n g ö r ü n ü ş l e r i .

bu meydanda toplanmıştırlar. Nahiyenin merkezini teşkil eden meydanlarda ise hiikûmet sarayile kulesi, Faşistlerin evile kulesi, millî Opera tiyatrosu, biri milisler ve diğeri ka-rabinerlere mahsus olmak üzere iki kışla, bir sinema, tiyatro, bir otel ve üstü kapalı bir çarşı, merkezin biraz ötesinde de mekteb, postane ve telgraf dairesi, ve nahiyenin etrafında hastane, doğum ve çocuk büyütme müesseseleri, salhane, su haznesi, spor meydanı, yüzme kulübü ve sair bulunmak-tadır. Evler nadiren şehirciliğin ilhamları mucibince tertip edilmiş ve ağaçlı sokakların boyunca sade ve mütevazi bir va-ziyette bulunmuşlardır. Her eve bir sebze bahçesi tahsis olun-muş ve her tarafı iyice havalandırmak için de geniş çimen-likler ihdas edilmiştir.

Binalar gayet sade bir üslûpla inşa edilmiştir. Onların şekli, hacmi, düz ve ufki çizgileri, açık rengi, uzun portikleri, terasları ve muntazam surette tertip edilmiş olan ufak pen-cereleri, etraftaki peyizajla tam bir ahenk teşkil eder ve modern İtalyan mimarlığını temsil eylerler.

Binalar ihtimamlı tetkiklere ve tanzim plânında ter-tip edilmiş olan sokakların vaziyetine göre inşa edilmiş ol-makla, gerek sıhhat ve gerek estetik noktasından büyük bir kıymeti haizdirler. Sabodia nahiyesinin her cihetten göster-diği ahenk ve tevazünde ünite fikri hâkim bulunmak-tadır.

Sokakların tertibatı plânimetri cihetinden tetkik edil-diği takdirde görülür ki meydanlar gayet muntazam bir tarz-da yapılmıştır. Ve bütün caddeler merkezde birleştiriliyor. Di-ğer taraftan nahiyenin etrafında dahi muvasalat hatları teş-kil eden bir hayli yollar tertip olunmuştur. Plânda cad-delere müntehi sokakların şebekesile bunların genişliği de gösterilmiştir. Böylece birinci smıf caddelerin genişliği 18-20 metre, ikinci sınıf caddelerinki 14 - 18 metre, ikinci sınıf sokakların 8 - 1 0 metre ve üçüncü sınıf sokaklarmki de 4 - 6 metredir.

Sabodianın mecmu sahası 80 hektar olup bu mıntaka dahilinde yeşillik kısmı 51,600, meydanlar 13,000, başlıca so-kaklar 5,000 ve ufak soso-kaklar 4,000 murabba metre yer işgal ederler.

Yeşillikler şehircilik noktasından büyük bir ehemmiyeti haizdirler. Bir taraftan teneffüs cihazı vazifesini ifa ederler, diğer taraftan da zarif bir panorama teşkil eylerler.

Sokaklar Circeo dağının taşlarile kaldırımlanmış ve

as-faltlanmıştır. Kanalizasyon keyfiyeti de muntazam bir su-rette tertip edilmiş olup bütün lâğımlar bir depoya akarlar ve oradan kanallar vasıtasile denize dökülürler.

Sabodianın toprağı kumludur. Bu sebepten dolayı bina-ların temelleri betonarmedir.

Bina iskeletlerinin büyük bir kısmı da betonarmeden ve duvarları tüf veya kireçli taştan yapılmıştır.

Sabodianın inşaatına 5 Ağustos 1933 tarihinde baş-lanmış ve 253 gün sonra küşad resmi yapılmıştır. Elyevm mo-dern sistemde nahiyeler teşkili için İtalyanın her tarafında ve bilhassa Venedik, Romognali, Romani, Abruffesi ve Toscani cihetlerinde 4,580 işçi istihdam edilmektedir.

S a b o d i a n ı n b a ş l ı c a b i n a l a r ı N a h i y e H ü k ü m e t K o n a ğ ı :

Appia yolundan başlıyan sokağın alt ucunda inşa edil-miştir. Ve nahiye meydanının başlıca binasını teşkil eder. Zarif kulesi bütün meydana hâkim bir vaziyettedir. Bu ku-le saray binasından büsbütün ayrı bir bina teşkil eder ve an-cak bir balkonla ona bağlıdır. Memurlara mahsus daireleri zemin katla birinci katda, Nahiye başkanının ikametgâhı da ikinci kattadır.

Saray cephesinin en alt kısmı Tivoli taşile ve portik de koyu kırmızı tuğla ile kaplanmıştır. Büyük kapının üstün-deki perdahlı Tivoli taşı üzerinde heykeltıraş F. Lagoni ve A. Jecehi tarafından «Vittoria Marcianti» levhasile Sabo-dia'nın ve devletle eyaletin armaları hâkkedilmiştir. Başlıca daireler cenuba bakarlar ve cümlesi de büyük müzakere sa-lonuna merbutturlar. Bu salonun geniş pencereleri karşısın-da ise Circeo karşısın-dağile Paola gölü görünmektedir. Ancak köprü şeklinde havai bir koridor garp cihetinden iki binayı birbiri-ne bitiştirir.

Büyük merdivenin sade ve ciddî bir gösterişi var. Bu merdiven tamamile kırmızı mermerden yapılmıştır ve bi-rinci kattaki büyük galeriye çıkar.

6 1 e 1 ;

Revolüsyon meydanının karşısında yapılmıştır ve otuz yatak odasile yemek odaları, barı, banyoları ve satresi vardır. Bütün yatak odaları Revolüsyon meydanına nazırdır ve kar-şılarında geniş bir manzara görünür. Otelin kapısı Revolüs-yon meydanındadır. Portiklerin altında ve iki meydana ba-kan bara bitişiktir.

Zemin katını hemen tamamile üç yemek salonu işgal eder. Bunlardan! biri çok büyüktür. Yemek salonları vasi bir cenup galerisile birbirlerinden ayrılmışlardır. Bu galeri bir taraftan bahçeye ve diğer taraftan da balo dairesine mün-tehidir.

Mutfaklar ile servis dairesi için ayrı binalar yapılmıştır. Mutfaklar zemin katmdadırlar ve her birinin iki kapısı var-dır. Frigoriferli kilerlerle ambarlar zemin altındavar-dır.

Büyük merdiven ikinci kata çıkar. Bütün odalar soka-ğa nazırdırlar ve ayrı ayrı teraslar olduğu gibi sabah kahval-tısı için de umumî bir teras vardır.

Otel memurları için ayrı ayrı bir çok küçük odalar tertip edilmiştir. Servis işlerine mahsus olmak üzere yapılmış o -laıı ikinci bir merdiven de bütün katlara çıkar.

F a ş i s t l e r l e S e n d i k a l a r a v e i ş ç i l e r e m a h -s u -s b i n a :

Bu bina bir taraftan nahiye meydanına ve diğer taraf-tan da Ginbia Cefare gölüne bakar. İşçilere mahsus olan da-ire binanın zemin katında, Faşistlere mahsus dada-ireler ise bi-rinci katdadırlar. Bu bibi-rinci kata kule içinde yapılmış olan merdivenden çıkılır.

Sendikalara mahsus dairelerin kapısı ayrıdır ve nahiye meydanı tarafında bulunur. Faşist rejimine ait bu tipik teş-kilâtların içtimaları için umumî bir salon da tertip olunmuş-tur. Meydan tarafındaki portik de içtimalar esnasında tenef-füs mahalli teşkil eder. Kulenin kampanası vardır ve üzerin-de Düçenin resmi hâkkedilmiştir.

İçtima salonu, trapez şeklindedir ve takriben 300 kişi istiap edebilir.

Büyük bir tiyatro da vardır ve işçiler burada ufak tefek tiyatro oyunları oynarlar. Üst katta geniş bir teras bulundu-ğu gibi bir de sinema dairesi vardır. Bu sinema dairesi için her türlü tehlikeye karşı teminat olmak üzere dört kapı ya-pılmıştır.

Binanın cephesi sadedir ve portikin kabartma kısımlari-le kolonları Tivoli taşından yapılmıştır. Köşedeki kukısımlari-leye çini kaplanmıştır.

S i n e m a - t i y a t r o ;

Revolüsyon meydanına bakar ve Faşist evile birlikte meydanın bir tarafını teşkil eder. Yanında bir kahve ve bir teras var. Bu teras meydana bakar. Binanın bir parteri ve bir de galerisi vardır. Tamamile 600 kişi istiap edebilir. Projek-siyon kabinesi yüksekte, fuayyenin üstündedir ve hususî bir merdiveni vardır. Kapının yan taraflarındaki iki merdivenle bilet mahallinden galeriye varılır. Bilet mahallini teşkil eden avlu önünde meydana bakan bir portik var. Yalnız partere mahsus kapılar 16 metre genişliğindedirler ve bu veçhile sa-lonun istiap edebildiği ahalinin iki misli için bile tamamile kâfi gelirler. Sahne tiyatro oyunları için tertip edilmiştir ve bir elektrik kabinesile artistlere mahsus 16 kabine vardır. Bi-na tamamile betoBi-narmeden yapılmıştır. Tavanı tutan put-reller çok uzun olup (22 metreye kadar) kavisler teşkil ettik-lerinden kolonlarla birleşerek sıra ile 5 büyük arzani kapı tertip ederler ve tavanın tulânî putrellerile de tamamiyle bağ-lıdırlar.

İ k a m e t g â h l a r :

İkametgâhlar alesseviye iki türlüdürler: apartmanlar ve iki katlı evler. Tanzim plânında gösterilmiş olan üçüncü ti-pin yani sıra evler titi-pinin tatbiki keyfiyeti başka zama-na bırakılmıştır. Alelûmum apartımanların zemin katında mağazalar yapılmıştır. Bunların her birinin arka tarafında bir oda ile bir apteshane var. Daireler muhtelif büyüklük-lerdedir ve her binanın üç azamî beş penceresi vardır. Her dairenin ayrı ışıklı kapısı, banyosu apteshanesi, geniş oda-ları ve bir de büyük terası vardır. Çamaşırhaneler ile çama-şır sermeğe mahsus olan kapalı yerler terasların üstünde ter-tip edilmiştir. Alesseviye her eve 250 murabba metre ittisalin-de bir sebze bahçesi tahsis olunmuştur. Merkezî yerlerittisalin-deki evlerin sebze bahçesi olmayıp ancak çocukların oynamalarına mahsus geniş bahçeler var. İki katlı evler münferid bina-lar teşkil ederler ve umumî bahçelerin karşısında bulunan sokaklarda inşa edilmişlerdir. Bunlar muhtelif tipdedirler. M a a -mafih hepsi de hemen ayni tarzda yapılmışlardır. Her birinin geniş bir bahçesi, çamaşırhanesi ve kümesi vardır.

H e n ü z i k m a l e d i l m e m i ş s a i r b i n a l a r : Mimar Camcellotti, Mantuori, Piccinoto Scalpelli tara-fından plânları tanzim edilmiş olan inşaat grupu henüz ta-mamlanmamıştır.

Kilise ve vaftiz dairesi, ruhban dairesi, sörler müessesesi ve yetimhane. Bunların mecmu heyetinin yalnız plâstiki ter-tip olunmuştur.