Eğitim ve Ekonomi İlişkisi
´ Ne için eğitim alıyorsunuz? Eğitim alma amacınız nedir?
´ Eğitim almanızın size ve topluma ne gibi faydaları olacak?
´ Aldığınız eğitimin size ve topluma maliyeti nedir?
´ Sizce aldığınız eğitimin size ve topluma faydaları maliyetinden fazla mıdır?
Tüketim: Malların, isteklerin karşılanmasında doğrudan doğruya kullanılmasına denir. Örneğin, gıda harcamaları.
Yatırım:
Uzun vadede yarar sağlayan değerlerin elde edilmesi –bina ya da donatımla ilgili harcamalar- gelecekte de fayda sağlayacak değerler stoğu.Örneğin; makinalar, binalar…
Eğitim yatırım mı? Tüketim mi?
´ Yatırım gelecekte gelir sağlayacak değerlerle ilgili harcamalardır. Gelecekte gelir sağlayacak değerler ise sermaye olarak adlandırılır.
´ İktisat kuramlarında sermaye kavramı, mal ve hizmet üretimi biçiminde gelir getiren binalar, fabrikalar ve makinalar gibi fiziki sermaye yatırımları için kullanılır.
´ Eğitim de makinalar gibi çalışanın üretkenlik kapasitesini artırır. O halde bir sermaye olarak düşünülebilir. Fiziki sermaye yatırımı ile insan sermayesi yatırımı arasında bir benzerlik olduğu öne sürülmüştür.
´ Eğitim yatırımlarının getiri oranları hesaplanmıştır.
´ İnsanın üretkenlik kapasitesini artıran faaliyetler insan sermayesine yapılan yatırım olarak değerlendirilmiştir.
İNSAN SERMAYESİ KURAMI
´ 1960’lı yıllarda eğitimin ekonomik büyümede önemli bir rol oynadığı öne sürülmüştür(Bowman, 1966; Schultz, 1961; Denison, 1962).
´ Eğitim harcamalarının kişi başına düşen GSMH’ya dayalı büyüme oranlarını açıklamada kullanılabileceği öne sürülmüştür.
´ 20. yüzyılın başında ve ortalarında ekonomik büyümede eğitim harcamalarının önemli olduğu ileri sürülmüştür.
´ Bu döneme kadar daha çok kültürel gelişimi sağlayan, modernleştirici bir eksende tanımlanan eğitim, ekonomik büyümenin temel araçlarından biri olarak tanımlanmaya başlamıştır.
´ Eğitimin bir yatırım harcaması olarak görülmesi ve işgücü verimliliğini artırarak ekonomik büyümede oynadığı role dair yapılan çalışmalar İnsan Sermayesi Kuramı başlığı altında toplanır.
´ Schultz (1961; 1971) eğitim için yapılan harcamaların tüketim olarak ele alınamayacağını insanın üretken kapasitesini geliştiren ve dolayısıyla üretkenlik artışına yol açan bir yatırım olarak tanımlanması gerektiğini vurgular.
´ Başta eğitim ve yetiştirme olmak üzere insanın üretim kapasitesini artıran sağlık, göç gibi diğer etkinlikler de bir yatırım olarak tanımlanmakta ve insanın üretken kapasitesini geliştiren ve dolayısıyla üretkenlik artışına yol açan bilgi ve becerilerde artış sağlayan bu yatırım insan sermayesi olarak adlandırılmaktadır (Ünal, 1996).
´ İnsan sermayesi kuramına göre bireyin eğitime yatırım yapması hem kazancını hem de üretkenliğini artırarak üretim artışını sağlamakta ve böylece milli gelir artışına yol açarak ekonomik kalkınmada önemli bir rol oynamaktadır (Woodhall, 1994).
´ Savaş sonrası dönemde yaşanan ekonomik büyümenin ve bireysel kazanç
artışlarının önemli bir kısmının işgücünün eğitim düzeyindeki artışla açıklanabileceği öne sürülmüştür.
´ “Eğitimin bireysel ve toplumsal maliyetleri çıkarılarak eğitim yatırımlarının getiri oranları hesaplanmış, uluslararası karşılaştırmalarla eğitimin ekonomik büyümede yarattığı etkiler ortaya konulmaya çalışılmıştır.
´ Psacharopoulos (1973) otuz iki ülkede gerçekleştirdiği fayda-maliyet
analizlerinden yola çıkarak özellikle gelişmekte olan ülkelerde eğitimin getiri oranının fiziki sermayenin getiri oranından daha fazla olduğunu öne
sürmüştür.
´ Bu dönemde eğitim, yaratabileceği sonuçlar dolayısıyla devlet tarafından desteklenmiş ve kitlesel olarak sunumu mümkün olmuştur.
´ Eğitimin bireysel ve toplumsal getiri oranları ölçülerek karşılaştırmaya tabi tutulmuş, farklı eğitim tür ve düzeylerinin maliyet ve faydaları hesaplanmıştır.
´ Maliyet-fayda analizi teknikleri kullanılarak insan sermayesine yapılan yatırımın karlılığı ölçülmeye çalışıldı.
´ Bir yatırımın getiri oranı sermaye malını elde etmenin maliyeti ile gelecekte sağlayacağı faydaların karşılaştırılmasına işaret eder.
´ İnsan sermayesi yatırımın hem bireye hem de topluma faydaları vardır. Eğitim alan bireyin faydası istihdam şansını ve kazancını artırmasıdır.
´ Eğitim alan birey araç-gereç için yaptığı harcamaların yanı sıra temel olarak vazgeçme maliyetine katlanır.
Eleştiriler
´ Eğitim İSK’da öne sürüldüğü gibi, işgücü piyasasının bütününde kazanç ve mesleki konum üzerinde çok etkili değildir. Bu nedenle eğitim süresindeki artış çeşitli kazanımlara dönüşerek yoksulluğu azaltıcı bir etki yapamaz ve gelir dağılımında adaleti de sağlayamaz.
´ insanların eğitim talebi ve sonrasında meslek seçimleri İSK’da iddia edildiği gibi bireysel, özgür ve rasyonel kararların bir sonucu olarak değil, sınıfsal konumlarına göre belirlenmektedir.
´ Eğitim sistemi, farklı toplumsal sınıflardan bireyleri geldikleri toplumsal sınıfa uygun eğitim tür ve düzeylerine dağıtarak eleyici bir işlev görmektedir (Althusser, 2006, 76-77). Eğitim sürecinde kazandırılan özellikler farklı mesleklere eleman yetiştiren farklı tür ve düzeylerdeki okullara göre farklılaşmaktadır. Örneğin alt düzey mesleklere eleman yetiştiren niteliksiz okullarda daha çok dakiklik, uysallık, uyumluluk ve başkalarıyla çalışma kabiliyeti gibi davranışsal nitelikler kazandırılırken, üst düzey mesleklere erişimi sağlayan üniversitelerde benlik saygısı, kendine güven, çok yönlülük ve liderlik kapasitesi gibi kişilik özellikleri pekiştirilir (Bowles and Gintis, 1976). Süreç sonunda genellikle çocuklar, ana-babalarının meslekleriyle benzer mesleklere dağıtılmaktadır.
´ Eğitimin iktisadi bir değişken olarak tanımlanmasının, iktisadi çözümlemeye tabi tutulmasının ne gibi sonuçları olabilir?
´ Eğitimi "insan sermayesi"ne yapılan bir yatırım
olarak gören anlayışa karşı yöneltilebilecek
temel eleştiriler neler olabilir?
Yararlanılan Kaynaklar
• Buyruk, H. (2016). Ekonomik kalkınma hedefinden bin yıl kalkınma
hedeflerine: Eğitim- kalkınma ilişkisine dair bir çözümleme. Mülkiye Dergisi, 40 (1), 111-142
• Ünal, L. I. (1996). Eğitim ve Yetiştirme Ekonomisi. Ankara: Epar Yayınları.
• Woodhall, M. (1994). Eğitim Ekonomisi: Seçilmiş Yazılar. Çev. Y Kavak ve B Burgaz, Ankara: Pegem yayınları, No: 14.
