T e r a s l a r ı n t e c r i t u s u l ü
( Rassegna di Architettura ) dan
Evlerin teraslarından y a ğ m u r sularının içeri sızmaması için asırlardan beri asfalt kullanılmaktadır. Son zamanlara kadar taraşları d ö ş e m e k için m a l û m olan y e g â n e m a d d e bu idi.
Binaların ana duvarlarile sütunlar üzerinde kâgir k e -merler yapılıyor v e b u ke-merler üzerinde tertip olunan teraslar üç santimetre kadar kalınlıkta asfalt tabakasile ö r t ü -lüyordu.
B u asfalt tabakası teraslarda sağlam bir döşeme teşkil ediyor, içeriye su sızmasına asla meydan v e r m i y o r v e uzun müddet de dayanıyordu.
Şunu da ilâve edelim ki bu gibi teraslar alesseviye sıcak m e m l e k e t l e r d e v e bilhassa A k d e n i z sahillerindeki m e m l e k e t -lerde yapılıyordu. B u mıntakanın havası mutedil olinakla sıcaklık, maddelerde öyle daimî surette fizik v e şimik tagay-yürler ve binaenaleyh bunların teşekkülâtında m ü h i m te-beddüller vukubulmaz.
M a m a f i h eski mimarlıkda b ü y ü k bir tekâmül tezahür et-miştir. Artık bina inşaatında adî duvarlardan eser görün-müyor. inşaat sistemi tamamile değişmiştir v e bütün binalar yalnız demir, çimento v e tuğladan yapılıyor. Bu sebebden dolayı yeni binalar elastik bir mahiyeti haizdirler ve şekil-leri kolayca değişir.
B u husus gerek binaların fazla y ü k l ü olmasından gerek havanın sık sık değişmesinden ileri gelir v e bu yüzden en zi-y a d e binaların hareketlerine iştirak c-tmezler v e binaenalezi-yh de çatlamağa müsaitdirler.
Sıfır santigrad derecesinde oldukça sert bulunan asfalt daha aşağı derecelerde kat kat sertleşir v e bu sebebden d o -layı da kolayca çatlayabilir. Alesseviye tamperattirieri sıfır santigrad derecesinden aşağı olan şimâl memleketlerinde as-falt her zaman çatlamak tehlikesine maruz olduğundan bu m e m l e k e t l e r d e asfalt kullananlar ötedenberi bu tehlikeye karşı bir çare aramakla meşkuldürler.
Şimdilik bu hususda bulunmuş olan çareler (stratifikas-yon) esasına müstenid (yani kat kat tabakalar teşkil etmek) dir.
Filvaki e l y e v m bazı mimarlar bir kat kalın asfalt taba-kası yerine iki kat ince asfalt tabataba-kası sürüyorlar v e bunla-rın birbirine yapışmaması için de, a / a l a r m a gayet ince bir kireç tabakası tertip ediliyor.
Bazı mimarlar da b u kireç tabakası yerine katranlı v e y a ziftli karton v e bazıları da jüt bezi kullanıyorlar.
Bütün bu tedbirlerden maksad asfalt döşemelerinden su sızmasına v e b u döşemelerin binaların elâstik hareketle-rinden çatlamasına m e y d a n v e r m e m e k t e n ibarettir.
M a m a f i h bütün bu tedbirler kâfi g e l m i y o r v e asfalt d ö -şemelerde kullanılan malzemeler her ne de olsa. yine bir ta-kım mahzurlar gösteriyorlar.
Herhalde b u meselenin en iyi şekilde hal edilmesi için stratifikasyon (Tabaka halinde) usulünü azamî haddine var-dırmak, asfaltı teşkil eden maddelerin m ı k d a r m ı m ü m k ü n mertebe azaltmak v e asfaltın başlıca unsuru olan ziftin fizik
v e şimik evsafını lâyıkı veçhile tetkik etmek icab eder. Stratifikasiyon usulünce üst üste ziftli tabakalar tertip edi-lir v e b u tabakaları da oldukça hafif ziftli kartonlar teşkil eder.
Bu usulün karakteristiki bilhassa plastisiteden ibarettir v e b u surette teraslardaki asfalt döşemenin sağlamlığına binanın ihtizazlarına ve elâstik ve termik deformasyonlarma rağmen, hiç bir halel gelmez.
Şimdiki terasların asfalt döşemelerini teşkil eden madde-ler v e bunların plâstisite cihetinden haiz bulunması lâzımge-len evsaf şunlardır:
F & R L R - ı B R
Duvarlara ,sedlere ve damlara göre mecra nevileri — 1) dö-şeme — 2) Sıcaklık izolatörü — 3) Meyit betonu — 4) Su
Yağmur deresi kısımları: — 1) Döşeme — 2) Plastik ma-cundan yatak — 3) Su geçirmez tabaka — 4) Döşeme — 5)
Ziftli derz — 6) /İskara — Havalık — 8) Dökme boru.
R
I
Yan duvar geçmesi — 1) Döşeme — 2) İzolan madde — 3) Tabaka — 4 ) Plastik çimento — fe) ,Kum — 6) Döşeme — 7) Çinko hazne — 8) Kurşun şapka — 9) Boyun çemberi.
Madenî borudur ve parmaklıkla beraber 'dış mecrası — ı1) Döşeme —İ2) Sıcaklık izolatörü — 3) Su geçirmez tabaka — 4) Betonarme j— 5) Kum — 6) Döşeme — 7) Hava boşluğu — 8) Tavan i— 9) Döşemeyi desteklemeğe mahsus ziftli ta-baka — 10) Parmaklık dikmesi — İ11) ISütunların diblrljni muhafazaya mahsus çember — 12) Bağlama geçmesi — 13)
1 1 Madenî bordür şapkası.
Dış hazne vasıtasile suların akılması — 1) Taban — 2) Sı-caklık izolatörü •— 3) Su geçirmez (plastik tabaka — >4)
jin-hina teşkiline mahsus betonarme — 5) Su geçirmez tabaka — 6) Muhafaza [betonarmesi '— 7) Döşeme '— 8) Plastik
çi-mentodan [bağlama — 9) Zift contası — 10) Geçme — 11) Çimento tabakası '— 12) Tabanın vazına mahsus plastik
fta-bakası — 13) Havahk — 14) Taban altı.
(bitum) Zift: — Henüz asfaltı, zifti v e katranı y e k d i ğ e -rinden tefrik e d e m e y e n adamlar vardır. Halbuki asfalt zift ile işbâ edilmiş kireç taşıdır, zift ise tabiî v e ya sun'î petrol-dan istihsâl olunan bir maddedir. Katran ise k ö m ü r d e n çıka-rılan bir unsurdur:
Herhalde şurası aşikârdır ki terasların döşemesi için zift her zaman katrana tercih edilir. Z i f t kimya noktasından kat-randan daha sabittir v e b ö y l e c e zift uzun müddet kendi evsafını muhafaza ettiği halde katran havanın tesirile çabuk b o -zulur.
Katranın mahiyetini çabuk bozan keyfiyet zeyti esasla-rının (phenol) un tabahhur etmesidir ki b u surette onun teş-kil ettiği ilk siyah hamur yerine c a m gibi v e mesamatlı bir m a d d e hasıl olur. Bu m a d d e ise suyun sızmasına meydan ver-m e ver-m e k için icabeden şeraiti haiz değildir.
Halbuki asfalt iyi cinsten ve zift de saf olursa tabahhur keyfiyeti pek bati surette vukua gelir. Yalnız ziftte uçucu maddeler bulunduğu zamandır ki katrandaki hâdiseler g ö r ü -lür.
Terasların döşemesini teşkil eden maddelerin başlıcası o -lan zift çabuk erimiyen cinsten olmalıdır. A n c a k bu cinsteki zift de soğuktan ç o k sertleşir ve bu sertlik de muhtevi bulunduğu bazı maddelerden v e bilhassa parafinden ileri gelir. A l e s -seviye gerek tabiî gerek sun'î ziftlerde bunun miktarı % 6 dır. Halbuki ziftte parafinden hiç eser bulunmaması veya bulunursa da miktarı p e k az olması gerektir.
Bu kerre ziftin m u a y y e n bir sıcaklık derecesinde eriye-bilmesi için bir usul keşfedilmiştir. Bu usul ziftin oksidas-y o n u n d a n ( T a h a m m u z ) ibarettir v e ç o k enteresan neticeler vermektedir. Filvaki orta dayanıklıkta bulunan bir zift. takriben 100 santigrad derecesinde erir v e soğuktan az sert-leşir.
Bu cins zift ile ziftli karton üzerinde ince bir tabaka t e r -tip edilirse soğuktan hiç bir arıza hasıl olmaz. Eğer zifte amiant elyafı karıştırılırsa onun elastikiyeti kat kat artar.
Zaten mantıken düşünülürse, nisbeten alçak sıcaklıkta eriyen zift yüksek sıcaklık derecesinde eriyen ziftten daha az sert olmalıdır v e netice itibarile de bu sistemin elâstiki-yeti kat kat fazla bulunmalıdır.
Terasların döşemesini örtmek için e l y e v m alelâde sı-caklık derecesinde v e hatta sıfır derecede katı bir hamur teşkil eden maddelerden bir takım macunla yapılmaktadır. Bunlar ticaret piyasasında «plâstik çimento» ünvanile m a -rufturlar v e tamamile zift vazifesini görürler ise de baha-lıya mal olurlar.
Bu macunlar zift gibi aralarında ziftli karton k o n u l -m a k suretilo stratifikasyon tarzında tertip olunurlar v e elâstikiyetleri dolayısile asla çatlamazlar, b u veçhile sula-rın sızılmasma meydan vermezler.
Kartonlar: — Kartonlar katranla olmayıp mahza iyi cins ziftle işba edilmiş olmalı v e çürümemelidir. Bunun için ziftli amiant tabakaları tercih olunur.
Halen, en iyi cins ziftli amiant tabakaları ise ancak A merikada imâl olunuyor. A v r u p a d a bu hususta lâyıki v e ç -hile çalışılmıyor.
Her ne de olsa teras döşemelerinin çok dayanıklı olması .için ç o k ziftlenmesi lâzımdır. Çünkü o zaman döşeme tabakaları arasındaki kartonlar dahi iyiden iyi ziftle işba o l u -nurlar v e bu suretle döşeme tamamile su sızdırmaz hale gelir.
Terasların döşemesini teşkil eden maddeler hakkında malûmat verdikten sonra bu döşemelerin tertibindeki m u -vaffakiyetsizliklerin başlıca sebebini teşkil eden v e bir çok mimarların teras yapılmasına muarız olmalarını icab etti-ren meselelere dair bazı izahat v e r m e k lâzımgelir.
Bu meseleler şunlardır: 1 — Döşemenin ferşi,
2 — D ö ş e m e ile duvarların birleştiği yerlerin izolasyonu 3 — Terasdaki sedlerin diplerini muhafaza tarzı 4 — Parmaklık sütünleri
5 — Mecralar
6 — Baca etraflarının izolasyonu 7 — Dış bordürler
8 — inbisat yerleri
1) Döşemenin ferşi: Terasda evvelâ su sızdırmamak için tertibat yapıldıktan sonra üzerine V2 santimetre kalınlığında k u m dökmeli ve bunun üzerine de döşemeyi ferş etmelidir. 2) irtibatlar: Terasın döşemesini daima 8 - 1 0 santimetre kadar duvarların içine sürmeli v e alçak m e m l e k e t lerde duvarların b o y u n c a 25 santimetre, yüksek m e m l e k e t -lerde ise 40 santimetre yükseltmelidir; çünkü kışın karlar en ziyade duvarların dibinde yığılır.
Terasın döşemesi duvarların içine kadar sürdüğü tak-dirde bunların dibinde boydaıı b o y a ya çimentodan v e y a çinkodan bir pervaz uzatmalıdır.
3) Sed, terasın döşemesi için en tehlikeli mesele teşkil eder. Sed, mecra oluğunun iç tarafında bulunduğu taktirde su geçirmez tabaka ile betonarmenin ferşirıden sonra yapıl-malıdır.
Eğer bu sedin sağlam olması istenilirse tabandan demir destekler yükseltmelidir.
Sed, mecranın dış tarafında bulunduğu taktirde, iki v a -ziyette inşa edilebilir.
Eğer mecranın dış sahası ile sedin iç sahasının arası münhar.i ise, basamak yapacak yerine inhina teşkil etmeli v e döşemeyi tedricen 25 - 30 santimetre kadar yükseltmeli, sedin altına kadar sürmelidir.
Eğer sedin iç sahası ile mecranın dış sahası aynı seviyede iseler döşeme sed boyunca 25 30 santimetre kadar ç ı k -malı v e bir kaç santimetre de sedin içerisine girmelidir. Her iki ahvalde de su g e ç i r m e z tabakanın kenarı galvanizli saç ile kaplamalı.
4) Parmaklıklar: Terasın etrafında parmaklık çekmek is-tenildiği taktirde suların muntazam surette akıp gitmesini temin için parmaklığın önünde oldukça geniş delikleri haiz alçak bir duvar yapmalıdır.
Aksi taktirde parmaklık sahasının etrafındaki rutubet içeri girer. Teras döşemesinin kapladığı y e r d e n başlıyan açık saha ziftli plâstik macunla işba edilmiş jut bezile örtü-lebilir.
5) Bacalar: Baca duvarın içinde yapılmış olduğu tak-tirde bağlamalar sedlerin boyunca yapıldığı gibi yapılır.
Eternit bacaları için ise 10 - 15 santimetre yükseklikte jüt bezi ile örtmeli iki tabaka plâstik ziftli macun sürmeli, bacanın etrafına dahi 3 - 4 santimetrelik bir şapka çevirmeli.
6) Mecralar: Eğer bunlar terasın dış tarafında iseler ön-lerinde bir pervaz tertip etmek ç o k münasip olur.
B u mecralar gerek çinko gerek ziftle asfalt tabakasile ö r -tülebilir. Mecralardan su sızmamak için bunları alelâde
plâstik çimentoya nisbeten daha ziyade plâstik olan bir m a -cunla sıvamalıdır.
Bundan maada mecraların kapağı terasın döşemesi le tamamı tamamına birleşmeli v e yekpare bir şekil almalıdır.
Bazen olduğu gibi mecra binanın içinden geçtiği taktir-de dahi yukarıda tarif edildiği veçhile hareket olunmalı, icabında madenî bir levha ile örtülmelidir.
Soğuk memleketlerde mecra terasın ortasında tertip olunur. Çünkü karlar sedin eteğinde yığılmadan e v v e l te-rasın ortasında toplanır. Bu suretle de sed kirlenmez ve sı-valar bozulmaz.
Bir binanın ortasındaki yağmur olukları soğuk m e v s i m lerde sıcak bir muhit içinde bulunurlar ve binaenaleyh k o -lay ko-lay dondan tıkanmazlar. Y a ğ m u r oluklarının ağzına daima dikkat etmeli v e herhalde bunları geniş yapmalıdır. 7) Dış kenarlar: Mecra terasın iç tarafında bulunduğu taktirde, suların m ü m k ü n mertebe az dışarı akması için icabeden tedbirler ittihaz edilmeli, terasın etrafında çıkın-tılı madenî bir bordür yapılmalıdır.
Sedile beraber madenî bordür ive dış meraları — |1) Taban — 2) Sıcaklık izeolatörü — 3) Btonarme !— 4) Su geçirmez tabaka — 5) Kum — 6) Döşeme — ,7) jHavalık — 8) Platfon — 9) 'Suvar 'veya alçı — 10) Mulür — 11) Madenî bordür
şapkası, i
J
Gömme inbisat contası — 1) Taban — 2) 'Sıcaklık [izolatörü — 3) Betonarme — '4) Su geçirmez Jtabaka — 5) Bakır .ve ya 'alüminyumdan ıplâka — 6) 'Z.iftli plâstik conta mahfa-zası — 7) Döşeme — 8) 'Plâstik (bağlama — (10) Yukarı
yük-selen linbisat contası — 1) Taban I— 2) Sıcaklık 'izolatörü — 3) Betonarme '— 4) Tabaka — 5) Döşeme — 6) Üç geçme
M e c r a terasın tamamile dış tarafında madenî kollarla tutturulmuş galvanizli saç b o r u halinde bulunduğu taktirde teras döşemesinin dış kenarında bir y a ğ m u r l u k tertip olunur v e sular b u yağmurluktan m e c r a y a akarlar.
Y a ğ m u r l u k herhalde hiç değilse 15 santimetre genişlik-te olmalı v e genişlik-terasın döşemesine plâstik macunla işba edil-miş 30 santimetrelik bir jüt bandile birleşedil-miş olmalıdır.
8) inbisat Contaları: (irtibatı) Bunlar inşaatta gayet mühim bir mesele teşkil ederler ve her halde bu hususta b ü y ü k bir iti-na göstermek icap eder. Contalar iki nevidir. Biri döşeme tabanının altında iki kat birer sıra tuğla ile çimento bağla-ması tertip etmek v e b u iki kat arasında b o l plâstik macun ile boyanmış bir ağaç kiriş v a z e y l e m e k suretile yapılır, ikinci nevidöşemenin iç tarafında 6 - 7 santimetre kadar derinlikte v e 40 - 45 santimetre genişlikte bir ankastremaıı tertip v e bunun üzerinde ince bir bakır levha veya iki alem i n i u alem plâka vaz e y l e alem e k v e bunların arasına plâstik alem a -cun doldurmaktan ibarettir.
Asma bahçeler: Teraslarda bahçe tertibatı oldukça mü-himdir. B u gibi bahçeler y a p m a k için evvelâ terasda su ge-çirmez maddelerden m ü r e k k e p bir döşeme tertip olunur ve bu döşeme b e t o n a r m e ile örtülür. Tertip edilecek olan tarlaların altında suların akip gitmesi için mesamatlı m a d d e -lerden m ü r e k k e p k a i m bir tabaka teşkil edilir v e bunun üze-rine de toprak konur.
