Sesli s i n e m a l a r d a s e s d e n tecrid ve akustik
M i m a r Naci C e m a l
Sesli s i n e m a l a r ı n z u h u r u s e s d e n t e c r i d k e y - f i y e t i n e y e n i v e m ü h i m b i r s a h a a ç m ı ş b u l u n u - Sesli s i n e m a s a l o n l a r ı n d a b a ş l ı c a n a z a r ı iti- b a r a a l ı n a c a k h u s u s a t ş u n l a r d ı r :
1 — S e s c i h a z l a r ı s e d a l a r ı n ı n s a f i y e t i n e h a l e l g e l m e m e s i için h a r i ç t e k i g ü r ü l t ü v e i h t i z a z a t ı n n ü f u z u n a m a n i o l m a k .
2 — C i v a r d a v e y a s a l o n u n üst v e y a i t t i s a - l i n d e o l a n a p a r t m a n s a k i n l e r i n i n i s t i r a h a t i n i s e l b e t m e m , e k için z e m i n v e d u v a r l a r d a n s e s ci- h a z l a r ı n ı n ç ı k a r a i c a ğ ı seslerin g e ç m e s i n e m e y d a n v e r m e m e k .
3 — A k s i s e d a o l m a m a s ı n ı , h e r n o k t a d a k i y e r d e n iyi b i r d i n l e m e i m k â n ı v e m ü k e m m e l b i r i n i k â s t e m i n e t m e k s u r e t i l e s a l o n d a iyi bir a k u s t i k t e m i n i . Y e n i b i r sessiz s i n e m a s a l o n u in- şası h a l i n d e a l ı n a c a k t e r t i b a t jle a l e l â d e m e v c u t bir s i n e m a s a l o n u n u sesli s i n e m a s a l o n u n a t a h - v i l d e y a p ı l a c a k t e r t i b a t ı n b a ş k a o l a c a ğ ı a ş i k â r - d ı r .
T a d i l â t işi d a h a k a r ı ş ı k t ı r , h e r s a l o n u n h u - s u s i y e t i g ö z ö n ü n d e t u t u l a r a k e n iyi t a r z ı halli b u l m a k i c a b e d e r .
E ğ e r m e v c u t ise e v v e l â k u b b e l e r i , t o n o z l u t a v a n v e d u v a r l a r ı ç o k m u z i r o l a n a k s i s e d a l a r ı n ö n ü n e g e ç m e k ü z e r e d ü z t a v a n a i f r a ğ e t m e l i v e b u n a i m k â n o l m a d ı ğ ı t a k t i r d e m u k a a r s a t ı h l a r ı s e d a n ı n d a ğ ı l m a s ı n ı t e m i n için m u h t e l i f t e r t i b a t ile k a p l a m a l ı v e y a h u t b u m a h a l l e r i s e d a y ı b e l e - d e r c i s i m l e r l e ö r t m e l i d i r .
i n i k â s m ü d d e t i n i a z a l t m a k için y a s a l o n u n h a c m i n i k ü ç ü l t m e l i y a h u t d a s a l o n u iyi i n t i h a p e d i l m i ş y e r l e r i n e h a l ı , p e r d e , b a n d l a r k o n m a l ı - d ı r .
S a l o n u n h a c m i n i n u f a l t ı l m a s ı d a i m a g ü ç v e f a z l a m a s r a f ı m u c i b d i r . B u m a k s a t e k s e r i y a o t u - r a c a k y e r l e r i n a m f i t e a t r ş e k l i n d e t a d i l i ile t e m i n e d i l e b i l i r .
E ğ e r i n i k â s m ü d d e t i ç o k k ı s a o l u r s a y a n i s e - d a k e s i k v e s e r t işitilirse, s a l o n u n h a c m i n i b ü y ü l t - m e k , m u h t e l i f m a h a l l e r e s e r t v e m ü c e l l â k a p l a - m a k o y m a k s u r e t i l e s e d a n ı n m u h t e l i f a k i s l e r y a p m a s ı n ı t e m i n e d e r e k i n i k â s m ü d d e t i n i z i y a - d e l e ş t i r m e k l â z ı m d ı r .
i n i k â s m e v c u t ise b u gibi a h v a l d e s e d a y ı m a s s e d e r c i s i m l e r i n h e p s i n i k a l d ı r a r a k s e y i r c i l e r i n a d e d i n i a z a l t m a k d a m a k s a d ı t e m i n e k â f i g e l e - bilir.
D i ğ e r t a r a f t a n f e n a a k u s t i ğ i o l a n b i r s a l o n - d a sesin k e s a f e t i n i a r t ı r m a k için sesin d o ğ r u d a n d o ğ r u y a d i n l e y i c i y e g e l m e s i n i t e m i n e n k a d e m e l i k o l t u k s ı r a l a r ı d ü ş ü n ü l m e l i d i r ; b u şekil b i l h a s s a g a l e r i l e r için ç o k m ü h i m d i r . M e v c u t s a l o n l a r ı n a k u s t i ğ i n i d ü z e l t m e k i m k â n ı a z ç o k m a k s a d ı t e - m i n e k â f i d e r e c e d e m e v c u t ise d e , b u n l a r ı n ses- d e n t e c r i d m e s ' e l e s i ç o k k a r ı ş ı k v e e k s e r i y a o l - d u k ç a e h e m m i y e t l i t e r t i b a t n e t i c e s i o l a r a k m e y - d a n a g e l m e k t e d i r . H e r n e k a d a r b i r s i n e m a s a - l o n u n u n h a r i ç t e k i s e s l e r d e n t e c r i d e d i l m i ş o l m a - sı l â z ı m g e l m e k t e ise de m a a l e s e f b u h u s u ş b i ç -
deki s i n e m a s a l o n l a r ı n d a h e m e n n a z a r ı d i k k a t e a l ı n m a m ı ş gibidir.
Sesli s i n e m a s a l o n l a r ı n d a ekseriyetle tatbik edilen usul d u v a r v e t a v a n l a r a s e d a y ı beiedici p a n o l a r koymaktır,.
Bu p a n o l a r hariçteki sedayı içeriye bıraktı- ğı gibi içerinin sesini d e h a r i c e çıkarır. Salonların iyi bir akustiğe malik o l m a l a r ı b u n l a r ı n d u v a r
ve t a v a n l a r ı n ı n şu v e y a b u m a d d e ile setrinden z i y a d e salonların şekli v e dinleyici a d e d i ile m ü - n a s e b e t t a r d ı r . Bir sesin p e r d e s i n e d a h a m ü k e m - mel bir işidiş v e r m e s e bile onu o l d u ğ u gibi mıi.
h a f a z a e d e n bir salon akustik n o k t a i n a z a r ı n d a n iyi bir salon a d d e d i l i r . S a d e c e d u v a r l a r a kapla- ' n a n m e s a m î m a d d e l e r s e d a n ı n perdesini b o z a r -
lar.
Diğer t a r a f t a n y u m u ş a k v e m e s a m î cisimler kalın sesleri değil ince sesleri b e l e d e r l e r . E ğ e r bir s a l o n u n akustiğinin mükemmelleştirilmesi için b i l h e s a p bazı m a d d e l e r k o n m a s ı l â z ı m gelirse muhtelif p e r d e d e k i s e d a l a r ! b e l e d ' e b i l m e k için b u n l a r ı n h i k e m î evsafı v e sedayı tahfif kabiliye- tini haiz muhtelif cins m a d d e l e r d e n v e y e k d i ğ e - rine karıştırılmış surette t a n z i m edilerek kulla- nılması lâzımdır.
/ \ h ş a p k a p l a m a l a r sesin p e r d e s i ü z e r i n d e çofc
müsait tesir y a p t ı k l a r ı için b u m a d d e n i n d u v a r , t a v a n , direk, d ö ş e m e v e m o b i l y e d e kullanılması şayani tavsiyedir.
S e d a n ı n m e n b a m a y a k ı n y e r l e r d e ihtizaz ve akis y a p a n cisimler k u l l a n a r a k sedayi d a h a şiddetli o l a r a k dinleyicilere sevk e t m e k v e s a l o n u n u z a k k ı s ı m l a r ı n d a d a sesi tahfif edici m a d d e l e r k u l l a n m a k icabetmektedir-
A m e r i k a l ı P r o f e s ö r W a t s o n binaların akus- tiği ismindeki k i t a b ı n d a h a y v a n k ı l l a r ı n d a n y a - p ı l a n f ö t r ü n iyi bir m a d d e o l m a k l a b e r a b e r gü- v e ü r e m e s i n e müsait o l d u ğ u için gayri sıhhi ol- d u ğ u n u , (CeloteX v e İnsulit) in tezyinatına elveriş- li o l m a k l a b e r a b e r m a s emsallerinin a z l ı ğ ı n d a n dolayi m a k s a d ı temin etmediklerini, son z a m a n - l a r d a b u l u n a n v e y a n m a z bir m a d d e olan ( A - kustolith, A m r e m o c ) m a d d e l e r i n i n d e m a s e m - sallerinin az o l d u ğ u n u s ö y l e m e k t e d i r . H a l e n en iyi t a n ı n m ı ş ses geçirmez m a d d e l e r d e n biri ( K a - telit) dir.
B u r a d a n sesden tecrid m a d d e l e r i n i n tatbika- tına misal o l a r a k E n t e r n a s i y o n gazetesi binasının bir kısmını işgal e d e n v e e t r a f ı n d a ç o k ihtizaz v e gürültü y a p a n m a t b a a m a k i n e l e r i b u l u n a n ( L e s Miracles) sinemasının vaziyetini g ö z d e n geçire- lim. Şekil 1 b u s i n e m a n ı n tulânî kesimini göste- rir. Şeklin t e t k i k i n d e n anlaşılacağı üzere meyilli zemini b e t o n a r m e d ö ş e m e üzerine katelit lav- haları döşenmiştir, ikinci p a r k e d ö ş e m e n i n ah- ş a p a y a k l a n altına asfaltlı korsil t a b a k a l a r ı k o n - muştur. B u iki d ö ş e m e a r a s ı n d a k i boşluk tecdidi h a v a gİeçidi vazifesini g ö r m e k t e d i r .
Sahnenin alt kısmı zeminin Antifon usulü ile tecrid edilmiştir.
Salonun bütün duvarları kamilen, keza ta- vanlar hiç a r a d a inkita mevcut olmadan katelit lavhaları ile tecrid edilmiştir.
Bu mücerrid m a d d e üzerine çekilen bir me- tal depluaye üzerine 1,5 santim kalınlığında bir alçı sıva yapılmıştır.
Vestibul, sesden tecrid tertibatı olmamakla b e r a b e r salondan ses geçirmez büyük bir kapı ve Katelit lavhaları ile mücehhez locaların böl- meleri vasıtasile ayrılmıştır.
Balkonun inşa ve tecridi keyfiyeti şayanı dik- kattir. Balkon iki tulânî yan duvarlar ile arka d u -
v a r a istinat etmektedir. Kirişlerle duvarların irtiba- tına mâni olmak için bunların uçları kontis v e asfaltlanmış korsil ile kaplanmıştır.
Bu inşaatın tafsilâtı şekil 3 d e gösterilmiştir.
Ziyadar kornişler oldukça ağır bulundukların- dan dolayı Katelit plâklarının üzerinde sadece duvara raptedilemiyeceklerinden bunlar duvarın içine ve dışına konan U demirleri ile bağlanmış ve bunlar Kontis levhaları ile tecrid edilmişlerdir.
Kapılkra ait tafsilât şekil 4 de gösterilmiştir.
Akustik bahsine ait m a l û m a t edinmek istiyenlere Weisbach'm «Bauakustik» eseri ile Prof. Lifschitz'- in «Vorlesungen über Bauakustik» eseri tavsiye edilebilir.
B e l e d i y e Mezarlıkları N i z a m n a m e s i n d e n bazı m a d d e l e r
Neşri tarihi : 9-8-931Ankat'ada son yapılan mezarlık proje müsabakası dolayıslle belediyenin mezarlık nizamnamesinden mimarî bilgi bakımından faydalı olan kısımları burada dercediyoruz.
Belediye mezarlıklarının tesis, t a n z i m ve tezyini
•Madde 7 — K a n u n e n m u a y y e n olan o n se- n e m ü d d e t z a r f ı n d a belediyeler i h t i y a c a göre bir veya m ü t e a d d i t mezarlık tesis ederek i d a r e edeceklerdir.
M a d d e 8 — Yeni tesis edilecek m e z a r l ı k l a r h a k k ı n d a , S i h h a t ve içtimaî m u a v e n e t vekâle- tince Dahiliye vekâletile m ü ş t e r e k e n t a n z i m o- l u n a c a k t a l i m a t n a m e aşağıdaki esasların n e su- retle yapılacağını gösterecktir.
1: Beldenin n u f u s u n a ve senelik u m u m î ve- f i y a t ı n a göre tesis edilecek olan m e z a r l ı k l a r ı n genişliği, mevkii ve m e s k e n l e r e m e s a f e s i , t o p r a - ğ ı n ı n vasıfları, su m e m b a l a r ı n a ve m e c r a l a r ı n a z a r a r ı olup olmadığı.
2: Bu g ü n meVcut olup belediyece istimali- ne m u v a k k a t e n m ü s a a d e edilen m e z a r l ı k l a r ı n f e n n î ve s ı h h î ş a r t l a r ı haiz olup olmadığı ve te- m a m e n veya k ı s m e n t e r k i veya istimalde de- v a m i c a p edip etmediği;
3: Cenazelerin yıkattırılması, k e f e n l e n m e , si ve gömülmesi ve icabı h a l i n d e t e k r a r mezar- l ı k t a n ç ı k a r t t ı r ı l m a s ı .
•Madde 9 — Belediyeler ölü gömülmesine t a h s i s o l u n a c a k m e z a r l ı k l a r ı n u m u m î h ı f z ı s - s ı h h a k a n u n u n u n 212 inci maddesi mucibince h a r i ç t e n i n s a n ve h a y v a n girmesini m e n için
e t r a f ı n ı l â a k a l iki m e t r e i r t i f a ı n d a mevkiin e- h e m m i y e t i n e ve belediyenin k u d r e t i maliyesi- n e göre t a ş t a n , t u ğ l a d a n veya k e r p i ç t e n bir du- v a r ile m u n t a z a m bir s u r e t t e t a m a m e n çevire- cekler ve d u v a r ı d a i m a iyi h a l d e m u h a f a z a e- deceklerdir.
M a d d e 10 — Her mezarlığın m u n t a z a m ve m a z b u t yalnız bir kapısı olacaktır. B u k a p ı h e r z a m a n k a p a l ı b u l u n a c a ğ ı cihetle b e k ç i n i n işite- ceği bir yere çıngırak k o n a c a k t ı r .
M a d d e 11 — Mezarlıkların h e r şeyden evvel aşağıdaki esasları i h t i v a e d e n bir p l â n ı yapı- l a c a k t ı r .
A — M e z a r l ı k t a vaziyete göre, k a p ı d a n iti- b a r e n geniş bir yol b u l u n a c a k t ı r .
B — Yine k a p ı d a n i t i b a r e n mezarlık d u - v a r ı n ı n iç t a r a f ı n ı dolaşacak bir yol ayrılacak- tır.
C — Mezarlık l ü z u m u k a d a r yol ve k ü ç ü k yollarla m u n t a z a m a d a l a r a ayrılacaktır.
Ç — M ü n a s i p yerlerde l ü z u m u k a d a r geniş- likte bir veya m ü t e a d d i t m e y d a n l a r açılacaktır.
D — M e z a r l ı k l a r d a k a r ve y a ğ m u r suları- n ı n b i r i k m e s i n e m e y d a n verilmiyecek s u r e t t e sel yolları veya m e c r a l a r ı yapılacaktır. Bu sular u m u m î m e c r a v a r s a oraya, yok ise ü s t ü k a p a l ı derin bir ç u k u r a a k ı t ı l a c a k t ı r .
