Yeryüzünde ilkbahar kendini göstermeye bafllad›¤›nda, gökyüzünde de birtak›m de¤i-flimler olur. ‹lkbahar› simgeleyen tak›my›ld›z-lar gökyüzünde belirmeye bafltak›my›ld›z-lar. Bu tak›my›l-d›zlar aras›nda yer alan Çoban, gökyüzündeki en parlak y›ld›zlardan birini, Arkturus’u bar›n-d›r›r. Arkturus, eski ça¤lardan beri insanlar›n ilgisini çekmifl ve ilkbahar›n habercisi olarak kabul edilmifl. Turuncu rengiyle dikkat çeken bu y›ld›z, gerçekte bir turuncu dev ve parlakl›-¤› Günefl’inkinin yaklafl›k 110 kat›.
Takvime göre ilkbahar, Mart ay›n›n ilk gü-nü bafllasa da, gökbilimsel olarak, ilkbahar ›l›-m› (ekinoks) mevsimin bafllang›c› olarak kabul edilir. Bu s›rada, Günefl ›fl›nlar› Dünya’n›n ek-vatoruna dik gelir. Bu nedenle de, gece ve gündüz süreleri eflit olur. Bu y›l, ilkbahar ›l›m› 20 Mart’ta saat 14:33’te gerçekleflecek.
Mart’ta Gezegenler
Geçen ay akflam gökyüzüne geçen Merkür, ay›n ortalar›na kadar gözle-nebiliyor. Gezegen, Günefl batt›ktan yaklafl›k 45 dakika sonra bat› uf-ku üzerinde gözlem için en uy-gun konuma geliyor. Bu, ge-zegenin bu y›l akflam saat-lerinde en iyi gözlenebile-ce¤i iki dönemden biri. Merkür, 12 Mart’ta en büyük yükselime ulafl-t›ktan sonra, h›zla al-çalacak ve yaklafl›k 10 gün sonra gözden kaybolacak. Ay›n son-lar›na do¤ru, 29 Mart’ta sabah gökyü-züne geçecek; ancak, yeterince yükselmemifl olaca¤›ndan, Nisan’›n ikinci haftas›na kadar göz-lenemeyecek.
Satürn’ün ‹kizler Tak›my›l-d›z›’ndaki konumu pek de¤iflmi-yor. Gezegen, hava karard›¤›nda iyice yükselmifl oluyor. Bu nedenle, ak-flam saatlerinde gözlem yapmak için güne-ye, iyice yukar›ya bakmak gerekiyor. 0 kadir parlakl›ktaki gezegen, sar›mt›rak rengiyle par-lak k›fl tak›my›ld›zlar› aras›nda pek görkemli durmasa da, ‹kizler Tak›my›ld›z›’ndaki
konu-le onu alacakaranl›kta bulmak pek kolay olmayabilir. Günefl’ten yaklafl›k 2,5 saat önce do¤an gezegeni hava henüz ayd›nlanmaya bafllama-dan önce gözlemek en iyisi. Gezegen, pek parlak olma-sa da, turuncu rengi onu y›ld›zlardan ay›rmak için yeterli. Mars’›n parlak-l›¤› ve yükselimi, önü-müzdeki aylarda arta-cak. 6 Mart’ta, Mars ve Ay yak›n görü-nümde yer alacaklar. Venüs, sabah gökyü-zünde yer al›yor ve Günefl’ten hemen ön-ce do¤uyor. Ancak, Günefl’e çok yak›n gö-rünür konumda yer ald›-¤›ndan ay boyunca gözle-nemeyecek. Venüs, önümüz-deki ay›n sonlar›ndan bafllaya-rak, y›l sonuna kadar akflam gökyüzünde yer alacak.
Ay, 3 Mart’ta sondördün, 10 Mart’ta yeniay, 17 Mart’ta ilkdördün, 25 Mart’ta dolunay hallerinde olacak.
Ay, 3 Mart’ta Akrep’in en parlak y›ld›z› An-tares’in 4° do¤usunda, 23 Mart’ta Aslan’›n en parlak y›ld›z› Regulus’un yak›n›nda olacak. 1 Mart saat 22:00, 15 Mart saat 21:00, 31 Mart
saat 21:00’de gökyüzünün genel görünümü.
(27 Mart’ta ileri saat uygulamas› bafll›yor.)
‹lkbahar Il›m›
Gökyüzü
A l p A k o ¤ l u
109
Mart 2005 B‹L‹MveTEKN‹K
mu sayesinde gökyüzünde kolayca bulunabilir. 19 Mart’ta Satürn, Ay’›n 5° güneyinde bulu-nacak.
Jüpiter, ay›n ilk günlerinde hava karard›k-tan yaklafl›k iki saat sonra do¤u ufkunda beli-riyor. Ay sonunda gezegen, havan›n kararma-s›yla do¤uyor ve neredeyse tüm gece boyunca gözlenebiliyor. Jüpiter, bu s›rada tüm gökyü-zünde Ay’dan sonra en parlak gökcismi oldu-¤undan gökyüzünde kolayca bulunabilir. Geze-genin güneyinde parlayan beyaz y›ld›z, Baflak Tak›my›ld›z›’ndaki Spika. Jüpiter, ilerleyen günlerde bu y›ld›zla daha da yak›nlaflacak.
Mars, sabah›n erken saatlerinde güneydo-¤u ufkunda yer al›yor ve ay boyunca bu konu-munu koruyor. Gezegen, yaklafl›k 1 kadirlik parlakl›¤›yla fazla dikkat çekmiyor. Bu
neden-Kraliçe Kral Andromeda Balina Aldebaran Kapella Büyük Ay› Çoban Berenices’in Saç› Kuzeytac› Küçük Ay› KUZEY GÜNEY BATI DO⁄U Ejderha Zürafa Arabac› Bo¤a Koç Üçgen Vaflak Yengeç Aslan Baflak Yelken Suy›lan› Kupa Karga ‹kizler Küçük Köpek Büyük Köpek Avc› Irmak Tavflan Perseus Kutupy›ld›z› Aky›ld›z (Sirius) Procyon Regulus Spika Tekboynuz Arkturus Satürn Jüpiter Merkür Ay (13 Mart) Ay (12 Mart) Ay (11 Mart)
11-13 Mart akflamlar› bat› ufku
