M A Ğ A Z A L A R I N VİTRİN TENVİRATI
Tasarruf haftası münasebetile birçok mağazalarda vitrin tertibatı müsabakaları yapıldı. Vitrinlerdeki eşyanın pek mükemmel bir surette tanzimine rağ- men tenvirat pek mükemmel değildi.
Vitrinler yalnız teşhir ettikleri eşya ile değil bu eş- yanın en cazip ve en zarif bir surette müşteriye arzedilmesile muvaffak olurlar. Bir vitrinin başlıca vazifesi gelen geçen halkın nazarı dikkatini celbet- mektir, ve bu da vitrini mükemmel bir surette ter- tip etmek ve buna ilâveten artistik ve fennî bir ten- virat yapmak ile kabil olur.
Bir vitrin ziyanın her bir şekilde tevziine ve bu su- retle teşhir edilen eşya üzerine muhtelif tarzlarda tesirler verebilmesine pek müsait bir zemindir. Eş- ya hem bir ziya tufanına boğulur ve hem de muh- telif renklerle ve zarif gölgelerle söslenerek pek gü- zel bir surette müşterinin nazarı zevk ve dikkatine arzedilir. Bir vitrin tıpkı bir tiyatro sahnesine ben- zer. Bu müşabehet hakikaten o kadar barizdir ki bir tiyatroda artistlerin muhtelif rollerini iyi bir su-
Hasan Halet Elektrik Mühendisi
rette imtizaç ettirilmiş biy ziya tesirile daha bediî bir hale koymak ne kadar mümkün ise vitrinde de bütün bunları tatbik etmek kabildir.
Mimar, mağazanın vitrinini mükemmel bir surette vücude getirdikten sonra vitrini süslemek mağaza artistlerinin mahir ellerine bırakılmalı ve bu eşyayı da cazip tenviratla halka arzedebilmek vazifesi de elektrik mühendisine verilmelidir.
Bir vitrindeki ziyanın şiddeti bulunduğu caddenin tenviratından daha kuvvetli olmalıdır. Aksi takdirde nazarı dikkati celbetmek pek kolay olmaz. Eğer mağaza kuvvetli ziyalarla tenvir edilmiş diğer ma- ğazaların arasında bulunuyorsa vitrine nazarı dik- kati celbedebilmek için vitrindeki ziyanın şiddeti de daha yüksek olmalıdır.
Vitrinlerde yapılacak birinci iş ziya menbalarının yani ampullerin mükemmel bir surette gizlenmiş ol- masıdır. Ne kadar yazık ki Istanbulun ve Beyoğ- lunun en mükemmel mağazalarında bile ap açık bir surette lâmbalarla yapılan tenvirat mağazanın ö-
de 2500 müşterek ikametgâh inşa edilmiştir. Ve 1928 de belediye yeni bir programla 16.000 ufak ikametgâhın dört sene zarfında inşasına karar vermiş tor- 1924 ten 1927 ye kadar ikametgâhların inşasına
^8,5 milyon mark sarfedilmiştir. Bunun 48,5 milyonu
ipotek suretile kiralar üzerinden, 15 buçuk milyonu belediyenin kendi bütçesinden, 14,5 milyonu da istikraz suretile elde edilmiştir. Bu neticeden anla- şıldığına göre müşterek ikametgâhları tahakkuk ettirmek için malî imkanları hazıılamak icap eder.
nünde duran seyircinin gözlerini yormak ve sulan- dırmaktan ve vitrinin önünde de ancak bir kaç da- kika durdurmaktan başka bir şeye yaramiyor. Ma- ğaza sahiplerinin böyle çıplak lâmbalarla tenvirata fazla ehemmiyet vermeleri hakikaten şayanı hayret- tir. Böyle apaçık bir çok ampulleri sıra ile dizerek yapılan vitrin tenviratı belki uzaktan bir müşteriyi celbedebilir, fakat bu müşteri ziyanın gözüne doğ- rudan doğruya çarpmasından ve şiddetinin had- dinden fazla olmasından ve taşhir edilen eşyanın üzerinde hiç bir bediî güzellik vücuda getirmeme- sinden dolayı müşteriyi önünde tutamaz. Ve müşte- riyi eşyayı beğenmek ve almağa karar vermek gibi mühim icraattan kaçırır.
Asrî vitrinlerden bir kısmı bugün müşterinin önünde durduğu zaman camekânın ön tarafındaki yukarı kısmına gözden gizlenmiş bir surette vazedilen bir sıra lambalarla tenvir edilmektedir. Ampuller ziyayı istediğimiz istikamete aksettirecek surette yapılmış reflektörler içine yerleştirilmiştir. Reflektörlerin şekli vitrinin genişliğine ve yüksekliğine tabidir. Reflek- törlerin ziyanın ne suretle tevzi edildiğini gösteren
ziya tevzi grafiklerini mühendis hazırlar; ve buna göre içi yaldızlı ve menşur şekildeki camlarla tertip edilmiş reflektörler kullanılarak ziya gayrı mütenazır bir surette tevzi edilir. Böyle bir tenvirat 1 numa- ralı resimde gösterilmiştir. Bu resim diş ilaçları sa- tan bir mağazanın yukardan nasıl tenvir edilmekte olduğunu göstermektedir.
Beher mum kuvvetinin sarf ettiği elektrik takatinin yarım vat olduğunu esas itibar edersek vitrinin be- her santimetre tulüne isabet edecek vat sarfiyatının bir ilâ 10 vata kadar değişebileceğini zikredebili- riz.
Tenvirat bu hudutlar içinde değişmesi teşhir edilen eşyanın ehemmiyeti, eşyanın cinsi, yerleştirildiği yerler, caddedeki tenviratın şiddeti ve saire ile de- ğişir. Bittabi küçük bir sokaktaki mağazada en az, ve mühim bir caddedeki mağazada da en çok ten- virat yapmalıdır. Bir berber dükkânının tenviratı 2 Numaralı resimde gösterilmiştir. Bu, şimdi arzettiği- miz tenvirata güzel bir misaldir.
Bazı vitrinlerde camekânların alt kısmında gayet mahirane bir surette gizlenmiş lâmbalarla tenvirat yapılabilir. Bunlar da aşağıdan ziya temin ederek yukarıki sıradaki lâmbaların vücuda getirdiği göl- geleri izale ederler. No. 3 resim bir eczanenin bu surette tenv rini göstermektedir.
Vitrinlerde ziyayı daha mükemmel bir surette tevzi edebilmek için yan taraflara da lâmbalar konur.
Bunlar da yine gizli bir surette tertip edilmelidir.
Enstalasyon yapılırken vitrinde bir kaç devre vücu- da getirilmelidir. Bu suretle renkli tenvirat ta tatbik edilebilir. Reflektörlerin önlerine renkli abajurlar ta- karak muhtelif ziya aehnkleri vücude getirmek te mümkündür. t
Vitrinin üst, alt ve yan taraflarında gizli bir surette yerleştirilecek ampuller ve reflektörler için mimar münasip yer bırakmayı aklından çıkarmamalıdır.
Vitrinin geri cephesi de parlak cilâlı ağaç, cam, veya madenlerle ziyayı bir ayna gibi aksettirmemek için teçhiz edilmemelidir. Bilâkis mat bir cilâ ile veya kumaş ile örtülmüş olmalıdır.
Eğer gündüz mağazanın içine ziya alabilmek için vitrinin arka cephesinde aralık bırakılmak lâzım geliyorsa buraya geceleri perdeler asılabilir.
Amerikada yapılan tecrübelerde ziya şiddetinin üç misli yükseltilmesile vitrinlere celbedilen ehalinin adedinin yüzde 33 miktarında ve şiddetin altı misli artırılmasila da vitrine bakan ehalinin yüzde 75 miktarında arttığı görülmüştür. Keza vitrinlerin da- hilinin renkli bir surette tanzimile aynı miktarda elektrik takati istimaline rağmen vitrinler yüzde 40 fazlasile ehaliyi celbetmiştirler.
Vitrinler pek derin olur ve nisbeten alçak bir irti- fada bulunursa o zaman camekânın tavanından da tenvirat yapılabilir. Tavana gayet güzel donuk bir cam sütunun içine yerleştirilen lâmbalarla pek mü- kemmel tenvirat yapılabilir. No. 4 resim bir apartı- manın altında bulunan müteaddit mağazaların aynı şekilde tenviratını göstermektedir.
t
Vitrinlerin içinde ziyayı yavaş yavaş azaltarak tek- rar yavaş yavaş çoğaltmak için de tertibat mağa-
l a r d a ' v ü c u d a getirilmelidir.
Vitrinin geri cephesi daima kabili nakil olabilmeli ve bu suretle türlü türlü fonlar tertip edilebilmeli- dir. Bu fonlar gizlenmiş ampullerle tenvir edilebilir.
Fonların bu suretle tebdilinin mümkün olabilmesi pek ziyade ehemmiyeti haizdir. Meselâ kış yakla- şırken vitrininde kürk teşhir etmek istiyen bir ma- ğaza fonunda bir kış manzarası gösterirse, daha ziyade mal satılır, ve bu kış manzarasını da mü- nasip bir surette tertip etmekte muvaffakiyeti daha ziyade yükseltir.
Vitrinlerin şiddeti daha az bir ziya ile tenvir edi- len diğer eşyalar için de en ziyade ehemmiyeti ha- izdir. Eşya üzerine projeksyon lâmbası ile ziya tev- cih etmekte, mühim bir reklâm temin eder. Bir vit- rinde nöbetle muhtelif eşyalar üzerinde böyle bir projeksyon huzmesi tevcih edebilmek için tertibat yapılabilir.
Vitrinlere portatif ve artistik lâmbalar da yerleşti- rilebilir ve bunlarla da yukarda bahsettiğimiz esas tenviratın tesiratı daha mükemmel bir hale ifrağ
edilebilir.
Vitrin karşısında bulunan binaların sokaktan geçen-
lerin vücuda getireçekleri gölgeler ve akislerde vitrinin içine muhtelif renkte kumaşlar ve perdeler yerleştirmekle ve ziyanın şiddetini daha fazla artır- makla zail olur.
İşte mağaza ve dükkân sahipleri daha fazla satış yapmak istiyorlarsa vitrin tenviratına pek ziyade ehemmiyet vermelidirler. Mimarlar da yaptıkları ma- ğaza projelerinde bu tenviratın icap ettirdiği terti- batı evvelden düşünmelidirler.
• • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • •
t
