ÇOKLU ZEKA KURAMI

ÇOKLU ZEKA

KURAMI

NEDİR?

• Çoklu zekâ kuramı zekâyı tek ve baskın bir yetenek olarak

görmekten ziyade, çeşitli ve özel boyutlardan oluştuğunu öneren bir modeldir.

• Bu yaklaşıma göre insan zekâsı 8 alt kategoriye ayrılmış ve 9. alt kategori üzerine de araştırmalar başlamıştır.

• Mevcut 8 alt kategori, insanın sahip olduğu zekâsını hangi

alanlarda daha etkin kullanabildiğini gösteren zekâ türlerinden oluşmaktadır.

KİM GELİŞTİRDİ?

• İnsanların sadece IQ testine göre zekalarının derecelendirilmesinin yanlış olduğunu savunan Harvard Üniversitesi Profesörlerinden Howard Gardner, 1983 yılında çoklu zeka kuramını geliştirmiştir.

• Ona göre, tek baskın zeka türü yoktur. Zekayı yeteneklerin bütünü olarak açıklar ve zekanın 8 ayrı alanı olduğunu öne sürer. Bu kurama göre, her insanda zeka alanlarının hepsi bulunur. Ancak her insanın güçlü olduğu ve her birini benzersiz kılan şey, bu zekaların nasıl etkileşim kurduğudur.

• Yeterli imkan ve eğitim sağlandığında her biri oldukça geliştirilebilir olan 8 zeka alanı şöyledir:

Çoklu Zeka Kuramını Sınıfta Nasıl Uygularsınız?

• Öğrencilerinizi daha iyi tanıyın

• Geleneksel faaliyetlerin dışına çıkın

 Sözel/dilsel zeka

 Mantıksal/matematiksel zeka

 Bedensel/kinestetik zeka

 Görsel/uzamsal zeka

 Müziksel/ritmik zeka

 Kişilerarası/sosyal zeka

 Kişisel/içsel zeka

 Doğacı/varoluşçu zeka

SÖZEL ZEKA

NEDİR?

• Harvard Üniversitesi profesörü Howard Gardner’ın çoklu zeka kuramına göre; insanın sahip olduğu 8 zeka türünden biridir.

• Okuma, yazma ve konuşma zekâsı olarak ifade edilir.

• İnsanın, zihnindeki düşünceleri sözcüklerle ifade edebilme; sözcüklerle anlatılanları da zihninde anlamlandırabilme becerileriyle ilgilidir.

• Sözel zekâsı iyi olan kişilerin olayları ifade etme, hitap ve sözlü-yazılı sunum konusundaki yetenekleri belirgindir.

• Özellikle yazarlar, şairler, ozanlar, hatipler, politikacılar, hukukçular, gazeteciler, tercümanlar, dilbilimciler ve Türkçe, Türk dili ve edebiyatı öğretmenleri bu zekâ boyutuna sahip olan bireylere örnek olarak verilebilir.

• Sözel zeka dille yaptığımız her türlü çalışmayla ilgilidir: gazete, kitap ya da satın aldığımız çeşitli ürünlerin üzerindeki etiketleri okuyabilme yeteneği, şiir, rapor ve mektup yazabilme yeteneği sözel zekanın ilgili olduğu

alanlardandır.

• William Shakespeare, Sir Arthur Conan Doyle, Agatha Christie ve Edgar Allan Poe gibi dünya edebiyatının unutulmaz isimleri, yüksek sözel zeka potansiyeline sahip tarihi karakterlere harika birer örnektir.

• Sözel dilsel zekâ, ülkemizde en fazla önemsenen zekâ türlerinden biridir. Bu zekânın önemsenmesinin temel nedeni, test sınavlarında bu zekâya hitap eden test sorularının çokça yer almasıdır. Ayrıca geleneksel sınıf sistemlerinde kullandığımız yöntem ve teknikler de bu zekâ türüne yöneliktir. Bu durumda,

sözel-dilsel zekâ boyutu baskın olan öğrenciler, diğer

öğrencilere avantaj sağlamaktadır.

Sözel zekaya sahip olan bireyler;

• Yazılı ve sözlü iletişimde bulunurlar, dili etkin kullanırlar, okumayı, anlatmayı, dinlemeyi ve tartışmayı severler, sözel bulmacaları çözer ya da çözmeye meraklıdırlar, kullandıkları her dilin bilincine sahip olarak dili doğru kullanırlar. Yazarak, dinleyerek, anlatarak, mizahı kullanarak kelimelerle oynayarak, iletişimci bir kişilik geliştirerek daha kolay öğrenirler.

• Sözel zeka potansiyeline sahip kişiler, sözcüklerle ilgili her uğraştan keyif alabilirler. Herhangi bir konu hakkında okumak ve yazmak onlara keyif verir. Dil alanındaki tüm tekniklerle uğraşmayı sever ve yeni dilleri öğrenmekten hoşlanırlar.

• Sıkıcı ve kafa karıştırıcı görünen cümle yapıları, bu kişiler için büyük birer eğlence kaynağına dönüşebilir. Karmaşık cümle ve sözcük

yapıları onlara keyif verir. Yeni sözcükleri ve dil kurallarını kısa sürede öğrenebilir, etkin şekilde kullanabilirler.

SÖZEL ZEKANIN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Bu zeka tipine sahip birey dil öğrenmede ve telaffuzda oldukça başarılıdır.

• Kitap okumayı sever ve yazı yazmada başarılıdır.

• Karmaşık cümleleri kolaylıkla çözümleyebilir.

• Kelime ezberleme kapasitesi ve hızı yüksektir. Rahatlıkla büyük bir kitabı ezberleyebilir.

• Şiir yazma kabiliyetleri bulunur, şiir okumaktan hoşlanırlar.

• Karşıdaki kişiyi dinler ve ne denilmek istendiğini daha iyi farkeder.

• İkna kabiliyetleri yüksektir.

• Okuduklarını ve anladıklarını kolaylıkla yorumlarlar.

• Hitap gücü ve nutuk becerisi yüksektir.

• İnsanlara kendilerini dinletebilir.

Sözel zeka neden önemlidir?

• Bugün inşa edilen her şey; toplumlar ve kültürler dahil, dilin doğal bir ürünüdür.

• Sözel zeka, bir insanın tüm sosyal yaşantısına şekil verebilir ve akademik alandaki başarısı için oldukça önemlidir.

• Yüksek sözel zeka potansiyeline sahip bireyler, daha sağlıklı ilişkiler kurabilir ve çözüm odaklı davranabilirler.

Sözel Zeka Nasıl Geliştirilir?

• Tüm insanlar belirli düzeyde sözel ze potansiyeliyle doğar.

Çocukluk dönemlerinden itibaren bulundukları çevre ve uğraşları, bu

potansiyelden ne oranda faydalanabileceklerini belirler.

• Herkes düzenli egzersizler ile sahip olduğu sözel zeka potansiyelini geliştirebilir.

• Okuma faaliyetlerini arttırın: Hikayeler, öyküler, şiirler, tiyatro

metinleri, haber veya şakalar… Faydası dokunabilecek olabildiğince fazla alanda çeşitli metinler okuyun.

• Etkileşime girmesi için teşvik edin: Münazara ve tartışmalarda yer almak, sözel zekanın sahada gelişimine yardımcı olur. Münazara ve tartışma faaliyetleri, insanları anlamak ve sözcüklerle onlara yanıt vermenin en etkili yollarından biridir.

• Hayal gücünü sınayın: Sözel zeka sınırlanamaz ama sınanabilir.

Çocuğunuzdan sadece iyi eserler okumasını beklemeyin, bir tane de kendisinin yazması için onu teşvik edin.

Meslek seçimi?

• Dil kullanım becerisi gerektiren alanlar. Avukatlık (ikna kabiliyeti), komedyen, editör, tarihçi, gazeteci, şair, politikacı, psikoterapist, satış elemanı, çevirmen, yazar, eğitim uzmanı, pedagoji uzmanı,

seslendirmen… gibi dil kullanımının önemli olduğu alanlar tercih edilebilir.

İÇSEL(KİŞİSEL) ZEKA

• İçsel zekâ, kişinin kendini iyi tanıma ve bunu faydaya dönüştürme becerisiyle ilgilidir.

• Bu zekâ türünü önemli kılan, beceri-hedef uyumudur. Yani, içsel zekâsı gelişmiş kişiler, neler yapabilecekleri konusunda neredeyse kusursuz bir öngörüye sahiptirler.

• Dolayısıyla, başladıkları işte başarılı sonuçlar elde etme olasılıkları yüksektir.

• Kendi davranışlarını, sosyal etkileyiciler ile birleştirip yorumlama konusunda yetenekli kişiler içsel zekâsı gelişmiş kişilerdir.

• İçsel zekaya sahip kişileri narsist kişiler olarak tanımlayamayız.

• Narsisizm, bir kişilik bozukluğu olarak değerlendirilirken, içsel zeka bir bozukluk değildir.

• Aksine içsel zekaya sahip kişiler kendileriyle ilgili oldukları kadar etrafındaki çevre ile de ilgilidir.

İÇSEL ZEKAYA SAHİP İNSANLARIN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

• Öğrendiklerini kolayca kendi yaşantılarına geçirebilirler.

• Diğer insanları tanımaya kendilerini tanımaktan başlarlar.

• Kişisel hayal ve isteklerin sahibidirler.

• Yalnız kalmaktan ve tek başına bir şeylerle uğraşmaktan zevk alırlar.

• Sezgileri güçlüdür.

• Bağımsızdırlar ve kendilerine olan güvenleri yüksektir.

• Öfke başta olmak üzere birçok hissini kontrol altında tutabilirler. Sıradan insanların aşırı tepki gösterdikleri olayları, içsel zeka potansiyeli yüksek kişiler daha doğal karşılayabilirler.

• Yaşadıkları olumsuz olaylarda kendi hatalarını arar, hatalarındaki yanlışları fark etmek isterler.

• Duygu ve düşüncelerini farklı yollarla ifade etme eğilimleri vardır.

Yazarlar, tiyatrocular, ressamlar veya müzisyenler gibi...

• İçsel zeka potansiyeli yüksek olan kişiler için gelişim kaçınılmazdır. Sürekli kendilerini geliştirmek için yeni hayat felsefeleri ve yollar arayabilirler.

KİŞİSEL – İÇSEL ZEKAYA SAHİP KİŞİLER İÇİN EN FAYDALI GELİŞİM ÖNERİLERİ

1-GÜNLÜK TUTMAK

• Günlük tutmak, etrafınızda olup biteni farklı bir açıdan görmeye yardımcı olur.

• Bir rutin halinde günlük tutmayı başarmak, farkındalık oluşturur.

• Yaşadıklarınızı günlüğünüze döktüğünüzde gerçek manada yaşadıklarınızın iç dünyanızı nasıl etkilediğini görebilirsiniz.

• Günlük yazmak, size aynı olaylar üstünde yeni ve ikinci bir bakış açısıyla değerlendirme yapma şansı sunacaktır.

2-DÜŞÜNME MOLALARI

• Düşünme molalarını eğitim için de kullanabilirsiniz. İşlenen bir konunun ardından çocuğun kendi kendine “Bu konunun benim hayatımla ilişkisi nedir ve benim hayatım için neden önemli?” şeklinde düşünmesi, en az bir cevap vermesi istenebilir. Bu pratik, akılda kalmayı kolaylaştıracak ve içsel zeka potansiyelinizden aktif şekilde faydalanmanıza yardımcı

olacaktır.

3-SOSYAL HOBİLER

• İçsel zekası yüksek insanlar diğer insanların hislerini ve düşüncelerini anlayıp, onlara yön veren önemli liderlere dönüşebilir.

• Sosyal toplulukların arasında daha çok yer almak sosyal fobilerin yenilmesini sağlayabilir.

4- KİŞİSEL GELİŞİM AKTİVİTELERİ VEYA KİTAPLARI

• İçsel zekası yüksek çocukların sürekli kendilerini geliştirme ve yeni hayat felsefesi (anlayışı) arayışında olabileceklerinden söz etmiştik.

• Bunu destekler şekilde çocukları kişisel gelişim aktivitelerine ve yaşına uygun kişisel gelişim kitaplarına yönlendirmek faydalıdır.

İÇSEL ZEKAYA EN UYGUN MESLEKLER HANGİLERİDİR?

• Mustafa Kemal Atatürk, Aristoteles, Sokrates ve Albert Einstein gibi içsel zeka örnekleri sayesinde, içsel zekaya sahip insanların nasıl tarihin seyrini değiştiren karakterlere dönüştüğünü gördük.

• Yazar

• Şair

• Tiyatrocu

• Filozof

• Dini lider

• Özel eğitmen

• Bilgisayar destekli eğitmenlik

• Polis ve diğer güvenlik güçleri birimleri

• Hukuk

• Politika

• Çiftçi

• Tarihçi

• Mucit

• Kütüphaneci

• Filozof

• Psikolog

• Bilim insanı

• İlahiyatçı

• Danışman

• Araştırmacı

• Teorisyen

• Girişimcilik

DOĞASAL ZEKA

• Doğasal zekâ, doğayı büsbütün yorumlama becerisiyle ilgilidir.

• Doğasal zekâsı yüksek kişiler, doğayı ve doğadaki canlıları inceleyip çıkarımlar elde etme konusunda başarılıdırlar.

• Doğa zekası gelişmiş çocuk, dış dünya ile çok ilgilidir ve dışarıda yapılan faaliyetlere ilgi ile yaklaşır.

• Doğadaki varlıkları rahatça tanır, birbirinden ayırt eder.

• Yaprakları, taşları ve benzeri doğa elementlerini toplamayı sever.

• Doğal olaylarla veya hayvanlarla ilgili hikayeler dinlemeyi sever. Biyoloji, astronomi, meteoroloji, zooloji gibi bilim dallarına meraklıdır.

Doğasal Zekâsı Gelişmiş İnsanların Özellikleri

• Doğadaki hemen her canlının yaşamına ilgi duyar. Farklı canlı

türlerinin isimlerine karşı dikkatlidir; çiçek türleri, hayvan türleri onlar için çok çekicidir.

• Zooloji, botanik, organik kimya, tıp, fotoğrafçılık, dağcılık, izcilik...vb alanlara ilgi duyar.

• Seyahat etmeyi, belgeseller izlemeyi severken, doğa ve gezi dergilerini incelemekten hoşlanır.

• Doğadaki bitki türlerine karşı duyarlıdır.

• Doğanın insanlar üzerindeki ya da insanın doğa üzerindeki etkisi ile ilgilenir.

Doğasal zekası ile gelen yetenekler şunlardır

• Doğadan yaprak, taş, böcek, çiçek vb toplama

• Bahçenizdeki çiçeklerin, ağaçların türlerini ayırt edebilme, özelliklerini öğrenme

• Farklı hayvan tiplerini ve sınıflandırmalarını öğrenme (köpek çeşitlerini bilmek gibi)

• Doğadaki canlı-cansız varlıklarla ilgili resimler toplama

• Açık hava aktivitelerine ilgi (Balık tutma, kamp yapma, bahçecilik vb)

• Televizyonda doğa belgesellerini takip etme

Gelecekte uygun olabilecek meslekler

• Biyolog, botanist, çevre mühendisi

• Veteriner, Park sorumlusu

• Peyzaj mimar, meteoroloji uzmanı

• Astronom, antropolog

• Belgesel yapımcısı

SOSYAL ZEKA

• Sosyal zekâ konusu zaman zaman unutulmuş, zaman zaman büyük ilgi çekmiştir. İlk olarak Thorndike (1920) tarafından yapılan çalışmadan bu yana sosyal zekâ ile ilgili çeşitli araştırmalar yapılmıştır fakat sosyal zekâ kavramı konusunda tam olarak bir mutabakata varılamamıştır.

• Sosyal zekânın tanımlanması, hangi alt boyutlardan oluştuğu, genel zekâdan bağımsız bir yapı olup olmaması ve bu yapının nasıl ölçüleceği ile ilgili

problemler konusundaki tartışmalar geçmişten günümüze süregelmektedir.

• Thorndike, “Fabrikadaki en iyi

teknisyen, sosyal zekâdan yoksunsa ustabaşı olarak başarısızlığa

uğrayabilir. “ diye yazmıştır

SOSYAL ZEKA NEDİR?

• insanları rahat ve doğru biçimde anlama ve anlaşma, insanlarla doğru etkileşim kurma yeteneğidir. Sosyal zekası yüksek insanlar hem sözlü hem de sözsüz iletişimin yanı sıra, karşısındakinin

psikolojik durumunu anlama konusunda da diğer insanlardan daha geniş bir görüş açısına sahiptir.

• Kişilerarası zekası yüksek olan öğrenciler ve yetişkinler, yaşıtları arasında liderlik özelliği gösterirler. Ayrıca iletişim kurma, empati yapma, karşısındakinin ruh haline göre davranma gibi konularda da uzmandırlar.

Sosyal Zeka Nelerden Oluşur?

• Konuşmada akıcılık ve dinleme yeteneği :Bir çok farklı insanla muhabbet edebilirler.

• Sosyal kurallara adapte olabilme yetisi : Farklı sosyal rollerde nasıl tavır takınmaları gerektiğini bilirler.

• İyi dinleme yeteneği : Onlarla konuşan bireyler iyi bir bağ kurmuş hissederler.

• Yüksek empati yeteneği : Başkaları ne hissediyor ,neye gereksinim duyuyor..

• Başkalarını daha iyi okurlar: Karşı taraftaki insanları çok iyi gözlemlerler.

• Sosyal öz –yeterlilik: Farklı sosyal rollere girme kabiliyetine sahipler.

• Başkalarını manipüle edebilme yetisi : Başkalarını daha iyi anlayarak yönlendirebilirler.

SOSYAL ZEKASI YÜKSEK OLAN BİREY NASIL TAVIRLAR SERGİLER?

• Dışa dönüktürler ve yalnız yaşamayı sevmezler.

• Topluluk içerisinde aranan ve popüler olan kişilerdir.

• İnsanlara enerji ve mutluluk verirler. Liderlik özelliğine sahiptirler.

• Enerji dolu ve canlıdırlar.

• Muhatap oldukları kişiyi neyin motive ettiğini kolayca tespit edebilirler.

• İkna kabiliyetleri oldukça fazladır

• Sosyal zekanın alt boyutlarından biri empatidir. Empati kendini başkalarının yerine koymaktır ve tartışmaları önler.

• İşbirliğine açıktırlar.

• İnsanlara güven verirler.

• Riskleri değerlendirebilir ve kriz yönetimi yapabilirler.

• Çözüm odaklı düşünürler.

• Aktif bir dinleyicidirler.

• Başkalarının ihtiyaç ve isteklerini hızlı bir şekilde farkedebilirler.

Sosyal Zekânın Yapısal Modeli

• Yapısal olarak sosyal zekâ incelendiğinde; sosyal

anlayış, sosyal bellek, sosyal algı ve sosyal esneklik bir araya gelerek sosyal zekâyı oluşturur. Sosyal zekâ ise sosyal bilgi ve diğer

etkenlerle birlikte sosyal davranışlarımızı oluşturur.

Sosyal Zekânın Ölçülmesi ve Sosyal Zekâ Ölçekleri

• Belki de sosyal zekâ kavramı ile ilgili en önemli sorunlardan biri sosyal zekânın nasıl ölçüleceği ile ilgilidir. Literatüre baktığımızda sosyal zekâyı ölçebilmek için çeşitli ölçeklerin kullanıldığını

görmekteyiz. Sosyal zekâyı ölçmek için farklı yöntemler olmasına rağmen

psikologlar, kalem-kâğıt formatlı

testlerin sosyal zekâyı ölçmek için en uygun araçlar olduğunu

düşünmektedirler. Uzmanlar en çok biliş kavramına dikkat çekmektedirler ve bu kavram bu yöntemin temelini oluşturmaktadır

Başarı Karakteristikli Sosyal Zekâ Ölçekleri

Kendini Değerlendirme Tarzı Sosyal ZekâÖlçekleri

• İkincisi, öz-değerlendirmeye (kendini değerlendirmeye) dayalı

yöntemlerdir. Bu yöntem olası önyargı riskine rağmen araştırma amaçlı en sık kullanılan yöntemdir

Başkaları Tarafından Değerlendirilme Tarzı Sosyal Zekâ

Ölçekleri

Davranışları Değerlendirme Esaslı Sosyal Zekâ Ölçekleri

Sosyal zekaya sahip bireylere uygun meslekler nelerdir?

• Öğretmen

• Psikolog

• Danışman

• Hemşire

• Politikacı

• Halkla ilişkiler uzmanı

• Resepsiyonist

• Sekreter

• Toplum liderleri

• Sosyal hizmetler uzmanı

• İdareci

Sosyal Zeka Geliştirilebilir Mi?

• Sosyal zeka, bilinen zeka

anlayışından farklı olarak, öğrenilip geliştirilebilir. İnsanlar çocukluktan itibaren çevrelerindeki iletişim

modellerini benimserler. İnsanların çekingen olmalarında ya da sosyal fobili olmalarında biyolojik

faktörlerin etkili olduğu bir gerçektir.

• Bireylerin sosyal zekasının gelişmemesindeki nedenler;

• Çocukluktan itibaren çevrelerinde rol model alabilecekleri uygun birinin bulunmaması.

• Aşırı otoriter ve suçlayıcı aile ortamında büyüme.

• Anne ve baba arasındaki geçimsizlik ya da psikolojik bozukluklarının olması.

• Sosyalleşilebilecek uygun ortamın bulunmaması olabilir.

• İlişkilerinde içtenliğin ve dostluğun bulunmayışı.

• Bireyde yalnızlık duygusunu doğurmuş olabilir.

• Bu durum, bireyi mutsuz ederken, kişilik bozukluklarına da neden olabilmektedir.

Sosyal zeka nasıl gelişir?

• Çevrenizdekinin ne olduğuna dikkat edin:Hayatınızdaki birinin güçlü insan

becerilerine sahip olduğunu düşünüyorsanız, başkalarıyla nasıl etkileşimde olduklarını

izleyin.

• Duygusal zekanızı artırmaya çalışın:

• Sosyal zekâya benzer olsa da, duygusal zeka, kendi duygularınızı nasıl kontrol ettiğiniz ve başkalarıyla nasıl empati kurduğunuz hakkında daha fazla bilgi içerir. Bir duygu yaşadığınızı farketmeniz gerekir. Bu, başkalarında bu duyguyu tanımanıza yardımcı olur ve bunları uygun şekilde düzenler. Duygusal olarak zeki bir kişi, sosyal ortamlardayken, hayal kırıklığı veya öfke gibi olumsuz duyguları tanıyabilir ve kontrol edebilir.

• Kültürel farklılıklara saygı gösterin:İnsanları anlayabilmeniz için kültürel farklılıklar arayınız. Çoğu insan, insanların ailelerinden, arkadaşlarından ve onları çevreleyen topluluktan bilgi edinmesine rağmen, sosyal olarak zeki bir kişi, başkalarının kendi yetişmelerine dayanarak farklı tepki ve geleneklere sahip olabileceğini anlar.

• Aktif dinleme alıştırması yapın:Aktif dinleme gerektiren iletişim becerileriniz üzerinde çalışarak sosyal zekanızı geliştirin.

• Hayatınızdaki önemli insanları takdir edin:

• Sosyal olarak zeki insanlar, kendileri için anlamlı olan insanlarla derin ilişkilere sahiptir. Eşinizin ve çocuklarınızın, arkadaşlarınızın, iş

arkadaşlarınızın ve diğer meslektaşlarınızın duygularına dikkat edin.

• Kültürel farklılıklara saygı gösterin:İnsanları anlayabilmeniz için kültürel farklılıklar arayınız. Çoğu insan, insanların ailelerinden, arkadaşlarından ve onları çevreleyen topluluktan bilgi edinmesine rağmen, sosyal olarak zeki bir kişi, başkalarının kendi yetişmelerine dayanarak farklı tepki ve geleneklere sahip olabileceğini anlar.

• Aktif dinleme alıştırması yapın:Aktif dinleme gerektiren iletişim becerileriniz üzerinde çalışarak sosyal zekanızı geliştirin.

• Hayatınızdaki önemli insanları takdir edin:

• Sosyal olarak zeki insanlar, kendileri için anlamlı olan insanlarla derin ilişkilere sahiptir. Eşinizin ve çocuklarınızın, arkadaşlarınızın, iş

arkadaşlarınızın ve diğer meslektaşlarınızın duygularına dikkat edin.