Mehmet Serhat YILMAZ, “Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Konularının İlköğretimde Öğretimi”, Türk Eğitim Sisteminde Atatürkçülük ve Cumhuriyet Tarihi Öğretimi, (Editör: Yasemin Doğaner), Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2006,
s.24-44.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ KONULARININ İLKÖĞRETİMDE ÖĞRETİMİ
Mehmet Serhat YILMAZ*
Türkiye Cumhuriyeti ve inkılâp tarihi dersleri bilindiği üzere ilk, orta ve yüksek öğretimde verilmektedir. Eğitimin her seviyesinde olduğu gibi Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularına ilişkin öğrenme yaşantıları, ilköğretim düzeyinde de temelde programlar yoluyla planlanmış ve program dışı öğrenmeler olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleşmektedir.
Program dışı öğrenmeler, bir plan ve takvime bağlı olmayan fakat inkılâp tarihi öğretiminde geldiğimiz noktada öğrenci üzerinde müspet yada menfî bir etkiye sahip olduğunu bildiğimiz öğrenme durumlarıdır. Okul dışı faktörlerle açıklanan bu öğrenme yaşantıları; yakın çevre, aile, siyasal ve sosyo-kültürel etkiler gibi öğrencinin okul dışında etkisinde kaldığı/kalabileceği çevresel faktörlere ilişkin durumlarla ifade edilmektedir. Bu konuda burada sadece söz konusu faktörlerin öğrenci/birey üzerindeki etkisinin önemini vurgulamakla yetinilmektedir.
İlköğretim düzeyinde planlı inkılâp tarihi öğretimi, programlar ve okul içi etkinlikler yoluyla şu başlıklar alında gerçekleştirilmektedir. Belirli gün ve haftalar sebebiyle yapılan kutlama ve etkinlikler. Bu etkinliklere paralel olarak Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinde yer alan ünite ve konular. İlköğretim sekizinci sınıfta “Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük” adı altında verilmekte olan ders. Son olarak ise mevcut öğretim programlarının pek çoğunda “Atatürkçülükle İlgili Konular” adı altında, bu öğretim programları ile birlikte yürütülen programlar arası bir uygulama söz konusudur.
1. Belirli Gün ve Haftalar ve Okul Etkinlikleri
İlköğretimde belirli gün ve haftalar ve bu çerçevede yapılan etkinlikler yoluyla Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularına ilişkin öğrenme
durumlarına yer verilmektedir. Bu öğrenmeler, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenmiş olan ilk ve ortaöğretim kurumlarında kutlanması kararlaştırılan belirli gün ve haftalarda yapılan kutlama etkinlikleri çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Öğrenme sürecinin en etkin bir biçimde gerçekleştiği, katılarak ve yaşayarak öğrenme faaliyetleri içerisinde değerlendirilmesi gereken bu öğrenmelere etkinlik örneği olarak burada Gaziler Günü (19 Eylül), Atatürk Haftası (10-16 Kasım), Öğretmenler Günü (24 Kasım), İnsan Hakları ve Demokrasi Haftası (10 Aralık gününü içine alan hafta), İstiklâl Marşı’nın Kabulü ve Mehmet Akif Ersoy’u Anma Günü (12 Mart), Çanakkale Şehitlerini Anma Günü (18 Mart), Şehitler Haftası (14 Nisan) ve Mahallî Kurtuluş Günleri ve Atatürk Günleri ile Tarihî günlerde yapılan faaliyetler sayılabilir.1
2. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Programlarında Yer Alan Konular
Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Programlarının içerisinde yer alan inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konuları. Mihver ders olarak kabul edilen söz konusu dersler içerisinde bu konuların öğretimi, sınıf öğretmenleri, sosyal bilgiler, tarih ve coğrafya branşlarındaki öğretmenler tarafından yapılmaktadır.
3. Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Programı
İlköğretim kurumlarında uygulamada olan Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Programı, 1981 tarihinde “Temel Eğitim II. Kademe Okulları (Ortaokul) Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi Müfredat Programı” adıyla kabul edilmiştir.
Program tasarımı açısından bakıldığında; Temel Eğitim II. Kademe,2 Ortaöğretim ve Yüksek Okullarda okutulması kararlaştırılan bu dersin özellikle amaçlar bakımından bir bütünlük içerisinde olduğu anlaşılmaktadır.3 Burada hedef kitle olan öğrencilerin
1 “İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Kutlanacak Belirli Gün ve Haftalar Çizelgesi”, Tebliğler
Dergisi, S:2569, (Şubat 2005).
2 Millî Eğitim Bakanlığı tarafından İlköğretimin sekiz yıla çıkarılmasından önce, İlköğretimin 1-5. sınıfları (İlkokul) I. Kademe, 6-8. sınıflar (Orta Okul) ise II. Kademe olarak adlandırılmıştır.
3 Bir başka ifadeyle, “Yüksek Okullar Türk İnkılap Tarihi ve Orta Öğretim Kurumları Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi Müfredat Programı” 1981 yılında kabul edilerek 1981/1982 öğretim yılından itibaren uygulamaya konulmuştur. Bu program incelendiğinde Yüksek Okullar ve Orta Öğretim Kurumları (Lise) için on iki amacın belirlendiği ve programla ilgili açıklamalara yer verildiği görülmektedir. Araştırma konusu olan Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Programı da 1981 tarihinde “Temel Eğitim II. Kademe Okulları (Ortaokul) Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi Müfredat Programı” adıyla kabul edilerek 1981/1982 öğretim yılından itibaren uygulanması istenilmiştir. Bkz., “Türk İnkılap Tarihi Dersi İle Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi Müfredat Programları”, TTKB’nın 27.04.1981 tarih ve 76 sayılı kararı, Tebliğler Dergisi, C.44, S.2087, (25 Mayıs 1981), s.205-210, Ayrıca, “Temel Eğitim II. Kademe Okulları Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi Dersi Programı”, TTKB’nın 08.06.1981 tarih ve 106 sayılı kararı, Tebliğler Dergisi, C.44, S.2090, (6 Temmuz 1981), s.249-250.
hazır bulunuşluk ve gelişim özelliklerinin göz ardı edildiği söylenebilir. Çünkü sonuçta bu on iki amaç, öğretimin bütün seviyeleri için bir bütün olarak düzenlenmiştir.
1982 tarihinde II. Kademe ve Orta Öğretim Kurumlarında “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi” dersinin ismi, sonuna “Atatürkçülük” sözcüğü eklenerek “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük” şeklinde değiştirilmiştir.4
Daha sonra ilk ve orta öğretim programlarından bazılarına 1982 yılında başlatılan ve 1986 tarihinden itibaren de sistemli bir şekilde uygulamaya konulan5 ve zaman içerisinde geliştirilerek değişikliklere uğrayan “Atatürkçülükle İlgili Konular” adı altında amaç/davranış ve konular ilave edilmiştir. Bu bağlamda diğer öğretim programlarına ek olarak Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine de Atatürkçülükle ilgili konuların ilave edilmesine karar verilmiştir.6
Türk millî eğitim sistemindeki gelişmeler ve program yaklaşımı sonucunda öğretim programları geliştirilmekte ve yeniden düzenlenmektedir. İlköğretim programları içerisinde mevcut programların düzenlendiği veya geliştirildiği tarihler dikkate alındığında Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Programı (1981) uygulamada olan en eski program özelliğiyle dikkat çekmektedir. Bu dersin üzerine yüklenen sorumluluk ve dersin niteliği dikkate alındığında program geliştirme çalışmaları bakımından eğitim bilimindeki gelişmelerin, dolayısıyla ilköğretim programlarına bir bütün olarak bakıldığında mevcut gelişmelerin gerisinde kaldığını söylemek mümkündür.
İçinde bulunduğumuz dönem itibarıyla MEB tarafından ilköğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük programı konusunda program geliştirme çalışmalarının sürdürüldüğünü de burada ifade etmek yerinde olacaktır. Bu nedenle,
4 “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi Dersi Adının Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Olarak Değiştirilmesi”, TTKB’nın 20.02.1982 tarih ve 32 sayılı, 24.09.1982 tarih ve 126 sayılı kararları.
5 “Atatürkçülükle İlgili Konuların Öğretim programlarına Aktarılması”, TTKB’nın 24.04.1986 tarih ve 95 sayılı kararı, Tebliğler Dergisi, S.2212, (30 Haziran 1986).
6 Uygulamada olan şekliyle “İlköğretim Kurumlarının Öğretim Programları İle Ders Kitaplarında Yer Alması Gereken Atatürkçülükle İlgili Konular”, TTKB’nın 04.08.1999 tarih ve 263 sayılı kararı,
Tebliğler Dergisi, C.62, S.2504, (Eylül 1999), s.601-672. Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve
Atatürkçülük Programında bir değişiklik ve ilave yapılması söz konusudur. 1999 tarihinde söz konusu programa onuncu bölüm olarak “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye” başlığı altında Atatürk’ün İkinci Dünya Savaşı öncesindeki görüşleri, İkinci Dünya Savaşı’nın nedenleri ve sonuçları ve İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin tutumu alt başlıkları ile bir bölüm eklenmiş ve 2000/2001 öğretim yılından itibaren uygulamaya konulmuştur. “İlköğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı İle İlgili Değişiklik”, TTKB’nın 26.04.1999 tarih ve 34 sayılı kararı, Tebliğler
bildirinin sonunda üzerinde çalışılan Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük program taslağı ve her iki programın durumu üzerinde de kısaca durulacaktır.
Burada 1981 yılından bu yana uygulamada olan ilköğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Programı konusundaki görüş ve önerilerimiz dersin programı, içeriği ve öğretim yöntemi gibi başlıklar çerçevesinde ele alınmaktadır.
a. İlköğretimde söz konusu dersin öğretim programı bu gün benimsenen program modeli etrafında ele alınmalı ve çalışmalar yapılmalıdır. Nitekim böyle bir çalışma başlatılmıştır.
b. İnkılâp tarihi dersleri 1982 yılından itibaren daha sistematik bir hale getirilmiştir. Söz konusu dersler, ilk, orta ve yüksek öğretim kurumlarında bir sistem bütünlüğü içerisinde planlanmıştır. Dolayısıyla ilk, orta ve yüksek öğretimde yapılacak program çalışmaları birlikte ve koordinasyon içerisinde yapılmak durumundadır.
c. İçeriğin birbirinin ön şartı olarak ve aşamalı bir biçimde düzenlenebilmesi için öncelikle ilköğretim, daha sonra orta ve yüksek öğretimde çalışmaların yapılması gerekmektedir.
d. İnkılap tarihi öğretim düzeyleri belirlenmeli öğrenciye hangi devrede hangi içerikle hangi amacın kazandırılacağı planlanmalıdır. Bunun için öncelikle ilköğretimde bu dersin programı ele alınmalıdır.
e. Bu konu alanında dersin tasarımı sırasında bütün eğitim düzeyleri için on iki amaç belirlenmiştir. Dolayısıyla bu amaçlar genel amaçlar konumundadır. Eğitimde düzey farklılıkları dikkate alınarak ilk ve orta öğretim düzeyinde dersin genel amaçları çerçevesinde dersin özel amaçları da belirlenmelidir. (Yeni program taslağı kısmında bu konu ele alınmaktadır.)
f. Dersin içeriğinin yapılandırılmasında öğrenci beklentileri, ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır.7 Araştırma sonuçlarına göre Türkiye Cumhuriyeti
7 Bu konuda ilköğretim düzeyinde Prof. Dr. Mustafa Yılmaz’ın danışmanlığında yaptığımız doktora çalışması, “İlköğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük” programı içeriğinin öğrenci ihtiyaçlarını ne derecede karşıladığı ve ihtiyacı karşılamayan konulara ilişkin gerekçeleri de içerisine alan öğretmen ve öğrenci görüşlerine dayandırılmıştır. Bkz., Mehmet Serhat Yılmaz,
İlköğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Programı İçeriğinin Değerlendirilmesi (Alan Araştırması), H.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, (Yayınlanmamış), Ankara, 2004,
İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük içeriğine bir bütün olarak bakıldığı zaman dersi veren öğretmenlerin %77,2’si içeriğin öğrenci ihtiyaçlarını karşılayabildiğini düşünmektedir. Öğretmenlerin konulara ilişkin ihtiyacı karşılamama gerekçeleri, içerik tekrarı, kavram eğitiminin yetersizliği, konuların yüzeysel işlenmesi gibi konular ve çoğunlukla da ders kitaplarına eleştirel bir bakışı yansıtmaktadır. Yine araştırmada öğrenciler, Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi konularına %99 oranında ihtiyaç duyduklarını ve içeriğinin öğrenci ihtiyaçlarını büyük oranda karşıladığını düşünmektedirler. Öğretmen ve öğrencilerin görüş ve önerileri benzer biçimde öğretim programı, programın içeriği, içeriğe ilişkin öneriler, öğretim yöntemleri ve ders kitapları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ek olarak öğrenciler, dersi veren öğretmen ve öğretim yöntemi hakkında eleştirilerde bulunmaktadırlar. Elde edilen sonuçlara göre öğretmen ve öğrencilerin ihtiyaç duyulan konulara ilişkin ortak görüşlerde oldukları anlaşılmaktadır. Bu konular yapılandırıldığında hem öğretmen hem de öğrencilerin ihtiyaç listesinde en başta “Avrupa Birliği ve Türkiye”, “Kıbrıs Sorunu ve Gelişmeler”, “Ermeni Tehciri Meselesi” bulunmakta ve içeriğe ilişkin istekler “Yakın Dönem Konuları” etrafında yoğunlaşmaktadır. Öğrencilerin bu konularda, okul dışı öğrenmeleri ve güncel olan konuların dersle ilişkilendirilmesini istedikleri anlaşılmaktadır. Yine bu sonuçlardan hareketle öğretmenlerin öğrenci ihtiyaçlarını değerlendirmede öğrenciler ile aynı görüşte oldukları görülmektedir. Dolayısıyla öğretmenlerin, öğrenci ihtiyaçlarını algılamada tutarlı olduklarını söylemek mümkündür. Bu durum söz konusu ders içeriğine ilişkin yapılacak bir ihtiyaç analizinde öğretmen görüşleri kadar öğrencilerin görüşlerinin de dikkate alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.8
8 Söz konusu araştırmada, öğrenci ve öğretmen görüşleri doğrultusunda “Mustafa Kemal Atatürk’ün Hayatı” ünitesinde geçmiş öğrenmeler ve davranış kazanımları dikkate alınarak içerikteki tekrarlar dikkate alınmalı, içeriğin örüntüsü geliştirilmelidir. Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük öğretim programında yer alan ve 9. bölümü oluşturan “Atatürk’ün Ölümü ve Atatürk’ten Sonraki Dönem” ünitesi 10. ünitenin eklenmesinden sonra yeniden düzenlenmemiştir. Dolayısıyla bu bölüm konularından olan “İkinci Dünya Savaşı ve Bu Savaşta Türkiye’nin Tutumu”, “Birleşmiş Milletler Teşkilâtı ve Türkiye’nin Üye Olması”, “Çok Partili Döneme Geçiş”, “İnsan Hakları Evrensel Beyannâmesi” ve “Kore Savaşı ve Kuzey Atlantik Paktı” konularından yalnızca “İkinci Dünya Savaşı ve Bu Savaşta Türkiye’nin Tutumu” konusu 10. bölüme alındığından bu bölümde içeriğin düzenlenmesinde eksiklik görülmektedir. Bu bölüm için öğretmen ve öğrenci, ihtiyaçları “orta” düzeyde karşılıyor görüşündedirler. Öğretmenler ile uygulama sırasında yapılan görüşmelerde bir kısım öğretmenlerin bu konuları işlediği bir kısmının ise işlemedikleri belirlenmiştir. Programın geliştirilmesi veya içeriğin yeniden düzenlenmesi durumunda söz konusu konuların durumu gözden uzak tutulmamalıdır. Ayrıca ders kitaplarında bulunmayan “Kore Savaşı, “Çok Partili Döneme Geçiş” ve “İnsan Hakları Evrensel Beyannâmesi” konularından İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi konusunun, daha sonra çıkarılan Vatandaşlık ve İnsan Hakları Programında yer aldığı dikkate alınarak Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Programından çıkarılmalı diğer konular ise ya ders
g. İçeriğe ilişkin ihtiyaç duyulan ve gereksinim olarak algılanan konular yukarıda belirtildiği gibi yalnız yakın dönem tarihi konuları olmayıp Türk sporu, Türk ekonomisi gibi konuları da içerisinde barındırmaktadır. Buradan hareketle dünyada ve Türkiye’deki önem veya tehdit algılamasındaki öncelikler dikkate alınarak içeriğin örüntüsü ekonomi, doğal afetler ve insan, doğal çevre gibi konular etrafında geliştirilmeli, siyasal tarihe paralel olarak sosyal-toplumsal konuları da içerecek bir şekilde çağdaş dünyadaki gelişmeler ve günümüz dünyasının sorunları bağlamında ele alınmalıdır.
h. Yapılan araştırma sonuçlarından öğretim programının uygulanmasında çoğunlukla ders kitabının tek öğretim materyali olarak kullanıldığı, diğer öğretim materyal, araç ve gereçleri de öğretimde daha aktif olarak işe koşulması gerektiği anlaşılmaktadır. Bunun için eğitim ve bilgi teknolojilerinden yararlanılmalıdır.
i. Hizmet içi eğitim kurs ve seminerlerine ağırlık verilerek program, içerik, öğretim yöntem ve teknikleri bakımından bu ders öğretmenlerinin kendilerini daha fazla geliştirmeleri sağlanmalıdır.
j. Programlar öğrencilerin bu günün Türkiye’sini ve dünyayı anlayabilmelerine imkan sağlamalı, öğretmenler öğretim programının uygulanmasında öğrencilerin bu günün Türkiye’sini ve dünyayı anlayabilmeleri için ilgili ünite ve konularda yeri geldikçe günümüzle ilişki içerisinde dersi yürütmelidirler.
k. İnkılâp tarihi öğretimi konusu, eğitimin bütün basamakları dikkate alınarak tartışılmalı ve her öğretim kademesinin seviyesi açısından veriliş şekli, içeriği ve öğrenci kazanımları belirlenmelidir. Bu dersin ilköğretim düzeyinde öğrenciye davranış, tutum ve değer kazanım ağırlıklı olarak verilmesi gerektiği fakat bu konu alanında daha çok bilgi kazanımına yönelinmekte olduğu bilinmektedir. Programda yer alan davranışların bilişsel alanla olan ilişkisi ve verilen bilgilerin tekrar özelliği taşıdığı eleştirileri, ayrıca ders kitaplarındaki değerlendirme çalışmalarını soruların çoğunlukla bilgiyi ölçen sorular olması bu tespiti doğrulamaktadır. Özellikle öğrencide kalıcı tutum ve değerlerin oluşum sürecinde siyasal toplumsallaşma açısından en uygun yaş grubunu
kitaplarına eklenmeli ya da programın 10. bölümü yeniden gözden geçirilmelidir. Bkz., Yılmaz, A.g.t, s.314-318.
oluşturduğu dikkate alınarak, bu düzeyde söz konusu dersin verilmesi tutum ve değer aktarımı ağırlıklı olmalıdır.
l. Öğrenciler tarafından dersin içeriği güncel olaylar ve konularla ilişkilendirilmeye çalışılmaktadır, İnkılap Tarihi dersi ilköğretimde okul dışı sosyal etkileşimle bilgilenen öğrenciler için bu konuların bahsedilebileceği en uygun ders olarak düşünülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi içeriği, programın uygulanmaya başladığı 1981 yılından bu yana İkinci Dünya Savaşı ile bitirilen bir anlayışla günümüze kadar getirilmiştir. Bu haliyle her geçen gün daha fazla tarihin konusu olan bu alanın, bu günün Türkiye’si ve dünyasını anlamak bakımından üzerine düşen işlevi yerine getirip getirmediği tartışmalıdır. Bundan dolayı içerik, günümüzün problemleri çerçevesinde yurt ve dünya sorunlarını irdeleyen, çağdaş dünyanın bir parçası olan Türkiye Cumhuriyeti’ni dünya bağlamında ele alan bir anlayış ile mümkün olduğu kadar günümüzle ilişkilendirilmeli ve bu güne yaklaştırılmalıdır. Bunun için genelde tercih edilen kronolojik anlayış sürdürülmekle birlikte farklı öğretim kademelerinde daha yakın dönemler açısından belirli olay ve olguların ön plana çıkarıldığı ve bu olgular etrafında bu dersin amaçlarının gerçekleştirilmesi konusu dikkate alınabilir.
m. İçerik, mevcut durumuna ek olarak çağdaş dünya tarihi konuları ile zenginleştirilmeli, bireyin içerisinde yaşadığı dünya ve onun değerleri program geliştirme çalışmalarında göz önünde bulundurulmalı, bu noktadan hareketle dünyadaki gelişmeleri ve günceli anlamada yardımcı olmalıdır.
n. Program tasarımı yapılırken öğretim etkinlikleri tamamen öğretmenin insiyatifine bırakılmayacak şekilde planlanmalı, alternatif etkinlikler önerilmeli böylece öğretim araçlarından birisi olması gereken ders kitabı tek öğretim materyali olmaktan çıkarılmalıdır.
o. Konu alanında yapılan araştırma ve yayınlarda sıkça karşılaşılan bir durum ders kitaplarının eleştirilmesidir. Hatta bu eleştiriler ders kitabının yazarlarına da yönelebilmektedir. Bu durum ders kitabı ile ilişkili olduğu kadar temelde bir program sorunu olarak anlaşılmalıdır.
p. Öncelikli olarak bu dersi veren öğretmenlerin kullandıkları yöntemler ve yöntem seçimlerini etkileyen faktörler belirlenmelidir.
r. İlköğretim düzeyinde yapılan araştırmalar ile öğretmenlerin daha çok düz anlatım yöntemini kullandıkları bilinmektedir. Dolayısıyla hem öğretimi hem de öğrenciyi daha aktif kılacak yöntemler üzerinde durulmalı ve eğitim teknolojilerinden azami düzeyde yararlanılmalıdır.
s. Öğretim programları ve buna bağlı olarak ders kitapları yoluyla öğrenme etkinlikleri ve aktiviteler önerilmelidir.
t. Dersin amaçları ve öğrenci kazanımlarının belirlenmesi ve programın bu anlayışla kurgulanması halinde öğrencilerin değerlendirme işlemi bu mevcut kazanımların ölçülebilmesine yönelik olmalıdır.
u. Değerlendirme işlemi tarihi bilgilerin ezberlenmesi anlayışına hizmet etmeyecek bir biçimde gerçekleştirilmelidir.
v. Geliştirilecek öğretim programında değerlendirme işlemine ilişkin öğretmenleri yönlendirecek bir model oluşturulmalı ve örnek değerlendirme durumları mutlaka verilmelidir.
4. Atatürkçülükle İlgili Konular Programı
Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 1982 yılında9 eğitimde Atatürk ve Atatürkçü
değerlere ilişkin esaslar üzerinde durulması kararlaştırılarak belirlenen öğretim programlarına “Atatürkçülükle İlgili Konular”ın yerleştirilmeleri sağlanmıştır.10 Bu
uygulama daha sonra daha da genelleştirilerek Atatürkçülükle İlgili Konuların ilk ve ortaöğretim programlarına aktarılması konusu, TTKB’nın 1986 tarihinde aldığı karar ile kabul edilmiştir.11 1995 tarihinde ilköğretim okullarının I. Kademesinde (1,2,3,4,5.
sınıf) uygulanması gereken Atatürkçülükle İlgili Konularda değişiklik yapılmış,12
İlköğretim okullarının II. kademesinde (6,7,8. sınıf) ise öğretim programlarında ve ders kitaplarında yer alması gereken bu konular, 1996 tarihinde tekrar düzenleme yoluna gidilmiştir.13 Bu düzenleme ile ilköğretimin I. ve II. kademeleri için Atatürkçülükle
9 1981 yılında temel eğitim ikinci kademe ve ortaöğretimde Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi programlarının yayınlanmasından sonra söz konusu çalışmalar yapılmıştır.
10 “İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Atatürk İnkılap ve İlkelerinin Öğretim Esasları Yönergesi”,
Tebliğler Dergisi, C.44, S.2104, (18 Ocak 1982).
11 “Atatürkçülükle İlgili Konuların Öğretim Programlarına Aktarılması”, TTKB’nın 24.04.1986 tarih ve 95 sayılı kararı, Tebliğler Dergisi, S.2212, (30 Haziran 1986).
12 “İlköğretim Okullarının I. Kademesinde Öğretim Programları ile Ders Kitaplarında Yer Alması Gereken Atatürkçülük ile İlgili Konular”, TTKB’nın 26.05.1995 tarih ve 208 sayılı kararı, Tebliğler
Dergisi, C.58, S.2433, (19 Haziran 1995), s.525-585.
13 “İlköğretim Kurumlarının 6,7,8. Sınıflarındaki Öğretim Programları ile Ders Kitaplarında Yer Alması Gereken Atatürkçülük ile İlgili Konular”, TTKB’nın 21.06.1996 tarih ve 219 sayılı kararı, Tebliğler
İlgili Konular ayrı ayrı programlanmıştır. Bu düzenlemelerde gözetilen başlıca amaç, ilk uygulamaların aksine Atatürkçülükle İlgili Konuların büyük ölçüde derslerin alan bilgisi konuları ile kaynaştırılmaya çalışılması olmuştur.
İlköğretim ve ortaöğretim programlarında işlenmesi istenen Atatürkçülükle İlgili Konuların14 öğretim programlarının sınıf ve ünitelerine dağıtılmış, amaç/davranış ve
içeriği/işlenecek konular programda belirtilerek işlenişle ilgili açıklamalar da yapılmıştır.15 4306 sayılı kanunla ilköğretimin kesintisiz sekiz yıla çıkarılması nedeniyle
Atatürkçülükle İlgili Konular, sekiz yıllık bir bütünlüğün ve devamlılığın sağlanması amacıyla yeniden düzenlenmiş olup TTKB’nın kararıyla kabul edilmiş, ayrıca tespit edilen konular amaç ve davranışları ile birlikte verilmiş ve ilköğretim programlarına bu konuların yerleştirilerek, programların 1999-2000 öğretim yılından itibaren uygulanması istenmiştir.16 Uygulamada olan ve ilköğretim programlarında işlenmesi
gereken Atatürkçülükle İlgili Konular, İlköğretimde Türkçe, Matematik, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Fen Bilgisi, Yabancı Dil, Resim-İş, Müzik, Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi, Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi, Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ve Beden Eğitimi programlarına dahil edilmiş olup diğer ilköğretim programlarından olan Trafik ve İlk Yardım Eğitimi, İş Eğitimi ve Seçmeli Dersler (Bilgisayar, Drama, Güzel Konuşma ve Yazma, Yabancı Dil, Turizm, Tarım ve Yerel El Sanatları) programları için Atatürkçülük konuları belirtilmemiştir.
Atatürkçülükle İlgili Konuların uygulama boyutunda ilköğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Programı ile Türkçe Programı dışında diğer bütün öğretim programlarında yapılan geliştirme ve değişiklikler, ayrıca Atatürkçülükle İlgili Konular Programında yapılan değişikliklerin farklı tarihlerde yapılması gibi hususlar göz önüne alındığında, geliştirilen öğretim programlarına Atatürkçülükle İlgili Konuların bir sistem bütünlüğü içerisinde dağıtılamadıkları anlaşılmaktadır. Bu
14 Bilgi için bkz., “Ortaöğretim Kurumlarının Öğretim Programları ile Ders Kitaplarında Yer Alması Gereken Atatürkçülük ile İlgili Konular”, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 27.04.1998 tarih ve 64 sayılı kararı, Tebliğler Dergisi, S.2488, (Mayıs 1998), s.587-615.
15 Dolayısıyla, Atatürkçülükle İlgili Konular amaç/davranış ve konuları ile başlı başına programlar arası bir öğretim programı niteliği taşımaktadır.Talim ve Terbiye Kurulu kararlarında “Atatürkçülükle ilgili konular” şeklinde geçtiği fakat bir öğretim programında olması gereken öğelere sahip olduğu için (amaç/davranışları ve içeriği/konuları bulunduğu için) burada “Atatürkçülükle ilgili konular Programı” olarak kullanılmıştır.
16 TTKB’nın 04.08.1999 tarih ve 263 sayılı kararı, “İlköğretim Kurumlarının Öğretim Programları İle Ders Kitaplarında Yer Alması Gereken Atatürkçülükle İlgili Konular”, Tebliğler Dergisi, S.2504, (Eylül 1999), s.601-672.
noktadan hareketle Atatürkçülükle İlgili Konuların uygulama boyutuna ilişkin şu tespitler yapılabilir.
Atatürkçülükle İlgili Konular Programı 1998 yılına kadar ilköğretim programlarıyla uyumlu olarak yürütülebilmiştir. Bu tarihten sonra öğretim programlarının geliştirilmesi sırasında problem durumları ortaya çıkmıştır. Sosyal Bilgiler Programı (1998) ile Atatürkçülükle İlgili Konular Programı birbiriyle uyumlu olarak programlanmıştır. Hayat Bilgisi Programı (1998) geliştirilirken Atatürkçülükle İlgili Konular Programının amaç, davranış ve konuları dikkate alındığında Atatürkçülükle İlgili Konular davranışlarının hemen tamamı (%97’14) Hayat Bilgisi Programının içerisine alınmıştır.17 Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Programındaki
(1998) bazı ünite ve konularla Atatürkçülükle İlgili Konular Programının Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi dersi için öngördüğü amaç/davranış ve konuların ortaklığı söz konusudur.18 Resim-İş Programında (1992) belirlenen konular çok kapsamlı olup bu
konuların pek çoğuna ait davranış bulunmamaktadır. Resim-İş Programında Atatürkçülükle İlgili Konuların yoğunluğu dikkat çekmektedir.19 Bunun sebebi
Atatürkçülükle İlgili Konular Programı üzerinde 1995 ve 1996 yılları ile son olarak 1999 yılında yapılan düzenlemelerde daima 1992 tarihli Resim-İş Programına atıf yapılmasıdır.20 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programında (2000) durum daha farklı bir
17 Dolayısıyla bu noktadan hareketle 1998 Hayat Bilgisi Programında Atatürkçülükle İlgili Konular Programına atıf yapılması ve bu ders için Atatürkçülükle İlgili Konular Programında yer alan amaç/davranış ve konulara gerek kalmamıştır denilebilir.
18 Örneğin, 8. sınıfın 3. ünitesi olan “Millî Güvenlik ve Millî Güç Unsurları” amaç ve davranışlarının (8 amaç ve 35 davranış ile) Atatürkçülükle İlgili Konuların amaç ve davranışları olduğu görülmektedir. Dolayısıyla söz konusu ders için Atatürkçülükle İlgili Konularda belirlenen amaç/davranış ve konuların kısmen öğretim programı bünyesine alındığı anlaşılmaktadır.
19 “İlköğretim kurumları resim-iş dersi öğretim programında yer alan Atatürkçülükle ilgili konulardan amaç ve davranışları yazılmış olanlar aynen uygulanacaktır” açıklaması dikkate alındığında, programda geçen ve amaç/davranışı belirtilmeyen konuların durumunun ne olacağı ve hangi ünite/konularda işleneceği açık değildir. Bu durumun sebebi programın 1992 yılında hazırlanması ve hazırlanırken 1986 tarih ve 2212 sayılı Tebliğler Dergisinde yayınlanan Atatürkçülükle İlgili Konuların bir kısmının çıkarılarak programa alınmasıdır. 1986 tarihli Atatürkçülükle İlgili Konular Programında yalnız konular ve açıklamalar verilmiş olup amaç ve davranışlar bulunmamaktadır. 1992 Resim-İş Programına hazırlanırken uygulamadan kaldırılan Atatürkçülük konuları şunlardır: 4. Sınıf için, tehdit başlığı altında “Türkiye’nin jeopolitik önemi” 6,7, ve 8. Sınıflarda Atatürk’ün Hayatı başlığı altında “Atatürk’ün son günleri” alt başlığı ve 7. Sınıfta Atatürk’ün kişisel özellikleri ve çeşitli yönleri konu başlığı altında “Atatürk’ün sanat severliği” alt konu başlığı. Diğer konular aynen Resim-İş Programına alınmıştır. Bkz., Tebliğler Dergisi, S.2212, (30 Haziran 1986), s.211-212, 222-223.
20 Bu durumdan kaynaklanan sebeplerle Resim-İş Programındaki Atatürkçülükle İlgili Konular daha çok 1986 yılına ait Atatürkçülükle İlgili Konular Programının izlerini taşımaktadır. Yukarıda açıklanan sebeplerle söz konusu konular bu dersin alan bilgisi konuları ile kaynaştırılamadığı için Atatürk ve İslâm dininden 1982 Anayasasına, Türkiye’nin jeopolitik öneminden mülkiyet hakkı ve Türk dili ve edebiyatına kadar çok farklı konu başlıkları uygulamada olan programda bulunmaktadır.
boyuttadır. Bu program, program geliştirme çalışmaları bakımından Atatürkçülükle İlgili Konular ile sistem bütünlüğü kurulamayışının en dikkat çekici örneğidir. Söz konusu program hazırlanırken Atatürkçülükle İlgili Konular Programında din kültürü ve ahlak bilgisi için belirlenen konu başlıkları ve davranışların kazandırılması gereken sınıf düzeyleri dikkate alınamadığı için elinde ders kitabı olmayan bir öğretmenin Atatürkçülük konularını uygulama imkanı yoktur denilebilir. Ayrıca ders kitaplarının hazırlanmasında da Atatürkçülükle İlgili Konular Programına uyulamadığı anlaşılmaktadır.21
Yukarıda belirtildiği gibi bu güne kadarki öğretim programı geliştirme süreçlerindeki uygulamalarda Atatürkçülükle İlgili Konuların programlar arası bütünlüğünün bozulduğu sonucu çıkmaktadır. Bu güne gelince, MEB ilk ve ortaöğretim programlarını geliştirme çalışmaları yapmaktadır. Ayrıca MEB’nın program modeli ve anlayışında da farklılık olduğu, geliştirilen öğretim programlarının davranışçı program yaklaşımına göre hazırlanmadığı bilinmektedir. Bu durum, geliştirilecek olan yeni öğretim programları ile Atatürkçülükle İlgili Konular programının program modeli ve tasarımı açısından farklılaştığına, farklılaşacağına işaret etmektedir.22
21 Programda yer alması gereken Atatürkçülükle İlgili Konulara ilişkin olarak uygulama açısından açıklamalar kısmında Atatürkçülükle İlgili Konular, “program bütünlüğü içinde ünitelere yerleştirilmiştir. Ünitelere yerleştirilen bu konuların işlenmesinde Eylül 1999 ve 2504 sayılı T.D. esas alınacaktır” denilmektedir. Fakat Programda, Atatürkçülükle İlgili Konuların hangi ünitelerde programa nasıl yerleştirildiğine dair bir bilgi bulunmamaktadır. Başka bir deyişle Atatürkçülükle İlgili Konular Programında belirlenen amaç/davranışlara ait konuların hangi sınıfta hangi ünite içerisinde işlenmesi gerektiği açıklamalar kısmında yazılmıştır. Geliştirilen Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programında, üniteler yeniden düzenlenerek isimleri ve içerikteki konu başlıklarında da değişiklik yapıldığı için Atatürkçülükle İlgili Konular Programında yer alan ünite isimlerinin değiştirilmemiş olması uygulamada bir boşluk meydana getirmiştir. Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretim Programı hakkında daha sonra bazı düzeltmeler yapılmıştır. Fakat Atatürkçülükle İlgili Konular konusunda bu düzeltmede bir bilgi bulunmamaktadır. Tebliğler Dergisi, S.2519, (Aralık 2000). Dolayısıyla davranışların hangi sınıflarda, hangi ünitelerde bulunduğunu anlamak için ders kitaplarını incelemek gerekmektedir. Konu hakkında Din kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarından örneklendirmeler hususunda bkz. Mehmet Serhat Yılmaz, “İlköğretimde Atatürkçülükle İlgili Konular Programı –Programın Yapısı ve Diğer İlköğretim Programlarıyla uyumluluğu-”, İlk ve Orta Öğretim Kurumlarında Türkiye Cumhuriyeti
İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Konularının Öğretimi: Mevcut Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri,
(Hazırlayanlar: Prof. Dr. Mehmet Saray, Hüseyin Tosun), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2005, s.148-150.
22 TTKB tarafından 23 Haziran 2004 tarihinde yukarıda belirtilen ve program geliştirme çalışmaları yapılan derslerin öğretim programları ve ders kitaplarında yer alması gereken Atatürkçülükle ilgili konuların aynen uygulanmasının kararlaştırıldığı ifade edilmektedir. TTKB’nın 23.06.2004 tarih ve 113 sayılı kararı, Tebliğler Dergisi, C.67, S.2563, (Ağustos 2004), s.704. Bu kararla yürürlükte olan Atatürkçülükle İlgili Konular Programının uygulanmasına tekrar vurgu yapılması bu tarih itibarıyla Atatürkçülükle İlgili Konular Programının program geliştirme çalışmalarına paralel olarak yürütülemediği veya dikkate alınamadığı izlenimi vermektedir.
Nitekim Eylül-Kasım 2004 tarihleri arasında yeni öğretim programlarına yönelik olarak ders kitapları hazırlama şartnamesi ve Atatürkçülükle İlgili Konular Programına ilişkin olarak Bakanlığa yazılan dilekçeler ile istek ve tespitlerde bulunulmuştur.23 Bu hususta yapılan açıklamada Atatürkçülükle ilgili konular kitapçığında yer alan konuların kazanıma dönüştürüldüğü ifade edilmektedir.24 Buradan hareketle geliştirilen öğretim programlarında Atatürkçülükle İlgili Konular amaçlarının aynen korunarak alındığı, davranışlarının ise çıkarıldığı ayrıca amaçların ilişkilendirileceği öğrenme alanı/temaların derslere göre belirlenerek verildiği/verileceği anlaşılmaktadır.
Yukarıdaki tespitler çerçevesinde “Atatürkçülükle İlgili Konular” Programı hakkındaki öneriler maddeler halinde aşağıda verilmektedir:
a. İlk ve ortaöğretim kurumları programlarında yer alması gereken “Atatürkçülükle İlgili Konular” amaç, davranış ve içeriği ile başlı başına programlar arası bir program özelliği taşımaktadır. Bu program konusunda gerek program tasarımı ve gerekse programın uygulanmasında karşılaşılan sorunlar hakkında araştırmalar yapılmalıdır.
b. İlköğretim programlarında farklı tarihlerde program geliştirme çalışmaları yapılmış fakat Atatürkçülükle İlgili Konular bu programlara bir sistem bütünlüğü içerisinde dağıtılamamıştır. Bu husus dikkate alınmalıdır.
c. Atatürkçülükle İlgili Konulara ilköğretim bütünlüğü içerisinde yer alan derslerin, alan bilgisi içerisinde kaynaştırılması konusunda eksiklikler bulunmaktadır. Konuları derslerin alan bilgisi içerisinde kaynaştırılması konusunda eksiklikler giderilmelidir.
d. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programının geliştirilmesi çalışmalarında Atatürkçülükle İlgili Konulara referans yapılarak aynen alınması
23 http//ttkb.meb.gov.tr/ duyurular/kitapyarişmasoru/3.jpg ve ayrıca bkz. http//ttkb.meb.gov.tr/ duyurular/
kitap yarişmasoru/11.jpg.
24 Son olarak TTKB tarafından 19 Kasım 2004 tarihinde ilköğretim 1-5. sınıf öğretim programları ile ilgili açıklamalarda bulunmuştur. Atatürkçülükle İlgili Konular hakkındaki bölüm şu şekildedir. “ilgi (a) kararla kabul edilen ve ilgi (b) kararla yürürlüğünün devam etmekte olduğu belirtilen ilköğretim kurumlarının öğretim programları ve ders kitaplarında yer alması gereken Atatürkçülükle ilgili konuların program bazında belirtilen hedeflerin, ilgi (c) kararlarla kabul edilen söz konusu öğretim programlarında davranışçı program yaklaşımına göre hazırlanmadığı da dikkate alınarak, ek-5’de açıklandığı gibi tema veya öğrenme alanları kapsamında işlenmesi gerekmektedir.”, “İlköğretim 1-5. Sınıf Öğretim Programları İle İlgili Açıklamalar”, Tebliğler Dergisi, C.17, S.2566, (Kasım 2004), s.960. Ayrıca bkz. http//ttkb.meb.gov.tr/duyurular/22112004aciklama.htm.
istenmiş fakat her iki programın bütünleştirilmesinde Atatürkçülükle İlgili Konulara uyulamamıştır. Bu durum diğer geliştirilen programlar için dikkate alınmalıdır.
e. İlköğretimin sekiz yıla çıkarılması ardından daha önce zorunlu eğitim kapsamında verilen ve 5. sınıfta büyük bir yoğunlaşmanın olduğu Atatürkçülükle İlgili Konular 6. ve 7. sınıflar gibi üst sınıflara dağıtılamamıştır. Konuların dağıtılmasında ilköğretim bütünlüğü ve orantı kurulmalıdır.
f. İlköğretim Atatürkçülükle İlgili Konular davranışlarının ve buna bağlı içeriğin ilköğretim programlarındaki dağılımları açısından aynı olan/örtüşen davranışlar bulunmaktadır. Bu durum içerik tekrarlarına yol açmaktadır. Bu tekrar davranışlar ve buna bağlı içerik üzerinde çalışma yapılmalıdır.
g. İlköğretim “Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük” Dersi, ilköğretimin son sınıfında yer aldığı ve Atatürkçülükle İlgili Konular Programı ile konu alanları aynı olduğu için bu bağlamda davranış ve içerik tekrarına en çok maruz kalan programdır.
h. Amaçlar ve buna bağlı davranışların belirlenmesinde alt ve üst sınıflardaki tekrarlar bir taksonominin oluşturulamadığı izlenimi vermektedir. Dolayısıyla amaçlar ve buna bağlı davranışlara etki edecek olan aşamalı bir taksonomi oluşturmalıdır.
i. İlk ve Ortaöğretim “Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük” Derslerine Atatürkçülükle İlgili Konular Programı yoluyla tekrar “Atatürkçülükle İlgili Konular” belirlenmiştir. Bu durum dikkate alınarak tekrarları ortadan kaldırmak ve içeriği tek program olarak düzenlemek yolunda program geliştirme çalışmaları sırasında her iki program birleştirilmelidir.
j. Ortaöğretim “Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük” Dersine Atatürkçülükle İlgili Konular Programı yolu ile yapılan davranış ve içerik incelendiğinde İlköğretim “Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük” Dersi ile örtüşen davranış tekrarı %7,3’dür. Dolayısıyla ilk ve ortaöğretimdeki Atatürkçülükle İlgili Konular amaç, davranış ve konuları arasında da bir düzenleme ve koordinasyonun sağlanması gerekmektedir.
k. Atatürkçülükle İlgili Konular Programının bugünkü program geliştirme çalışmaları ile ilişkisinin daha net bir şekilde kurulması için paralel bir düzenleme mutlaka yapılmalıdır.
l. MEB tarafından yeni program modeli olarak davranışçı program yaklaşımından vazgeçildiği dikkate alınarak Atatürkçülükle İlgili Konuların da aynı anlayış doğrultusunda düzenlenmesi gerekmektedir. Bu konuda Atatürkçülükle İlgili Konular, 1982 yılındaki ilk düzenleme anlayışı içerisinde tekrar bir yönergeyle öğretim programı özelliğinden uzaklaştırılarak yeniden düzenlenebileceği veya öğretim programlarının geliştirme sürecine paralel olarak yeniden kurgulanabileceği gibi geliştirilen her öğretim programı ile birlikte önceden belirlenen bir anlayış doğrultusunda kademeli olarak da düzenlenebilir.
5.Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Taslak Programı Program geliştirme çalışmaları çerçevesinde ortaya konulan Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük taslak programı, dersin genel amaçları, üniteler, kazanımlar, etkinlik örnekleri ve açıklamalar kısımlarından oluşmaktadır.25
Programın amaçlar bakımından, sekizinci sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine göre belirlenmesi, diğer orta öğretim programıyla olan amaçlar ortaklığından ayrılma adına iyi bir gelişmedir. On iki amaç cümlesi 14’e çıkarılmış ve mevcut programın amaçları özü itibarıyla korunmuştur. Burada yeni ve farklılığı ile dikkat çeken amaç cümlesi, öğrenci “kanıta dayalı akıl yürütme yeteneklerini geliştirerek, geçmişle günümüz arasında bağlantılar ve analojiler kurar” şeklindeki cümledir.
Taslak programa ünitelerin kazanımları açısından bakıldığı zaman 74 kazanımın belirlendiği görülmektedir. Henüz kesinlik kazanmamakla birlikte bu kazanımların mevcut uygulanan programa göre her ünite için ayrı ayrı belirlenmiş olması hem içeriğin örüntüsünün oluşturulmasında, hem etkinlik seçiminde hem de ders kitabı yazımında programın uygulanmasını kolaylaştıracaktır.
Kazanımlara bakıldığı zaman Atatürkçülükle İlgili Konular Programında geçen amaç ve davranışlara ilişkin ifadelerin büyük oranda taslak programda yer almakta olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum, taslak programın hazırlanmasında her iki programın dikkate alınarak bütünleştirilmeye çalışıldığı anlamına gelmekte olup Atatürkçülükle ilgili konuların programın özüne alınması adına iyi bir seçim olduğu söylenebilir. Ayrıca söz konusu kazanımların açık ve ünite bazında çok yoğun olmaması, hem
25 Sekizinci sınıf “Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük” dersi taslak programı için bkz. Ek:I
amaçların gerçekleştirilmesinde hem de öğrenci başarısının değerlendirilmesinde dersi daha açık, öğretmeni daha yönlendirici ve programı daha uygulanabilir bir hale getireceğini söylemek mümkündür.
İçerik bakımından taslak programa bakıldığı zaman, uygulamada olan öğretim programı giriş ve on ünite/bölümden meydana gelmekte olup taslak program yedi ünite halinde tasarlanmıştır. Bu üniteler şunlardır;
1. Bir Kahraman Doğuyor (Mustafa Kemal Atatürk'ün Hayatı. 1881’den–1919’a kadar) 2. Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler (Cemiyetler, Kongreler ve TBMM’nin
Açılması)
3. Ya İstiklâl, Ya Ölüm! (Kuva-yı Millîye, Cepheler, Savaşlar, Mudanya Ateşkes Anlaşması)
4. Çağdaş Türkiye Yolunda Adımlar 5. Atatürkçülük
6. Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası ve Atatürk’ün Ölümü 7. Atatürk’ten Sonra Türkiye (İkinci Dünya Savaşı ve Sonrası)
Mevcut programdaki giriş bölümünü oluşturan “Birinci Dünya Savaşı’ndan Önce Dünyanın Genel Görünümü” ve “Birinci Dünya Savaşı” adlı birinci bölüme taslak programın bir ve ikinci üniteleri içerisinde yer verilmektedir. “Türk Ordusu ve Millî Savunma” adlı ünite, “Atatürk’ten Sonra Türkiye” adlı 7. ünitenin içerisinde işlenmesi planlanmıştır.
Mevcut programda “Türkiye Cumhuriyeti’nin Dış Siyaseti” ve “Atatürk’ün Son Günleri ve Ölümü” adlı üniteler “Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası ve Atatürk’ün Ölümü” adlı 6. ünitede birleştirilmiştir. Ünitelerin bu şekilde bütünleştirilmeleri program taslağında üniteler arası bir dengenin kurulmaya çalışıldığının işaretidir.
Program taslağı içeriğine konular açısından bakıldığında, içeriğin günümüze kadar getirilmeye çalışılması veya Atatürk dönemi sonrasını da içerisine alması sevindirici gelişmelerden birisidir. Bu hususta çevre bilincine vurgu yapılması, doğal kaynaklar, Türkiye ve çevresindeki enerji kaynakları, yabancı okullar, nüfus mübadelesi, Kore Savaşı, Avrupa Birliği süreci, Kıbrıs ve Ermeni Meselesi, bölücülük, irtica ve misyonerlik gibi konuların ele alınması, Sovyetler Birliğinin dağılması, Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya’daki gelişmeler ve bu gelişmelerin Türkiye üzerindeki
etkileri, Atatürk dönemi sonrası eğitim, kültür, sanat, spor, insan hakları, ulaşım, sanayi ve sağlık alanındaki gelişmeler yeni konu başlıklarını oluşturmaktadır.
İçeriğin sunumunda gerçekleştirilmesi düşünülen etkinliklere ilişkin örnekler, taslakta etkinlik örnekleri başlığı altında ele alınmakta olup bu örneklerin kazanımlar kesinleştikten sonra belirleneceği ifade edilmektedir.
Son olarak yeni program geliştirme çalışmaları çerçevesinde ortaya konulan sekizinci sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük program taslağının gerek yeni program anlayışını yansıtması bakımından gerekse amaçları, kazanımları ve içeriği bakımından öğrenci ihtiyaçlarına cevap verebilecek, inkılâp tarihi öğretimi adına öğrencinin günceli de anlamasına yardımcı olacak bir anlayışla düzenlenmekte olduğunu ifade etmek yerinde olacaktır.
EK-I: Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Taslak Programı
8. Sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Genel Amaçları
1. Atatürk’ün üstün devlet adamlığı, askerlik yönü ve inkılâpçı niteliklerini öğrenerek onu örnek alır. 2. Millî Mücadeleden hareketle, Türk milletinin bağımsızlık, vatanseverlik, millî birlik ve beraberlik anlayışı ile her türlü zorluğun üstesinden geleceğini kavrar.
3. Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen Türk İnkılâbının tarihi anlamını ve önemini kavrar.
4. Türk Millî Mücadelesi ve İnkılâbının, millî ve milletler arası özelliklerini belirleyerek, başka milletlerce de örnek alındığını görür.
5. Dönemin ağır şartları dikkate alınmak suretiyle, Türk İnkılâbının büyük güçlüklere rağmen gerçekleştirildiğini kavrar.
6. İnsan hakları, ulusal egemenlik, millîyetçilik, demokrasi, lâiklik, cumhuriyet kavramlarının günümüz Türkiye’si üzerindeki etkilerini kavrayarak, yaşamını demokratik kurallara göre düzenler.
7. Atatürk’ün dünya görüşünü ve düşüncelerini benimseyerek, Atatürkçü düşünce sisteminin bir savunucusu olur.
8. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak, vatanını ve milletini seven, haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatandaş olarak yetişir.
9. Ülkesi ve milleti ile bölünmez bir bütün olan Türkiye Cumhuriyeti’nin dinamik temelini Atatürk ilkelerinin oluşturduğu bilincini kazanır.
10. Türkiye’nin jeopolitik önemini bölgesel ve küresel etkileri açısından değerlendirerek, iç ve dış tehditlere karşı duyarlı olur.
11. Atatürk ilke ve inkılâplarının Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmasındaki yerini kavrar; laik, demokratik, ulusal ve çağdaş değerleri yaşatmaya istekli olur.
12. Kanıta dayalı akıl yürütme yeteneklerini geliştirerek, geçmişle günümüz arasında bağlantılar ve analojiler kurar.
13. Günümüzün ve geleceğin sorunlarına Atatürkçü bir yaklaşımla çözümler getirebilecek tutum, davranış ve beceriler kazanır.
14. Türk milletinin bir mensubu ve insanlığın bir parçası olduğu bilincini taşıyarak, ülkesini ve dünyayı ilgilendiren konulara duyarlılık gösterir.
1.ÜNİTE
BİR KAHRAMAN DOĞUYOR
(Mustafa Kemal Atatürk'ün Hayatı. 1881’den–1919’a Kadar) KAZANIMLAR
1. Atatürk’ün çocukluk ve bu dönemde içinde bulunduğu toplumun sosyal ve kültürel yapısını analiz eder. 2. Atatürk’ün öğrenim hayatı ile ilgili olay ve olguları kavrar.
3. Atatürk’ün askerlik hayatı ile ilgili olay ve olguları kavrar.
4. Örnek olaylardan yola çıkarak Atatürk’ün çeşitli cephelerdeki başarılarıyla askeri yeteneklerini ilişkilendirir.
5. Atatürk’ün fikir hayatının oluşumunda Manastır, Sofya ve İstanbul şehirlerindeki ortamın ve dönemin fikir akımlarının rolünü fark eder.
6. Atatürk’ün 1919’a kadar bulunduğu görevler ve yaptığı hizmetler ile fikri ve mesleki kazanımlarını, üstlendiği Millî Mücadele liderliği açısından yorumlar.
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
Etkinlik örnekleri kazanımlar kesinleştikten sonra belirlenecektir.
AÇIKLAMALAR
Açıklama: Atatürk’ün hayatı, 1881’den 1919’a kadar, Samsun’a çıkışının gerekçeleri ile birlikte verilecektir.
Açıklama: Atatürk’ün vatanseverliği, idealistliği, yaratıcı zihniyeti, sabır ve disiplin anlayışı, ileri görüşlülüğü, iyi kalpliliği, açık sözlülüğü, insan ve millet sevgisi, planlı çalışması, azimli ve kararlı oluşu, mantıklı ve gerçekçi oluşu, çok yönlülüğü bu ünitede uygun yerlerde işlenecektir.
4. kazanım: Örnek olay olarak Trablusgarb, Suriye, Çanakkale ve Kafkas cepheleri Ağustos 1916 zaferi ve sonuçları- ele alınacaktır.
2.ÜNİTE
MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER (Cemiyetler, Kongreler ve TBMM’nin açılması) KAZANIMLAR
1. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin durumunu, topraklarının paylaşılması ve işgali açısından değerlendirir.
2. Mondros Ateşkes Anlaşması’nın imzalanması ve uygulanması karşısında Osmanlı yönetiminin, Mustafa Kemal’in ve halkın tutumunu değerlendirir.
3. Kuva-yı Millîye ruhunun doğuşunu, millî cemiyetleri ve millî varlığa düşman cemiyetlerin faaliyetlerini analiz eder.
4. Atatürk’ün Millî Mücadele’nin hazırlık döneminde yaptığı çalışmaları millî bilincin uyandırılması, millî birlik ve beraberliğin sağlanması açısından değerlendirir.
5. Misak-ı Millî’nin kabulünü ve Büyük Millet Meclisi’nin açılışını “ulusal egemenlik”, “tam bağımsızlık” ilkeleri ve vatanın bütünlüğü esası ile ilişkilendirir.
6. İstanbul Yönetimince imzalanan Sevr Antlaşması’na karşı Mustafa Kemal’in ve Türk milletinin tutumunu değerlendirir.
7. Atatürk’ün Millî Mücadele’yi örgütlerken karşılaştığı sorunlara bulduğu çözüm yollarını onun liderlik yeteneği ile ilişkilendirir.
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
Etkinlik örnekleri kazanımlar kesinleştikten sonra belirlenecektir.
AÇIKLAMALAR
Açıklama 7. sınıf “Ülkeler Arası Köprüler” ünitesinin 1. kazanımı “20. yüzyılın başında Osmanlı Devleti ve Avrupa ülkelerinin siyasî ve ekonomik yapısıyla I. Dünya Savaşı’nın sebep ve sonuçlarını ilişkilendirir.” ile ilişkilendirme yapılmalıdır. (1. Kazanım)
Açıklama: Atatürk’ün vatanseverliği, idealistliği, yaratıcı zihniyeti, sabır ve disiplin anlayışı, ileri görüşlülüğü, planlı çalışması, azimli, kararlı, mücadeleci , birleştirici ve bütünleştirici oluşu bu ünitenin uygun yerlerinde işlenecektir.
3. Kazanım: Anadolu ve Rumeli Müdafa-yı Hukuk Cemiyetinin kuruluşunun amacı açıklanacaktır.
3.ÜNİTE
“YA İSTİKLÂL, YA ÖLÜM!”
(Kuva-yı Millîye, Cepheler, Savaşlar, Mudanya Ateşkes Anlaşması) KAZANIMLAR
1. Kurtuluş Savaşı’nda Doğu ve Güney cephelerinde yapılan mücadeleleri inceler.
2. Batı cephesinde Kuva-yı Millîye birliklerinin faaliyetlerini ve düzenli ordunun kurulmasını değerlendirir.
3. Kurtuluş Savaşı’nın yaşandığı ortamda Atatürk’ün Maarif Kongresi yaparak Türkiye’nin millî ve çağdaş eğitimine verdiği önemi kavrar.
4. Tekâlif-i Millîye (Ulusal Yükümlülük) kararlarını, Türk milletinin millî birlik ve beraberliği ile dayanışması açısından değerlendirir.
5. Sakarya Meydan Savaşı’nın ve Büyük Taarruz’un kazanılmasında Atatürk’ün rolünü fark eder. 6. Kurtuluş Savaşı sürecinde Türk milletinin Batı Cephesinde elde ettiği başarıları uluslar arası ilişkilere
etkisi açısından analiz eder.
7. Örnek eser incelemeleri yaparak dönemin toplumsal olaylarının sanat ve edebiyat üzerine yansımalarını fark eder.
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
Etkinlik örnekleri kazanımlar kesinleştikten sonra belirlenecektir.
AÇIKLAMALAR
1. kazanım: Doğu Cephesi’nin TBMM için önemi, Güney Cephesi’nde Türk halkının gösterdiği vatanseverlik ve bu amaçla örgütlenmesi vurgulanacaktır.
2. kazanım: İnönü ve Kütahya-Eskişehir Savaşları işlenecektir.
6. kazanım: Londra Konferansı,Moskova Antlaşması, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Mudanya Ateşkes Anlaşması işlenecektir.
Zorunlu okuma parçaları: Osmanlı Devleti’ni Ortadan Kaldırmaya Yönelik Planlar (Viyana Kongresi, Ermeni Meselesi, Sevr Anlaşması.
4.ÜNİTE
ÇAĞDAŞ TÜRKİYE YOLUNDA ADIMLAR KAZANIMLAR
1. Millî egemenlik anlayışının pekiştirilmesi sürecinde saltanatın kaldırılmasını değerlendirir. 2. Sevr ve Lozan Antlaşmalarını karşılaştırarak Lozan’ın sağladığı kazanımları analiz eder. 3. İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararları, millî ekonomi ve tasarruf bilinci açılarından inceler. 4. Ankara’nın başkent oluşunun gerekçelerini açıklar.
5. Türkiye’de cumhuriyetin ilân edilmesini, demokrasi rejiminin gerekleri ile bağdaştırarak değerlendirir. 6. 3 Mart 1924’te kabul edilen kanunların gerekçelerini öğrenerek, toplum hayatında meydana getirdiği
değişimleri fark eder.
7. Atatürk’ün çok partili siyasî hayata verdiği önemi kavrar .
8. Şapka ve kıyafet inkılâbını, tekke ve zaviyelerin kapatılmasını, miladî takvim ve uluslar arası saat uygulamasının kabulünü millî kimlik kazanma ve çağdaşlaşma çerçevesinde değerlendirir.
9. Hukuk alanındaki gelişmeleri, Medeni Kanun’un Türk aile yapısında ve kadının toplumdaki yerinde meydana getirdiği değişiklikleri analiz eder.
10. Kabotaj Kanunu’nu millî egemenlik hakları ve Türk denizciliğinde meydana getirdiği gelişmeler bakımından değerlendirir.
11. Mustafa Kemal’e suikast girişimini cumhuriyete yönelik tehditler çerçevesinde yorumlar.
12. Harf inkılâbını ve Millet Mekteplerini, eğitimin yaygınlaştırılması ve çağdaş Türk toplumunun oluşturulması açılarından değerlendirir.
13. Şeyh Sait ve Menemen olaylarını çağdaş, demokratik ve laik Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı tepkiler ve uluslararası ilişkiler açısından değerlendirir.
14. Şehir incelemesi yoluyla Cumhuriyet Dönemi mimarlık ve şehir planlaması alanında yapılan çalışmalara örnekler verir.
15. Ölçü ve tartıların değişmesini çağdaşlaşma çerçevesinde değerlendirir.
16. Atatürk’ün millî kültür ve millî kimlik oluşturmak ve geliştirmek için dil ve tarih alanında yaptığı çalışmaları değerlendirir.
17. Soyadı Kanunu’nun kabulünün gerekçelerini ve Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadı verilmesini millî kimlik kazanma ve çağdaşlaşma çerçevesinde açıklar.
18. Atatürk’ün kadınlara sağladığı sosyal ve siyasal hakları dönemin çeşitli ülkelerindeki kadın haklarıyla karşılaştırarak değerlendirir.
19. Atatürk Döneminde sağlık alanında yapılan işleri devletin temel görevleri bağlamında inceler. 20. Atatürk Orman Çiftliği örneğinden yola çıkarak Atatürk’ün modern tarımın gelişimine ve çevre
bilincine verdiği önemi fark eder.
21. Anekdot, fotoğraf ve anılardan yola çıkarak Atatürk’ün yurt ve okul gezilerini değerlendirir. 22. Örnek olaylardan yararlanarak Atatürk’ün sanata verdiği önemi fark eder.
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
Etkinlik örnekleri kazanımlar kesinleştikten sonra belirlenecektir.
AÇIKLAMALAR
4. kazanım :Kalkınma hamleleri, sanayi hamleleri, savunma sanayi işlenecektir.
6. kazanım: Tevhid-i Tedrisat’a giden yolda eğitime verilen önemi göstermesi açısından Maarif Kongresi’nin yeri vurgulanmalıdır. Açıklama: 3 Mart 1924 tarihli Halifeliğin Kaldırılması, Tevhid-i Tedrisat, Diyanet İşleri Başkanlığının Kurulması, Genel Kurmay’ın yeniden yapılandırılması kanunları ele alınacaktır.
8. kazanım: Cumhuriyet Halk Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası 9. kazanım: Atatürk’ün millî kimliği kazandırma ve çağdaşlaşmaya yönelik inkılâpları vurgulanır. 22. kazanım: Müzik Öğretmenliği Okulunun kurulma sürecini inceleyerek, Atatürk Döneminde müzik alanında yapılan yenilikleri değerlendirir. Ülkemizdeki heykel, anıt çalışmalarını inceleyerek, Atatürk’ün heykel çalışmalarına verdiği önemi fark eder.
1933 yılındaki İnkılâp Tarihi Sergisi’nden hareketle, Atatürk’ün resim sanatına verdiği önemi fark eder.
5.ÜNİTE ATATÜRKÇÜLÜK KAZANIMLAR
1. Atatürkçülüğün amaç ve niteliklerini kavrar.
2. Dönemin koşullarını göz önünde bulundurarak, dünyada ve ülkemizde Atatürk’ün düşünce sisteminin oluşmasında etkili olan olaylar hakkında çıkarımlarda bulunur.
3. Millî güç unsurlarının Atatürk’ün yönetim anlayışındaki yerini ve önemini kavrar.
4. Cumhuriyetçilik ilkesinin önemini ve cumhuriyet yönetiminin Türk toplumuna sağladığı faydaları kanıtlara dayalı olarak açıklar.
5. Bir Türk vatandaşı olarak cumhuriyetin kendisine kazandırmış olduğu hak ve sorumlulukları fark eder. 6. Atatürk’ün millîyetçilik ilkesinden yola çıkarak millî birlik ve beraberliğin önemine inanır.
7. Millî egemenlik, eşitlik, adalet, demokratik hak kavramlarını Atatürkçü düşünce sistemindeki halkçılık ilkesi ile ilişkilendirir.
8. Ulusal ve uluslararası faktörlerin devletçilik ilkesinin benimsenmesindeki etkisini değerlendirir. 9. Devletçilik ilkesinin devlete sosyal ve kültürel alanda yüklediği görevleri açıklar.
10. Lâiklik ilkesinin devlet yönetimi, hukuk ve eğitim sistemi ile sosyal alanda meydana getirdiği değişimlerden yola çıkarak bu ilkenin temel esaslarını fark eder.
11. İnkılâpçılık ilkesini, Türk ulusunun millî kültür değerlerini geliştirerek çağdaşlaşmasının bir aracı olarak kavrar.
12. Atatürk ilkelerinin amaçları ve ortak özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur.
13. Atatürkçü düşünce sisteminden yola çıkarak, Atatürk ilke ve inkılâplarını oluşturan temel esasları belirler.
14. Atatürk ilkelerinin modern Türkiye’nin kuruluş ve gelişmesindeki yerine ve önemine inanır. 15. Atatürk ilke ve inkılâplarına sahip çıkma ve bunların devamlılığını sağlama konusunda kişisel
sorumluluk alır.
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
Etkinlik örnekleri kazanımlar kesinleştikten sonra belirlenecektir.
AÇIKLAMALAR
1. kazanım: Türk milletinin bugün ve gelecekte tam bağımsız olarak şerefli, haysiyetli, huzur ve refah içinde yaşaması, devlet yönetiminde millet egemenliği, aklın ve bilimin rehberliğinde millî kültürümüzü çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkarmak esas ve amaçları doğrultusunda gerçekçi fikirlere dayanması ilke ve esaslarıyla olan bütünlüğü vurgulanacaktır.
2. kazanım: Dünyada meydana gelen siyasî, ekonomik, sosyal, bilimsel ve kültürel gelişmeler; padişah ve hükümetin durumu, ülkedeki siyasî, ekonomik, askerî, sosyal ve kültürel durum ile bağımsızlık ihtiyacı çerçevesinde yapılandırılacaktır.
3. kazanım: Millî güç unsurları: siyasî güç, ekonomik güç, askerî güç ve sosyo-kültürel güç
8.kazanım: Türkiye’de yerli sermayenin teşekkül etmemiş olması ve 1929 Dünya Ekonomik Krizi vurgulanacaktır.
10. kazanım: Atatürk’ün özlü sözlerinden ve uygulamalarından yararlanılarak, Atatürkçü düşünce sisteminde dinin ve hoşgörünün yeri örneklerle açıklanacaktır.
12. kazanım: Atatürk ilkelerinin bir bütün olduğu vurgulanacaktır.
13. kazanım: Millî tarih bilinci, vatan ve millet sevgisi, millî dil, bağımsızlık ve özgürlük, egemenliğin millete ait olması, millî kültürün geliştirilmesi, Türk milletini çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarma, millî birlik ve beraberlik, ülke bütünlüğü çerçevesinde yapılandırılacaktır.
6.ÜNİTE
ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI VE ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ KAZANIMLAR
1. Atatürk Dönemi Türk dış politikasının temel ilkelerini ve amaçlarını analiz eder.
2. Lozan Barış Antlaşması’nın Türk dış politikasının gelişimine yaptığı etkileri değerlendirir.
3. Tam bağımsızlık ve “yurtta sulh, cihanda sulh” prensibinden yola çıkarak Atatürk dönemi Türk dış politikası hakkında çıkarımlarda bulunur.
4. Atatürk’ün hastalığını ve tedavi sürecini inceleyerek Hatay’ı ülkemize katmak konusunda yaptıklarını fark eder.
5. Atatürk’ün ölümü üzerine yayınlanan yazılı ve görsel kanıtlardan hareketle onun kişilik özellikleri ile fikir ve düşüncelerinin evrensel değerine ilişkin çıkarımlarda bulunur.
6. Anıtkabir’in yapımı sürecini inceleyerek, Türk milletinin ulu önderine ebedi bağlılığını ve minnet duygusunu ifade etmek yönündeki çabalarını fark eder.
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
Etkinlik örnekleri kazanımlar kesinleştikten sonra belirlenecektir.
AÇIKLAMALAR
Açıklama: Dış olaylar tarihsel gelişme süreci ile birlikte verilecektir
2. kazanım: Yabancı Okullar ve Musul sorunu, Nüfus Mübadelesi, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ele alınacaktır.
3. kazanım: Milletler Cemiyetine giriş, Balkan Antantı ve Sadabat Paktı vurgulanacaktır. kazanım: Yurt içinde ve yurt dışında çıkan gazete haberleri, anılar kullanılacaktır.
7.ÜNİTE
ATATÜRK’TEN SONRA TÜRKİYE (İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE SONRASI) KAZANIMLAR
1. İkinci Dünya Savaşı’nın sebep, süreç ve sonuçlarını Türkiye’ye etkileri açısından değerlendirir.
2. Türkiye’de çok partili siyasî hayata geçişi hızlandıran gelişmeleri demokrasinin gerekleri açısından inceler.
3. Türkiye’nin jeopolitik ve jeostratejik konumundan ve öneminden yola çıkarak İkinci Dünya Savaşı sonrası değişen ülkeler arası ilişkileri değerlendirir.
4. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’de meydana gelen toplumsal, kültürel ve ekonomik gelişmeleri inceler.
5. Türk Silahlı Kuvvetlerinin ülkemizde huzur ve barışı sağlamak, ülkemizi ve cumhuriyetimizi koruyup kollamak ile ilgili görevlerini kavrar.
6. Türkiye Cumhuriyeti’nin temel niteliklerine yönelik iç ve dış tehditlere karşı korunması konusunda duyarlı olur.
7. SSCB’nin dağılmasının dünyaya ve ülkemize etkilerini inceler.
8. Türkiye ve yakın çevresindeki enerji kaynaklarını jeopolitik ve jeoekonomik önem açısından değerlendirir.
9. Körfez Savaşlarının Türkiye’ye siyasî ve ekonomik etkilerini inceler.
10. Doğal kaynaklardan verimli şekilde yararlanmaya yönelik projeleri ülkemizin kalkınma politikaları çerçevesinde değerlendirir.
11. Türkiye-Avrupa ilişkilerini Atatürk’ün gösterdiği hedefler ve millî dış politikanın temel ilkeleri doğrultusunda inceler.
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
Etkinlik örnekleri kazanımlar kesinleştikten sonra belirlenecektir.
AÇIKLAMALAR
1. kazanım: Dünyadaki gelişmeler göz önüne alınarak Atatürk’ün İkinci Dünya Savaşı öncesi yaptığı tespitlere yer verilir.
2. kazanım: Kore, Türkiye’nin NATO ve BM’ye girişi ile AB süreci ele alınacaktır.
4. kazanım: Atatürk’ten sonra eğitim, kültür ve sanat, spor, insan hakları, ulaşım, sanayi ve sağlık alanında meydana gelen gelişmeler karşılaştırmalı olarak verilecektir.
5. kazanım: Mevcut programdaki Türk Ordusu ve Millî Savunma ünitesinde verilen içerik dikkate alınacaktır.
6. kazanım: Kıbrıs Sorunu, Ermeni Sorunu, terörizm, misyonerlik faaliyetleri, irtica, bölücülük konuları ele alınarak savunma sanayiinin gelişimine de yer verilecektir.
Kazanım; Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya’daki gelişmeler, bu gelişmelerin ülkemize ekonomik, siyasal ve askeri (Bosna Hersek, Kosova, Arnavutluk, Afganistan) etkileri ele alınacaktır.
