YURTTAŞLIK EĞİTİMİ haftal. ders say. 1, yıll. Topl. 37 ders saati

YURTTAŞLIK EĞİTİMİ

GİRİŞ

Yurttaşlık eğitimi dersi, öğrencilere yurttaş lık alanı için çok önemli olan bazı esas kavram ve içeriklerin tanınmalarını sağlar. Bu derse ait plan ve program hazırlanırken, önceki sınıflarda bu eğitim dersinden elde edilenler gözönünde bulundurulmuştur. Ancak bu durumda bu yaştaki çocuklarda ergenlik çağı denen yeni bir yaşam döneminde önemi unutu- lmamalıdır. Bu yeni yaşam döneminde çocuklarda gözlenen fiziki ve psi- ş ik değişmeler yanısıra, aile ve toplumdaki davranışlarında da önemli değişmeler gözlenmeye baş lar. Bu derse ait malzeme, bir taraftan yaş, diğer taraftan da davranış ve sorumluluk ile yaşam için değerli olan bilgi, yetenek ve beceriler arasındaki çok önemli bağları ortaya koyar. Bu yaş taki çocuklar arasında sosyal bağların geniş lemesi, toplumsal kanu- nların tanınması ve uygulanması gereğini olduğu gibi, onların haklarının, kültürel değerlerinin, yaş am çevresinin ve insanlık sorumluluğun kuru- lmasını sağlar.

HEDEFLER

· Çocuklarda özgüven, bireysel ve sosyal sorumluluk duygularının geliştirilmesi.

· Çocuklarda etkin bir yurttaşlık seferberliği ve demokratik bir ya- şam doğrultusundaki sorumluluk duygularının geliştirilmesi.

· Çocukların şimdiki ve gelecek yaşamlarında bireysel, sağlık ve sosyal boyutlara bağlı yararlı ve uygun kararlar almakta ve seçme kabiliyetlerinin geliştirilmesi.

· İnsanlık soykırımının hiç bir şeklini kabul etmemek ve ona karşı gelmek ereğiyle, toplumsal kanunların, insan haklarının ve çocuk haklarının, alışkanlıklarının kurulmasını kavrayabilmek.

· Çocukların, insani ve kültürel farklılıkları tanıyıp saygı göste- rmeleri için yetiştirilmeleri ve yaşam ile dünya arasındaki bağımlılığı değerlendirip kavrayabilmeleri.

· Ortamların değiştiğine dair bilgilenmeleri ve yaşam çevresinin ko- runmasına dair alışkanlıkların oluşturulması.

İÇERİKLERİN PROGRAM DAĞILIMI

Yurttaşlık Eğitimi 37 eğitim dersi sayesinde gerçekleştirilir.

BİREYSEL GELİŞME VE KİMLİK ……….( 9 saat)

YÖNETİM VE YURTTAŞLIK ………( 8 saat)

HAKLAR VE SORUMLULUKLAR………. (10 saat)

KÜLTÜR ……… (10 saat)

BİREYSEL GELİŞME VE KİMLİK

Genel amaçlar

Öğrenci:

· Ergenlik çağı dönemindeki fizyolojik ve psişik değişmeleri kav- rayabilmesi ve yaşadığı ortama ait kural ve normlara göre, kendi davranışlarını uyumlaştırması

· Arkadaşlarıyla ve yaşadığı ortamla devamlılık içeren ilişkiler kurması ve onları koruması

· Kendi sağlığını korumayı bilmesi ve kendi davranışlarıyla başkasının da sağlığını ihlal etmemesi.

Özel amaçlar

Öğrenci:

· Başkalarıyla bağların olması gerektiğine bilinçleşmesi ve arkadaşlarıyla arkadaşlık yapma gereğini bilmesi

· Kendi yaşıt gruplarıyla arkadaşlığın olduğu gibi, farklı cinsiyetler ve değişik sosyal ve kültürel şahıslarla arkadaşlığın özelliğini fark edebilmeyi kavrayabilmesi

· Başkalarıyla olan bağlılık ve arkadaşlıkta ilgi ve iyi davranışın uygulanması

· Tütün (sigara), alkol, esrar v.b. gibi bağımlılık yaratan ve sağlığı ihlal eden değişik maddelerin kullanımından korunması.

Ders içerikleri

Bu kategorinin ders içerikleri şu birimler altında incelenecektir:

· Şahsi kimlik

· Grup kimliği

· Fiziki ve duygusal değişmeler

· Sosyal değişmeler

· Fiziki ve zihni sağlık

· İnsan davranışları ve sağlık

Davranışlar

Öğrenci:

· Ergenlik çağına ait önemli olan fizyolojik ve duygusal değişik- likleri açıklar ve analiz eder, ayrıca aile, okul, topluluk ve toplumdaki davranışa dair kural ve normları uygular.

· Şahsi kimliğin şahsi gelişmeyle ve ayrıca da yaşamla ve aile ile topluluktaki etkinliklerle çok sıkı bağlı olduğunu açıklar. Başka- larından farklı olduğunu gösteren yetenek ve becerilerini kullanır.

· Şahsi (bireysel) ve grup kimliğinin gelişmesinde sosyal bağların şekil ve fonksiyonlarını, onların önemini açıklar ve analiz eder.

· Grup ya da kolektif sorumluluklardan şahsi (bireysel) sorumlu- lukları fark eder.

· Sağlıklı bir yaşam için şart olarak sağlığın korunmasına dair alış- kanlıklar kurar.

· Çağdaş toplumdaki olumsuz davranışları belirler ve bu tür davra- nışların toplumdaki neden ve sonuçlarını analiz eder.

YÖNETİM VE YURTTAŞLIK Genel amaçlar

Öğrenci:

· Değişik yönetim şekillerini bilmesi ve demokratik yönetimin önemini kavraması

· Şu kavramları tanır: kanun, anayasa, kanun sistemi v.b.

· Yerel topluluktaki değişik sosyal eşitsizlikler konusunda bilinçleş- mesi ve şu konularda tartışma yürütebilir: fakirlik, maddi ihtiyaç- lar, önyargılar, soykırımın değişik şekilleri v.b.

· Bir ülkedeki tüm yurttaşlar için, kanun eşitliği gerekliliği konu- sunda bilinçli olur

Özel amaçlar

Öğrenci:

· Grupta ve topluluktaki ilişkilerin düzenlenmesi için, kural ve kanun normların rolünü kavrayabilir ve demokratik kararların alınmasında katkıda bulunabilir

· Kararlar alabilir, sorunları çözebilir ve değişik sosyal durumlarda uygun etkinliklerde bulunabilir.

· Kanunları ve toplumdaki davranış normlara saygı gösterebilir

Ders içeriği

Bu kategorinin ders içerikleri şu bütünlükler sayesinde incelenecektir:

· Kanun nedir?

· Kanun çeşitleri ve fonksiyonları

· Anayasa

· Kanunların hazırlanması ve çıkarılması

· Adliye organları

· Kanun sistemleri ve çeşitleri

· Totaliter ve demokratik devletlerde kanunlar

Davranışlar

· Öğrenci, yönetimin değişik şekil ve düzeylerini olduğu gibi, toplumun tüm düzeylerindeki demokratik fonksiyonel bir yönetim konusunda yardımcı olabilmek için, yurttaşlık sorumluluğunu açıklar.

· Öğrenci, kanunların, kuralların, geleneklerin ve göreneklerin ne olduğunu açıklar. Ardından, kanunların çeşitleri hangileridir, anayasa nedir v.b.

· Öğrenci, kanunların çıkarılış sürecini ve kanun koyucunun düze- yini betimler, kanunların ihlal edilme sonuçlarını analiz eder ve kanunların saygı gösterilmemesini cezalandıran sorumlu organları belirler.

· Öğrenci, değişik kanun sistemlerini betimler ve analiz eder, Tota- liter ve demokratik toplumlardaki kanun özelliklerini kıyaslar.

· Öğrenci, kendinin kanun hakkının ihlali ya da herhangi bir soy- kırımı durumunda yetkili şahıs ve organlar karşısında hakkını savunur ve fikrini sunar.

HAKLAR VE SORUMLULUKLAR Genel amaçlar

Öğrenci:

· Hakkın ve sorumluluğun ne olduğunu kavrayabilmeli

· Kendi hak ve sorumlulukları konusunda bilinçli olmalı

· Kendi haklarını kanuni bir şekilde koruma durumunda olmalı ve diğerlerinin haklarına saygı gösterebilmeli

· Kendisinde sorumluluk duygusunu dener

· Şu konuları belirleyebilmeli: yurttaşların, yetkililerin, tüketicilerin hak ve sorumlulukları.

Özel amaçlar

Öğrenci:

· İnsan haklarına dair uluslararası sözleşmeleri tanımalı

· Çocuk haklarına dair uluslararsı sözleşmeleri tanımalı

· Çocuk haklarının korunmasıyla görevli olan kuruluşların hangileri olduğunu ve bunlardan hangilerinin Kosova`da faal olduklarını bilmeli

· Ailede, toplulukta ya da toplumda çocuk haklarının olası ihlalle- rini hatırlayıp belirleyebilme durumunda olmalı

· Demokratik toplumda, yurttaş sorumluluklarının neler olduğunu açıklayabilmesi

· Özgürlük ve sorumluluk arasındaki bağı açıklamayı bilmeli

Ders içerikleri

Bu kategori ders içerikleri şu başlıklar altında incelenecektir:

· İnsan hakları nedir?

· İnsan haklarına dair uluslararası sözleşmeler

· Çocuk hakları nedir?

· Çocuk haklarına dair uluslararsı sözleşmeler

· Soykırım ve önyargılar

· Yurttaşın görev ve sorumlulukları

· Sorumluluk duygusu

· Özgürlük ve sorumluluk

DAVRANIŞLAR

Öğrenci:

· İnsan ve çocuklara ait esas hakları açıklar

· Toplulukta ve toplumda insan haklarının ihlal durumlarını belirler

· Ailede, okulda, toplulukta ve toplumda olası çocuk haklarının ihlal durumlarını belirler

· Kosova`da ki insan ve çocuk haklarının korunmasıyla görevli de- rneklerden ve onların çalışma sonuçlarından bahseder.

· İnsan hakları ve çocuk hakları ihlallerine karşı olduğu gibi, cinsi- yet, nesil, sosyal, etnik, dini, ırk v.b. esaslar üzere yapılan her çeşit insani soykırımlara karşı gelir.

· Kendi haklarının ihlalleri ya da yetişkinlerden veya onların arka- daşlarından yapılabilecek her çeşit soykırımlara karşı hakkını savunur ve fikrini sunar.

KÜLTÜR

Genel amaçlar Öğrenci:

· İnsanlık kültürünü oluşturan esas elementleri bilmeli

· İnsani ve kültürel farklılıkları ile insanlar arası, toplumsal gruplar, yaşam çevresi ve genelde dünyadaki bağımlılıkları değerlendirip saygı göstermeli.

· Çevrenin kanuni korunması önemini ve doğadaki ekolojik farklı- lıkları kavrayıp anlayabilmeli

Özel amaçlar

Öğrenci:

· Kültürel farklılıkların kurulduğu etmenler üzerine belirleme yapa- bilmeli (cinsiyet, nesil, din, etnik, yöresel v.b.)

· Kültürlerarası işbirlik ve iletişim gereksinimi ile farklılıkların öne- mini kavrayabilmeli

· Kendi topluluğunda olduğu gibi, diğer topluluklardaki değer ve inançları saygı ile karşılamalı

· Yaşadıkları ortamlarda ve genelde doğada insanların bağlarını ve bağımlılıklarını kavrayabilmeli

· Ekolojik bilinç ve davranışa sahip olmalı

Ders içerikleri

Bu kategori ders içerikleri şu başlıklar altında incelenecektir:

· Kültürel değerler ve onların çeşitleri

· İnançlar ve çeşitleri

· Kültürel farklılık nedir?

· Ekolojik farklılık nedir?

· Çevrenin yasal korunması

Davranışlar

· Öğrenci, bir kültürün diğer bir kültürden farklı olmasını etkileyen temel elementlerin neler olduğunu belirler (dil, inanç, folklor, sanat, yaşam sitili, gelenekler, görenekler v.b.)

· Öğrenci, geçmişin ve güncel olan kültür modellerini kıyaslar ve topluluk ile toplumda yaşanan yeni kültürel değişmeleri belirler.

· Öğrenci, ailede, sokakta (yolda), okulda ve toplulukta davranışa ait kural ve normları uygular.

· Öğrenci, kültürel çok çeşitliliği (farklılığı) betimler ve analiz eder.

Kültürel farklılıkların saygı ile karşılanmasının öneminin ne olduğunu açıklar.

· Öğrenci, ekolojik çok çeşitliliği (farklılığı) betimler ve analiz ed- er. Ekolojik (çevre) farklılıkların korunmasının öneminin ne olduğunu açıklar.

· Öğrenci, çevre korunmasına dair kanuni normları uygular

DERSLERARASI İLİŞKİ

Altıncı sınıfta Yurttaş eğitimi şu derslerle ilişkilidir: Ana dili, Yaba- ncı dil, Tarih, Coğrafya, Beden eğitimi, Resim, Müzik v.b.

Şahsi (bireysel) gelişme ve kimlik

Bu kategorinin ele alınması için derslerarası bir yaklaşım gerekir.

Fiziki ve psikomotor yeteneklerin ve becerilerin geliştirilmesi anlamında beden eğitimi, Şahsi gelişmeyi ve kimliği son derece değerli bir şekilde ortaya atabilir. Bu durumda ayrıca müzik, resim, ana dili bu kategorinin içeriğiyle bağlı olan derslerdir. Müzik yapmak, resim çizmek şiir yazmak v.b. gibi yeteneklerin geliştirilmesi, şahsi kimlik için çok önemli ve de- ğerli açılardır.

Yönetim ve yurttaşlık

Bu kategorinin tarih ve coğrafya dersleriyle sıkı ilişkisi vardır. Bu kategorinin sözün tam anlamıyla kavranabilmesi için,yönetim ve kanun sistem şekillerinin tarihi gelişmeye dair bazı açıları çok önemlidir. Bu durumda ayrıca, söz bölgesel örgütlemedeki iktidar yönetimine bağlı iken, coğrafya dersi de yurttaş eğitimiyle oldukça yüksek bir seviyede bağımlılık sağlar.

Haklar ve sorumluluklar

Bu kategorinin daha iyi bir şekilde anlaşılabilmesi için, hakların ve sorumlulukların tarihi önemi, insan haklarına ve çocuk haklarına ait tanınmış uluslararsı sözleşmelerin çıkarılmasını etkileyen süreç ve nede- nlerin ortaya atılması da gereklidir. Bu olgu yurttaş eğitiminin tarihle ba- ğlı olmasını etkiler.

Kültür

Bu kategorinin incelenmesi, yurttaş eğitiminin ana dili, yabancı dil, tarih, coğrafya, resim, müzik, beden eğitimi v.b. gibi derslerle sıkı bir bağlılığı olduğunu doğrular. Ana dilinden elde edilen bilgiler, bunun yan- ısıra edebiyattan,yabancı bir dil sayesinde iletişim ile geçmişte ve şimdiki halkların kültür ve inançlarına dair edinilen bilgiler, bu kategorinin ince- lenmesinde yurttaş eğitimine oldukça büyük yardımlar sunar. Bu duru- mda ayrıca, müzik ve resim sanatlarındaki yetenek ve beceriler, şiir söy- leme, aktörlük v.b. gibi yetenekler, öğrenciye kültürün ve onu oluşturan bölümü olarak kavrayabilmesini büyük bir ölçüde sağlar.

ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

Ders vermenin ve ders öğrenmenin metodolojisi yurttaş eğitimine ait çalışma konusunda son derece büyük önem taşır. Öğrencilerde güçlü bir ilerlemeyi geliştirebilmeleri için, öğretmenlerin bir sürü metodlar kulla- nmaları gerekir - bu öğrencilerin bu ders çerçevesinde gerçekleştirmeleri gerekli olan ödevlere ve içeriklere bağlıdır. Öğretmenin açıklamaları, literatürün okunması, sınıfta tartışmalar, gruplarda çalışmalar, bireysel çalışma, pratik etkinlikler, internetin kullanılması, sahne etkinlikleri, bü- tün basın-yayın araçlarının (multimedyaların) kullanımı, toplantı, verile- rin işlenmesi ve tanıtılması (sunuşu) yurttaş eğitimine dair ders verme ve ders öğrenme metodlarının kutusunu oluşturur.

Şahsi (bireysel) gelişme ve kimlik

Öğretmen, bu kategoriye ait konuları açıklayabilmesi için, insan fiz- yolojisiyle özellikle de çocuklar ve yetişkinlerin psikolojisiyle uğraşan literatürleri kullanması gerekir. Bunun ardından, öğrencilerle yürütülecek ortak konuşmalarla, bireysel kimliğin dayalı olduğu şahsi fiziki, zihinsel ve duygusal özellikler belirlenir. Bu durumda ayrıca, öğrencilerle yürü- tülecek ortak konuşmalarla, öğrencinin davranışları, etkinlikleri, yetene- kleri, tutumları v.b. belirlenebilir. Tabii ki bu olgularda öğrencinin şahsi kimliğini oluştururlar. Grup veya kolektif kimlik için önemli olan konu- lar üzerede sınıfta tartışmaların geliştirilmesi gerekir, mesela: ortak yaş- am, ortak tutumlar, etkinlikler, semboller, aramalar v.b.

Bu arada sürdürülecek olan tartışmalar, gözetlemeler, (otokontrol)- gözetlemeler sayesinde, insanın şahsi gelişmesi ve büyüme sürecinin son- ucu olarak, fiziki, sosyal ve duygusal değişiklikler kavranabilir (anlaşı- labilir). Ayrıca somut örneklerin yardımıyla, sigara kullanmak, alkol iç- mek esrar almak v.b. gibi çeşitli kullanımların sağlığa zararları açıklanıp gösterilir.

Yönetim ve yurttaşlık

Öğretmen, öğrencilere topluma ait kanunun anlamını ve önemini açıklamalıdır. Bunun ardından kanunların açıklamalarını göstererek ve kanunların değişik bölümlerini okumalı mesela: değişik belgeler, cep de- fterleri yada Eğitime ait kanunu, Çevre korunmasına ait kanunu v.b. ka- nunları içeren küçük broşürleri. Bunun ardından kanunların fonksiyonu, kanunların çıkarılması, kanunların ihlalleri (saygı gösterilmemesi), kanu-

nların değiştirilmesi v.b. gibi konular üzere, tartışmalar, ortak konuşma- lar sürdürülmelidir.

Haklar ve sorumluluklar

Öğretmen, öğrencilere insan hakları, özgürlükleri ve sorumlulukları hakkında esas kavramları açıklamalıdır. İnsan ve çocuk haklarına dair ul- uslararası sözleşmeleri içeren malzeme veya broşürlerin olanaklar dahi- linde öğrencilere dağıtmalıdır. Bu sözleşmelerden belirli bölümlerin oku- numasından sonra sınıfta sürdürülecek tartışmalarda, ailede, okulda, top- lulukta ve toplumda bu hakların saygı gösterilmesi veya ihlal edilmeleri ele almalı. Bu kategoriye dair konuların işlenmesinde öğrenciler, bireysel yada grup projeleri üzerinde çalışmalıdır. Tecrübelerinden hareket ede- rek, her öğrenci değişik soykırımı ya da önyargılamalar hakkında sunum yapmalıdır. Grup projeleri çalışmasında öğrenciler, yaşadıkları toplulukta çocuklara veya kadınlara ait soykırımlarla ya da başka şekil soykırımlarla ilgili bilgiler toplamalıdırlar. Öğretmenin yardımıyla bu bilgiler işlenmeli ve analiz edilmeli, ardından da sınıfın önünde tanıtılmalıdırlar.

Kültür

İlk başta öğretmen, öğrencilere kültürün konseptini ve her kültüre ait esas elementleri açıkladıktan sonra, özel kültürler arasındaki farklılıklar, kültürel farklılıkları etkileyen nedenler değişmelere dair güncel trendler v.b. konular üzere tartışmalar yürütülür. Öğrenciler, gözetleme ve kültü- rün arkaik elementleri üzere bilgi toplamakla (çalışma araçları, ayak- kabılar, şarkılar v.b.) ancak küresel bağlar, sosyal, bilimsel ve teknoloji değişiklikler olarak gelen yeni elementler üzerinde de etkinlikler gelişti- recekler. Toplanan veriler (bilgiler) öğretmenin yardımıyla sistematize edilerek, sınıfta ondan sonra da okulda tanıtılır. Öğretmen ayrıca, öğre- ncilere kültürel ve ekolojik farklılıkların korunması ve saygı gösteril- mesinin önemini açıklamış olur. Bunun ardından öğrenciler sürdürece- kleri tartışmalar sayesinde bu farklılıkları oluşturan, olanaklaştıran ve geliştiren etmenleri analiz ederek belirlemiş olurlar.

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme, okuldaki çalışma için çok önemli bir an oluşturur.

Bu an ayrıca öğrenciler için de, öğretmenler için de, ebeveinler içinde ve topluluk içinde çok önemlidir. Değerlendirme şekli çok yanlı ve devamlı

bir biçimde olmalıdır. Yurttaş eğitiminde öğrencinin ilerlemesi sadece sorma anında asla ölçülemez, bu ancak öğrencinin bütünsel olarak sefe- rberlik süreci esnasında, sınıfta, okulda ve toplulukta yaptığı etkin katı- lımlarıyla ölçülebilir. Yurttaş eğitimi dersinden öğrencilere yapılan değe- rlendirme esnasında sadece (teorik) bilgilere dayanılmamalıdır.Bu duru- mda değişik pratik etkinliklerde gösterilen yetenekler, çevreyle olan dav- ranışlar, topluluktaki gözetlemeler,bu ders için öngörülen plan ve pro- gramda yer alan konuların açıklanması için önemli bilgi ve delillerin toplanması v.b. gibi nedenlere özen gösterilmelidir.

Öğretmenin öğrenciye dair değerlendirmesi şuna dayalı olmalıdır:

Öğretmenin gözetlemeleri Ödevler ve testler

Projeler

Öğretmenin gözetlemeleri, öğrencinin gruptaki çalışmalarına, bağı- msız bir şekilde çalışmalarına, çocukların kendileri arasındaki gayri for- mal ilişkilerine, çocukların yetişkinlerle olan ilişkilerine, çalışmanın tanı- tılması kalitesine, özel etkinliklere dair ilginin ifade edilişine, fiziki, duy- gusal ve zihinsel pişkinliğine yönlenmelidir.

Ödevler, öğrencilerin belirli bir karar almalarını gerektiren durumun oluşturulması bir ödevi, belirli görüş ve tutumların delillere dayalı savu- nulması gereği de diğer bir ödevi oluşturur v.b.

Testler, öğrencinin sınıfta veya sınıf dışında edindiği bilgilerinin do- ğrusu kaydettiği ilerlemenin belirli bir dönemde ölçülmesini sağlayan bir araçtır.

Projeler, öğrencilerin belirli bilgileri toplamakla, onları işlemekle, onları tanıtımla v.b. görevli kılan grup ya da bireysel çalışmalardır.

Değerlendirmenin sadece tek yönlü (öğretmen - öğrenci) süreç olma- ması gerekir, bunun aynı zamanda çok yönlü süreç olması gereklidir. Öğ- rencilerin, öğretmenin değerlendirmesine dair metodoloji ve içeriğiyle ilgili eleştiri değerlendirme alışkanlıklara sahip olmalarına özen gösteri- lmelidir. Okulun, topluluğun özelliklede öğrencilerin iyilikleri için, okul tarafından, öğrencilerin sadece değerlendirilmeleri için değil, onların da değerlendirme yapabilmeleri için imkanlar sağlanmalıdır.