Umumî görünüş
B E L F A S T ' T A B İ R H A S T A H A N E
Dizayn : Frederick Gibberd (The Architects, Journal 1963 den)
Çeviren: Yük. Müh. Mimar Y I L D I Z ÜSTÜN EL
Belfast civarında bu hastahanenin ya-pılması 1948 de ele alınmış, temel 1957 de atılmıştır.
O sırada fonksiyon icapları ve tıbbî ih-tiyaçlar, bugünküne nazaran müphemdi ( M O H ) nın bina notları ve fiat analizi çık-madan inşaata başlandığı için maliyet tah-minin üstünde olmuştur. Aşağıdaki tenkid, öncelikle pediyatri ve çamaşırhane kısım-ları ile ilgilidir. Umumî plân ve dizayn üze-rinde de bir inceleme yapılmıştır.
Plân üzerinde çalışırken sempatik bir ölçü ve çevre yaratmağa bilhassa dikkat edilmiştir.
Belfast'ta inşa edilmekte olan bir hastahanenin kritiği
BLiyük ve umumî bir hastahanede bina kompleksini teknik problemleri ıızlaştırarak, estetik yönden de halletmek mühimdir. Öyle bir ölçek seçmelidir ki, hacım araştırmala-rında zorluk çıkarmasın... Disiplinli, klini-kal tesiri çok, rahat bir çevre yaratmak, fazla otoriter de kılmamak... Bütün esrarı ve mânası ile bedbinleştirici havayı mümkün olduğu kadar kaldırıp, hasta üzerinde müs-pet bir tesir yapmak... Meselâ, hastayı evinde imiş gibi hissettirmek... Yeni Ubster hastahanesi dizaynında bu problemlere te-mas edilmiştir, denebilir.
Yeni bina, Belfast merkezindeki geçen harpte çok zarar gören hastahanenin ye-rindedir. Tamamlandığı zaman 500 yataklı
olacak, kadın ve çocuklar için özel kısım-ları ihtiva edecek olan hastahanenin doğu Belfast'ın ihtiyaçlarını karşılıyacağı sanıl-maktadır.
Bir seneden beri kullanılmakta olan yapı, esas yatak koğuşundan başka, bütün klinik kısımlarını ihtiva etmektedir. (İdare, çamaşırhane, hastabakıcı dershanesi, müs-tahdem lojmanları gibi..) Her üniteyi çok katlı bir binaya sığdırmaktan kaçınılmış, bilâkis çevrenin kırımsı havasını bozmıyan, etraftaki az meyilli yamaçlarla kaynaşmış hafif tertiplere gidilmiştir. Başlıca binalar, henüz bitmemiş beş katlı esas yatak koğuşu, 3 katlı pediyatrik ve idare kısmı, iki katlı müstahdem yemekhanesi, esas mutfak,
rad-yoloji ve patoloji, bir katlı fizikoterapi ve haricî hasta kısımlarıdır. Bütün bu üniteler üç avlu etrafında yerleşmiştir.
Hakikî hasta olarak kabul edilmeyen doğum kısmı esas gruba bağlı, özel bir an-tre ile ayrılmıştır. Hastahanenin ehemmi-yetini ve intizamla tertip edilmiş sahasını bozmamasına yine de tarafsız ve belirli bir plânda olmasına önem verilmiştir.
Kazan dairesi, çamaşırhane ve yiyecek depoları kendi servis avlularının etrafında esas kompleksin kuzey batısında tertiplen-miştir ve bir tepeciğin yamacındadırlar.
Esas giriş, (şimdilik muvakkaten am-bulans girişi olarak kullanılmaktadır.) İda-re kısmının zemin katındadır. Buradan baş-lıyan merkezî bir sirkülâsyon koridoru ku-zey - güney doğrultusunda uzamakta, pedi-yatri, radyoloji ve yatakhane kısımlarını birleştirmektedir. Bu koridor iki seviyelidir. Bir seviyesi idare tarafından, üst seviyesi de galeri şeklinde olup bekliyenler tarafından kullanılmaktadır. Ziyaretçilerin ihtiyaçlarını karşılamak için ufak bir büfe de mevcut-tur. Zemin katta buna paralel bir koridor da doğumu, pediyatrik, yemekhane ve ça-maşırhane kısımlarını bağlamaktadır.
Üniteleri, münferit binalara ayırmak daha randımanlı bir ölçeği sağlıyorsa da sirkülâsyon yüzdesinin fazlalığına rağmen, fonksiyona tam mânasiyle hizmet edileme-mekte ve kaçınılmaz zorluklarla karşıla-şılmaktadır. Meselâ ziyaretçiler üst kata çık-mak için girişteki merdiveni tercih etmezler de pediyatri kısmının sonundaki yatak asan-sörlerini kullanırlar, doğum ve yemek kıs-mına içten giriş sun'î bir şekilde aydınla-tılmakta ve havalandırılmakta olan pek mü-nasip olmıyan bir koridorladır. Umumi-yetle bir koğuştan diğerine uzun mesafe-lerle gidilmektedir. Mevcut binalara zarar vermeden bir inkişaf yapılabilir ama, este-tik yönden bu zordur. Her koğuşun ihtiyaç karşısında bir ucundan büyütme imkânı olabilir, şüphesiz ki bu takdirde yürüme sa-hası artacaktır.
Patoloji ve radyoloji kısmının kolay-lıkla büyüyebileceği zannedilemez.
Blokların birbirine olan münasebeti ve yükseklikleri iyice kontrol edilerek, kulla-nanlar ve çevresi için bütünü ile uygun bir plân yapılmıştır. Aynı hassasiyet blokların içinde de gösterilmiştir. Yalnız, pediyatri kıs-mında hatalı birkaç detay mevcuttur. Me-selâ, çocukların balkon korkuluğuna tır-manmaması için sonradan parmaklığın ar-kasına bir tel örgü tespit edilmiştir.
Renklendirme tahditlidir. Dış duvarlar prekast beton tuğlalardan yapılmış olup, ön yüzlerinde de mahallî bir granit veya bej -gri beton tuğla kullanılmıştır. Renkleri sol-maktadır ve panoların arasında hassasiyet ve kontrast yoktur. Panolar çelikle
çevre-lenmiştir, umumî görünüş peyzaja ve hasta-hanenin arkasındaki yeşil tepeciklere uy-mamaktadır.
Pediyatri bölümü:
Çocuk koğuşu üç katlı olup, hastahane kompleksinin merkezinde yer almıştır. Bod-rum kat geçici olarak eczane ve steril de-posu olarak ayrılmıştır. Zemin kat şimdiki halde nisaiye koğuşu olarak kullanılmak-tadır. Hastahane tamamlandığı zaman ayakta tedavi gören hastalara tahsis edile-cektir.
Tedavi gören ve ameliyat olacak hasta-ların hepsi birinci kattadır. Fazla olarak bir de tecrit ünitesini ihtiva etmektedir. İkinci kat sadece ameliyat hastalan içindir. Bir ameliyathane de bulunmaktadır.
Tecrit ünitesinin dışında, her kat kırk yataklı bir bakım ünitesidir ve altı tane altı yataklı oda ile dört tane tek yataklı oda-lardan ibarettir. Her katın sonunda altı ya-taklı bir oda ile, bir yaya-taklı oda, cam bir kapı ile ayrılmış, on beş - yirmi yaş arası çocuklara tahsis edilmiştir. Her katta kız ve erkek çocuklar mevcuttur. İkinci' kattaki odalardan biri hastabakıcı odası olarak ayrıl-mıştır. Burada on iki portatif yatak vardır. Tek kişilik odalarla, yardımcı kısımlar ku-zeye, diğer odalar güneye karşıdır. Kırk yataklı ünitenin esası, «Musgrave Park Hos-pital» den alınmıştır. Her 20 yatağa bir hastabakıcı olmak üzere iki hastabakıcı, bir de hemşire vardır.
Bir tertibin tesiri, şiddetli bir bakım bölümüne bağlıdır, bilhassa çocuk kısmı, daha büyük bir dikkate ihtiyaç gösterir ki, Ulster hastahanesinde mühimsenmemiştir. Haklı netice, her katı iki ayrı bakım
ünite-sine ayırmak, her üniteye bir hemşire tah-sis etmek, yardımcı kısımları (tedavi odası, pamuk deposu, mutfak, hemşire odası gibi) paylaşmaktır denebilirse de, bu tipte tatmin-kâr, fonksiyonel ve ekonomik bir tertip de-ğildir.
Esas koğuşun dizaynında, iyi bir aydın-latma ve geniş bir çevre yaratılmıştır ama yardımcı kısımları biraz sıkıştırılmış gibi-dir. Bilhassa kritik kısımlarda (mutfak, te-miz çamaşır girişleri, tete-miz eşya asansörle-rine, hasta banyolarına girişler) rahatsızdır. Süt sterilize sahası ve mutfağı pediyatri kısımlarına yakın münasebetli olmaması bakımından faydasızdır. Bodrum kattaki esas mutfağın yanındadır. Süt arabası için, de yük asansörleri çok ufaktır.
Altı yataklı odalar arasındaki çift camlı bölmeler arada kapı olmadığı için, lüzumsuzdur. Oysa, enfeksiyon riskinin da-ha çok olduğu da-hastabakıcı kısmında, portatif yatakların etrafını camla kapamak icabe-derdi.
Tecrit ünitesinden başka, hasta bir ço-cukla içeri giren ebeveyn için hiçbir tedbir alınmamıştır. Maamafih, batı kısmında bü-yük ve kullanışsız balkon, ilerde belki böyle bir tedbire yardım edebilir.
Çağdaş hastahane dizaynında öncelikle sıralanan vasıflar Ulster hastahanesinde yer almaktadır. Bu husus, bilhassa ameliyatha-nelerde görülmektedir. Yalnız yardımcı kı-sımların (otoklavın önündeki sterilizasyon sahası, anestezi odalarının) girişleri hasta arabasının geçmesi için biraz küçüktür.
Hastahanenin herhangi bir kısmında olduğu gibi, pediyatri bölümünde de deko-ratif plânlama incelikle ele alınmıştır.
Çocuk-TB£*r- CUAM-MINT tJTIlITH KITCMtN s t u c t
0*(l>»tınc TH(*IKt NURSEK*
WAno W*ftD
CIASS AH
Bir yatakhane ünitesi
lar için bol oyuncak temini, vasat bir mimarî incelik uygun görülmüştür. Bazı yerlerdeki detayların tatminkâr olmaması, belki de eko-nomik dikkatten dolayıdır.
Alçak ve yüksek pencereler, her ne kadar yeter ışık veriyorsa da, yukardakilere erişmek güç olduğu için, hakkıyla temizle-nememektedirler. Bu husus, tabiî, sıhhî ba-kımdan zararlıdır. Seviye değişiklikleri star-ların muvaffakiyetle kullanılmasına mâni olmaktadır ve düzgün bir görünüş verme-mektedirler.
Koğuş dışındaki koridorlardaki lâva-bolar biraz uygunsuz yerleştirilmiştir. La-vabolar ve buna benzer eşyanın çoğu duvar sathına çok yakın tespit edilmiştir ki, şe-killeri ve durumları arkaya yetişip temiz-lemeye imkân vermemektedirler.
Kapı tokmakları öyle hazırlanmıştır ki, mikroplu ellerle mümkün herhangi bir en-feksiyona mâni olmak için icabında ayakla açılmaktadır. Hastabakıcılar bu eğitimi gör-müşlerdir. Yukardaki hususlar, ehemmiyeti az gibi görülürse de, günün hastahanecilik problemlerinin inkişafında en ufak noktala-rın bile düşünülmesi elzemdir. Böylece tıbbî
müdahale çevresinin mükemmeliyeti ile daha çok kolaylaşacaktır.
Çamaşırhane :
Çamaşırhane hacmi haftada 70 000 par-ça eşya için hesaplanmıştır. Civardaki bir çok küçük hastahanelere de hizmet etmekte şimdilik kapasitesinin 2 / 3 ile çalışmaktadır. Üniteye dışardan giriş hastahaneyi çevrele-yen çevre yolundan, içten giriş ise esas mut-fağı yemekhaneye bağlıyan toprak altı ko-ridoru iledir.
Çamaşırhaneyi bugün muvakkaten beş yerde bulunan toprak altı koridoru ile birleş-tirmek doğru olurdu. Halen kirli çamaşır-lar, bir asansör ile gelmekte, buradan üni-tenin boyunca, tekerlekli arabalarla ayırma kısmına gelirken epey bir mesafe katetmek-tedir. Şüphesiz, iyi bir hal tarzı değildir. Direkt bir irtibat olabilirdi. Ayırma kısmma giriş de bir dikdörtgenin dar yüzüyledir ki biraz sıkışıktır.
Ayırma kısmında, renkli çamaşırlar ve bebek çamaşırları ayrıldıktan sonra W.S.K. Carousel yıkama makinelerine gelmektedir. Bundan sonra iş seyri tekerlekli arabalarla olmakta, aynı hacim içindeki kurutma, ütü
ve katlama makinelerine gelmektedir. Ma-kinelerin tertibinde kirli saha ile temiz saha ayrılmışsa da, yıkama makineleri temiz sa-hada olduğu için kirli iş az bir mesafe ile de olsa temiz kısma girmektedir.
Kirli saha ile temiz sahanın tamamen ayrılması fikri belki bu ünite plânlanırken tam değerlendirilmemişti. Bu plânda çare olarak araya konan duvar tam işe yarama-maktadır.
Birçok binalarda olduğu gibi, tesisat mühendisleri binayı tozu çeken borularla doldurmuşlardır. Fakat temiz hava veren, kirli havayı çeken sistem ise muvaffakiyetli değildir. Bazı hallerde ikisinin de aynı an-da çalışması imkânsız gibidir. Çünkü çatı seviyesindeki ağızlan birbirine çok yakın-dır. Bunun gibi açık pencerelerden gelen temiz hava için hesaplanmış miktar yukar-daki ckstratörlerle yok edilmektedir.
Yazın mühim bir miktar güneş ısısı elde edilmektedir.
Her ne kadar yükseltilmiş çatı, iyi bir aydınlatmayı temin ediyorsa da, kuzey - gü-ney istikametindeki üniteyi doğuya yönelt-mek, doğu - batı ışığı temin etmek doğru olurdu.
Çamaşırhane
Çatıdaki camlar fazla ısınmaya mâni olmak için beyaza boyanmıştır. Ekonomist-ler çatı konstrüksiyonu için çelik kullan-mışlardır. Bu tip çamaşırhane için elverişli midir? Pek değil, denebilir. Çünkü buhardan dolayı paslanmaktadır. Böylece gelecekteki masraflar şimdiden artmıştır. Arka tepeler-den görüldüğü gibi çatısı, mutfak ve yemek-haneye uymamakta, yemekhanenin manza-rasını da kapatmaktadır. Bunlar hariç has-tahane gurubu ile iyi kaynaşmıştır.
Netice olarak bahsedilen problemler dizaynın seyri sırasında tıb âlemindeki kaçınılmaz değişikliklerden çıkmaktadır. Bütün bu zorluklara rağmen elde edilen netice tatminkârdır. En mühimi de sempatik bir çevre ve ölçü kuvvetle tesis edilmiştir.
