YURTTAŞLIK EĞİTİMİ
Haftalık ders sayısı 1, yıllık toplam 37 ders saati
GİRİŞ
8. sınıf için yurttaşlık eğitimi programı, öğrenci yaş grubunu, önceki sınıflarda bu dersin öğrenilmesiyle elde edilen bilgi ve becerileri ve yurttaşlık eğitimine benzeri içerikler sunan diğer dersleri de göz önünde bulundurarak hazırlanmıştır.
Önceki sınıflarda bu dersten elde edilen bilgiler, yurttaşlık alanında yeni bilgi ve becerilerin sağlanılmasında öğrencilere bir temel (esas) olarak hizmet eder - bunlar genelde insan haklarıyla, yurttaşların görev ve sorumluluklarıyla ve ekonomik yaşantıyla bağlıdır, bu da toplumsal yaşamın en önemli etmenlerindendir. İnsan hak ve özgürlükleri daha önceki sınıflarda da sunulup öğrenilmiştir (özellikle 6. sınıfta) ancak 8.sınıfta hak, görev ve sorumluluklar alanı daha fazla ekonomi alanıyla bağlı olacaktır.Yurttaşların, ekonomi, üretim, tüketim, bilim ve teknoloji gibi çok somut alanlarla bu bilgi ve beceri bağlılığı, öğrencilere, toplumun en önemli alanı olan - ekonomi planında gelecekte katılımcı olmaları konusunda yardımcı olur.
8. sınıf öğrencileri öyle bir yaş grubunda bulunmaktalar ki, bu dönemde eğitimlerinin önemli bir safhasını (dönemini) tamamlamakla birlikte, yeni ve çok önemli bir başka safhaya da başlamaktalar – bu da ilk önce yönlenme sonra da mesleki açıdan belirlenme dönemidir. Kulüb, dernek ve enstitüler üzere daha önceleri elde edilen bilgiler, gönüllü etkinlikler mantığının çalışma mantığıyla ve kazanç sağlıyan etkinliklerle daha kolay bir şekilde uyum sağlayabilmeleri için öğrencilere çok değerli tecrübeleri hizmete sunmuş olacaktır. Bunu, ayrıca toplumun genel gelişmesindeki insan yaşamında bilim ve teknolojinin rolü konusunda elde edilen bilgi ve beceriler de sağlayabilir.
UZAK HEDEFLER
Sekizinci sınıfta yurttaşlık eğitimi dersinin hedefleri:
Ø Yurttaşın hak, görev ve sorumluluklarını olduğu gibi, insan/çocuk haklarına ait en önemli örgüt ile belegelerin bilinmesini sağlar.
Ø Insan hak ve sorumluluklarının saygılanması öneminin bilinçleş- mesini olduğu gibi, aynı zamanda yaş, cinsiyet, etnik köken, ekonomik status vb. gibi esaslar üzere her çeşit ayrıma karşı gelme yeteneklerin gelişmesine yardım sunması
Ø Demokratik Kosova toplumunda ki sosyal, ekonomik ve siyasi yaşamda etkin katılımın hazırlanması.
Ø Toplumun en önemli alanları olarak çalışma ve ekonomiye ait esas bilgilerin geliştirilmesi ve ekonomik şirketlerin örgütlenme ile işlevlik şekilleri.
Ø Öğrencilerde tasaruf ve planlı tüketim alışkanlıkların yaratılması.
Ø Öğrenciye ekonomi ve çevre arasındaki bağlılığı ve etkileri anla- yabilmesi olduğu gibi, devamlı gelişmeye ait ilkeleri anlamasında yardım sunmak.
Ø Öğrenciye, yerli zenginliklerin planlı bir şekilde kullanımı anla- masını olduğu gibi, Kosova`nın ekonomik kaynaklarının doğru yönetim şekillerini anlamasında yardım sunmak.
Ø Öğrencide ekonomik ve toplumsal gelişmede bilim ve tekno- lojinin rolü konusunda olduğu gibi, genel sosyal ve şahsi ilerleme konusunda da bilgileri geliştirmesi.
DERSİN HEDEFLERİ
Sekizinci sınıf öğrencisi şu hedeflere ulaşmalıdır:
Tutum ve değerler açısından
- Farklı cinsiyet, etnik, din, kültür, ırk mensubuna ait bireylere karşı hoşgörü alanında;
- Yaş, cinsiyet, dini köken, ırk, ulusal mensubiyet temelince her çeşit ayrım şekillerine karşı gelerek.
- Esas fonksiyonları ekonomik ve komersiyel hizmetler olan örgütlerin etkinlikleri konusundaki bilgiler hakkında gönüllü bir şekilde ilgi duymakta.
Bilgi açısından
- Çalışma yasasını, temel haklardan biri olan çalışma hakkını ve işçilerin iş yerlerinde korunmalarına ait uluslararası beyannameleri;
- Şu konseptleri: şirket, holding, korporasyon, yönetim ve ekonomi ile pazar alanlarıyla bağlı olan diğer kavramları;
- Değişik şirket çeşitlerini (kamu şirketler, özel, karma).
- Kosova ekonomisindeki durumu ve temel kaynakları;
- Şirketlerin yönetilmesinde işçilerin yapabilecekleri etkili şekilleri ve katılımları;
- Teknolojide özellikle haberleşme teknolojisindeki gelişme trendleri.
Analama açısından
- Yurttaşların görev ve sorumluklarını olduğu gibi, işçi, yönetici ve şirket müdürlerinin de görev ve sorumluluklarını;
- Şirketlerdeki yönetime etkin katılımın olduğu gibi, yönetime ait etki çeşitlerinin önemini;
- Yerel düzeyden başlıyarak küressel düzeye kadar daimi gelişme ilkelerinin uygulanmasının önemini;
- Işçilerin iş yerlerindeki haklarının korunması için sendikal örgütlenmenin önemini.
- Çocukları çalıştırmaktaki değişik kötüye kullanma ile eksploata- syon (sömürme) şekilleri;
- Toplumun gelişmesinde bilim ve teknolojinin rolü.
Değerlendirme açısından
- Yurttaş olarak ona düşen görev ve sorumlulukları yerine getirmesi;
- Şirket, biznes (iş-çalışma) yada enstitülerin ve genelde toplumun doğru yönetilmesi ile gelişmesinin önemini;
- Bilim ve teknolojinin günlük yaşama olan etkisini.
Uygulama açısından
- Aile, okul, topluluk ve toplum içindeki yaşamla ilgili şahsi görev ve sorumluluklar;
- Iletişim ve haberleşme durumlarında, bilim ve teknolojiden elde edilen bilgiler;
- Tasaruf ve planlı tüketim alışkanlıkları.
Analiz açısından
- Maddi kazanımlar konusunda ki tüketim ve tasaruf etkinlikleriyle ilgili ortaya çıkan etkiler;
- Ekonomi alanındaki üretim ve hizmetlerin geliştirilmesi için bilim ve teknolojinin etkileri ve sonuçları.
Sentez açısından
- Ekonomi ve toplumun genel gelişmesinde bilim ve teknolojinin rolü.
DERS YAPISI
KATEGORİLER ALT KATEGORİLER DERS SAYISI HAK VE
SORUMLULUKLAR
İnsan/çocuk hak ve özgürlükleri
6
Görev ve sorumluluklar 5 EKONOMİ VE
TEKNOLOJİ
Çalışma/iş, üretim ve tüketim
10
Pazar ve dağılım 8
Bilim, teknoloji ve toplum 8
DERS İÇERİĞİ
İnsan/çocuk hak ve özgürlükleri
Öğrenci şunları öğrenmelidir: yurttaş, kültürel, ekonomik, siyasi ve sosyal hakların neler ve hangileri olduğunu?; insan haklarının yassal savunulmasını; insan hak ve özgürlüklerinin korunmasına ait Kosova ve dünyada ki örgütlerin hangileri olduğunu?; değişik ayrım şekillerini ve aynı zamanda insani ayrımlara karşı savaşımı (iş yerindeki dayrıma);
insan haklarına dair beyannamelerin önemini ve onların dünya barışına olan etkisini.
Kazanımlar Öğrenci:
· insan ve çocuk haklarının korunmasına ait değişik örgüt ile dernek çeşitlerini fark eder;
· Kosova’daki insan haklarının korunmasına ait derneklerin çalışmalarını analiz eder;
· Kosova’da insan hakları ile çocuk hakları alanında ki yeni etkinliklere ait gereksinimleri analiz eder;
· Iş yerindeki değişik ayrım şekillerini kavrar (anlar);
· Insan/çocuk haklarının korunması alanında faaliyet gösteren örgütler arasındaki bağları ve işbirliği değerlendirir.
Görev ve sorumluluklar
Öğrenci şunları öğrenmelidir: demokratik toplumda yurttaşın görev ve sorumlulukları nedir?; kanunları saygılamayı, insan haklarının saygılanmasını, taksaların (vergilerin) ödenmesini, iktidara katılımı, sorumluluk duygusunun ne olduğunu?.
Kazanımlar:
Öğrenci:
· Demokratik toplumda yurttaşın görev ve sorumluluklarını açıklar;
· Görevleri sorumluluklardan ayrıt eder;
· Yurttaşın görev ve sorumluluk çeşitlerini analiz eder;
· Topluluk içinde başlatmış olduğu etkinliklerle ilgili sorumluluk duygusunu değerlendirir.
Çalışma (iş), üretim ve tüketim
Öğrenci:
İnsanın hayatta kalabilmesi ve sosyal güvencesi için mecburi bir şart olan bir etkinlik olarak çalışmayı (işi); çalışma yassasını; işçi haklarını ve iş yerinde korunmayı.
Ekonomi nedir? Geleneksel ekonomi, planlanmış ekonomi ve pazar ekonomisi, ekonomi dalları; Kosova ekonomisi.
Ekonomik kaynakların çeşitlerini ve Kosova`nın doğal zengin- liklerini.
Doğal kaynakların adaletsiz ve planlanmamış bir şekilde sömü- rülmesinden doğan olumsuz sonuçları.
Ekonomik şirketlerin değişik şekillerde sınıflandırılması: (kamu – özel; küçük – orta – büyük; üretim- ticari –hizmet).
Üretim süreci ve etmenleri. Sermayenin kullanım sistemi ve yatırımlar. Ödeme sistemlerini, bankaları, vergileri.
Mesleki (profesyonel) yetenekleşme için daimi gereksinimler ve okul ile meslekler.
Kosova'da ve dünyada işsizlik, fakirlik gibi sosyal sorunlar.
Planlı tasaruf ile tüketim için gereksinimler.
Kazanımlar:
Öğrenci:
· Şahsi, aile ve topluluk içindeki yaşamın zenginleştirilmesinde çalışmanın (işin) çok önemli bir koşul olduğunu anlar;
· Geleneksel ekonomi, planlı ekonomi ve pazar ekonomi arasındaki farkları bilir;.
· Iş yerindeki değişik ayrım şekillerini yada insan haklarının ihlal şekillerini analiz eder;
· Toplumun her yanlı gelişmesi için iş ve meslek dağılımların rolünü değerlendirir;
· Tasarufun değerini ve aşırı tüketimin zararını açıklar
Pazar ve dağılım
Öğrenci şunları öğrenmelidir: pazar ve pazar ekonomisi; rekabet ve tekelcilik; sunum ve istem; yerel pazar, yöresel ve dünya; nakliyat ve nakliyat çeşitleri; fiyatlar ve malların kalitesi; reklam ve marketing.
Kazanımlar:
Öğrenci:
· Maddi zenginliklerin değiş tokuşu için en yaygın şeklin pazar olduğunu anlar;
· Sunumun ne olduğunu ve istemlerin ne olduğunu açıklar;
· Bir malın fiyatının nasıl belirlendiğini anlar;
· İş etkinliklerinin geliştirilmesi için, reklam ve marketingin önemini açıklar.
Bilim, teknoloji ve toplum
Öğrenci şunları öğrenmelidir: ekonomi, endüstri, kültür ve günlük yaşamın gelişmesinde bilim ve teknolojinin rolünü; haberleşme devrimini ve internetin etkisini; insan yaşamının tüm alanlarında yeni teknolojilerin kullanılmasını; yaşam çevresine bilim ve teknolojinin etkisini; etik ve bilim ile teknoloji arasındaki bağlılığı.
Kazanımlar:
Öğrenci:
· Toplumun gelişmesinde çok önemli etmen olarak bilim ve teknolojinin rolünü açıklar;
· Üretimde yeni teknolojilerin uygulanmasının önemini olduğu gibi, eskimiş teknolojilerden gelen zararları da değerlendirir
· Insanlar arası çok geniş bir iletişim ağının oluşturulmasında (kurulmasında) bilimin fonksiyonunu (işlevliğini) değerlendirir
DERSLER ARASI İLİŞKİ
Daha önceki sınıflara kıyasen, 8. sınıflara ait yurttaşlık programının içeriğinde genelde ekonomi ve teknoloji alanına ait konular ağır basmaktadır. Ekonomi alanından sorunların bu plan programda yer alması, yurttaşlık eğitiminin ekonomi ile bir bağlılığı olduğunu gösterir.
Ekonomi alanına ait bazı esas kavramlar: sermaye, yatırım, para, pazar, üretim, tüketim vb. bu derse ait plan-programın ders bölümleri olacaktır.
Tarih ile bağlılığı temel dört altkategori dersinin program içerikleri olanaklı kılar: (1. İnsan hak ve özgürlükleri, 2. çalışma (iş), üretim ile tüketim ve 3. Pazar ve dağılım, ve 4. Bilim ve teknoloji). Bu konuların ders içerikleri, tarih dersinde de öğrenilecek ve onların tarihi açıdan gelişmesiyle de bağlı olacaktır. Demek oluyor ki yurttaşlık eğitimi dersinin Tarih ile bağlılığı Coğrafya dersiyle olan bağlılık kadardır, çünkü bu derste de değişik yerlerde ve değişik zamanlarda toplumsal ekonomik sorunlar üzerinde durulur.
Yurttaşlık eğitimi ayrıca türkçe dersi ile bağlıdr, çünkü öğrencilerin dil kültürleri ekonomi alanına ait yeni terim ve deyimleriyle de zenginleşir, ki bu olgu öğrencinin kültürel gelişmesine de yardımcı olur.
Resim dersiyle bağlılığı figürler (grafikon, tablo) yada diğer resimler sayesinde olur, çünkü bu şekilde değişik ekonomik, toplumsal ve yurttaş sorunları görüntülü bir şekilde ortaya çıkar.
Grafikon, rakamlar ve değişik istatistik hesaplamalarla Matematik dersiyle olan bağlılık ta ortaya çıkar.
Fizik ve teknolojiyle bağlılık ise şu altkategorilerdeki içeriklerle sağlanır: bilim ve teknoloji, teknik araçların kullanılmasına ait gerek- sinimlerle: bilgisayarlar, band çalar, kameralar, diktafonlar, fotograf makinesi vb. bu derste görülen eğitimle.
ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
Yurttaşlık eğitimi dersinin plan-programını gerçekleştirebilmeleri için, öğretmenlerin bir sürü metot kullanmaları gereklidir- bu metot çeşitleri program içeriklerine ve bu ders çerçevesinde öğrencilerin gerçekleştirmeleri gereken ödevlere bağlıdır. Sınıfta açıklama ve tartışmalar, literatürün okunması, gruplarda çalışmalar, bireysel çalış- malar, pratik etkinlikler, internetin kullanımı, sahne etkinlikleri, multi- medyaların kullanımı, olay yerine ziyaretler, bilgilerin toplanması, onların hazırlanması ile tanıtılması yurttaşlık eğitimi ders vermesinde ve ders öğrenilmesinde kullanılan metodları oluşturur.
Ders açıklama metodolojisi uzun bir süreç olmakla birlikte ne sınıfta başlar nede sınıfta sona erer, ancak iç safhadan oluşur:
1. Planlama ve hazırlama
2. Dersin geliştirlmesi, dersin yönlendirilmesi, sınıftaki atmosfer, disiplin ve öğrencilerin ilerlemelerine dair değerlendirme, H.S.D.
(literatüre bak sıra no. 11)
3. Kendi kendini değerlendirme ile dersten sonraki yansıması.
Ders verme, ders görme ve öğretmen-öğrenci pozisiyonları arasın- daki bağlılık iç safhayı içerir.
1. Dersten önce 2. Ders esnasınca 3. Dersten sonra
İlk safhada yer alanlar: motivasyon, hedefler, değerlendirme, kaynaklar ve zamanın denetlenmesi v.b.
İkinci safhada H.S.D ders yapısı.
İkinci safhada: gerekenden çok genişleme (genişletilmiş etkinlik) Öğretmen tarafından derse uygun metod ve tekniklerin seçilip uygulanmasıyla sağlanan dersin iyi yönetilmesi başarılı ders vermeyi en iyi bir şekilde nitelendirir. Bunlardan bazılarını anıyoruz (sayıyoruz).
Hazırlık: ilerici örgütleyiciler, grafik örgütleyici, breinstorming, yönlendirilmiş okuma, serbest yazı vb.
Sunu: İ.n.s.e.r.t. iki bölümlü gündem, karşılıklı ders açıklama, ilerletilmiş ders vb.
Değerlendirme: tartışma ağı, düz yazı 5 dakk., A.T.S. vb.
Dersin planlama ve hazırlanmasında olduğu gibi, dersin örgütlen- mesinde, sınıfın yönetilmesinde, öğrencileri motive etmekte, öğrencilerle iletişim kurmakta ve onların değerlendirmesinde, öğretmenin yetenekli olması çok büyük bir önemdendir.
DEĞERLENDİRME
Öğrencinin yurttaşlık eğitimi dersindeki ilerlemesi sadece sorulduğu anda ölçülemez, öğrencinin değerlendirilmesi sınıf, okul, toplulukta ki seferberliği ve aktif katılım süreci boyunca yapılır. Yurttaşlık eğitiminde öğrencinin değerlendirilmesi yapılırken bu sadece öğrenilen bilgilere dayalı olmamalıdır, bu durumda ayrıca öğrencinin çevresindeki davranışları, topluluk içindeki gözlemleri, bu dersin plan-programıyla öngörülmüş konuların açıklanmasına yarıyacak önemli bilgi ve delillerin toplanması gibi değişik pratik etkinlik ile becerilerinde göz önünde bulundurulması gerekir.
Değerlendirme neden yapılır ?
- Öğrencinin ilerlemesine dair bilgileri edinmek için, - Öğrencileri motive etmek için,
- Planlaştırılmış hedefleri gerçekleştirebilmek için,
- Öğrencinin gelecekteki öğrenimine dair hazırlıklı olup olmadığını değerlendirmek için.
Değerlendirme sistematik ve çeşitli olmalıdır. Yurttaşlık eğitimi dersinde uygulanabilecek değerlendirme çeşitleri şunlardır: kurucu değerlendirme, toparlayıcı, teşis edici, iç değerlendirme, dış değerlen- dirme, hergünkü, devamlı, objektif vb.
Görüldüğü gibi değerlendirmenin gerçekleştirilmesi değişik şeki- llerde yapılmaktadır: sözlü, yazılı, pratik, toparlayıcı konular, dosya, testler, ödev ve sınavlar. Bu tür değerlendirmeler yapılırken bunların amacı öğrencilerde çalışma alışkanlığının, yazı yazma yeteneğinin, oku- manın, irdeleme yeteneğinin, örgütlemenin, bireysel ve toplumsal
yeteneklerinin, grupla çalışmak için motivasyon yaradılışın sağlanıl- masına yöneliktir. Bu farklı değerlendirme çeşitleri öğrenci kimliğinin oluşturulmasına yardımcı olur.
Öğrencinin yurttaşlık eğitimi dersindeki ilerlemesi sadece sorulduğu anda ölçülemez, öğrencinin değerlendirilmesi sınıf, okul, toplulukta ki seferberliği ve aktif katılım süreci boyunca yapılır. Yurttaşlık eğitiminde öğrencinin değerlendirilmesi yapılırken bu sadece öğrenilen bilgilere dayalı olmamalıdır, bu durumda ayrıca öğrencinin çevresindeki davranışları, topluluk içindeki gözlemleri, bu dersin plan-programıyla öngörülmüş konuların açıklanmasına yarıyacak önemli bilgi ve delillerin toplanması gibi değişik pratik etkinlik ile becerilerinde göz önünde bulundurulması gerekir.
Değerlendirme tek taraflı bir süreç olmamalıdır (öğretmen - öğrenci) doğrusu bu değerlendirme çok yönlü olmalıdır. Öğrencilerde ders açıklama ve değerlendirmeye ait içerik ve metodolojiler konusunda eleştirisel değerlendirme alışkanlıklarına özen gösterilmelidir.
Okulun, topluluğun özellikle de öğrencinin iyiliği için, okul tarafınca öğrencinin sadece değerlendirilmesi için değil, kendi kendini de değerlendirebilmesi için koşullar sağlanmalıdır.
KAYNAKÇA
1. David C.Saffell, CIVICS Responsabilities and Citizenship, Grade 9, Westerville, Ohio, 2000
2. James E. Davis & Phyllis Maxey Fernlund, CIVICS Participating in Government, New Jersey 2001
3. Center for Civic Education, We the People…, Level II, 1993 4. Richard T. Schaefer & Robert P. Lamm, Sociology, The McGraw-
Hill Companies, Inc. 1998
5. Bardhyl Musai, Metodologjie e mësimdhënjes, Tiranë 2003 6. Bardhyl Musai, Psikologji e edukimit, Tiranë 1999
7. Osman Buleshkaj & Robert C. Nizzi, Mesazhe nga klasa, KEDP 2003
8. www.dadalos.org 9. www.unicef.org 10. www.ilo.org
