YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN YÖNETSEL VE KÜLTÜREL SORUNLAR: BURSA İLİ ÖRNEĞİ

T. C.

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

YÖNETİM VE ORGANİZASYON BİLİM DALI

YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN YÖNETSEL VE KÜLTÜREL

SORUNLAR: BURSA İLİ ÖRNEĞİ

DOKTORA TEZİ

Ahmet KURT

BURSA - 2017

T. C.

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

YÖNETİM VE ORGANİZASYON BİLİM DALI

YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN YÖNETSEL VE KÜLTÜREL

SORUNLAR: BURSA İLİ ÖRNEĞİ

DOKTORA TEZİ

Ahmet KURT

Danışman: Prof. Dr. İsmail EFİL

BURSA - 2017

Annem Kamile, babam Mamo ile ağabeylerim Musa ve İsa’ya

v

ÖZET

Yazar Adı ve Soyadı : Ahmet KURT

Üniversite : Uludağ Üniversitesi

Enstitü : Sosyal Bilimler Enstitüsü

Anabilim Dalı : İşletme

Bilim Dalı : Yönetim ve Organizasyon

TezinNiteliği : Doktora

SayfaSayısı : xx+450

MezuniyetTarihi : ……./…./ 2017

TezDanışmanı : Prof. Dr. İsmail EFİL

YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN YÖNETSEL VE KÜLTÜREL SORUNLAR: BURSA

İLİ ÖRNEĞİ

Dakiklik, çabukluk, açıklık, süreklilik, belgesellik, kesinlik gibi üstün özellikleri ile hiyerarşik bir düzen içinde ve son derece disiplinli bir biçimde işleyen bürokratik yönetim;

uzmanlaşmanın alt birim çatışmaları yaratması, fonksiyonel bölüm amaçlarının örgütün genel amaçlarının önüne geçmesi, sabit kurallar, rutin dışıyla yüzleşmede hareketsiz kalma, işlemlerde gizlilik, bilgi ve enformasyon akışında kısıtlama, otonomi eksikliği, değişime adapte olamama, esneklik sorunu, katılımcılığı önemsememe, kırtasiyecilik gibi zayıflıkları da bünyesinde taşımaktadır.

Örgütleri başarılı kılan etmenler arasında her örgütün sahip olduğu o örgüte özgü kimliğin, iş yapış biçiminin ve paylaşılmış değerlerin, kısaca kültürün, dahası örgüt kültürünün önemli bir yeri olduğu ve örgütte sadakati artırmanın yanında örgütsel bütünleşme, motivasyon, verimlilik, etkililik, performans, kontrol, koordinasyon, iletişim, sosyalleşme, sorun çözme aracı olarak da rol oynadığı anlaşılmaktadır. Kıt kaynakları nihai sonuç almada, önceliklendirilmiş alanlarda değerlendirmeyi amaçlayan stratejik planlama ile örgüt kültürünün amacı ve işlevleri ile örgütte ulaşmak istedikleri birlikte incelendiğinde, paralellik göstermektedir

vi Bu çalışmanın ana amacı, Türk kamu yönetiminin bir unsuru olarak yerel yönetimlerde stratejik planların etkinliğini etkileyen faktörleri ve bunların Bursa İl Özel İdaresi örneğinde;

ne ölçüde etkili ve belirleyici olduğunu amaçsal örneklem yöntemi aracılığıyla seçilen nitel, keşfedici bir

örnek olay çalışması çerçevesinde betimlemektir. Çalışma, bürokrasi, örgüt kültürü ve stratejik planlama kapsamında literatür taramasıyla oluşan kavramsal bir çerçeveye sahiptir.

Çalışmanın analiz birimi örgütler olup; çalışmaya ilişkin temel veriler, tabakalı örneklem yöntemi yardımıyla seçilen 23 kamu, uzman ve sivil toplum kuruluşunun ve 3 siyasal partinin 42 temsilcisi ile yapılan yarı yapılandırılmış mülakatlar aracılığıyla toplanmıştır.

Araştırmanın bulguları, stratejik planların etkinliğini etkileyen çevresel koşullar, örgütsel yapı, katılımcılık, saydamlık, hesap verilebilirlik, performans değerlendirmesi, esneklik, insan kaynakları yönetimi, açık iletişim, geri besleme, sonuca ve stratejilere odaklanma, öğrenen örgüt olma, örgütün yolunu berraklaştırma, tüketici merkezli bakış açısı, optimali arama anlayışı, eyleme yönelik olma, tasarruf ve verimlilik ile izleme ve değerlendirmeye daha fazla önem verme gibi örgüt kültürü boyutlarının, etmenlerin stratejik planlamadan beklenilen kamusal faydanın gerçekleştirilmesini ne ölçüde ve ne yönde etkilediklerine vurgu yapmaktadır. Bu çalışmanın başlıca önerisinin yerel yönetimlerde etkin ve etkili bir stratejik planlama yapıp uygulayabilmenin, güçlü bir örgüt kültürüne bağlı olduğunu vurgulamasıdır denilebilir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Örgüt kültürü, stratejik planlama, bürokrasi, il özel idareleri.

iii

ABSTRACT

Yazar Adı ve Soyadı : Ahmet KURT

Üniversite : Uludağ Üniversitesi

Enstitü : Sosyal Bilimler Enstitüsü

Anabilim Dalı : İşletme

Bilim Dalı : Yönetim ve Organizasyon

TezinNiteliği : Doktora

SayfaSayısı : xx+450

MezuniyetTarihi : ……./…./ 2017

TezDanışmanı : Prof. Dr. İsmail EFİL

THE MANAGEMENTAL AND CULTURAL PROBLEMS THAT ARE FACED DURING STRATEGIC PLANNING PROCESS IN LOCAL

GOVERNMENTS: THE CASE OF BURSA PROVINCE

Bureaucratic administration, which functions within a hierarchical systemin a highly disciplined manner along with its distinguished qualities such as punctuality, promptness, transparence, continuity, documentarism, precision; also incorporates weaknesses such as emergence of conflict among subunits due to specialization, coming into prominence of targets of functional units by overshadowing that of the organization, fixed rules, inertia of dealing without-of-routine situations, confidentiality of operations, restrictions to access to information flows, lack of autonomy, incapability to adapt changes, inflexibility, indifference to participation, red tape.

It is understood that among the factors that render an organization successful, authentic identity of the organization itself, business manner and shared values, in short, culture, more precisely, organizational culture, plays a significant role and it also has a role in organizational coalescence, motivation, efficiency, effectiveness, control, coordination, communication, socialization, problem solving in addition to reinforcing loyalty to the organization. If the target of the strategic planning, which is using scarce resources to arrive

iv

at a final outcome, and in prioritized fields, and that of the organizational culture and its functions and are examined together, it is observed that they coincide.

The main target of this research is to describe the factors that determine the effectiveness of strategic planning in local administrations, as a component of Turkish public administrations, in the case of Bursa Provincial Special Administration, and their effectiveness and decisiveness within the framework of a qualitative, exploratory case study selected via purposive sampling method. The theoretical framework of this study is based on a literature review formed within the scope of work life, bureaucracy, organizational culture and strategic planning. Organizations being the unit of analysis of the study, the basic data are collected through semi-structured interviews with 23 public institutions, specialized agencies, and non-governmental organizations and 3 political parties of 42 members, which are selected via stratified sampling method.

The findings of the research focus on to what extent and in what direction organizational culture elements and factors, such as peripheral factors that determine effectiveness, organizational structure, participation, transparence, accountability, performance evaluation, flexibility, human resource management, open communication, feedback, focusing on outcomes and strategies, being a learning organization, clarification of path of organization, consumer-centered perspective, quest for optimum, being directed towards action, saving and efficiency, and giving more importance to tracking and evaluation, influence realization of public benefit, which is what is expected from strategic planning. The main claim of this study is that making and implementing an active and effective strategic planning in local administrations depends on a strong organizational culture.

KEY WORDS

Organizational culture, strategic planning, bureaucracy, local administrations

ix

ÖNSÖZ

¶OÕ\ÕOODUGDQLWLEDUHQELU\|QHWVHODUDoRODUDNLONGHID|]HOVHNW|ULúOHWPHOHULQGHYHGDKD

VRQUD NDPX NXUXOXúODUÕQGD X\JXODPD DODQÕ EXODQ VWUDWHMLN SODQODPD \DNODúÕPÕ ¶GHQ

LWLEDUHQ GH \DSÕODQ \DVDO G]HQOHPHOHUOH 7UN \HUHO \|QHWLPOHULQGH GH X\JXODPD DODQÕ

EXOPXúWXU %X ]DPDQD NDGDU PHYFXW EURNUDWLN |UJWVHO \DSÕVÕ LoLQGH JHOHQHNVHO JHOLúPH

SODQÕX\JXOD\DQ\HUHO\|QHWLPOHUVWUDWHMLN\|QHWLPLQELUDUDFÕRODQVWUDWHMLNSODQODPD\DNÕVD

VUHGH JHoLOPHVLQGH ED]Õ \DSÕVDO YH |]HOLNOH GH NOWUHO VRUXQODUOD NDUúÕODúPÕúODUGÕU 2Q

\ÕOODUÕQ ELU EDNÕPD GD \]\ÕOGDQ ID]OD ELU VUHQLQ ND]DQGÕUGÕ÷Õ DOÕúNDQOÕNODUD VDKLS EHOOL

|OoGHVL\DVDOODúPÕú\DVDOYH\|QHWVHONXUDOODUJHUH÷LD÷ÕULúOH\HQELU|UJWVHO\DSÕ\DVDKLSLO

|]HOLGDUHOHULKHPGúQFHED]ÕQGDVWUDWHMLNGúQFHYHGúQPHWHPULQLKHPGHELOLPVHO

YHWHNQLNKD]ÕUOÕNODUÕROPDGDQJHoPHN]RUXQGDNDOGÕNODUÕVWUDWHMLNSODQODPDX\JXODPDVÕQGDQ

EHNOHQHQ \|QHWVHO YH NDPXVDO ID\GD\Õ VD÷OD\DPDPÕúODU E\N |OoGH VWUDWHMLN SODQODPD

\RNPXúJLELGDYUDQPD\ÕLúYHLúOHP\DSPD\ÕVUGUPúOHUGLU

%XDUDúWÕUPDGDLO|]HOLGDUHOHULQGHVWUDWHMLNSODQODPDQÕQHWNLQRODELOPHVL]HULQGHHWNLOLRODQ

|UJWNOWUER\XWODUÕDUDúWÕUÕOPÕúYHRUWD\DNRQXOPD\DoDOÕúÕOPÕúWÕU(YUHQLQLONHGHNLLO

|]HO LGDUHVLQLQ ROXúWXUGX÷X DUDúWÕUPDGD |UQHNOHP RODUDN %XUVD øO g]HO øGDUHVL VHoLOPLúWLU

1LWHO NHúIHGLFL ELU \|QWHPH X\JXQ RODUDN \DSÕODQ DUDúWÕUPDGD DQDOL] ELULPL RODUDN %XUVD øO

g]HO øGDUHVLQLQ HWNLOHúHQL SD\GDúODUÕ RODQ |UJWOHU J|]OHP ELULPL RODUDN GD EX |UJWOHULQ

\|QHWLFL YHYH\D WHPVLOFLOHUL VHoLOPLúOHUGLU 0ODNDW LoLQ ]DPDQ D\ÕUÕS DUDúWÕUPDQÕQ

WDPDPODQPDVÕQDNDWNÕYHUHQWPPODNDWYHUHQOHUHWHúHNNUHGHULP

'|UW\ÕONDGDUELU]DPDQDODQEXDUDúWÕUPDQÕQoHúLWOLVDIKDODUÕQGDYHIDUNOÕ]DPDQGLOLPOHULQGH

ELUoRNNLúLGHQPDQHYLGHVWHNYHWHúYLNJ|UGP%XUVD9DOLOL÷L¶QGHQ<DVHPLQ6DYXYH$\GÕQ

.D\DLOH%LOJLøúOHP0GUO÷oDOÕúDQODUÕ%XUVDøOg]HOøGDUHVL¶QGHQ6WUDWHMLùXEH0GU

7DQHU *OHU <DORYD 9DOLOL÷L¶QGHQ 6HOoXN 'HPLUJOOH 8OXGD÷ hQLYHUVLWHVL .WSKDQHVL

gGQo 9HUPH 6HUYLVL oDOÕúDQODUÕ 8h $Uú *|U 0LQH $\GHPLU <DORYD hQLYHUVLWHVLQGHQ

'Ro'U $\úH 7DQVHO dHWLQ (÷LWLPFL øEUDKLP .XUW LOH |]HOOLNOH HúLP YH R÷OXPD GHVWHN YH

\DUGÕPODUÕLoLQoRNWHúHNNUHGHULP

$UDúWÕUPDGDELOLPVHOJ|UúOHULLOHNDWNÕNR\DQYHWHúYLNOHULQLHVLUJHPH\HQ7H]ø]OHPH-ULVL

\HOHUL3URI'U6HUSLO$\WDoYH'Ro'U)VXQdÕQDU$OWÕQWDú¶DEDúODQJÕoWDJ|QOORODUDN

VRQUD GD UHVPL 7H] 'DQÕúPDQÕP RODUDN GHVWHN YHUHQ GH÷HUOL NDWNÕODUGD EXOXQDQ KRFDP

3URI'UøVPDLO(ILO¶HJ|QOORODUDNWH]LPLQOLWHUDWUE|OPQRNX\XSJ|UúOHULQLSD\ODúDQ

0HUVLQ hQLYHUVLWHVL¶QGHQ 'Ro'U 8ODú %D\UDNWDU¶D YH WH]H EDúODPD\D NDUDU YHUGL÷LP

WDULKWHQ WH]LQ ELWLULOPHVLQH NDGDU WH] NRQXVXQXQ VHoLPLQGHQ WH]LQ WDPDPODQPDVÕQD NDGDU

RODQVUHoWHWH]LPLQKHUDúDPDVÕQGD]DPDQYHPHNkQIDUNÕJ|]HWPHNVL]LQGH÷HUOLNDWNÕODUÕLOH

EHQL \|QOHQGLUHQ J|QOO RODUDN GHVWHN YHUHQ GH÷HUOL KRFDP (VNLúHKLU 2VPDQJD]L

hQLYHUVLWHVLg÷UHWLPh\HVL3URI'U6ÕWNÕdRUEDFÕR÷OX¶QDWHúHNNUELUERUoELOLULP

7H]HDLWHNVLNOLNOHUYHKDWDODUWDUDIÕPDDLWWLU

x

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ VE PROBLEMİN SUNUMU………..……...1

BİRİNCİ BÖLÜM EGEMEN ÖRGÜTSEL KÜLTÜR, ÖRGÜT KÜLTÜRÜ MODELLERİ VE ÖRGÜTE ETKİSİ………...…5

%h52.5$7ø.g5*h7/(10(9(<g1(7ø0$1/$<,ù,………..5

1.1.1.Bürokrasi Kavramı ...…...5

1.1.2.Bürokrasi Yaklaşımının (Anlayışının-Yönetiminin) Temel Özellikleri………..7

1.1.3.Bürokratik Örgütlenme ve Yönetim Anlayışına Yöneltilen Eleştiriler………11

.g5*h7.h/7h5h1h1.$95$06$/d(5d(9(6ø……….……….…...16

1.2.1.Kültür Kavramı ve Kültürün Özellikleri...….16

1.2.2.Kültürün Sınıflandırılması ...21

1.2.3.Örgüt Kültürü Kavramına İlişkin Genel Açıklamalar...23

1.2.4.Örgüt Kültürünün Tanımı…………. ...….25

1.2.5.Örgüt Kültürünün Önemi……….………27

1.2.6.Örgüt Kültürünün Özellikleri.……….……….……30

1.2.7.Örgüt Kültürünün Unsurları (Ögeleri)...….31

1.2.8.Örgüt Kültürünün Oluşumu ve Sürdürülmesi...….34

1.2.9.Örgüt Kültürü ile İlgili Sınıflamalar (Tiplemeler-Modellemeler)…...….39

1.2.10.Bürokratik Kültür ve Kamu Yönetiminde Kültürel Eğilimler...….47

1.2.10.1.Türk Kamu Yönetiminde Kültürel Eğilimler...….48

1.2.10.2.Türk Kamu Yönetimi Örgütlenmesi ...….52

1.2.10.3.Yerel Yönetimlerin Örgütlenmesi...….53

xi

1.2.10.4.İl Özel İdaresi ...….53

1.2.10.5.İl Özel İdarelerinde Kültürel Eğilimler ...….56

1.2.10.5.1.Mülki İdare Amirlerinin Mesleki Kültürü ...….61

1.2.10.5.2.İl Özel İdaresinin Yöre Halkından Olan Üst Kademe Yöneticileri ve Diğer Memurların Sahip Olduğu Yöre Kültürü...….67

1.2.10.5.3.İl Özel İdarelerinde Örgütsel Kültüre Yön Veren ve/veya Örgütsel Kültür Üzerinde Etkili Olan Başlıca Aktörler ...….68

İKİNCİ BÖLÜM YENİ KAMU İŞLETMECİLİĞİ ………75

1(2/ø%(5$/ø.7ø6$79(<(1ø'h1<$'h=(1ø ...….75

<(1ø.$08<g1(7ø0ø<(1ø.$08øù/(70(&ø/øöø$1/$<,ù,1,1'2ö8ù8 9(*(/øùø0ø ...….79

<(1ø .$08 øù/(70(&ø/øöø <g1(76(/ $5$d/$5, 675$7(-ø 675$7(-ø. 'hùh1&(675$7(-ø.<g1(7ø0«83 675$7(-ø.3/$1/$0$«.85 675$7(-ø.3/$1/$0$6h5(&ø...….88

2.5.1.Hazırlık...….90

2.5.2. Stratejik Analiz……….93

2.5.3.Stratejik Tasarım (Gelecek Öngörüsü-stratejik Plan Hazırlama-Strateji Oluşturma, Planlama)………94

2.5.3.1.Misyon Bildirimi...….95

2.5.3.2.Vizyon Bildirimi ...….96

2.5.3.3.Temel Değerler………96

2.5.3.4.Amaçlar ve Hedefler ...….97

2.5.3.5.Stratejiler ...….98

2.5.3.6.Performans Göstergeleri...….99

2.5.3.7.Stratejik Öncelikleri Belirleme ...100

2.5.4.Uygulama ...100

2.5.5.İzleme ve Değerlendirme ...103

675$7(-ø.3/$1/$0$9(g5*h76(/'(öøùø0ø+7ø<$&, ...104

7h5..$08<g1(7ø0ø1'(675$7(-ø.3/$1/$0$………..…………..106

2.7.1.Kamu Kurumları İçin Stratejik Planlamanın Esasları ...109

2.7.2.Stratejik Planlamanın Kamu Kurumları Açısından Yararları………...110

xii

675$7(-ø.3/$1/$0$g5*h7.h/7h5hø/øù.ø6ø ...111

7h5. .$08 <g1(7ø0ø1ø1 %ø5 816858 2/$5$. ø/ g=(/ ø'$5(/(5ø1'( 675$7(-ø.3/$1/$5,1(7.ø1/øöø1ø(7.ø/(<(1.h/7h5(/)$.7g5/(5115 2.9.1.Çevresel Koşullar (Değişme Uyum)...116

2.9.2.Değişime Karşı Uygun Davranış Geliştirilmesi……….116

2.9.3.Vatandaş Yerine Tüketici (Müşteri) Merkezli Bakış Açısı ...117

2.9.4.Öğrenen Örgüt Olma.. ...117

2.9.5.Saydamlık (Şeffaflık)………...118

2.9.6.Karar Verme Kolaylığı ...119

2.9.7.Ortak Aklı-Zekayı Harekete Geçirme ...119

2.9.8.Açık İletişim ...119

2.9.9.Geri Besleme (Geri Bildirim) ...120

2.9.10.Esneklik ...121

2.9.11.Örgütsel Yapı (Yetki Dağılımı) ...121

2.9.12.Katılımcılık ...122

2.9.13.İnsan Kaynakları Yönetimi Anlayışı ...124

2.9.14.Stratejilere Odaklanma ...125

2.9.15.Örgütün Yolunu Berraklaştırma ...125

2.9.16.Tarihsel Perspektiften Bakma...125

2.9.17.Optimali Arama (Değer Zinciri) Anlayışı...126

2.9.18.Tasarruf ve Verimliliğe Daha Fazla Önem Verme ...126

2.9.19.Sonuca Odaklanma (Etkinliği Sağlama)……….….127

2.9.20.Eyleme Yönelik Olma ...128

xiii

2.9.21.Performans Değerlendirmesi...128

2.9.22.Hesap Verilebilirlik ...129

2.9.23.Üst Yönetimin Örgütün Performansından Sorumlu Tutulması………130

2.9.24.İzleme ve Değerlendirmeye Önem Verme...131

.$95$06$/d(5d(9( ...131

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İL ÖZEL İDARELERİNDE STRATEJİK PLANLAMANIN ETKİNLİĞİ ÜZERİNE ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ETKİSİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA VE UYGULAMA

3.1.1. Araştırmanın Amacı ...134

3.1.2.Araştırma Sorusu ...135

3.1.3.Analiz ve Gözlem Birimi...137

3.1.4.Araştırmanın Evren ve Örneklemi ...137

3.1.5.Verilerin Toplanması ...142

3.1.6.Araştırmanın Sınırlılıkları ...146

3.1.7.Verilerin Analizi ve Yorumlanması...148

3.1.8.Varsayımlar ...148

8<*8/$0$ 9( 7(0(/ $5$ù7,50$ 62586818 <$1,7/$0$<$<g1(/ø. %8/*8/$5«««««««««««««««««««««««««««««« 3.2.1.İstatiksel Deneme Sonuçları………...149

3.2.2.Alt Araştırma Sorusu 1’i Açıklamaya Yönelik Bulgular………...158

3.2.2.1.Değişime Adapte Olma (Uyum) Yeteneği ...158

3.2.2.1.1.Çevresel Koşullardaki Değişimlere Karşı Duyarlılık Düzeyi...158

3.2.2.1.1.1.Çevreye Olan İlgi………....158

xiv

3.2.2.1.1.2.Değişime Karşı Uygun Davranış Geliştirme Yeteneği………...169

3.2.2.2.Müşteri 9DWDQGDú<HULQH7NHWLFL0úWHUL0HUNH]OL%DNÕú$oÕVÕí+DONÕQ7DOHSYH øKWL\DoODUÕQD'X\DUOÕOÕN...177

3.2.2.3.Öğrenme (g÷UHQHQgUJW2OPD ...186

3.2.3.Alt Araştırma Sorusu 2’yi Yanıtlamaya Yönelik Bulgular ...195

3.2.3.1.Tutarlılık ...195

3.2.3.1.1.Değer 6D\GDPOÕNYH.DUDU9HUPH.ROD\OÕ÷Õ ...195

3.2.3.1.1.1.Saydamlık...195

3.2.3.1.1.2.Karar Verme Kolaylığı ...207

3.2.3.1.2.Uzlaşma 2UWDN$NOÕ=HNk\Õ+DUHNHWH*HoLUPH...217

3.2.3.1.3.Koordinasyon $oÕNøOHWLúLPYH*HUL%LOGLULP...227

3.2.3.1.3.1.Açık İletişim ...227

3.2.3.1.3.2.Geri Bildirim...237

3.2.4.Alt Araştırma Sorusu 3’ü Yanıtlamaya Yönelik Bulgular………..………...……..244

3.2.4.1.Katılım...244

3.2.4.1.1.Yetkilendirme (VQHNOLN<DSÕYH<HWNL3D\ODúÕPÕ ...245

3.2.4.1.1.1.Esneklik ...245

3.2.4.1.1.2.Yapı-Yetki Paylaşımı ...256

3.2.4.1.2.Katılımcılık ...268

3.2.4.1.3.Yetenek øQVDQ.D\QDNODUÕ<|QHWLPL$QOD\ÕúÕ ...279

3.2.5.Alt Araştırma Sorusu 4’ü Yanıtlamaya Yönelik Bulgular………...292

3.2.5.1.Misyon ...292

3.2.5.1.1.Strateji 6WUDWHMLOHUH2GDNODQPD ...292

3.2.5.1.2.Amaç gUJWQ<ROXQX%HUUDNODúWÕUPD ...303

3.2.5.1.3.Vizyon 7DULKVHO3HUVSHNWLIWHQ%DNPD...311

xv

3.2.6.Alt Araştırma Sorusu 5’i Yanıtlamaya Yönelik Bulgular………..…………...…....319

3.2.6.1.Etkinlik...319

3.2.6.1.1.Optimali Arama (Q8\JXQX$UDPD6UHo*HOLúWLUPH ...319

3.2.6.1.2.Tasarruf ve Verimliliğe Daha Fazla Önem Verme ...329

3.2.6.1.3.Sonuca (Hedeflere) Odaklanma ...337

3.2.6.1.4.Eyleme Yönelik Olma ...344

3.2.7.Alt Araştırma Sorusu 6’yı Yanıtlamaya Yönelik Bulgular……….…….355

3.2.7.1.Performans Ölçümü ...355

3.2.7.1.1.Performans Değerlendirmesi ...355

3.2.7.1.2.Hesap Verilebilirlik ...366

3.2.7.1.3.Üst Yönetimin Örgütün Performansından Sorumlu Tutulması...374

3.2.7.1.4.İzleme ve Değerlendirmeye Önem Verme ...383

GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ………...………...….….393

EKLER………..….………401

KAYNAKÇA……….433

ÖZGEÇMİŞ………...450

xvi

TABLOLAR LİSTESİ

7DEOR%øgø0HPXUODUÕ6D\ÕVÕYH6HQGLNDh\HOL÷L'XUXPX

7DEOR%øgøøúoLOHUL6D\ÕVÕYH6HQGLNDh\HOL÷L'XUXPX

7DEOR$UDúWÕUPD6RUXODUÕ

7DEOR0ODNDW<DSÕODQgUJWOHULQ7UYH6D\ÕVÕ

7DEOR0ODNDW<DSÕODQgUJWOHU/LVWHVL

7DEOR'HWD\OÕ$UDúWÕUPD6RUXODUÕYH%LOJL7RSODPD<|QWHPL

7DEOR*YHQLUOLOLN7HVWL

7DEOR'H÷LúLP¶H'X\DUOÕOÕN*UXSODU77HVWL

7DEOR.DWÕOÕP¶D'X\DUOÕOÕN*UXSODU77HVWL

7DEOR3HUIRUPDQV¶D'X\DUOÕOÕN*UXSODU77HVWL

7DEORgUJW7UQH*|UH.DWÕOÕP¶D'X\DUOÕOÕN13DU.UXVNDO:DOOLV7HVWL

7DEORgUJW7UQH*|UH0LV\RQ¶D'X\DUOÕOÕN13DU.UXVNDO:DOOLV7HVWL

7DEORdHYUHVHO.RúXOODUGDNL'H÷LúLPOHUH.DUúÕ'X\DUOÕOÕN']H\L

7DEORdHYUHVHOg]HOOLNOHUL'LNNDWH$OPD']H\L

7DEOR'H÷LúLPH.DUúÕ8\JXQ'DYUDQÕú*HOLúWLUPH']H\L

7DEOR'H÷LúPHNYH'H÷LúLPH$GDSWH2OPDN*HUHNWL÷LQL$QODPD']H\L

7DEOR9DWDQGDúODUÕQ7NHWLFLOHULQøVWHNYH%HNOHQWLOHULQLgQHPVHPH']H\L

7DEOR7NHWLFLOHULQøVWHNYH%HNOHQWLOHULQL.DUúÕODPD']H\L

7DEORgUJWVHO'H÷LúLPH8\DUODQPD']H\L

7DEORg÷UHQHQgUJW2OPD']H\L

7DEORgUJWVHO6D\GDPOÕN']H\L%LOJL\H(ULúHELOPH']H\L

7DEOR.DUDU$OPD6UHoOHULQGHNL6D\GDPOÕN']H\L

7DEOR.ROD\.DUDU9HUHELOPH']H\L

7DEOR.DUDUODUÕQ+D\DWD*HoHELOPH.ROD\OÕ÷Õ']H\L

7DEOR2UWDN$NOÕ+DUHNHWH*HoLUPH\H.DWÕOÕPD(OYHULúOLOLN']H\L

7DEOR2UWDN$NOÕ+DUHNHWH*HoLUPHGH6LQHUML<DUDWPDGD%DúDUÕ']H\L

7DEOR$oÕNøOHWLúLPH<DWNÕQOÕN']H\L

7DEOR%LOJLYH(QIRUPDV\RQ3D\ODúÕPÕQD$oÕNOÕN']H\L

7DEOR*HUL%HVOHPHøoLQ8\JXQ0HNDQL]PD2OXúWXUPD']H\L

7DEOR3HUVRQHOLQ*HUL%LOGLULPHgQHP9HUPH'HUHFHVL

7DEORgUJW<DSÕVÕQÕQ(VQHNOLN']H\L

7DEOR<|QHWLFLOHULQ2WRQRPL']H\L

xvii 7DEORgUJWVHO<DSÕQÕQ'H÷LúLPH8\DUODQPD']H\L

7DEORgUJWVHO<DSÕQÕQøúH(OYHULúOLOLNWHNL%DúDUÕ']H\L

7DEOR3D\GDúODUÕQ.DWÕOÕPÕQD$oÕNOÕN']H\L

7DEOR3HUVRQHOLQ.DWÕOÕPFÕOÕ÷D<DWNÕQOÕN']H\L

7DEORøQVDQ.D\QDNODUÕ<|QHWLPL$QOD\ÕúÕQD<DWNÕQOÕN']H\L

7DEORøQVDQ+DNODUÕQDYH+XNXNDgQHP9HUPH']H\L

7DEOR6WUDWHMLOHUH2GDNODQPD']H\L

7DEOR3HUVRQHOLQ6WUDWHMLOHUH2GDNODQPDGD.HQGL5ROOHULQLQ)DUNÕQGD2OPD'HUHFHVL

7DEORgUJWQ<ROXQXQ$\GÕQOÕN2OPD'HUHFHVLgUJWQ9L]\RQ0LV\RQ$PDoYH

6WUDWHMLOHULQLQ%HOLUJLQOLN%HUUDNOÕN'HUHFHVL

7DEORgUJWVHOdDWÕúPDODUÕQ$]DOPD'HUHFHVL

7DEOR7DULKVHO3HUVSHNWLIWHQ%DNDELOPH']H\L

7DEOR*HoPLú%DúDUÕ)DNW|UOHULQGHQ<DUDUODQPD'HUHFHVL

7DEOR6UHo*HOLúWLUPH%DúDUÕVÕ']H\L

7DEOR.D\QDN*HOLúWLUPH']H\L

7DEOR7DVDUUXIDgQHP9HUPH']H\L

7DEOR9HULPOLOL÷HgQHP9HUPH'HUHFHVL

7DEOR3ODQ+HGHIOHULQH2GDNODQPDGD'HQHWLP']H\L

7DEOR6RQXFD3ODQ+HGHIOHULQH2GDNODQPD']H\L

7DEOR  hVW <|QHWLPLQ $WDQPÕú YH 6HoLOPLú /LGHUOHULQ 6WUDWHMLN 3ODQÕQÕQ 8\JXODQPDVÕ

øoLQ(WNLQ.DUDUOÕOÕN']H\L

7DEOR(\OHPH<|QHOLN2OPDGD6DPLPL\HW'HUHFHVL

7DEOR  3ODQ +HGHIOHULQH 8ODúPD 'HUHFHVLQL %HOLUOHPHN øoLQ %DúDUÕ *|VWHUJHOHUL YH

6WDQGDUWODU%HOLUOHPHYH8\JXODPD']H\L

7DEOR%LUH\VHOYHgUJWVHO3HUIRUPDQVÕgOoPH']H\L

7DEOR  +HVDS 9HULOHELOLUOL÷L 6D÷ODPDN øoLQ 8\JXQ 'HQHWLP 0HNDQL]PDVÕ 2OXúWXUPD

']H\L««««««««««««««

7DEOR8\JXQYH$GLO%LUgGOOHQGLUPHYH&H]DODQGÕUPD6LVWHPL.XUXSøúOHWPH']H\L

7DEORhVW<|QHWLPLQgUJWQ3HUIRUPDQVÕQGDQ6RUXPOX7XWXODELOPHVL']H\L

7DEORgUJWQ6L\DVL2UJDQODUÕQ<DQÕQGD+DOND.DUúÕGD6RUXPOX7XWXOPDVÕ$OÕúNDQOÕ÷Õ

']H\L

7DEOR  3ODQ $PDo YH +HGHIOHULQL *HUoHNOHúWLUPH\H '|QN 3URMH YH )DDOL\HWOHULQ

8\JXODQDELOPHVLøoLQ(\OHP3ODQÕ+D]ÕUODQPDVÕYH8\JXODQPDVÕ$OÕúNDQOÕ÷Õ']H\L

7DEOR8\JXQ%LUø]OHPHYH'H÷HUOHQGLUPH0HNDQL]PDVÕ*HOLúWLUPH']H\L

xviii

ŞEKİLLER LİSTESİ

ùHNLO.OWU']H\OHUL

ùHNLO6FKHLQ¶DJ|UH.OWUQho']H\L

ùHNLO6RV\DOOHúPH6UHFL

ùHNLO%XUVDøOg]HOøGDUHVL(WNLOHúHQ0RGHOL

ùHNLO%XUVDøOg]HOøGDUHVL7HúNLODWùHPDVÕ(.

xix

EKLER LİSTESİ

EK-1: ø]LQ'LOHNoHVL

EK-2: ø]LQ2QD\Õ

EK-3: .g<'(6*HQHOJHVL

EK-4: 0ODNDW9HUHFHN$GD\ODUD<D]ÕODQ<D]Õ

EK-5:0ODNDW6RUJX)RUPX

EK-6: %øgø7HúNLODWùHPDVÕ

EK-7:%XUVD%\NúHKLU%HOHGL\HVLQLQ7DULKOL<D]ÕVÕ

EK-8: øVWDWLVWLNL7HVU7DEORODUÕDGHW

xx

KISALTMALAR

$%(8«««««««««««««««««««««$YUXSD%LUOL÷L(XURSHDQ8QLRQ

%(%.$««««««««««««««««%LOHFLN(VNLúHKLU%XUVD.DONÕQPD$MDQVÕ

%ø0(5««««««««««««««««««««%DúEDNDQOÕNøOHWLúLP%DúNDQOÕ÷Õ

%øgø««««««««««««««««««««««««««%XUVDøOg]HOøGDUHVL

&(2«««««««««««««««««««««««««&KLHI([HFXWLYH2IILFHU

'37««««««««««««««««««««««««'HYOHW3ODQODPD7HúNLODWÕ

,0)83)«««««««««««,QWHUQDWLRQDO0RQHWDU\)XQG8OXVODUDUDVÕ3DUD)RQX

ø*0«««««««««««««««««««««««««««««øO*HQHO0HFOLVL

øgø««««««««««««««««««««««««««««««øOg]HOøGDUHVL

.+*%«««««««««««««««««««««.|\OHUH+L]PHW*|WUPH%LUOL÷L

.+*0««««««««««««««««««««.|\+L]PHWOHUL*HQHO0GUO÷

.,/$98='37.ÕODYX]X««««««.DPXøGDUHOHULøoLQ6WUDWHMLN3ODQODPD.ÕODYX]X

2(&'«««««««««««2UJDQLVDWLRQIRU(FRQRPLF&RRSHUDWLRQDQG'HYHORSPHQW



67.««««««««««««6LYLO7RSOXP.XUXOXúX

63«««««««««««««««««««««««««««««6WUDWHMLN3ODQODPD

6:27 *=)7 «««««««««««6WUHQJWKV:HDNQHVVHV2SSRUWXQLWLHV7KUHDWV

*oO<|QOHU=D\ÕI<|QOHU)ÕUVDWODU7HKGLWOHU

7%00««««««««««««««««««««««7UNL\H%\N0LOOHW0HFOLVL



7ø$9«««««««««««««««««««««««7UNøGDUL$UDúWÕUPDODU9DNIÕ



7ø'«««««««««««««««««««««««««7UNøGDUHFLOHU'HUQH÷L



72'$ø(««««««««««««««7UNL\HYH2UWD'R÷X$PPHøGDUHVL(QVWLWV



:%'%«««««««««««««««««««««:RUOG%DQN'Q\D%DQNDVÕ



:72'7g«««««««««««:RUOG7UDGH2UJDQL]DWLRQ'Q\D7LFDUHWgUJW



<.<13$««««««««««««<HQL.DPX<|QHWLPL1HZ3XEOLF$GPLQLVWUDWLRQ



<.ø130«««««««««««<HQL.DPXøúOHWPHFLOL÷L1HZ3XEOLF0DQDJHPHQW



VD\ÕOÕ.DQXQ«««««««««««««««««øOg]HOøGDUHVL.DQXQXøgø.



 VD\ÕOÕ .DQXQ««««««««.DPX 0DOL <|QHWLP YH .RQWURO .DQXQX .0<

1

GİRİŞ VE PROBLEMİN SUNUMU

7HNQRORMLGHNLKÕ]OÕJHOLúPHOHUELOJL UHWLPLQLQ ER\XW YHKÕ]ÕQGDNLGHYDVDJHOLúPHOHU

YHDUWÕúODULOHELOJLQLQSD\ODúÕPÕQGDVD÷ODQDQNROD\OÕNODU|UJWOHULQNDPX|UJWOHULQLQGHLo

YH GÕú oHYUHOHULQGHNL KÕ]OÕ JHOLúLPOHULQ GH÷LúLPOHULQ \DQÕQGD NDPX |UJWOHULQGHQ EHNOHQHQ

KL]PHWOHULQGHQLFHOLNYHNDOLWHVLQGH|]HOOLNOHGHVXQXúKÕ]ÕYHELoLPOHULQGHHWNLQYHULPOLYH

VUGUOHELOLU ELU ³KL]PHW D÷Õ DQOD\ÕúÕ´QÕQ KD\DWD JHoLULOPHVLQL JQGHPH JHWLUPLúWLU %X

GXUXP |]HO VHNW|U NXUXOXúODUÕQÕQ UHNDEHWoL RUWDPGD D\DNWD NDODELOPHOHUL YH X]XQ YDGHGH

UHNDEHW VWQO÷ \DNDOD\DELOPHOHULQL VD÷ODPDN LoLQ PHYFXW SDUDGLJPDODUÕQÕ GH÷LúWLUPH\H

]RUODPDNWDGÕU %X JHOLúPHOHU D\QÕ úHNLOGH NDPX |UJWOHULQL |]HOOLNOH GH KDONÕQ JQGHOLN

\DúDPÕQD LOLúNLQ |QHPOL J|UHYOHU VWOHQPLú EXOXQDQ \HUHO \|QHWLPOHUL EX KÕ]OÕ oHYUHVHO

GH÷LúLPLOHNÕVÕWOÕND\QDNODUDVDKLSROPDODUÕ|]HOOLNOHPDOLDoÕGDQ0HUNH]LøGDUH\H%DúNHQWH

RODQ ED÷ÕPOÕOÕNODUÕ YH ND\QDNODUÕ ID\GDVÕ HQ \NVHN DODQ YH \HUOHUGH KDUFDPD ]RUXQGD

EXOXQPDODUÕ \|QYH JHUoH÷L NDUúÕVÕQGD \HQL ELUGXUXúDOPD\D \DSÕ YHV|\OHPOHULQL J|]GHQ

JHoLUPH\HYHGH÷LúWLUPH\H]RUODPDNWDGÕU

 $UWDQ UHNDEHW YH EHOLUVL]OLN RUWDPÕQGD D\DNWD NDOPDN LVWH\HQ LúOHWPHOHU $OSNDQ

 LOH KÕ]OD GH÷LúHQ oHYUHVHO NRúXOODUGD |QQ J|UPHN LVWH\HQ NDPX NXUXPODUÕ YH

|]HOOLNOH NÕVÕWOÕ ND\QDNODUD VDKLS \HUHO \|QHWLPOHULQ 0HUNH]L øGDUH JLEL \DVD \DSPD YH

E|\OHFH NROD\OÕNOD ND\QDN \DUDWPD JFQGHQ \RNVXQ ROPDODUÕ QHGHQL\OH GH NDUúÕODUÕQD

oÕNDELOHFHNWHKOLNHYHWHKGLWOHULLPNkQODU|OoVQGHHUNHQGHQEHOLUOH\HUHN|QOHPDOPDODUÕYH

|QOHULQHoÕNDQRODQDNYHIÕUVDWODUÕIDUNHGHUHNLoOHULQGHQHQX\JXQRODQODUÕVHoHELOPHJHUH÷L

KHUJHoHQJQNHQGLQLGDKDGDJoOELUúHNLOGHKLVVHWWLUPHNWHGLU

 %XQD SDUDOHO GHYOHW KDUFDPDODUÕQGDNL DUWÕúOD ELUOLNWH JHUHN UHIDK GHYOHWLQLQ JHWLUGL÷L

\NOHULQ NDPX WDUDIÕQGDQ QH GHUHFHGH VWOHQLOPHVL JHUHNVH GHYOHWLQ EX IDDOL\HWOHUL QDVÕO

\UWPHVL JHUHNWL÷L GH ¶OHUGHQ LWLEDUHQ WDUWÕúÕOPD\D EDúODQPÕúWÕU +HHNV  

.DPXKDUFDPDODUÕQGDNLVUGUOHPH]E\NONYHDUWPDH÷LOLPLNDPXKDUFDPDODUÕQÕQNDPX

KL]PHWOHULQH G|QúPH VUHFLQGH ROXúDQ ND\ÕS YH JHFLNPHOHU N|W \|QHWLP YH \ROVX]OXN

DOJÕVÕNDPXQXQNHQGLVLQGHQEHNOHQLOHQoÕNWÕODUՁUHWHPHPHVLNDPXQXQVXQGX÷XKL]PHWOHUGH

\HWHULQFHYHULPOLROPDGÕ÷ÕYHELUNUL]\DúDPDNWDROGX÷XNDQÕVÕQÕROXúWXUPXúWXU+HHNV

 $\UÕFD NDPX NXUXPODUÕQGD YHULPOLOL÷LQ YH SHUIRUPDQV VHYL\HOHULQLQ GúN ROGX÷X

\ROXQGDNL JHQHO NDQÕ \DSÕODQPD YH LúOH\Lú NRQXVXQGD VRUXQODU ROGX÷X YH EX VRUXQODUÕQ

2

³\HQLGHQ´ \DSÕODQPD LOH G]HOWLOHELOHFH÷L GúQFHVLQLQ GDKD ID]OD EHQLPVHQPHVLQH \RO

DoPÕúWÕU(UNDQ



 <HQL EDNÕú DoÕODUÕQÕQ YH V|\OHPOHULQ |UJWOHUH HJHPHQ ROPD\D EDúODPDVÕ |UJWWH

\DSÕQÕQVD\GDPOÕNKHVDSYHUHELOLUOLNNDWÕOÕPFÕOÕNoR÷XOFXOXNHVQHNOLNYE|UJWQWHNQLN

DOW\DSÕVÕ LOH \DSÕ YH \DSÕQÕQ WHNQL÷LQH ELoLPLQH FDQ YHUHQ |UJW NOWUQQ GH ELUELUOHULQH

DGDSWDV\RQXQXJQGHPHJHWLUPHNWHGLU%XQHGHQOHUOHX]XQVROXNOXVWUDWHMLNEDNÕúDoÕODUÕ|Q

SODQD oÕNPDNWDGÕU gUJWOHU VUDWOH NHQGLOHULQL JHOLúHQ EX \HQL \DúDP YH oHYUH NRúXOODUÕQD

X\DUODPDN LoLQ ³VWUDWHMLN GúQFH´ LOH ³VWUDWHMLN SODQODPD´ YH ³VWUDWHMLN \|QHWLP´

NDYUDPODUÕQD GDKD ID]OD |QHP YHUPH\H EDúODPÕúODUGÕU 6WUDWHMLN SODQODPD \DNODúÕPÕ EX

QRNWDGD |UJWOHUH WHPHO SUHQVLSOHUL VD÷ODPDNWD *UHU   EXQODUD SDUDOHO NDPX

NXUXPODUÕ ]HULQH \DSÕODQ NLPL DUDúWÕUPDODUGD GD \|QHWLFLOHULQ VWUDWHMLN SODQODPD\Õ NDPX

VHNW|ULoLQEDúDUÕOÕELU\|QHWLPPRGHOLRODUDNWDQÕPODPDNWDROGXNODUÕGDELOLQPHNWH%HUU\

:HFKVOHU$NWDUDQ6RQJUED]Õ\D]DUODUGDVWUDWHMLNSODQODPDQÕQNDPX

NXUXPODUÕQGD X\JXODQPDVÕQÕ DNÕOFÕ YH JHOHFHN RGDNOÕ ELU \|QHWLP WHNQL÷L RODUDN NDPX

NXUXPODUÕQÕJHOLúWLUHFH÷LQLVDYXQPDNWDGÕUODU.LVVOHUYG$NWDUDQ6RQJU



<|QHWLP YH RUJDQL]DV\RQ DQOD\ÕúODUÕQGD EX JHOLúPHOHU \DúDQÕUNHQ oHYUHVHO

GH÷LúLPOHUH \HWHUOL GX\DUOÕ÷Õ J|VWHUHPH\HQ EURNUDWLN NOWUH VDKLS EURNUDWLN |UJWOHU EX

\HQL \DNODúÕPODUD LOJLVL] NDOPDNWD JLGHUHN KDQWDOODúPDNWD YH YHULPVL] \DSÕODU KDOLQH

G|QúHELOPHNWHGLUOHU%XVUHoWH|UJWOHPHPRGHOLQLYH\DSÕODQPDVÕQÕEURNUDWLNSUHQVLSOHUH

GD\DQGÕUDQ NDPX NXUXPODUÕ YH \HUHO \|QHWLP NXUXOXúODUÕ NHQGLOHULQGHQ EHNOHQHQ HQ WHPHO

KL]PHWOHULGDKL\HULQHJHWLUPHNWH|QHPOLVRUXQODU\DúDPDNWDVDKLSROGXNODUÕNÕWND\QDNODUÕGD

LVUDIHGHELOPHNWHGLUOHU

%X oDOÕúPDGD \HUHO \|QHWLPOHUGH VWUDWHMLN SODQODUÕQ HWNLQOL÷L ]HULQH HWNLOL RODQ

|UJWVHO NOWU ER\XWODUÕQÕQ QHOHU ROGX÷X YH KHU ELU ER\XWXQ HWNL GHUHFHOHUL LOH VWUDWHMLN

SODQODPD VUHFLQGH NDUúÕODúÕODQ \|QHWVHO YH NOWUHO VRUXQODU EHOLUOHQPH\H oDOÕúÕODFDNWÕU

$UDúWÕUPD KHP NRQXVX KHP NDPX |UJWOHUL KHP GH \HUHO \|QHWLPOHU ]HULQGH \DSÕODQ ELU

oDOÕúPD ROPDVÕ \|QOHUL\OH |]JQ ELU QLWHOLN WDúÕPDNWDGÕU $UDúWÕUPDQÕQ \HUHO \|QHWLPOHUGH

VWUDWHMLNSODQODPDYH|UJWNOWULOLúNLVLED÷ODPÕQGD\HQLYHVÕQÕUOÕVD\ÕGDNLoDOÕúPDODUGDQ

ELULROGX÷XGDGúQOPHNWHGLU

3

$UDúWÕUPD \HUHO \|QHWLPOHU HYUHQLQGH %XUVD øO g]HO øGDUHVL |UQHNOHPLQGH VWUDWHMLN

SODQODPDQÕQ HWNLQOL÷L ]HULQGH URO RODQ |UJW NOWU ER\XWODUÕQÕQ |UJWQ Lo YH GÕú

SD\GDúODUÕQÕQ DQDOL] ELULPL ROGX÷X EX SD\GDú RUJDQL]DV\RQODUÕQÕQ \|QHWLFL X]PDQ YH\D

WHPVLOFLOHULQLQ GH ROXúWXUGX÷X J|]OHP ELULPOHUL LOH \DSÕODQ \DUÕ \DSÕODQGÕUÕOPÕú PODNDWODUD

GD\DQDQ NHúIHGLFL QLWHO ELU DUDúWÕUPDGÕU $UDúWÕUPDGD WHPHO ELOJL ND\QD÷Õ RODUDN J|UúPH

PODNDW \|QWHPL QLFHOLNVHO ELOJLQLQ \DQÕQGD GHULQOHPHVLQH ELOJL HGLQLOPHVL DUDúWÕUPD

SUREOHPLQLQ QLWHOLNOHULQL DoÕNOD\ÕFÕ ELOJLOHULQ RUWD\D oÕNDUÕOPDVÕ DPDFÕ\OD VHoLOPLúWLU

$UDúWÕUPDGD PODNDWODUÕQ \DQÕQGD LOJLOL EHOJHOHU UDSRUODU LVWDWLVWLNv GRNPDQODU GD \HUL

JHOGL÷LQGHLQFHOHQLSNXOODQÕOPÕúWÕU

$UDúWÕUPD LOH LOJLOL D\UÕQWÕODUD JLUPHGHQ |QFH EDúODQJÕoWD DUDúWÕUPD VUHFL LoLQGH

DUDúWÕUPD\|QWHPLYHDUDúWÕUPD|UQHNOHPL]HULQHRODQGH÷LúLNOLNOHUHLOLúNLQED]ÕDoÕNODPDODUÕ

\DSPD JHUH÷LQL GX\X\RUX] %LU NHUH DUDúWÕUPD\D  \ÕOÕQGD OLWHUDWU WDUDPDVÕ LOH

EDúODQÕOPÕú OLWHUDWU WDUDPDVÕQÕQ DUGÕQGDQ  \ÕOÕ 7HPPX] YH $÷XVWRV D\ODUÕ LoHULVLQGH

DUDúWÕUPD X\JXODPDVÕ J|]OHP ELULPOHUL LOH \DUÕ \DSÕODQGÕUÕOPÕú PODNDWODUÕQ \DSÕOPDVÕ WDPDPODQPÕúWÕU %X VUHo \DúDQÕUNHQ \DSÕODQ \DVDO G]HQOHPH  VD\ÕOÕ 2Q '|UW øOGH

%\NúHKLU %HOHGL\HVL YH<LUPL<HGL øOoH.XUXOPDVÕ øOH %D]Õ .DQXQYH .DQXQ+NPQGH

.DUDUQDPHOHUGH 'H÷LúLNOLN <DSÕOPDVÕQD 'DLU .DQXQ LOH E\NúHKLU EHOHGL\HVL RODQ LOOHULQ

WDULKOL.DQXQX(VDVLLOHW]HONLúLOLNND]DQDQYHWDULKWHQEHULIDDOL\HWWHEXOXQDQ%XUVD

øO g]HO øGDUHVL GkKLO LO |]HO LGDUHOHULQLQ W]HO NLúLOLNOHUL  0DUW  VHoLPOHUL LOH ELUOLNWH

D\QÕ WDULKWH RUWDGDQ NDOGÕUÕOPÕúWÕU .DOGÕUÕODQ |]HO LGDUHOHULQ \HWNL J|UHY VRUXPOXOXNODUÕ

PDOYDUOÕNODUÕYHERUoODUÕLOHSHUVRQHOLLOJLVLQHJ|UHD÷ÕUOÕNOÕRODUDNE\NúHKLUEHOHGL\HOHULYH

LOoHEHOHGL\HOHULQHGHYUHGLOPLúWLU%XWDULKWHQVRQUDLO|]HOLGDUHOHULQLQ\UWW÷KL]PHWOHULOH

KL]PHW J|WUG÷ \HUOHúLP \HUOHULQH KL]PHWOHULQ XODúWÕUÕOPDVÕQGDQ LOoH EHOHGL\HOHUL YH

E\NúHKLUEHOHGL\HVLVRUXPOXYH\NPOROPXúODUGÕU%XNDSVDPGD%XUVDøOg]HOøGDUHVLGH

 0DUW  WDULKLQGH KXNXNHQ RUWDGDQ NDONPÕú ROPDNOD ELUOLNWH DUDoJHUHo WDúÕQPD]ODUÕ

ERUo YH DODFDNODUÕ J|UHY YH \HWNLOHUL LOH NDGURODUÕ %XUVD %\NúHKLU %HOHGL\HVL LOH LOoH

EHOHGL\HOHULQHELUNÕVPÕGD%XUVD9DOLOL÷LQHDNWDUÕOPÕúWÕU*|UHY\HWNLDUDoJHUHoWDúÕQPD]

YH NDGURODUÕQÕQ oRN |QHPOL E|OP %XUVD %\NúHKLU %HOHGL\HVLQH JHoPLú D\QÕ

IDDOL\HWOHULQL DOÕúNDQOÕNODUÕQÕ YH NOWUOHULQL EXUDGD VUGUPH\H GHYDP HWPLúOHUGLU

$UDúWÕUPDQÕQ LO |]HO LGDUHVL ER\XWXQGDQ \HUHO \|QHWLP ER\XWODUÕQD WDúÕQPDVÕ ELU EX DoÕGDQ

LNLQFLVL GH J|UúPHOHULQ PODNDWODUÕQ EX GHYLU LúLQLQ JHUoHNOHúPHVLQGHQ VRQUDNL  D\

LoLQGH \DSÕOPÕú ROPDVÕQGDQ ND\QDNODQPDNWDGÕU $UDúWÕUPDGD LO |]HO LGDUHVLQGHQ

4 EDKVHGLOGL÷LQGH %XUVD øO g]HO øGDUHVL %øgø NDVWHGLOVH GH %XUVD \HUHO \|QHWLPOHULQLQ GH

NDSVDQÕ\RUROPDVÕEXQHGHQOHUOH\DGÕUJDQPDPDOÕGÕU





dDOÕúPDJLULúE|OPoDQDE|OPLOHVRQXoYHGH÷HUOHQGLUPHE|OPROPDN]HUH

EHúE|OPGHQROXúPXúWXU*LULúYHSUREOHPLQVXQXOGX÷XNÕVÕPJLULúE|OPQGH\HUDOPÕúWÕU

%LULQFL%|OPGHKkNLP|UJWVHONOWURODQEURNUDWLNNOWULOHJHQHORODUDNNOWUYH|]HO

RODUDNGD|UJWNOWULOHLOJLOLWHPHONDYUDPYH\DNODúÕPODUD\HUYHULOPLúWLUøNLQFL%|OPGH

LVH NDPX LGDUHOHUL LoLQ \HQL ELU \|QHWVHO DUDo RODQ QHROLEHUDO HNRQRPL LOH \HQL NDPX

LúOHWPHFLOL÷L \DNODúÕPÕ oHUoHYHVLQGH VWUDWHMLN SODQODPD YH JHWLUGL÷L \HQL DQOD\ÕúODU HOH

DOÕQPÕúWÕUhoQF%|OPDUDúWÕUPDQÕQWDVDUÕPÕLOHDUDúWÕUPDVRQXoODUÕQÕLoHUHQEXOJXODUYH

GH÷HUOHQGLUPHOHUL LoHUPHNWHGLU 6RQ %|OP VRQXoODUÕQ GH÷HUOHQGLULOGL÷L YH DUDúWÕUÕFÕ YH

X\JXOD\ÕFÕODULoLQJHQHO|QHULOHULVSHVLILNVRQXoYH|QHULOHUhoQF%|OPGHKHUEXOJXQXQ

VRQXQGD\HUDODQGH÷HUOHQGLUPHOHULoLQGHYHULOPLúWLULoHUHQ*HQHO'H÷HUOHQGLUPHYH6RQXo

%|OP¶QROXúWXUPXúWXU

øONRODUDNNDPXNXUXPODUÕYHWDELLNL\HUHO\|QHWLPOHULQGHWHPHO|UJWOHQPHELoLPL

KkOLKD]ÕUGDNLWHPHOLúJ|UPHYDVÕWDVÕRODQEURNUDWLN\DSÕODQPDYHEURNUDWLNNOWU]HULQH

RODQ DoÕNODPDODUÕPÕ]D JHoPHN LVWL\RUX] (YYHOD DUDúWÕUPD VRUXQXQXQ NRQXVXQX \DQL

PHVHOH\LGR÷XUDQSUREOHPLROXúWXUDQPHYFXW|UJWVHONOWUHOHDODFD÷Õ]





















5

BİRİNCİ BÖLÜM

EGEMEN ÖRGÜTSEL KÜLTÜR, ÖRGÜT KÜLTÜRÜ MODELLERİ VE ÖRGÜTE ETKİSİ



.%h52.5$7ø.g5*h7/(10(9(<g1(7ø0$1/$<,ù,

%X NÕVÕPGD NDPX NXUXP YH NXUXOXúODUÕQÕQ HJHPHQ \|QHWLP DQOD\ÕúÕ RODQ YH RQODUÕQ

LúOH\LúLQLELoLPOHQGLUHQEURNUDWLN|UJWOHQPHYHEURNUDWLNNOWUDQODPD\DYHDoÕNODPD\D

oDOÕúDFD÷Õ]

1.1.1.Bürokrasi Kavramı

 %URNUDVLoD÷GDúGHYOHW\DúDPÕQGDLQVDQODUÕQJQON\DúDQWÕVÕQÕQ|QHPOLELUSDUoDVÕ

KDOLQH JHOPLú (U\ÕOPD]   ELU |UJWVHO \DSÕ PRGHOLGLU 9DWDQGDú NDPX \|QHWLPL

LoLQ YH\D PúWHUL NkU DPDFÕ JGHQ NXUXOXúODU LoLQ RODUDN EURNUDVLQLQ UHWWL÷L PDO YH

KL]PHWOHUGHQKHU JQ \DUDUODQPDNWDYH\DEURNUDWLNLú YHLúOHPOHUOH \] \]H JHOPHNWH\L]

%|\OHVLQH LQVDQ YH GHYOHW \DúDPÕ LOH |]HO LúOHWPHOHU GLQVHO NXUXPODU H÷LWLP NXUXPODUÕ YH

VLYLO WRSOXP NXUXOXúODUÕQD GD QIX] HWPLú \|QHWLP ELoLPL YH \DSÕVÕQÕ GDKD L\L DQODPDN

NDYUDPDNLoLQRQXELUD]GDKDGHULQOHPHVLQHHOHDOPDLKWL\DFÕYDUGÕU

 .|NOHUL DQWLN G|QHPH NDGDU JLGHQ YH JoO LPSDUDWRUOXNODUÕQ YH PHGHQL\HWOHULQ

\|QHWLPLQGH]RUOXELUUROVWOHQHQEURNUDVLQLQ)DUD]PDQGEXJQNV|]FNDQODPÕ

%DWÕ $YUXSD¶GD  \]\ÕO EDúODUÕQGDQ EHUL NXOODQÕODQ ³EXUHDX´ V|]F÷QGHQ JHOLU VDGHFH

\D]Õ PDVDVÕQD DWÕIWD EXOXQPD] D\QÕ ]DPDQGD ELU RILV |UQH÷LQ J|UHYOLOHULQ oDOÕúWÕ÷Õ ELU

oDOÕúPD \HULQH GH DWÕIWD EXOXQXU 7ULNKD   %UR EXUHDX V|]F÷QQ RULMLQDO

)UDQVÕ]FD DQODPÕ R ]DPDQODUGD PDVDODUÕ NDSOD\DQ oXKD\GÕ 7ULNKD   %URNUDVL

WHULPLQLQ \|QHWLP YH VRV\RORMLGH NXOODQÕOÕU ROPDVÕ |]HWOH )UDQVÕ] 'HYULPL  |QFHVLQGH

)UDQVD¶GD EDúODPÕú YH RUDGDQ KÕ]OD GL÷HU ONHOHUH \D\ÕOPÕúWÕU <XQDQFD NUDWLD YH\D NUDWRV

HNLQLQPDQDVÕGD³JoHJHPHQOLN´YH\D³\|QHWLP´GLU7ULNKD

 %URNUDVL\DNODúÕPÕEXUHDXFUDF\DSSURDFK3DUODNLVHELU|UJWVHO\DSÕ

PRGHOLYH\D\DNODúÕPÕRODUDNWDQÕPODQPDNWDYHEXDQODPGDEURNUDVLDoÕNODQPDNWDGÕU%XQD

6 J|UH ³«EURNUDVL JQON NRQXúPDODUGD NXOODQÕOGÕ÷Õ úHNOL\OH LúOHULQ J|UOPHVLQL DNVDWDQ

JHUHNVL] \D]ÕúPD YH ]DPDQ ND\ÕSODUÕQD \RO DoDQ µEXJQ JLW\DUÕQ JHO¶ X\JXODPDODUÕQÕ

GR÷XUDQELUNDYUDPÕLIDGHHWPHQLQDNVLQHLGHDO>VDI@DQODPGDELU|UJWYH\|QHWLPELoLPLYH

G]HQLQL LIDGH HGHU %DúND ELU GH\LúOH 0D[ :HEHU¶H J|UH EURNUDWLN ELU \DSÕ HWNLQOLN YH

UDV\RQDOL]DV\RQDoÕVÕQGDQLGHDOELU|UJW\DSÕVÕúHNOLQGH«´LIDGHHGLOHELOLU 

 g]HOOLNOH (QGVWUL 'HYULPLQL L]OH\HQ PRGHUQ G|QHP ER\XQFD E\\S JHQLúOH\HQ

GHYOHW \|QHWLPOHULQGH RUWD\D oÕNDQ oD÷GDú EURNUDVLOHU 7ULNKD    \]\ÕOGD

|UJWOHQPHQLQ YHULPOL YH VLVWHPOL ELU KDOH JHWLULOPHVL LoLQ RUWD\D DWÕODQ ELU |UJWOHQPH YH

\|QHWLP \DNODúÕPODUGDQ ELULGLU0RUJDQ %URNUDVL\LWDPRODUDNDQOD\DELOPHPL]

LoLQGHRQXROXúWXUDQN|NOHULQHEDNPDPÕ]JHUHNPHNWHGLU$EDGDQ

 0LFKHO&UR]LHUEURNUDVL\LoIDUNOÕúHNLOGHLIDGHHWPLúWLU$NWDUDQ(U\ÕOPD]

  %XQODUGDQ ELULQFLVL KL\HUDUúLN ELoLPGH RUJDQL]H HGLOPLú YH DWDPD \ROX\OD

LúEDúÕQD JHOHQ PHPXUODUÕQ ROXúWXUGX÷X GHYOHW GDLUHOHUL WDUDIÕQGDQ \UWOHQ VHYN YH LGDUH

IDDOL\HWLGLUøNLQFLVLNROHNWLIIDDOL\HWOHULQG]HQOLKDOHJHWLULOPHVLYHG]HQOHQPHVLROJXVXGXU

hoQFVLVHLúOHULQD÷ÕU\UPHVLPRQRWRQOXNLúOHPOHULQNDUPDúÕNOÕ÷ÕYHLKWL\DoODUÕQ\HWHUOL

G]H\GHWDWPLQHGLOHPHPHVLGLU



 /XGZLJ YRQ 0LVHV¶H  ± J|UH EURNUDVL ³LúOHULQ \NVHN PDNDPODU

WDUDIÕQGDQ D\UÕQWÕOÕ NXUDOODU YH G]HQOHUH J|UH \UWOPHVL´ ³VRQXFX SL\DVD IL\DWÕ LOH

|OoOHELOHFHN QLWHOLN WDúÕPD\DQ LGDUL KL]PHWOHUL J|UPHN ]HUH EDúYXUXODQ \|QWHP´ \D GD

³KL]PHWOHULQLNWLVDGLKHVDEDJ|UHGH÷HUOHQGLULOPHGL÷LVLVWHPGLU´



 *HQHO RODUDN oRN E\N PRGHUQ NDSLWDOLVW LúOHWPHOHULQ NHQGLOHULQLQ NDWÕ EURNUDWLN

|UJWOHQPHQLQ EDúOÕFD PRGHOOHUL ROGX÷XQX :HEHU   EHOLUWHQ :HEHU EURNUDWLN

úHNLOGH|UJWOHQPHQLQVDGHFHHNRQRPLN\DSÕVÕSL\DVDHNRQRPLVLQHGD\DQÕ\RUROVXQROPDVÕQ

WP HQGVWUL\HO WRSOXPODUÕQ HQ EHOLUJLQ |]HOOL÷L KDOLQH JHOGL÷LQH YXUJX \DSPÕúWÕU 6X÷XU

%LU|UJWWURODUDNEURNUDVLNDSLWDOL]PLQJHOLúPHVL\OHGHNDGHPHOLRODUDNWP

|WHNLVRV\DONXUXPODUDGDQIX]HWPLúWLU0RX]HOLV

 :HEHU¶HJ|UHEURNUDVLEHOOLE\NONWHNLYHRUWDNRWRULWH\HVDKLSJUXSODUÕQUDV\RQHO

SUHQVLSOHUH J|UH LGDUH HGLOPHVLGLU $EDGDQ   %DúND ELU LIDGH LOH :HEHU ¶H J|UH

EURNUDVL ³LúE|OP RWRULWH KL\HUDUúLVL \D]ÕOÕ NXUDOODU \D]ÕúPDODUÕQ YH IDDOL\HWOHULQ

7 GRV\DODQPDVÕJD\ULúDKVvOLNGLVLSOLQHROPXúELU\DSÕYHUHVPLSR]LV\RQODUGDQROXúPXú|UJW

ELoLPLGLU´(U\ÕOPD] ³0D[:HEHU PRGHUQEURNUDVL\L UDV\RQHO RODUDN oDOÕúDQ

YHPHúUXOHJDORWRULWH\HVDKLSRODQGHYOHW|UJWRODUDNWDQÕPODPÕúWÕ´ùD\ODQ

'DUZLQ¶LQ HYULP WHRULVLQGHQ HVLQOHQLOHUHN \DSÕODQ WRSOXPVDO NDUúÕODúWÕUPDODUD NRúXW RODUDN

:HEHUGHWDULKVHOVUHoLoLQGHJ|]OHPOHGL÷LoWURWRULWHWLSLQLQJHOHQHNVHONDUL]PDWLNYH

XVVDO\DVDO GH WÕSNÕ WRSOXPODU JLEL NDoÕQÕOPD] ELU ELoLPGH DNÕOFÕ ER\XWODU ND]DQDFD÷ÕQÕ

V|\OHPLú EX QRNWDGDQ KDUHNHW HGLOHUHN JHOHQHNVHO NDUL]PDWLN YH KXNXNLUDV\RQHO XVVDO

\DVDO RWRULWH WLSOHULQH Hú GúHQ EURNUDVL WLSOHULQLQ EX JHOLúPHOHUH NRúXW RODUDN RUWD\D

oÕNDFD÷ÕVRQXFXQDYDUPÕúWÕU+HSHU



 %URNUDVL NRQXVXQGD RUWD\D DWÕOPÕú GH÷LúLN WDQÕPODUGD RUWD\D oÕNDQ IDUNOÕOÕNODU

DUDúWÕUPDFÕODUÕQ NRQX\D IDUNOÕ \DNODúPDODUÕQGDQ ND\QDNODQPDNWDGÕU +DWWD EX QHGHQOH

\D]DUODUÕQ ELUoR÷X EURNUDVL\L KDQJL DQODPGD NXOODQGÕNODUÕQÕ D\UÕFD EHOLUWPHN ]RUXQGD

NDOPÕúODUGÕU %X NRQXGD o WHPHO \DNODúÕP \|QWHP EXOXQPDNWDGÕU +HDG\  

%XQODUGDQ ELULQFLVL YH EDVNÕQ RODQ \DNODúÕP |UJWQ Lú E|OP X]PDQODúPD KL\HUDUúL YH

SURVHGU JLEL \DSÕVDO |]HOOLNOHULQL WHPHO DODUDN \DSÕODQ EURNUDVL WDQÕPODPDVÕ LNLQFL

\DNODúÕPGDLVH|UJWQ GDYUDQÕúVDO |]HOOLNOHULQL|QSODQDoÕNDUDUDN REMHNWLIOLNWDUDIVÕ]OÕN

NHVLQOLN WXWDUOÕOÕN GR÷UXOXN YH GRV\D ELOJLVL JLEL ROXPOX \|QOHULQLQ \DQÕQGD VRUXPOXOXNWDQ

NDoPDNÕUWDVL\HFLOLNDúÕUÕJL]OLOLNJLEL\|QOHUL\OHWDULIHGLOPHNWHVRQ\DNODúÕPGD\|QWHPGH LVH EURNUDWLN GDYUDQÕú DPDFD KL]PHW DoÕVÕQGDQ WDQÕPODQDUDN \|QHWLPGH HWNLQOL÷L

PDNVLPXPD oÕNDUDQ ELU |UJW \D GD \|QHWVHO YHULPOLOL÷L |Q SODQGD WXWPDN úDUWÕ\OD |UJWO

VRV\DOGDYUDQÕúODUÕQNXUXPVDOELU\|QWHPLRODUDNVXQXOPDNWDGÕU



 %X oDOÕúPDGD V|] NRQXVX \DNODúÕPODUGDQ |UJWVHO \DSÕ |UJWOHQPH ELoLPL YH

|UJWVHO GDYUDQÕú LúOH\Lú \DNODúÕPÕ WHPHOLQGH EURNUDWLN \|QHWLP DQOD\ÕúÕQD

RGDNODQÕOPDNWDGÕU



1.1.2.Bürokrasi Yaklaşımının (Anlayışının) Temel Özellikleri

 7HPHOLQLNRPXWDYHNRQWUROQROXúWXUGX÷XYHNDPX\|QHWLPLDODQÕQGDGQ\DQÕQWP

oD÷GDú ONHOHULQGH ROGX÷X JLEL 7UNL\H¶GH GH \D\JÕQ RODUDN X\JXODQDQ NODVLN ³EURNUDWLN

\|QHWLP´ PRGHOL $OPDQ\D¶GD NDSLWDOL]PLQ JHOLúLS \D\JÕQODúPDVÕQD SDUDOHO RODUDN 

\]\ÕOÕQEDúODUÕQGD$OPDQELOLPDGDPÕ0D[:HEHUWDUDIÕQGDQJHOLúWLULOPLúWLU



8

 $GHWD PDNLQHOHU JLEL G]HQOHQPLú YH PDNLQHOHU JLEL UXWLQ YH ³SU]V]´ oDOÕúDQ

|UJWOHUJHQHOOLNOHEURNUDVLOHURODUDNDGODQGÕUÕOÕU0RUJDQ*|UQPOHULWDPYH

DoÕN ROPDPDVÕQD UD÷PHQ EX WU |UJWOHULQ LúOH\LúOHULQGH ELU JUXS PHNDQLN LOLúNLOHUGHQ

EDKVHGHELOLUL] 0RUJDQ¶D  J|UH EURNUDVL GHQLOGL÷LQGH LQVDQODUÕQ ]LKLQOHULQGH EX

EURNUDWLN |UJWOHULQ ELUHU PDNLQH JLEL ROGXNODUÕ oD÷UÕúÕPODUÕ ROXúXU YH LQVDQODU GD EX

DOJÕOD\ÕúD J|UH EURNUDWLN |UJWOHULQ UXWLQOHúWLULOPLú WHNG]HOHúWLULOPLú\HNQHVDNODúWÕUÕOPÕú

YHULPOL JYHQLOLU YH WDKPLQ HGLOHELOLU \ROOD PDNLQH JLEL \|QHWLOPHVLQL YH NXOODQÕOPDVÕQÕ

EHNOHPHNH÷LOLPLQGHROXUODU

 %URNUDWLN |UJWOHQPH DQOD\ÕúÕ ]HULQH HQ NDSVDPOÕ LON oDOÕúPD\Õ \DSDQ :HEHU

EURNUDVLQLQGR÷UXOXNNHVLQOLNREMHNWLIOLNQHVQHOOLNUDV\RQHOOLNKÕ]G]HQOLOLNJYHQLUOLOLN

YH YHULPOLOLN WHPHOLQGH 0RUJDQ   oDOÕúPDVÕQÕ DPDo HGLQPLúWLU %URNUDWLN

|UJWOHQPH DQOD\ÕúÕ EX KHGHIOHUH XODúDELOPHQLQ \DQL HWNLOL YH YHULPOL ELU \|QHWLP

VHUJLOH\HELOPHQLQ WHPHO WDúÕ RODUDN |UJW |UJWVHO DPDoODUÕ EHOLUOHQPLú ELU PDNLQH JLEL

SURJUDPODQPÕú LoLQGH EXOXQGX÷X oHYUHOHU LVWLNUDUOÕ YH oDOÕúDQODUÕ GD DU]XOX YH ELU PDNLQH

JLEL LWDDWNkU |UJW PDNLQHVLQLQ X\XPOX ELU GLúOLVL JLEL KDOH JHWLULOPLú ELU |UJW \DSÕVÕQÕQ

JHUHNWL÷LYDUVD\ÕPODUÕQDGD\DQGÕUÕU0RUJDQ

 :HEHU EURNUDVL o|]POHPHOHULQGH EURNUDVL\L WDQÕPODPDPÕú RQXQ XQVXUODUÕQÕ YH

LúOH\Lú ELoLPOHULQL DoÕNODPDNOD \HWLQPLúWLU 2QD J|UH EURNUDVL LúE|OP X]PDQODúPD

|UJWOHQPH \HWNL GHYUL KL\HUDUúLN \DSÕODQPD LOH |UJWVHO GHQHWLP YH GLVLSOLQH GD\DQDQ ELU

\|QHWLP \DSÕVÕQÕ LIDGH HWPHNWHGLU %X |]HOOLNOHU EURNUDWLN |UJWOHQPH\L X\JXOD\DQ NDPX

NXUXPODUÕ LOH EHOOL E\NO÷H XODúPÕú |]HO LúOHWPHOHUGH J|UOPHNWHGLU :HEHU

(U\ÕOPD]

 :HEHU¶HJ|UHEURNUDWLNLGDUHQLQXVVDO\DVDOLGHDOEURNUDWLN\|QHWLPLQLVWLQDWHWWL÷L

WHPHOLONHOHULGHUOH\LS|]HWOH\HFHNROXUVDNúXQODUÕ:HEHU:HEHU±

:HEHU±^VD\DELOLUL]

*QP]EURNUDVLOHULQLQ\|QHWLPLLON\DGDPVYHGGHELoLPOHULQGHVDNODQDQ\D]ÕOÕ

EHOJHOHUH³GRV\DODU´DGD\DQÕU%XKXVXVEURNUDVLOHULQWHPHO|]HOOLNOHULQGHQGLU%XQHGHQOH

KHU VHYL\HGH \D]ÕFÕODU NDGURVX LVWLKGDP HGLOLU 5HVPL ELU J|UHYL \UWHQ PHPXU NDGURVXQD

\|QHWLPLQPDGGLDUDoODUD\JÕWÕYHGRV\DODUÕ\ODELUOLNWH³GDLUH´GHQLUg]HOVHNW|UGHLVHEXQD

$\UÕFDELU\ROODPD\DSÕOPDPÕúVDDúD÷ÕGDNLDoÕNODPDODULoLQEXoND\QDNWDQ\DUDUODQÕOPÕúWÕU.

9 JHQHOOLNOH³EUR´DGÕYHULOLU$\UÕQWÕOÕYHG]HQOLGRV\DODPDVLVWHPLROXúWXUPDQÕQ HQ|QHPOL

LúOHYLLVH\|QHWLPLYHJ|UHYOL\LUDKDWOÕNODGHQHWOH\HELOPHNWLU

 %URNUDWLN |UJWOHQPHQLQ WHPHO JHUHNOHULQGHQ ELUL RODUDN GDLUH \D GD EURODUÕ

\|QHWHELOPHN LoLQ EXUDODUGD LVWLKGDP HGLOHFHNOHULQ N|NO ELU X]PDQOÕN H÷LWLPOHUL DOPÕú

ROPDODUÕQD GD JHUHN GX\XOXU %X KHP NDPX VHNW|U KHP GH |]HO VHNW|UGH oDOÕúWÕUÕODFDN

EURNUDWODULoLQJHoHUOLGLU

 <LQHEURNUDWLN\|QHWLPGHLGHDOELUPHPXULúOHULVHYJLYHQHIUHWJLELGX\JXVDOOÕNWDQ

X]DNEWQ\OH JD\ULúDKVL ELoLPVHONXUDODUD J|UH \UWU0HPXUXQNLúLOL÷L LOHLúJDO HWWL÷L

PDNDPELUELULQGHQD\UÕGÕU+XNXNL\HWNLOHUVDGHFHEHOOLELUPDNDPÕQJ|UHYLQHJLUHQLúOHULQ

NXUDOODUD ED÷OÕ RODUDN \UWOHELOPHVL LoLQ NXOODQÕOÕU øGHDO PHPXU LúJDO HWWL÷L SR]LV\RQXQ

JHUHNOHULQHYH\D]ÕOÕYHYH\DV|]OLONHOHUHX\JXQRODUDNUDV\RQHOELUELoLPGHGDYUDQÕUøúLQH

GX\JXODUÕQÕNDUÕúWÕUPD]

 %URNUDWLN |UJWOHUGH PHPXUL\HWLQ ELU ³PHVOHN´ ROPDVÕ GL÷HU ELU |]HOOL÷LGLU

0HPXUOXN PHVOH÷L EHOLUOL NXUDOODUD GD\DOÕ DWDPD WHUIL WDOWLI YH FH]D VLVWHPL LoHULVLQGH

\UWOU %URNUDW WD\LQLQGH YH NHQGLVLQH |QFHGHQ EHOLUOHQPLú PHVOHNL NXUDO YH LONHOHULQ

X\JXODQPDVÕQGDNHQGLVLQLQ\DGDDLOHVLQLQWRSOXPVDOYHSROLWLNNRQXPXQDEDNÕOPD]%URNUDW

RODUDN LúH DOÕQDFDNODUÕQ \D GD |GOOHQGLULOHFHNOHULQ YH J|UHYGH \NVHOWLOHFHNOHULQ LúH

X\JXQOX÷XQXJ|VWHUHQEHOJHOHUHGLSORPDVHUWLILNDYVYHPHPXUL\HWVLFLOLQHEDNÕOÕU%HOLUOL

J|UHYOHUH JHWLULOHFHN RODQ NLúLOHU EHOOL VWDMODU YH H÷LWLPOHU J|UPHOL YH EX J|UHY LoLQ JHUHNOL

WHNQLN\HWHQHNOHUHVDKLSROPDOÕGÕU6EMHNWLIQL\HWYHGDYUDQÕúODUGDQNDoÕQÕOÕU

 %URNUDVLOHUGH PHUNH]LOHúWLUPH YH VWDQGDUGL]DV\RQ H÷LOLPOHULQH GLNNDWOHUL oHNHQ

5REELQV YH DUNDGDúODUÕ LúOHULQ WHNWLSOHúWLULOLS GDKD D] GDKD QLWHOLNVL] YH GDKD XFX] HPHNOH

NLWOH UHWLPLQLQ EDúDUÕOPDVÕQÕ UHWLPGH RWRPDV\RQD G|QúPH\H \RO DoDQ LúOHULQ

EDVLWOHúWLULOLS VWDQGDUWODúWÕUÕOPDVÕQÕ |QH oÕNDUDUDN VWDQGDUGL]DV\RQXQ WHNWLSOHúWLUPHQLQ WP

EURNUDVLOHUGH DOWÕ oL]LOHQ DQDKWDU NDYUDP ROGX÷XQX LVWHU NDPX VHNW|UQGH LVWHUVH GH |]HO

LúOHWPHOHUGH ROVXQ NXUXPODUÕQ KHSVLQLQ NRRUGLQDV\RQ YH NRQWURO LoLQ VWDQGDUWODúWÕUÕOPÕú Lú

VUHoOHULQHED÷ÕPOÕROGXNODUÕQÕ5REELQVYGEHOLUWLUOHU6WDQGDUWODúWÕUÕOPÕúUHWLP

YH VUHoOHU \NVHN UHVPLOHúPH ELoLPOHQGLUPH LOH GH ELUOHúLQFH PHUNH]L NDUDU YHUPHQLQ

5REELQVYGPHUNH]LNRPXWDYHNRQWUROQ|QQDoPDNWDGÕU%X\]GHQX]PDQ

\|QHWLFLQLQE|OPYH\DKDW\|QHWLFLOHULQLQDOWÕQGDoDOÕúWÕUÕOPDN]HUH\HQLOLNoLYHGHQH\LPOL

X]PDQODUD oRN D] LKWL\Do GX\XOXU 5REELQV YG   %X \|Q\OH EURNUDVL YHULPOL

oDOÕúÕU

10

%URNUDWLN \|QHWLPOHUGH LúOHPOHULQ |QFHGHQ EHOLUOHQPLú \D]ÕOÕ NXUDOODUD J|UH

\UWOPHVL |UJW DPDoODUÕQÕQ PPNQ RODQ HQ NÕVD ]DPDQ GLOLPL LoHULVLQGH EDúDUÕOPDVÕ

WDUDIVÕ]OÕN KÕ]OÕOÕN YH YHULPOLOLN JLEL DPDoODUD XODúPDN LoLQ ROPD]VD ROPD] ELU JHUHNOLOLN

ROPDVÕQÕQ \DQÕ VÕUD D\QÕ ]DPDQGD KXNXNVDO ELU JHUHNOLOLNWLU dQN \|QHWVHO LúOHPOHUGHQ

GR÷DQ VRUXPOXOXNODUÕQ VDSWDQDELOPHVL LoLQ EXQD JHUHN GX\XOXU %X ]RUXQOXOX÷XQ YH GL÷HU

]RUXQOXOXNODUÕQHWNLVLLOHNDPXEURNUDVLVLQLQ|]HOVHNW|UGHNLEURNUDWLN|UJWOHUGHQGDKDoRN

NXUDOODUDED÷OÕYHELoLPFLROGX÷XQXV|\OHPHN\DQOÕúROPD]<ÕOPD].ÕODYX]%X

KXVXV EURNUDVLQLQ NRPXWD YH NRQWURO DPDFÕQÕQ JHUoHNOHúWLULOHELOPHVLQLQ D\UÕOPD] ELU

SDUoDVÕJHUoH÷LGLU



 <XNDUÕGD EDKVHGLOHQ YH NRQXOPXú EXOXQDQ EX NXUDOODU EURNUDVL LoLQGH oDOÕúDQODUÕQ

VRUXPOXOXNODUÕQÕNDUúÕOÕNOÕLOLúNLOHULQLYH\HWNLOHULQLWDQÕPODU%HOLUOLELUNRQXGDNDUDUDOÕUNHQ

\DGDKHUKDQJLELULúOHPL\UWUNHQ|QFHGHQNRQXOPXúJHQHOYHVR\XWNXUDOODUDJ|UHKDUHNHW

HGLOLU%XNXUDOODUG]HQLJ|UHYOLOHULQNH\ILGDYUDQÕúODUÕQÕ|QOHPHNLoLQNRQXOPXúWXU.XUDO

YH G]HQOHPHOHULQ \D\ÕOPDVÕ |UJWH QIX] HWPHVL ³\|QHWVHO WDNGLU´H oRN D] \HU EÕUDNÕU

5REELQVYG%XQDUD÷PHQEURNUDWJHQHOYHVR\XWNXUDOÕ|]HOYHVRPXWGXUXPD

X\JXOD\DQX\DUOD\DQNLúLGLU

 

 %URNUDWLN\|QHWLPVUHFLYHNXUDOODUÕ|QHPVHUH\OHPLNLQFLOSODQGDJHOLUøúLQGHHKLO

ROPD\DQ EURNUDWÕQ LON EDúYXUGX÷X \|QWHPLQ NXUDOODUÕ ³KDUIL\HQ´ X\JXODPDN ROGX÷X JLEL

EXOGX÷X ³LNLQFL HQ |QHPOL \|QWHP´ GH |UJWVHO H\OHPLQ VRQ GHUHFH VLQVL ELU N|VWHNoLVL

3IHIIHU6XWWRQRODQ³FDIFDIOÕNRQXúPDODU´^\DSDUDNDVWODUÕQÕLOJLOLOHULYHoHYUHVLQL

HWNLOH\HUHNEDúDUÕOÕYH|QHPOLoDOÕúPDODU\DSÕ\RUHWNLVLQLX\DQGÕUPDNWÕU%X\|QHWLFLOLNWDU]Õ

EURNUDWLN \DSÕODUGD SULP \DSDELOVH GH oÕNWÕODUD RGDNOÕ VWUDWHMLN SODQODPDGD DQODP EXOPD]

VWUDWHMLNSODQODPDLVH³SDUODNV|]OHU´LGH÷LOH\OHPYHVRQXoODUÕKHGHIOHUHXODúPD\Õ|QHPVHU



 %URNUDWLN |UJWOHULQ ELU EDúND |]HOOL÷L GH DOW EDVDPDNODUGDNL J|UHYOLOHULQ VW

PDNDPODUGD EXOXQDQ J|UHYOLOHUFH VUHNOL ELU ELoLPGH GHQHWOHQPHVLQL VD÷OD\DQ D\UÕQWÕOÕ ELU

úHNLOGHEHOLUOHQPLúELUDVWVWLOLúNLVLQLQROPDVÕGÕU%X\|QHWVHONDGHPHOHQPHGHKHUNHVNHQGL

\|QHWLPL DOWÕQGDNLOHULQ NDUDU YH H\OHPOHULQGHQ GROD\Õ VWOHULQH NDUúÕ VRUXPOXGXU %X \DSÕ

*|UQúWH]DUDUVÕ]J|]NHQLOJLQoELOJLYHILNLUOHULLoHUHQELUNHOLPHGD÷DUFÕ÷ÕLOHSDUODNV|]OHULLoHUHQFDIFDIOÕ

NRQXúPDODU ROXPVX] QRNWDODUD RGDNODQPDN YH VR\XW ELU DQODWÕPD GD\DQDUDN LQVDQODUD HOHúWLULOHU VDoPDN YH

LQVDQODUÕ NDID NDUÕúÕNOÕ÷ÕQD ER÷PDN JLEL |UJWWH ]DPDQ YH ND\QDN LVUDIÕQD \RO DoDUODU YH GDKD GD |QHPOLVL

H\OHPLQ\RODOPDVÕQÕQ|QQNHVPHNJLELELUROXPVX]ELUUROGHR\QDUODU3IHIIHU6XWWRQ

11

\|QHWLOHQOHUH DOW ELULPOHULQ H\OHP YH LúOHPOHULQH NDUúÕ VW PDNDPODUD JHUHNWL÷LQGH LWLUD]

HGHELOPHLPNkQÕQÕGDVD÷ODU

 :HEHU¶LQ PHPXUODUÕ PDNLQHQLQ GLúOLOHULQH EHQ]HWPHVL EURNUDVLQLQ NLúLOLN GÕúÕOÕ÷ÕQÕ

YH SHUVRQHOLQ EX PHNDQL]PDQÕQ LNLQFLO XQVXUODUÕ ROGX÷XQX YXUJXODPDN LoLQGLU (U\ÕOPD]

  %URNUDWLN |UJWOHQPH oDOÕúDQ NLúLQLQ GX\JXVDO UXKVDO DNOL YH IL]LNL

HNVLNOLNOHULQL|]UOHULQLNDEXOHWPHPHNWHGLU2oDOÕúDQNLúL\LPDNLQHQLQELUSDUoDVÕ \DGD

GLúOLVLJLEL|UJWQELUSDUoDVÕQDX\DQYHEXDPDoODNXOODQÕODQVWDQGDUWYHJD\ULúDKVvELUYDUOÕN

RODUDNJ|UPHNWHGLUgQHPOLRODQ|UJWQEURNUDWLN\DSÕVÕGÕU|UJWQDPDoODUÕGÕUVLVWHPLQ

oDOÕúPDVÕGÕU dDOÕúDQODUÕQ GD EX \DSÕ\D VLVWHPH X\GXUXOPDVÕ \DSÕ\OD EWQOHúWLULOPHVL J|]

|QQGH EXOXQGXUGX÷XQGDQ EURNUDWLN |UJW NLúLOHUL GH÷LO SR]LV\RQODUÕ YH J|UHYOHUL HVDV

DOPDNWDGÕU(U\ÕOPD]

 1.1.3.Bürokratik Örgütlenme ve Yönetim Anlayışına Yöneltilen Eleştiriler

 %URNUDWLN|UJW\DSÕVÕGR÷DVÕJHUH÷LED]Õ]DIL\HWOHULGHEQ\HVLQGHLKWLYDHWPHNWHGLU

%URNUDVLQLQ HQ EDúDW ]D\ÕIOÕNODUÕQGDQ ELUL X]PDQODúPDQÕQ E|OPOHQPHQLQ DOW ELULP

oDWÕúPDODUÕ \DUDWPDVÕ YH IRQNVL\RQHO E|OP DPDoODUÕQÕQ |UJWQ JHQHO DPDoODUÕQÕQ |QQH

JHoPHVLRQXEDVWÕUPDVÕGÕU5REELQVYG



 'L÷HU|QHPOLELU]DIL\HWGHQH]DPDQRUJDQL]DV\RQGDoDOÕúDQODUODLOJLOHQLOVHELUGL]L

VDELW DGHWD VDSODQWÕ KDOLQGHNL NXUDOODUÕQ DNOD JHOPHVLGLU %XQODU 1H ]DPDQ WDP RODUDN

NXUDOODUD NXUDO NDOÕSODUÕQD X\PD\DQ ELU ROD\ ROVD GH÷LúLNOLN \DSDFDN \ROODU

EXOXQDPDPDVÕGÕU %URNUDVL VDGHFH |QFHGHQ SURJUDPODQPÕú YH NDUúÕ NDUúÕ\D NDOÕQDUDN

WHFUEHHGLOHUHNNRQXOPXúYHRQDX\JXODQDFDNNXUDOÕRODQELUSUREOHPOH\]\]HJHOGL÷LQGH

HWNLQGLU 5REELQV YG   <DQL NXUDOÕ RODQ NXUDOD X\DQ WHFUEH HGLOPLú

UXWLQOHúPLúSUREOHPLo|]PHGHHWNLQGLUNXUDO\RNVDGDKD|QFHNDUúÕODúÕOPDPÕúVDHWNLVL]GLU

\HQLGXUXPODUDNHQGLQLNROD\OÕNODDGDSWHHGHPHPHNWHGLU



 :HEHU |UJW NRQXVXQX LQFHOHUNHQ |UJWQ RWRQRPL \|QQH GH GH÷LQPLú YH

RWRQRPL\L ³|UJW G]HQLQLQ |UJW \HOHUL WDUDIÕQGDQ VDSWDQPDVÕ´ úHNOLQGH WDQÕPODPÕúWÕU

:HEHU±+HSHU$QFDN|UJWOHUGHGH÷LúLPNRQXODUՁ]HULQGHoDOÕúDQ

%HQQLV¶H J|UH PRGHUQ |UJWOHUGH oDOÕúDQODUÕQ YHULPOLNOHULQL YH HWNLOLOLNOHULQL PDNVLPL]H

HGHELOPHN LoLQ ³HVQHN \DSÕODUD \DKXW RWRQRPL\H´ GH JHUHNVLQLP YDUGÕU YH ussal-yasal bürokrasiler değişen ortama (iç-örgüt içi ve dış-örgüt dışı çevre koşullarına) çok yavaş

12 uyarlanabilmektedirler%HQQLV+HSHU<XNDUÕGD|UJWOHQPHDQOD\ÕúÕQÕ

DoÕNODGÕ÷ÕPÕ]EURNUDWLN\|QHWLP\DSÕVÕoHYUH\LGXUD÷DQ\DGDoRN\DYDúGH÷LúHQELUXQVXU

RODUDN YDUVD\PDNWDGÕU dHYUH úDUWODUÕQÕQ oRN ID]OD DQL YH VUDWOL GH÷LúNHQOLN J|VWHUGL÷L

NRúXOODUGDoHYUH\HNROD\FDDGDSWHRODPDGÕ÷ÕLoLQED]ÕVRUXQODUOD \] \]HJHOPHNWHGLU%X

GDNHQGLQLVRUXQODUNDUúÕVÕQGD]D\ÕIOÕNODURODUDNJ|VWHUPHNWHGLU



 %URNUDWLN \|QHWLPH VDKLS |UJWOHUGH NDUúÕODúÕODQ VRUXQODU YH |UJWQ PLV\RQ YH

DPDoODUÕLOHLOJLOLRODUDNLúELUOL÷LYHNRRUGLQDV\RQVD÷ODPDNLoLQoHúLWOLWRSODQWÕODU\DSÕOVDGD

³JHUoHNDQODPGDELUNDWÕOÕPVD÷ODQPD]NDWÕOÕPFÕOÕN|QHPVHQPH]´%URNUDVLOHUGHLOJLOLLúYH

LúOHPOHULQ\UWOPHVLQGHNDWÕOÕPFÕOÕNDUDQÕODQELUKXVXVROPDNWDQKHQ]X]DNWÕU.XUW

%URNUDWLN\|QHWLPGH³\HWNLNLPGH\VHND\QDNNLPGH\VHNDUDUÕGDRYHULU´.XUW

  .XUW   WDUDIÕQGDQ \DSÕODQ DUDúWÕUPDGD EURNUDWLN \|QHWLPLQ HJHPHQ ROGX÷X

³NDPXGD >NDPX NXUXPODUÕQGD@ LúOHYVHO GH÷LO DPD ELoLPVHO NDWÕOÕPFÕOÕN´ ROGX÷X ³NDPXGD

HPSR]HHWPHNOWU«´EXOXQGX÷X³NDUDUPHNDQL]PDODUÕLoLQGH\HUDOÕú>ÕQ@ELUIL]LNVHO\HU

DOÕú«´ROGX÷XELoLPLQGHEXOJXODUDGDXODúÕOPÕúWÕU

 øQVDQR÷OXQXQ YH WRSOXPODUÕQ \DúDPODUÕ ]DPDQGDQ ED÷ÕPVÕ] RODUDN LQLúOLoÕNÕúOÕ

ROPDVÕQD YH GH÷LúNHQ RODQ EX GXUXPD X\XP VD÷ODPDN LoLQ HVQHNOLN J|VWHUPH NDELOL\HWLQH

VDKLS ROPDN JHUHNLUNHQ LQVDQ WRSOXOXNODUÕQÕQ \|QHWLPL\OH LOJLOL KHU WUGHQ ³EURNUDVL

HVQHNOLNWHQ\RNVXQGXUdQN\UUONWHNLQL]DPYHXVXOOHUHULD\HWJ|VWHULOPHVLQLPXWODNELU

SUHQVLS RODUDN NDEXO HWPHNWHGLU Hâlbuki toplumsal yaşamda, esnek olmamak kötürümlük demektir” 0LVHV'H÷LúHQNRúXOODUDNROD\FDX\DUODQDELOHQELUEURNUDVLHVQHNELU

\DSÕ\DVDKLSROPDNODNDUúÕNDUúÕ\DGÕU%XGXUXPXQDúÕOPDVÕ|UJW\HOHULQH|]HUNOLNYHEXQD

ED÷OÕ RODUDN JHQLú \HWNL GHYUL WDQÕQPDVÕQÕ JHUHNWLULU +HSHU   %X QHGHQOHUOH

JQP]GH |UJWOHUGHNL DUWDQ EURNUDWLNOHúPH H÷LOLPOHUL ELUH\VHO |]JUONOHULQ D]DOPDVÕQD

\RODoPDNODoRN\DNÕQGDQLOJLOLROPDNODVXoODQPDNWDGÕU0RX]HOLV



 %URNUDWLN \|QHWLP PRGHOLQLQX\JXODQGÕ÷Õ NXUXP YHLúOHWPHOHUGH \UUO÷HNRQXODQ

NXUDOODUJHQHOVR\XWLONHOHUROXS|UJWQYDUOÕ÷ÕQÕVUGUPHVLQLHVDVDOGÕNODUÕLoLQLúJ|UHQOHULQ

LKWL\DoYHLVWHPOHULQHNDUúÕGX\DUVÕ]RODELOPHNWHGLUOHU<LQH|UJWVHONXUDOODUÕQDNÕOYHELOLP

V]JHFLQGHQ JHoLULOPHVL JHQHO ELU NXUDOVD GD X\JXODPDGD KHU ]DPDQ DNÕOGÕúÕ YH |]QHO

NXUDOODUD UDVWODPDN PPNQGU *QP] WRSOXPODUÕQGDNL \DVDOXVVDO EURNUDVL PRGHOL

JLWWLNoHDUWDQELUúHNLOGHDNÕOFÕ RODQÕQ \DQÕ VÕUD DNÕOFÕ ROPD\DQDNLúLVHO ROPD\DQÕQ \DQÕ VÕUD

NLúLVHO RODQD YH UHVPL RODQÕQ \DQÕ VÕUD UHVPL ROPD\DQD GD ]RUXQOX RODUDN GD\DQPDNWDGÕU