GÖRSEL SANATLAR ÖĞRETMENİ ADAYLARININ SULUBOYA RESİM TEKNİĞİNE YÖNELİK TUTUMLARININ BELİRLENMESİ
KERİM LAÇİNBAY
YÜKSEK LİSANS TEZİ
RESİM – İŞ ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI
T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koĢuluyla tezin teslim tarihinden itibaren ...(….) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN Adı : Kerim Soyadı : LAÇĠNBAY
Bölümü : Resim – ĠĢ Öğretmenliği Bilim Dalı Ġmza :
Teslim tarihi :
TEZİN
Türkçe Adı : Görsel Sanatlar Öğretmeni Adaylarının, Suluboya Resim Tekniğine Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi.
Ġngilizce Adı: Determination of Visual Arts Teacher Candidates‟ Attitudes Towards Watercolor Painting Techniques.
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dıĢındaki tüm ifadelerin Ģahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Kerim LAÇİNBAY Ġmza: ………..
iii
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI
Kerim LAÇĠNBAY tarafından hazırlanan “Görsel Sanatlar Öğretmeni Adaylarının Suluboya Resim Tekniğine Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi” baĢlıklı tez çalıĢması jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Resim – ĠĢ Öğretmenliği Bilim Dalı‟nda yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Meltem KATIRANCI
(Resim – ĠĢ Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi) ………
Üye: Prof. Dr. Serap BUYURGAN
(Resim – ĠĢ Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi) ………
Üye: Yrd. Doç Dr. Mehmet ġEREN
(Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi) ………
Tez Savunma Tarihi: 10 / 06 / 2014
Bu tezin Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Resim – ĠĢ Öğretmenliği Bilim Dalı‟nda Yüksek Lisans tezi olması için Ģartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Prof. Dr. Servet KARABAĞ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü
iv TEŞEKKÜR
Görsel sanatlar öğretmeni yetiĢtiren yükseköğrenim kurumlarında, öğretmen adaylarının suluboya resim tekniğine iliĢkin tutumlarını ölçmeyi amaçlayan bu çalıĢmada mevcut durum analizi yapılmaya çalıĢılmıĢtır. Bu çalıĢmada geliĢtirilen tutum ölçeğinin, görsel sanatlar eğitimine katkı sağlayacağı düĢünülmektedir.
AraĢtırmamın gerçekleĢtirilmesinde bir çok kiĢinin desteği olmuĢtur. Bunun için öncelikle çalıĢmamın her evresinde bilgi ve deneyimiyle bana destek olan kıymetli hocam ve tez danıĢmanım Sn. Yrd. Doç. Dr. Meltem KATIRANCI‟ya teĢekkür ederim.
Tutum ölçeğinin oluĢturulmasında, alan uzmanları olarak görüĢlerini aldığımız hocalarım Sn. Prof. Dr. Serap BUYURGAN‟a ve Sn. Doç. Dr. Meliha YILMAZ‟ a ve jüri üyesi hocam Sn. Yrd. Doç. Dr. Mehmet ġEREN‟e desteklerinden dolayı Ģükranlarımı sunarım. Her zaman desteği, hoĢgörüsü ve örnek kiĢiliğiyle yanımda olan, değerli hocam Sn. Yrd. Doç. Dr. ġeyda ERASLAN TAġPINAR‟a da teĢekkürlerimi sunarım.
AraĢtırmamın yöntem kısmının Ģekillenmesinde bana yardımcı olan meslektaĢım Sn. ArĢ. Gör. Ceyhun OZAN‟ a; kıymetli arkadaĢım ve meslektaĢım Sn. ArĢ. Gör. GüneĢ DEMĠR‟ e ve tezimin istatistiksel analizlerinde yardımlarını esirgemeyen Sn. ArĢ. Gör. Ġsmail SEÇER‟ e ve Atatürk Üniversitesi öğretim üyeleri, Sn. Yrd. Doç. Dr. Murat AYDIN‟ a, Sn. Yrd. Doç. Dr. ġeyda GÜL‟ e de büyük katkılarından dolayı teĢekkür ederim.
Ayrıca araĢtırmamda kullandığım ölçeğe içtenlikle katılan bütün öğretmen adaylarına da teĢekkür eder; mesleki hayatlarında baĢarılar dilerim.
Emek ve sabırlarıyla, maddi - manevi destekleriyle beni bugünlere getiren, babam Recep LAÇĠNBAY‟ a, annem Nazife LAÇĠNBAY‟ a ve kıymetli kardeĢim AyĢegül‟e de teĢekkür ederim.
v
GÖRSEL SANATLAR ÖĞRETMENİ ADAYLARININ, SULUBOYA
RESİM TEKNİĞİNE YÖNELİK TUTUMLARININ BELİRLENMESİ
(Yüksek Lisans Tezi)
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
MAYIS 2014
ÖZ
AraĢtırmada, görsel sanatlar öğretmeni yetiĢtiren yüksek öğretim kurumlarında, öğretmen adaylarının suluboya resim tekniğine yönelik; ilgi, bilgi ve önem durumlarını saptamak amaçlanmıĢtır. Bu amaç doğrultusunda, alan uzmanlarının görüĢleri alınarak, tez danıĢmanı rehberliğinde tutum ölçeği geliĢtirilmiĢ; ölçeğin pilot uygulaması yapılmıĢ, geçerlik – güvenirlik çalıĢmaları yapılarak, Suluboya Resim Tekniği Tutum Ölçeği‟nin son Ģekli oluĢturulmuĢtur. Bu çerçevede, nihai ölçekte, altı farklı üniversitenin, eğitim fakültelerinin, resim – iĢ eğitimi anabilim dallarında öğrenim görmekte olan toplam 303 öğretmen adayının, suluboya resim tekniğine iliĢkin tutumlarına baĢvurulmuĢtur. Elde edilen veriler SPSS 20.00 paket programıyla çözümlenmiĢtir. Ġlgili çözümlemeler sonucu, öğretmen adaylarının suluboya resim tekniğine yönelik olumlu tutum geliĢtirmelerinde „yaĢ, cinsiyet ve mezun oldukları lise türü‟ değiĢkenlerinin belirgin oranda farklılık göstermediği ortaya çıkmıĢtır. Ancak; lisans öğrenimlerine devam ettikleri fakültelere göre ise, tutumları arasında farklılıklar tespit edilmiĢtir.
Bilim Kodu :
Anahtar Kelimeler : Görsel Sanatlar Eğitimi, Suluboya Resim Tekniği, Tutum Ölçeği. Sayfa Adedi : 81
vi
DETERMINATION OF VISUAL ARTS TEACHER CANDIDATES’
ATTITUDES TOWARDS WATERCOLOR PAINTING TECHNIQUES
(Master Thesis)
GAZI UNIVERSTY
INSTITUTE OF EDUCATIONAL SCIENCES MAY 2014
ABSTRACT
In this research, main idea is determining the interest, knowledge and importance conditions of teacher candidate about watercolor painting technique at universities that educate visual arts teachers. According to this purpose, opinion of major experts and thesis supervisor were gotten and improving the attitude measurement was decided. Attitude scale of watercolor painting tecnique was developed under the supervision of thesis supervisor and by researcher. Firstly, pilot practices was maden for this scale. Then, result of this pilot practices, were proven validty and authenticity. After these stages was developed eventual watercolor painting technique. In this frame, attitude questions were asked to 303 teacher candidates the who study at department of visual arts teaching. The obtained datas were analysed by SPPS 20.00 package programme. According to the result of analysis, significant difference was not maden observations on age, sex and high school type. It is determined that accordig to diffrent universities there are differenceson attitude of teacher candidates.
Science Code :
Key Words : Visual Arts Education, Watercolor Painting Technique, Attitude Scale. Total Page : 81
vii
İÇİNDEKİLER
TELĠF HAKKI ve TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU………..…….i
ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI ………...ii
JÜRĠ ÜYELERĠNĠN ĠMZA SAYFASI ………...iii
TEġEKKÜR ………..….…...iv ÖZ .…...v ABSTACT ….………..………...vi ĠÇĠNDEKĠLER .……….………...vii TABLOLAR LĠSTESĠ… ………..……….... x ġEKĠLLER LĠSTESĠ…. ………..……… xi
RESĠMLER LĠSTESĠ ……..………..……..……... xii
1. GİRİŞ……….1 1.1. Problem Durumu ………... 1 1.2. AraĢtırmanın Amacı …... ………... 3 1.3. AraĢtırmanın Önemi ……... ………... 3 1.4. Sınırlılıklar ………..……….…. 5 1.5. Varsayımlar………...………..….5 1.6. Tanımlar………...………...6 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE……… 8
2.1. Görsel Sanatlar Eğitiminde Suluboya Resim……….…... 8
2.1.1. Suluboya Resim Tekniği ………...……….……….. 8
2.1.2. Suluboya Resim Tekniğinin Tarihçesi ……….…….... 8
2.1.3. Türk Resmi‟nde Suluboya ve Suluboya Sanatçılarımız …..……….……...…10
2.1.3.1. Hoca Ali Rıza Bey ( 1858 – 1930 )……….…….…..…..11
viii
2.1.3.3. Celal Esad Arseven ( 1875 – 1971 ) ………..………….…...12
2.1.3.4. Mehmet Ali Laga ( 1878 – 1947 ) ……….…...13
2.1.3.5. Şeref Akdik ( 1888 – 1972 ) ……….……..13
2.1.3.6. Ahmet Abidin Elderoğlu (1901 - 1974) ……….……..14
2.1.3.7. Malik Aksel (1901 – 1987 ) ……….…….. 14
2.1.3.8. Ferit Apa (1909 – 2006 )………...……...15
2.1.3.9. Nüzhet İslimyeli ( 1913 – 2005 ) ………...….….15
2.1.3.10. Şeref Bigalı ( 1925 – 2005 )………...…....17
2.1.3.11. Cemal Güvenç ( 1925 – 2013) ………….………..…...17
2.2. Resim – ĠĢ Eğitimi Anabilim Dalı Lisans Ders Ġçerikleri ………...….18
2.2.1. Temel Tasarım – I Dersi‟nin Ġçeriği, Amacı ve Hedefleri……….18
2.2.2. Temel Tasarım – I Dersi Ġçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı ………....19
2.2.3. Temel Tasarım – II Dersi‟ nin Ġçeriği, Amacı ve Hedefleri ………...……20
2.2.4. Temel Tasarım – II Dersi Ġçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı…………...…….20
2.2.5. Anasanat Atölye Dersi‟nin Ġçeriği, Amacı ve Hedefleri……….…….22
2.2.6. Anasanat Atölye - I Dersi Ġçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı ………….……22
2.2.7. Anasanat Atölye - II Dersi Ġçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı …………..…..23
2.2.8. Anasanat Atölye - III Dersi Ġçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı …………..….24
2.2.9. Anasanat Atölye - IV Dersi Ġçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı …………..….24
2.2.10. Anasanat Atölye - V Dersi Ġçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı …………...…25
2.2.11. Anasanat Atölye - VI Dersi Ġçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı ………..26
2.3.Tutum ……….…...27 2.3.1. Tutumun Öğeleri …….……….…... 27 2.3.1.1 Bilişsel Öğe ………..…..…….. 27 2.3.1.2. Duyuşsal Öğe ………... 28 2.3.1.3. Davranışsal Öğe ………... 28 2.3.2. Tutumların Ölçülmesi ………... 28
2.3.3. Likert Tipi Tutum Ölçeği ………. 29
ix
3.YÖNTEM ……….…... 30
3.1. AraĢtırmanın Modeli ……….…... 30
3.2. Evren ve Örneklem ………... 30
3.3. Verilerin Toplanması ………... 31
3.3.1. Ölçek maddeleri belirleme aĢaması ve uzman görüĢü alma aĢaması ….…... 32
3.3.2. Ön Deneme AĢaması ……….... 32
3.3.3. Geçerlik - Güvenirlik AĢaması ……….………... 32
3.3.4. Nihai Ölçek Uygulaması ………... 39
3.4. Verilerin Analizi ……….. 39
4.BULGULAR VE YORUM ……… 42
4.1. Birinci Alt Amaca ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar ………... 42
4.2. Ġkinci Alt Amaca ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar ………. 43
4.3. Üçüncü Alt Amaca ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar ………. 45
4.4. Dördüncü Alt Amaca ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar ………... 46
5. SONUÇ VE TARTIŞMA………... 52 5.1. Sonuç ……….……… 52 5.2. TartıĢma ………...………. 53 6. KAYNAKLAR ……….…... 55 EKLER ……….. 59 EK 1. Ön Deneme Ölçeği ……….………...………... 59 EK 2. Nihai Ölçek ………... 62
EK 3. Gazi Üniversitesi, Resim – ĠĢ Eğitimi Anabilim Dalı Müfredat Programı ………….. 65
EK 4. Pamukkale Üniversitesi, Resim – ĠĢ Eğitimi Anabilim Dalı Müfredat Programı …… 69
EK 5. Karadeniz Teknik Üni, Resim – ĠĢ Eğitimi Anabilim Dalı Müfredat Programı …….. 72
EK 6. Mustafa Kemal Üni, Resim – ĠĢ Eğitimi Anabilim Dalı Müfredat Programı ………. 77
EK 7. Atatürk Üniversitesi, Resim – ĠĢ Eğitimi Anabilim Dalı Müfredat Programı …….… 78
x
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. Nihai Ölçeğe Katılan Öğretmen Adaylarının Eğitim Fakültelerine Göre Dağılımı Tablo 2. Ölçeğin boyutları ve maddelerin faktör yükleri
Tablo 3. Boyutlar arasındaki korelasyon
Tablo 4. Ki kare Değeri
Tablo 5. Ölçeğin güvenirliğine iliĢkin veriler
Tablo 6. Madde toplam korelasyonları ve madde ayırt ediciliği için t testi Tablo 7. Cinsiyet DeğiĢkenine Göre Öğrencilerin Tutumlarının Ġncelenmesi Tablo 8. YaĢ DeğiĢkenine göre Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerleri Tablo 9. YaĢ DeğiĢkenine göre Tek Faktörlü ANOVA Sonucu
Tablo 10. Lise Türü DeğiĢkenine göre Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerleri Tablo 11. Lise Türü DeğiĢkenine göre Tek Faktörlü ANOVA Sonucu
Tablo 12. Öğrenim Görülmekte Olunan Üniversite DeğiĢkenine göre Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerleri
Tablo 13. Öğrenim Görülmekte Olunan Üniversite DeğiĢkenine göre Tek Faktörlü
ANOVA Sonucu
Tablo 14. „Temel Tasarım – I‟ ve „Temel Tasarım - II‟ derslerinin üniversitelere göre teorik, uygulama ve kredi dağılımları
Tablo 15. „Anasanat Atölye‟ derslerinin üniversitelere göre teorik, uygulama ve kredi dağılımları
xi
ŞEKİLLER LİSTESİ
xii
RESİMLER LİSTESİ
Resim 1. Hoca Ali Rıza Bey, ġehzade BaĢında Burmalı Mescit.
Resim 2. Bahriyeli Ġsmail Hakkı Bey, Deniz Müzesi Koleksiyonundan Suluboya. Resim 3. Celal Esad Arseven, Kadıköy‟de Bir KöĢk Bahçesi.
Resim 4. Mehmet Ali Laga, Çanakkale Karaca Viran Yolu. Resim 5. ġeref Akdik, Erzurum‟dan Peyzaj.
Resim 6. Ahmet Abidin Elderoğlu, Peyzaj.
Resim 7. Malik Aksel, Ġsimsiz. Resim 8. Ferit Apa, Peyzaj.
Resim 9. Nüzhet Ġslimyeli, Peyzaj. Resim 10. ġeref Bigalı, Horoz.
1
BÖLÜM I
GİRİŞ
2000’li yıllarda sayıları giderek artan devlet ve vakıf üniversitelerine bağlı olarak, güzel sanatlar eğitimi veren yüksek öğrenim kurumlarının sayısı da artmaktadır. Bu kurumların eğitim fakültelerinin, resim–iş eğitimi (görsel sanatlar eğitimi) programlarından mezun olan öğrencilerin bir kısmı Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilk ve orta öğretim kurumlarında, özel okullarda görsel sanatlar öğretmeni olarak görev yapmaktadır. Bir kısmı ise çeşitli kurum ve kuruluşlarda ve daha bir çok alanda Türk resim sanatına hizmet vermektedir. Bazı öğrenciler ise lisansüstü öğrenimlerine devam ederek akademik ve sanatsal çalışmalarına devam etmektedir.
Görsel sanatlar eğitimi, içerisinde birçok sanat disiplinini barındırmaktadır. Bu disiplinlerini kazanmış görsel sanatlar eğitimcileri; hayal gücü ve görsel duyarlılığı yüksek bireylerin yetişmesine de doğrudan katkı sağlayacaklardır.
1.1. Problem Durumu
Türkiye’nin yaratıcı düşünceye sahip bireylerini yetiştirecek olan görsel sanatlar öğretmeni adaylarının, bu alanda uzun yıllar sanatsal faaliyetlerde bulunmuş usta isimleri ve görsel sanatlar tekniklerini kuşkusuz ki bilmeleri gerekmektedir. Mesleki açıdan nitelikli, donanımlı öğretmenler, aynı paydada öğrencilerin yetişmesine imkân sağlayacaktır. Bu nedenle öğretmene ve öğretmen yetiştiren kurumlara büyük sorumluluklar düşmektedir. Öğretmenlerin niteliği, onları yetiştiren fakültelerin niteliğine sıkı sıkıya bağlıdır (Özsoy, 2007, s. 221).Hammaddesi insan olan öğretmen; genel ve özel yetenekleriyle, genel kültürüyle, alan bilgisiyle öğrencilerine model teşkil eder. Bu bağlamda öğretmen bireyin kişilik kazanımlarının oluşumunda da önemli bir yere sahiptir. Öğretmenlik iki sebepten dolayı en soylu ve en etkili mesleklerden birisidir. İlki, kültürel
2
mirasımızı gelecek nesillere aktarmak; ikincisi genç insanların yeteneklerini geliştirmesine; bilge, duyarlı ve ilgili yetişkinliğe doğru açılmasına yardımcı olmaktır (Özsoy, 2007, s. 135).
Öğretmenlik mesleği, sanat eğitimiyle bütünleştiğinde diğer eğitim alanlarında olduğu gibi üç farklı öğretim hedefine hizmet etmektedir. Oktaylar tarafından (2011, s.58)‘de belirtildiği gibi, bunların ilki bilişsel hedeflerdir. Bilişsel hedefler; anlatım, soru – cevap, örnek olay, problem çözme, deney, proje tabanlı öğrenme, bilgisayar destekli öğretim, programlı öğretim, tartışma, gözlem, deney, bireysel çalışma, beyin fırtınası olarak ayrılır. İkincisi ise, duyuşsal hedefler olup, tartışma, işbirlikli öğrenme, örnek olay, rol yapma, drama, anlatım, proje tabanlı öğrenme olarak sınıflandırılır. Üçüncüsü olan psiko-motor hedefler ise, gösterip yaptırma, benzetim, gösteri, deney, mikro öğretim, rol yapma ve drama, eğitsel oyun olarak sınıflandırılır.
Eğitim kademelerine bakıldığında, okul öncesi eğitimde, görsel sanatlar eğitimi, çocukların düşensel ve psiko – motor becerilerini geliştirmelerinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Çocuk için resim, zaman zaman dilin yerine geçer. Sözel olarak ifade edemediği olayları resim yoluyla anlatmaya çalışır (Yolcu, 2009, s. 140). Altı yaş ve öncesi çocuklarda ince parmak kaslarının gelişmesinde görsel sanatlar eğitiminin etkili bir yeri vardır. Bu dönemde çocuk için öğrenme oyundan ibarettir. İç dünyasını, görsel sanatlar aracılığıyla çok rahatlıkla dışa vurabilir. Resim yoluyla, çocuğun benmerkezci bakış açısından uzaklaşması, toplumdan bir parça olduğunun farkına varması muhtemeldir(Yavuzer, 1997, s. 14).Bu dönemde öğretmen rehber pozisyonunda olup; motive edici cümlelerle bu aktiviteleri desteklemelidir.
İlkokullarda ise çocukların kendi ilgi alanlarına göre yaratıcılıklarını ifade edebileceği durumlar değişebilir. Görsel sanatlar öğretmeni, çeşitli resim ve tasarım tekniklerini tanıtarak çocuğun düşünce dünyasını zenginleşmesine de katkı sağlamalıdır. Farklı resim ve tasarım tekniklerini öğrenen çocuklar, birbirlerinden farklı tekniklere ilgi duyarak, bunları kendilerini ifade etme aracı olarak kullanabilirler.
Ortaokulda birey ergenlik döneminin de etkisiyle kendisini tanımaya yönelir. Bu dönemde yeteneklerinin neler olduğunu da belirlemeye çalışır. Tüm eğitim kademelerinde olduğu gibi bu dönemde de görsel sanatlar öğretmenine büyük sorumluluklar düşer. İlgi ve yeteneğinin farkında olmaya başlayan birey model aldığı öğretmenin de etkisiyle bu alana yönelebilir. Bu derse ilgi duyan öğrenci için, önceki eğitim kademelerinde araç olan görsel
3
sanatlar dersi, bu kademede amaç olmaya başlayabilir. Bireysel çabası veya dışsal yönlendirmeyle özel yeteneğini fark edip güzel sanatlar liselerine yönelebilir. Bu liselere yönelen öğrenciler,ilgili liselerin resim bölümlerinde, görsel sanatlara ait bir çok alt disiplin ve uygulama tekniğiyle küçük yaşta tanışmaktadırlar. Diğer yandan öğrenimini genel liselerde ve çeşitli meslek liselerinde tamamlamış öğrenciler de, bu eğitim kademelerini tamamladıklarında yüksek öğrenim kurumlarının düzenlediği özel yetenek sınavlarında başarı gösterip sanat eğitimi almaya, sanat eğitimcisi adayı olmaya hak kazanırlar.
Görsel sanatlar dersi, içerisinde birçok alt disiplini ve görsel uygulama tekniğini barındırmaktadır. Yüksek öğrenim kurumlarında lisans eğitimleri sırasında görsel sanatlar öğretmeni adayları, ilgili müfredat dersleri sayesinde bu tekniklerin birçoğuyla tanışmaktadırlar. Bunlar; resim, heykel, grafik, özgün baskı, seramik, moda tasarımı, çizgi film - animasyon gibi alt disiplinlere ayrılmaktadır. Bu disiplinlerin her biri de yine içlerinde birçok tekniği barındırmaktadır. Örneğin resim, başlı başına bir alt disiplin olup; suluboya, yağlıboya, guvaj boya, pastel boya, kolaj vb… bir çok tekniğe ayrılır. Bu tekniklerin her birisi sonucunda ortaya çıkacak ürünler, tasarım ilke ve elemanları göz önüne alınarak değerlendirilir. Tasarım elemanları: Çizgi, doku, leke, form – şekil, boşluk, renk, valör (değer); tasarım ilkeleri ise: ritim ve hareket, denge, vurgu, kontrast (zıtlık), birlik, çeşitliliktir (Buyurgan ve Buyurgan, 2012, s. 130).Tasarım ilke ve elemanlarının öğretiminde çeşitli resim tekniklerinden faydalanılabilir. Suluboya resim tekniği bunun için uygun olan önemli tekniklerden birisidir.
Tarihten bugüne resim sanatında önemli bir yeri olan ve teknik anlamda hız ve hakimiyet gerektiren suluboya resim tekniği ile ülkemizde akademik anlamda hazırlanmış yeterli çalışma bulunmaması böyle bir araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir.Dünya resim sanatında uluslararası üne sahip sanatçıların (Dürer, Brugelvb…) resimleri incelendiğinde, sanat aktivitelerinin en az bir bölümünde suluboyayla ilgilendikleri açıkça görülmektedir (İslimyeli, 2005, s. 15).
Bu nedenle, ülkemizde görsel sanatlar öğretmeni adaylarının; suluboya resim tekniğine yönelik tutumlarının belirlenmesinin önemli olduğu düşünülmektedir.
4 1.2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı; görsel sanatlar eğitimcisi yetiştiren yüksek öğretim kurumlarında, öğretmen adaylarının suluboya resim tekniğine tutumlarını belirlemektir.
Bu amaç çerçevesinde aşağıdaki alt amaçlara cevaplar aranmıştır.
1. Görsel sanatlar öğretmen adaylarının suluboya resim tekniğine ilişkin tutumlarının belirlenmesinde cinsiyet faktörünün etkisi nedir?
2. Görsel sanatlar öğretmen adaylarının suluboya resim tekniğine ilişkin tutumlarının belirlenmesinde yaş faktörünün etkisi nedir?
3. Görsel sanatlar öğretmen adaylarının suluboya resim tekniğine yönelik tutumlarının belirlenmesinde mezun oldukları ortaöğretim kurumlarının etkisi nedir?
4. Görsel sanatlar eğitimi veren kurumlardaki öğretmen adaylarının suluboya resim tekniğine ilişkin tutumları farklılık göstermekte midir?
1.3.Araştırmanın Önemi
Araştırma görsel sanatlar öğretmen adaylarının suluboya resim tekniğine yönelik ilgi, bilgi ve önem durumlarını belirleyici nitelikte olup, mevcut duruma yönelik bir analiz ortaya koyduğu için önemlidir.
Bu çalışma, görsel sanatlar eğitimi veren kurumlardaki öğretmen adaylarına yönelik oluşturulmuş bir tutum ölçeğine dayalı olup, bu ölçeğin diğer resim tekniklerindeki duruma yönelik bir analiz yapma imkânı da sağlayacağı için önemli olduğu düşünülmektedir.
Görsel sanatlar eğitimi alanında yüksek öğrenim literatürüne bir tutum ölçeği kazandırdığı için önemli olduğu düşünülmektedir.
Ayrıca araştırmadan elde edilen bulguların öğretmen adaylarının mesleki donanımlarının arttırılması için yapılacak çalışmalara yol göstereceği düşünülmektedir.
5 1.4. Sınırlılıklar
Bu araştırma, eğitim fakültelerine bağlı, resim- iş eğitimi ana bilim dallarından; 2013 – 2014 eğitim – öğretim yılında öğrenimlerine devam eden 3. ve 4. sınıf öğrencileriyle sınırlandırılmıştır. Bu anabilim dallarının bağlı oldukları bu üniversiteler aşağıda belirtilmiştir.
Bunlar :
Ankara - Gazi Üniversitesi, Denizli – Pamukkale Üniversitesi, Erzurum – Atatürk Üniversitesi, Hatay – Mustafa Kemal Üniversitesi, Konya – Necmettin Erbakan Üniversitesi, Trabzon – Karadeniz Teknik Üniversitesi’dir.
Çalışmada elde edilecek teknik bilgiler ve eğitsel kavramlar kaynak tarama ile sınırlandırılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler ise tutum ölçeği olarak oluşturulmuş, beşli likert ölçek sonuçlarıyla sınırlandırılmıştır.
1.5. Varsayımlar
1- Araştırmaya katılan bütün öğretmen adaylarının ölçekte yer alan maddeleri dikkatlice ve içtenlikle cevapladıkları varsayılmaktadır.
2- Ölçeğe katılan öğretmen adayların cevaplarından alınan verilerin evreni temsil eder nitelikte olduğu varsayılmaktadır.
6 1.6.Tanımlar
Akademik Başarı: Belirli bir programın sonucunda öğrencinin program hedeflerine ilişkin gösterdiği yeterlilik düzeyi (Demirel, 2001, s. 4).
Bağımlı Değişkenler: Bağımlı değişken, değeri başka değişkenlerin değişiminden etkilenen, onların değişimlerine göre değer alan değişkenlerdir (Özdamar, 2004).
Bağımsız Değişkenler: Bağımsız değişken, değeri rastgele oluşan, ölçüm hatası olmayan,
diğer değişken veya değişkenleri etkileyen (faktör) değişkenlerdir (Özdamar, 2004).
Estetik: Estetik sözcüğü, Yunanca Aisthesis (Duygu duyum), Aisthanesthai (duymak algılamak ) sözcüklerinden kaynaklanmıştır. Ancak 18. yüzyıla kadar günümüzdeki yaygın anlamıyla kullanılmıştır. İlk defa 1750 yılında Alman filozof Baumgarten tarafından yayımlanan “Aesthetica” adlı kitapta, “estetik” sözcüğü derinlemesine irdelenerek bir bilim olarak açıklanmaya çalışılmıştır. Baumgarten, estetiği: “Duyulardan elde edilen bilgilerle, güzel üzerine düşünme bilimi” olarak tanımlamıştır (Balcı, 2004, s. 11).
Görsel Sanat Eğitimi: Öğrencilere gözlem, izlenim ve gereksinimleri ile duygu ve tasarımlarını resimle anlatabilme bilgi, beceri ve yetisini, sanat yapıtlarını değerlendirmek için gerekli ölçüleri ve kavramları kazanmak konusunda onlara yardımcı olmak amacıyla yapılan eğitimdir (Özsoy, 2003, s.15).
Paradigma: İnsanlara neyin önemli ve mantıklı olduğuna karar vermelerinde yol gösteren, neleri ve niçin yapmaları gerektiğini açıklayan düşünce sistemidir (Ekiz, 2003, s.6).
Sanat Kültürü: Sanatsal kültür, sanat yapıtlarının yaratılması, korunması, yaygınlaştırılması, algılanması, incelenmesi ve değerlendirilmesi süreçleri içinde olmak üzere, toplumdaki tüm sanatsal yasamı kuşatan kültür alanı olarak tanımlanabilir. Bu kültürde sanatsal değerlerin üretildiği yaratım süreci, sanatçı alılmayıcı arasındaki iletişim sürecinde sanatsal tüketim, bilgi etkinliği olan sanatın araştırılışı, değer-yönlendirici sürecinde sanat eleştirisi ve bütün bu süreçleri kendinde toplayan sanat yapıtı, sanatsal kültüre girer. (Kagan, 1993, s. 494).
7
Tutum: Tutum, bireyi belli insanlar, nesneler ve durumlar karşısında belli davranışlar göstermeye iten öğrenilmiş eğitimdir (Yenice, 2003).
Tutum Ölçeği:Bireylerin belirli bir nesneye, konuya, kişiye vb. yakınlık veya uzaklık düzeyini belirleme amacıyla kullanılan araçlardır (Atılgan, 2009, s. 130).
8
BÖLÜM II
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
2.1. Görsel Sanatlar Eğitiminde Suluboya Resim
Eğitimin her kademesinde, uygulanabilirlik imkanı sağlayan suluboya resim tekniği, görsel sanatlarda önemli resim tekniklerinden birisidir.
2.1.1. Suluboya Resim Tekniği
Resim sanatı, içerisinde bir çok boyama tekniğini barındırmaktadır. Suluboya da bu önemli tekniklerden birisidir. Bu teknik uygulanış biçimleri bakımından diğer tekniklerden oldukça farklıdır. Transparan olan suluboya, uygulandığı zeminde kuruduğunda sadece öz boya olarak kalmaktadır. Yüzeye uygulanması için herhangi bir kimyevi maddeyle buluşması söz konusu değildir. İnceltici malzeme olarak yalnızca su kullanılır. Uygulanışı esnasında hız ve hakimiyet gerektirir. Suluboya zamklı su – toz boya karışımı bir resim malzemesi türüdür (İslimyeli, 2005, s.16). Bizde suluboya üzerine ciddi yazılan hemen hemen hiç yoktur. Bazı sanat kitaplarına sıkıştırılmış olan bilgiler de eksik ve metodsuzdur ( Çağlarca, 1996, s.24).
2.1.2. Suluboya Resim Tekniğinin Tarihçesi
Suluboya, zamklı su – toz boya karışımı bir resim malzemesi türüdür. Bu malzeme çok eski dönemlerinden bu yana kullanılmakla beraber, adına ilk kez İtalyanca’da “acquarella” olarak rastlıyoruz (İslimyeli, 2005, s. 16).
Tarih öncesi mağara resimleri, su – boya karışımıyla oluşturulduğu için bu resimler suluboya resim tekniğinin ilk uygulama örnekleri olarak kabul edilebilir. İspanyol arkeolog Marquis de Sautuola, 1879 yılında Altamira mağarasındaki duvar resmini (bizon resmini)
9
bulmuştur. Bu resmin bulunuşu, bize suluboya resim tekniğinin binlerce yıl önce kullanıldığını göstermektedir. Bilim insanları tarafından, Altamira mağarasında bulunan bizon resmi, Karbon 14 (C14) yöntemiyle incelenmiş ve milattan 16.000 yıl önce tasvir edildiği bilimsel olarak ispatlanmıştır. Bu resimlerin bozulmadan günümüze kadar kalmaları ilginçtir (Çeken, 2005, s.211). Bunların 18.000 yıldır tazeliklerini yitirmeden ayakta kalışı dikkat çekicidir (İslimyeli, 2005, s. 15).
Sonraları ise başka ülke ve bölgelerde de mağara duvarlarına, suluboya resim tekniği kullanılarak yapılmış olan betimlemelere rastlanmıştır. Bunların en ünlülerinden biri Fransa ‘daki Niaux ve Lascaux mağaraları resimleridir. Bu resimler günümüzdeki plastik anlamda kullanılan suluboya resim tekniğiyle birebir örtüşmese de, su ve boya karışımı oldukları için suluboyanın ilk örneklerindendir. Bu yönüyle suluboyanın binlerce yıl ayakta kaldığı görülmektedir. Bu mağara resimleri güneşle temas etmedikleri için bu kadar uzun süre bozulmadan kalmıştır. Günümüzde de suluboyanın tek sakıncalı yanı kağıdının, güneş ışığına maruz kaldığında zamanla sararmasıdır. Güneşle teması aza indirerek bu dezavantajından da korunulabilir.
Tarihte, bir çok ünlü ressam, suluboya resim tekniğiyle yakından ilgilenmiş ve bu tekniği kullanarak eserler ortaya koymuşlardır. Rönesans’a ( 15. ve 16. yüzyıla) doğru gelindiğinde de dönemin sanatçılarının suluboya resim tekniğiyle yakınen ilgilendiği görülmektedir. Giorgio Vasari ünlü yapıtında belirttiği gibi, suluboya Leonardo Da Vinci (1452 – 1519)’yi her zaman etkilemiştir (İslimyeli, 2005, s. 35). Victorio and Albert Museum – London’ da bulunan “ kediler” adlı yapıtında da suluboyaya olan hakimiyeti gözlenebilir. Yine dönemin ünlü ustalarından Albrecht Dürer (1471 – 1528)’in de bu resim türünde uğraşı verdiği görülmektedir. Rönesans’ın bu iki büyük ustasının, suluboya resim tekniğiyle uğraşmış olmaları, bu tekniğin tarihçesi açısından oldukça önemlidir.
İngiltere’de; Dr. Thomas Monro (1759 – 1809), Paul Sanby (1725 – 1809), John Robert Cozens (1752 – 1797), John Varley (1778 – 1842), William Blake (1757 - 1828), Joseph Mallord William Turner (1775 – 1851), Thomas Girtin (1775 – 1802), John Selli Cotman (1782 – 1842), Peter De Wint (1784 – 1849), David Cox ( 1783 – 1859), Crome ( 1768 – 1821) tarihteki ünlü suluboya sanatçılarıdır.
Fransa’da; Henri Matisse (1870 – 1953), Eugene Delacroix (1798 – 1863), Theodore Gericault (1791 – 1824), Paul Cezanne (1839 - 1906) ‘da sanat hayatlarında suluboya resim tekniğiyle de ilgilenmiş önemli sanatçılardır.
10
Almanya’da; Albrecht Dürer (1471 – 1528), Karl Philipp Fehr (1765 -1816 ), Adrian Ludwing Richter (1830 -1884), August Macke (1887 – 1914), Emil Nolde (1867 - 1956)’ da sanat hayatlarının önemli bir kısmında suluboya resim tekniğiyle de ilgilenmiş tarihteki sanatçılardır.
Avusturya’da; Rudalf Von Alt (1812 – 1905), Oskar Kokoshcka (1886 – 1980), Hervert Boeckl ( 1894 – 1966), Güstav Klimpt (1862 – 1918), Herbert Reel (1899 – 1946)’de tarihteki önemli ressamlar olup, suluboya tekniğinde eserler ortaya koymuşlardır.
İtalya’da; Antonio Pisanelle ( 1395 – 1455 ), Maurice Prendergast (1858 – 1924), Fausto Zonaro (1854 – 1929)’da tarihte suluboya resim tekniğinde eserler üretmiş sanatçılardır. Aynı zamanda, Fausto Zonaro, II. Abdülhamit döneminde saray ressamı olarak Osmanlı sarayına hizmet vermiş oryantalist bir ressamdır.
2.1.3. Türk Resminde Suluboya ve Suluboya Sanatçılarımız
Türk resim sanatında suluboya resim tekniğinin ilk örnekleri 1793’den sonra Mühendishane – i Berri Hümayun (Topçu Okulu)’un kurulması ve bu okulda desen derslerinin müfredat programlarında yer almasıyla başlar. İslimyeli’ nin, (2005, s. 86)’da belirttiği gibi, bu yüksekokul III. Selim Dönemi’nde kurulmuş olup, bir bölüm öğretmen Fransa’dan getirilmiştir. Daha sonraları 1834’te Mekteb-i Fünun-u Harbiye (Harp Okulu) kurulmuş, burada desen derslerinin önemi arttırılmıştır. Buradaki desen derslerinin amacı askeri amaçlıdır, ancak; ileri düzeyde desen çizebilenler ise, ressam olarak yetiştirilmişlerdir. Bu kişilerin başında İbrahim Paşa (1817 - 1861), Tevfik Paşa (1919-1866), Hüsnü Yusuf Bey (1817 – 1861) ve Ahmet Emin Bey (1826 – 1891) Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde öğrenim görmüş ilk kuşak ressamlarımızdır. Bunlardan Hüsnü Yusuf Bey ve Ahmet Emin Bey suluboya resim tekniğinde ustaca eserler üretmişlerdir.
Ömürlerini resim sanatına adamış ve Suluboya Resim Tekniği’nde uzun yıllar eserler üretmiş olan sanatçılarımızdan bazılarına da özellikle değinmek gerekir. Şu an aramızda bulunmayan ve sanat tarihine mal olmuş suluboya sanatçılarımızın başında ‘Hoca Ali Rıza Bey, Bahriyeli İsmail Hakkı Bey, Celal Esad Arseven, Mehmet Ali Laga, Şeref Akdik, Ahmet Abidin Elderoğlu, Malik Aksel, Ferit Apa, Nüzhet İslimyeli, Şeref Bigalı, Cemal Güvenç’ gelmektedir. Bu sanatçılar ve kısa özgeçmişleri aşağıdaki gibidir.
11
2.1.3.1. Hoca Ali Rıza Bey ( 1858 – 1930 )
Hoca Ali Rıza Bey’in bir çok suluboya yapıtı bulunmaktadır. Bu suluboya resimlerin temaları; İstanbul, Bursa, Çanakkale, Gebze gibi yerlere ait peyzajlardan oluşmaktadır. Özellikle, İstanbul – Üsküdar çevresi peyzaj resimleriyle tanınmaktadır. Hoca Ali Rıza, ardında bir çok suluboya ressamı da yetiştirerek suluboyaya tarihi açıdan büyük hizmet etmiştir. Resim 1’de sanatçının suluboya resim tekniğiyle oluşturduğu, Burmalı Mescit betimlemesine yer verilmiştir.
Resim 1. Hoca Ali Rıza Bey, Şehzadebaşında Burmalı Mescit.
2.1.3.2. Bahriyeli İsmail Hakkı Bey ( 1863 – 1926 )
Bahriyeli İsmail Hakkı Bey, deniz resimleriyle tanınmaktadır. Denizin köpüklü dalgalarını, koyu gökyüzünü suluboya tekniğini kullanarak ustaca ele almıştır. Mekteb-i Bahriye - i Şahane de öğrenim görmüş bir denizci olan İsmail Hakkı Bey resim derslerine önem verilen bu okulda ayrıca atölye eğitiminden geçmiştir. Resim 2’de sanatçının suluboya resim tekniğiyle oluşturduğu, eserine yer verilmiştir.
12
Resim 2. Bahriyeli İsmail Hakkı Bey, Deniz Müzesi Koleksiyonundan Suluboya.
2.1.3.3. Celal Esad Arseven ( 1875 – 1971 )
Arseven’in suluboya resimleri, sanatsal değerlerinin yanı sıra tarihsel ve belgesel yönleriyle de önemlidir. Öğrencilik yıllarında Hoca Ali Rıza Bey ve Fausto Zonaro’dan suluboya dersleri alır. Birinci dünya savaşı yıllarında Şişli’de Enver Paşa’ya bir atölye kurdurur. Resimleri ağırlıkla peyzaj konulardan oluşmaktadır. Resim 3’de sanatçının suluboya resim tekniğiyle oluşturduğu, Kadıköy’de Bir Köşk Bahçesi betimlemesine yer verilmiştir.
13
2.1.3.4. Mehmet Ali Laga ( 1878 – 1947 )
Suluboya tutkunu olan Mehmet Ali Laga, Çanakkale Savaşları sırasında karargah görevinde de suluboya eserler üretmiştir. Ünlü suluboya sanatçısı Hoca Ali Rıza Bey’in öğrencisi olan Laga izlenimci eserler ortaya koymuş bir sanatçımızdır. Resim 4’te sanatçının suluboya resim tekniğiyle oluşturduğu Çanakkale betimlemesine yer verilmiştir. Resim 4. Mehmet Ali Laga, Çanakkale Karaca Viran Yolu.
2.1.3.5. Şeref Akdik ( 1888 – 1972 )
Akdik, Anadolu’nun farklı kültürel dokularına, suluboya tekniğiyle oluşturduğu resimlerinde yer vermiştir. Çok yönlü bir sanatçıdır, aynı zamanda güçlü bir hattattır.. Resim 5’te sanatçının suluboya resim tekniğiyle oluşturduğu, Erzurum’dan Peyzaj adlı eserine yer verilmiştir.
14
2.1.3.6. Ahmet Abidin Elderoğlu (1901 - 1974)
Suluboyaya farklı bir yorum katan evrensel bir sanatçıdır. Suluboya resmi tıpkı Cezanne gibi coşkuyla ve içtenlikle yapardı. Suluboyanın yerini ve değerini bilir, onun estetik değerini ölçer ve uğraşılarını bu inanç doğrultusunda sürdürürdü ( İslimyeli, 2005, s. 130).
Resim 6. Ahmet Abidin Elderoğlu, Peyzaj.
2.1.3.7. Malik Aksel (1901 – 1987 )
Atatürk’ün isteği üzerine Türkiye'ye çağırılan Amerikalı eğitim bilimci J. Dewey’ in hazırladığı rapor üzerine Resim - İş Eğitimi alanında oluşan boşluğu doldurmak amacıyla "Öğretmen Okulu" mezunları arasında yapılan sınavı kazanarak Avrupa'ya gidecek olan ilk beş kişinin arasında yer alan Malik Aksel, 1928 yılında Almanya'ya gider. Berlin'de Yüksek Öğretmen Okulu'nda "Sanat Pedagojisi" ve "İş Eğitimi" konusunda eğitim görür.
1932 yılında yurda döndüğünde Ankara'da yeni açılan ve daha sonra Gazi Eğitim Enstitüsü'ne dönüşecek olan "Resim Öğretmen Okulu"nda Resim ve Sanat Tarihi
15
öğretmeni olarak göreve başlar. Resim 7’de sanatçının suluboya resim tekniğiyle oluşturduğu bir eserine yer verilmiştir.
Resim 7. Malik Aksel, İsimsiz.
2.1.3.8. Ferit Apa (1909 – 2006 )
Ferit Apa’nın eserleri ağırlıklı olarak figür ve peyzajlardan oluşmaktadır. Bu eserler geç dönem izlenimci anlayış doğrultusunda ortaya konulmuştur. Ülkemizde santsal faaliyetlerini günümüzde de sürdüren Suluboya Ressamları Grubu’nun kurucu üyelerindendir. Resim 8’de sanatçının suluboya resim tekniğiyle oluşturduğu eserine yer verilmiştir.
16 Resim 8. Ferit Apa, Peyzaj.
2.1.3.9. Nüzhet İslimyeli ( 1913 – 2005 )
İslimyeli, ilkokulda ünlü karikatürist ve ressam Cemal Nadir Güler, ortaokul ve lisede ünlü ressamlar Mehmet Ali Laga ve Celal Esat Arseven'in, Harbiye'de ise İbrahim Çallı'nın öğrencisi olur. 1951 yılında Türkiye’de ilk kez düzenlenen karikatür yarışmasında birincilik ödülü alır. 3 ciltlik Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedisi, 2 ciltlik Sanat Terimleri Ansiklopedisi, Türk Resim Sanatından Desenler, Suluboya Resim Sanatı Tarihi gibi eserlerle sanatın edebi yönüne de hizmet etmiştir.
17 2.1.3.10. Şeref Bigalı ( 1925 – 2005 )
Bigalı, eserlerini ağırlıklı olarak yağlıboya ve suluboya teknikleriyle oluşturmuştur. Eğitimci bir sanatçı olan Bigalı, kısa süreli olarak Afyon ve İzmir’de resim öğretmenliklerinde bulunur. Kuruluşu sırasında İzmir Eğitim Enstitüsü Resim- İş Bölümü’ne atanan Bigalı emekliliğine kadar bu kurumda görev yapmıştır ( İslimyeli, 2005, s. 199). Resim 10’da sanatçının suluboya resim tekniğiyle oluşturduğu, Horoz adlı eserine yer verilmiştir.
Resim 10. Şeref Bigalı, Horoz.
2.1.3.11. Cemal Güvenç ( 1925 – 2013)
Suluboyanın en büyük ustalarından olan Malik Aksel ve Müstakiller Grubu'nun kurucu üyelerinden Refik Epikman öğrencisi olarak Gazi Eğitim Enstitüsü Resim Bölümü'nden, 1949'da mezun oldu. Suluboyanın güçlü Peyzaj ressamlarından olan sanatçı
18
1970 ‘de kurulan Suluboya Ressamlar Grubu’nun da kurucu üyelerindendir ( İslimyeli, 2005, s. 201). Doğrudan gözlem yoluyla suluboya eserler üretmiştir. Resim 11’de sanatçının suluboya resim tekniğiyle oluşturduğu, ‘Peribacaları’ adlı eserine yer verilmiştir.
Resim 11. Cemal Güvenç, Peribacaları.
2.2. Resim – İş Eğitimi Anabilim Dalı Lisans Ders İçerikleri
Resim – iş eğitimi anabilim dallarında Temel Tasarım ve Anasanat Atölye (Resim) derslerinde resim tekniklerinin ve tasarım ilke ve elemanlarının öğretimine dair uygulamalar yapılmaktadır. Tasarım ilke ve elemanlarının öğretiminde etkili bir teknik olan suluboya, lisans programlarında bu dersler içerisinde ele alınmaktadır.
2.2.1. Temel Tasarım – I Dersi’nin İçeriği, Amacı ve Hedefleri
Bu derste “Tasarım İlkeleri ve Elemanları” ile ilgili teorik bilgiler verilir. İki ve üç boyutlu uygulama çalışmaları yaptırılır. Bilgilenme ve deneyimin en etkili aracı, uygulamalı görsel bilmedir. Görsel yetiye sahip olmadan, yaratıcı düşünme ve eyleme hiçbir alanda ulaşılamaz.
Gözlem, görüp-bilme, özümseme, görsel düşünme, uygulamalı deneyimlerle yaratıcı kişiliği örgütlemeyi kavratmak amaçlanır. Öğrencinin görsel yolla kendini tanıması
19
ve ifade etmesi yollarını keşfetmesi, görsel algı sürecindeki ve algısal bilginin görünür hale getirilmesindeki tüm güçlerin disipline edilip yaratıcılık örgüsünün disipline edilmesi amaçlanır. Öğrenciyi; yaratıcı ve yapıcı, görsel estetik iletişimi gerçekleştiren ve bireysel özgünlüğü olan birey olarak yetiştirmek hedeflenir. Öğrenciye; görsel biçimlendirmenin anlam-işlev, görüngü değer ve öğelerinin disiplinini, düzenini üretebilecek yetileri, ilgileri kazandırmak, bireyin artistik eğilim, yeti ve yeteneklerini eğitmek, görme ve görsel algıya bağlı deneyim ve birikimlerini denetleyip kullanabilmesini sağlamak hedeflenir. Tekniği, araçları, donatıları ve malzemeyi tanıma, düzenleme ve görüntüye dönüştürmesini sağlamak, gözlem kurgulanımı, seçme, kavrama, anlama, temel karakteri bulma, yalınlaştırma, ayırma-bileşim üretme, düzeltme-tamamlama, çözüp dönüştürme, anlamla bütünleşme, canlandırma ve tasarımlama özelliklerinin geliştirilmesine yönelik uygulamalar yaptırılır.
2.2.2. Temel Tasarım – I Dersi İçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı
1. Hafta: Öğrencilerle tanışma, dersin önem ve kapsamının anlatımı, kullanılacak araç ve materyallerin tanıtılması ve temininin istenmesi.
2. Hafta: Açık- koyu değerlerin, ışık-gölgenin ve formun oluşumundaki önemi. Ton skalası ve skalanın değişik objeler üzerine uygulanması. Nokta, çizgi ve leke öğeleri kullanılarak farklı dokulardan açık koyu ve gri değerlerin oluşturulması.
3. Hafta: Açık- koyu değerlerin ve ışık-gölgenin formun oluşumundaki önemi. Ton skalası ve skalanın değişik objeler üzerine uygulanması. Nokta, çizgi ve leke öğeleri kullanılarak farklı dokulardan açık koyu ve gri değerlerin oluşturulması.
4. Hafta: Çizgi uygulamalarına devam. Ritim nedir? Nokta öğesi ve noktanın anlatım olanakları ve yüzeysel nokta düzenlemeleri uygulaması.
5. Hafta: Nokta etkisi veren doğal veya yapay objelerle kompozisyon çalışması. 6. Hafta: Nokta + Çizgi + Leke (teknik anlatım öğeleri) bir arada kullanılarak birer kompozisyon tasarlanması ve uygulanması.
7. Hafta: Obje etüdü çalışmasında ışık-gölge ve dokunun önemi. Doğal veya yapay bir objenin etüdünün yapılması. Obje etüdünden hareketle grafiksel – resimsel anlatımların tasarlanması. Vize sınavı hakkında bilgi verilmesi.
20
8. Hafta: Ara Sınav. (Dönem içi yapılan çalışmaların ayrı ayrı puanlanarak değerlendirilmesi + bir sınav uygulama çalışmasının yaptırılması).
9. Hafta: Etüdü yapılan obje çalışmasının fotokopi yöntemi ile büyütülerek elde edilen materyalin parçalama yöntemi ele bozularak yeniden bir araya getirip yeni bir kompozisyona dönüştürülmesi.
10. Hafta: Doku Öğesi, önemi, sınıflandırılması. Doku çalışmaları.-Kompozisyon hakkında bilgi verilmesi, etüdü yapılan objenin nokta-çizgi-leke öğelerini kullanarak yorumlayıp, bir kompozisyon yapılması.
11. Hafta: Leke öğesi kullanılarak farklı malzemelerle (çini mürekkebi, matbaa mürekkebi, sulu boya vs.) leke çalışmaları uygulamaları.
12. Hafta: Siyah-beyaz hazır görüntülerden (fotoğraf, dergi vs.) Kadraj lama yöntemi ile kompozisyon seçimleri yaptırılması. Seçilen kompozisyonun kara kalemle büyütülmesi.
13. Hafta: Hazır görüntülerle parçalayarak, bir araya getirilerek (Kolaj) siyah-. Beyaz kompozisyon oluşturulması çalışması.
14. Hafta: Final Sınavı: Yıl içi çalışmaların puanlanması+ bir sınav çalışmasının yaptırarak birlikte değerlendirilmesi.
2.2.3. Temel Tasarım – II Dersi’nin İçeriği, Amacı ve Hedefleri
Temel Tasarım – II dersi, resim – iş eğitimi lisans programlarının ikinci yarıyılında yer alır. Dersin içeriği, amacı ve hedefleri, Temel Tasarım – I dersi ile aynıdır.
2.2.4. Temel Tasarım – II Dersi İçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı 1. Hafta: Birinci dönemin genel değerlendirilmesi ve ikinci dönem hakkında bilgi verilmesi. Dönemiçin gerekli araç ve materyallerin istenmesi. Boyalar ve türleri, kullanım şekilleri, özellikleri Guaj boya, özelliği, kullanım yöntemleri. Guaj boya ile renkli skala uygulaması ve geometrik biçimlerden tasarlanacak kompozisyonun siyah-beyaz uygulanması(formların oluşturulası). Araç ve Materyaller: Guaj boya, fırça, gode, biristol karton.
21
2. Hafta: Renk konusuna giriş. Işık renkleri, Pigment renkleri, Renk duyumu, Ana ve ara renkler, komplementer renkler.
3. Hafta: Renk Kontrastları, renk çemberi ve uygulaması, karşılıklı (yalın) renk kontrastı, renk çemberi uygulaması ve renklerin siyah- beyaz değer karşılıkları.
4. Hafta: Açık koyu kontrastı ve uygulaması.Yüzeyin geometrik veya serbest biçimlerde parçalanarak rengin açık-koyu kontrastı ile formların oluşturulması uygulamasının altı renkle yapılması.
5.Hafta: Sıcak- soğuk renk kontrastı ve uygulaması. Aynı görüntünün sıcak ve soğuk renk armonisini ayrı ayrı oluşturacak şekilde çalışılması.VI. hafta için obje temininin hatırlatılması.
6. Hafta: Renkli etüt çalışması (doğal ve yapay obje).
7. Hafta: 6. hafta çalışmasına devam edilecek. Bitirilen obje etüdünün renkli fotokopi yöntemi ile büyütülerek vize sınavı için hazırlanması istenecek.
8. Hafta: Vize Haftası: (Etüdü yapılan ve fotokopi ile büyütülen çalışmanın bozularak yeniden düzenlenmesi (Parçala-birleştir uygulamasının yapılması).
9. Hafta: Renk Armonisi: Gözleme dayalı somut kompozisyon çalışması ile veya belli bir sanat ürününden (Resim) yararlanarak tek renk- iki renk- üç renk armoni çalışması. (Natürmort resimler üzerine denenmesi).
10. Hafta: 9. hafta çalışmasına devam edilecek.
11. Hafta: Kadrajlama yöntemi ile renkli kompozisyon seçimleri yapılacak. Renkli fotoğraf dergi vs. seçilen kompozisyonlar içinden tercih edilen birinin büyütülmesi çalışmasının yapılması.
12. Hafta: 11. hafta çalışmasına devam edilecek, üç boyutlu tasarım konusunda teorik bilgi verilecek. Çizim yöntemi ve kağıt malzeme ile araştırmaların yaptırılmasına başlanacak.
13. Hafta: 12. hafta konularına devam edilecek.
14. Hafta: 12. hafta çalışmasına devam edilecek, daha önceki çalışmalar gözden geçirilerek eksik çalışmaların tamamlanması. Genel değerlendirme ve final sınavı ile bilgi
22
verilmesi malzeme ve materyallerin istenmesi.İstenecek malzeme ve materyaller:Renkli basılı kağıtlar, kesiciler, yapıştırıcılar.
15. Hafta: Final Sınavı (Kompozisyon ve armoni konuları dikkate alınarak kolaj tekniğinde bir çalışmanın gerçekleştirilmesi.)
2.2.5. Anasanat Atölye Dersi’nin İçeriği, Amacı ve Hedefleri
Bu ders, resim – iş eğitimi anabilim dallarında 2. Sınıf – 1. yarıyılda başlayıp 4. Sınıf – 2. Yarıyıla kadar sırasıyla Anasanat Atölye – I, II, III, IV, V ve VI olarak devam eder.Dersin amacı, resim sanatının temel ilkelerini kavratılıp,öğrencilerin yeni buluş ve düşünsel yaklaşımlarda bulunmaları, bu yaklaşımları yaşama geçirmelerini sağlamaları ve resim sanatının temel kuralları olan,biçimsel ve teknik unsurları öğrencilere çağdaş değerler içinde kavratılmasıdır. Hedefleri ise, öğrencilerin, resmin dilini kavrayıp,kişisel yetilerini ve yaratıcılıklarını geliştirip, öğrendiklerini uygulayabilen, aynı zamanda bildiklerini başkalarına aktarabilen konuma gelebilmek.
2.2.6. Anasanat Atölye - I Dersi İçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı 1. Hafta: Desen nedir ve desenin tarihçesi ele alınacak.
2. Hafta: Modelden desen çizimi(k.kalem) yapılacak.
3. Hafta: Modelden desen çizimi(k.kalem) yapılacak.
4. Hafta: Desen örnekleri incelenecek ve desen çizimi yapılacak. 5. Hafta: Modelden desen çizimi(fırça-mürekkep) yapılacak. 6. Hafta: Modelden desen çizimi(kalın fırça –mürekkep)yapılacak. 7. Hafta: Modelden desen çizimi yapılacak.
8. Hafta: Portre çizimleri(heykel atölyesinden yardım) yapılacak.
9. Hafta: Düzenlemelerden çizimler,koyuluk dereceleri araştırmaları yapılacak. 10. Hafta: Düzenlemelerden çizimler, koyuluk dereceleri araştırmaları (fırça-mürekkep) yapılacak.
23
12. Hafta: Kolaj tekniklerine devam edilip, farklı tekniklerle birlikte denemeler yapılacak.
13. Hafta: Kolaj tekniğine devam edilip, farklı teknikler ve farklı malzemelerle denemeler yapılacak.
2.2.7. Anasanat Atölye - II Dersi İçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı
1. Hafta: Renk bilgisi denemeler ve örnekler yapılacak.
2. Hafta: Renk bilgisi,örnekler ve renkli resimlerden koyuluk derecesi analizi yapılacak.
3. Hafta: Devam edilecek, boyalar ve kimyası incelenecek. 4. Hafta: Natürmort ve kompozisyon bilgisi çalışılacak. 5. Hafta: Boyalar ve özellikleri ele alınacak.
6. Hafta: Devam edilecek.
7. Hafta: Modelden çizimler ve kompozisyon denemeleri yapılacak. 8. Hafta: Farklı sanat akımlarında kompozisyon ilişkileri ve modelden kompozisyon çalışmaları yapılacak.
9. Hafta: Konuya devam edilecek.
10. Hafta: Aynadan yada karşılıklı portre çalışmaları yapılacak. 11. Hafta: Devam edilecek.
12. Hafta: Final için tema seçimi ve bir çalışma yapılacak.
13. Hafta: Renk bilgisi ve iki koyuluk bir renk denemeleri yapılacak.
14. Hafta: Renk bilgisi,bir koyuluk iki renk denemeleri ve yaz çalışmaları için bilgilendirme yapılacak.
24
2.2.8. Anasanat Atölye - III Dersi İçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı
1. Hafta: Modelden desen ve kroki çizimleri yapılacak. 2. Hafta: Modelden desen çizimleri yapılacak.
3. Hafta: Otoportre (heykel atölyesinden yardım alınacak) yapılacak. 4. Hafta: Otoportre (koyuluk dereceleri araştırmaları) yapılacak. 5. Hafta: Renk bilgisi, otoportre (suluboya) yapılacak.
6. Hafta: Atölye içinden serbest kompozisyonlar yapılacak. 7. Hafta: Devam edilecek (kolaj ve karışık teknik).
8. Hafta: Peyzaj(çizimler, krokiler ve leke denemeleri) yapılacak. 9. Hafta: Peyzaj(suluboya-guaj) yapılacak.
10. Hafta: Peyzaj(yağlıboya-kağıt,yağlıboya-tual) yapılacak. 11. Hafta: Konuya devam edilecek.
12. Hafta: Natürmort(çizim, kompozisyon ve koyuluk derecesi araştırmaları) yapılacak.
13. Hafta: Konuya devam edilecek. 14. Hafta: Konuya devam edilecek.
2.2.9. Anasanat Atölye – IV Dersi İçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı
1. Hafta: Desen çizimi(serbest teknik) yapılacak.
2. Hafta: Desen çizimi(uzun çubuk ve uzun fırça) yapılacak.
3. Hafta: Doğadan etütler ve atölyede uygulamalar.(pastel,k.kalem,füzen,suluboya) yapılacak.
4. Hafta: Konuya devam edilecek (kağıt - tuval üzerine karışık teknik). 5. Hafta: Konuya devam edilecek (yağlıboya-tuval).
6. Hafta: Konuya devam edilecek.
25
8. Hafta: Modelden yeni kompozisyonlar oluşturulması, farklı denemeler yapılacak. 9. Hafta: Aynı konudan boyasal ve farklı tekniklerle uygulamalar yapılacak.
10. Hafta: Devam edilecek. 11. Hafta: Devam edilecek.
12. Hafta: Natürmortlar(çizim k.kalem ve çini mürekkebi ile koyuluk derecesi araştırmaları) yapılacak.
13. Hafta: Natürmort renkli uygulamalar yapılacak.
14. Hafta: Devam edilecek (yaz çalışmaları hakkında bilgilendirme).
2.2.10. Anasanat Atölye - V Dersi İçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı
1. Hafta: Derste kullanılacak araç, gereç ve malzeme hakkında bilgilendirme, karakalem desen çalışması yapılacak.
2.Hafta: Boya işlemlerine ve fırça vuruşlarına dayalı non-figüratif deneysel çalışma yaptırılması. Minimalizm sanat akımının değerlendirilmesi
3. Hafta: Resimde öz – biçim ilişkisi değerlendirilmesi. Serbest konulu çalışma. 4.Hafta: Kavramsal Sanat üzerine değerlendirme yapılacak.
5. Hafta: Karışık teknik uygulamaları (kolaj + yağlı boya veya akrilik)yapılacak. 6. Hafta: Önceki hafta çalışmalarına devam edilecek.
7. Hafta: Ara Sınav
8.Hafta: Figüratif resimde ifade sorunu. Yeni Dışavurumculuk Akımının değerlendirilmesi.
9.Hafta: Çağdaş figür resmi ile ilgili değerlendirme yapılacak.
10. Hafta: Resimde öz – biçim ilişkisi, etki, ifade ve üslup sorunlarının tartışılması. Önceki hafta çalışmalarına devam edilecek.
26
12.Hafta: Kişisel ifadenin organizasyonu. Serbest konunun yağlıboya uygulama çalışmaları yapılacak.
13.Hafta: Önceki hafta çalışmalarına devam edilecek.
14. Hafta: Atölye içi ve ödev çalışmalarının topluca değerlendirilmesi yapılacak. 2.2.11. Anasanat Atölye - VI Dersi İçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı
1.Hafta: Derste kullanılacak araç, gereç ve malzeme hakkında bilgilendirme yapılacak.Modelden desen çalışması yapılacak.
2. Hafta: Resimde konu, etki ve ifade sorunu. Figürlü kompozisyon araştırmaları yapılacak.
3. Hafta: Canlı modelden renkli çalışma. Renkli figüratif reprodiksiyon değerlendirmeleri yapılacak.
4. Hafta: Devam edilecek.
5. Hafta: Kişisel ifadenin organizasyonu. Resmin plastik unsurlarının kişisel sentezine ulaşma. Serbest konunun yağlıboya uygulama çalışmaları.
6. Hafta: Devam edilecek. 7. Hafta: Ara sınavı.
8. Hafta: Figüratif resimlerde deformasyon ve stilizasyon konusunu örnekler göstererek değerlendirme. Serbest yağlı boya çalışmaları. Sergi hazırlıkları.
9.Hafta: Serbest yağlı boya çalışmalarına devam. 10. Hafta: Devam edilecek.
11. Hafta: İsteğe göre, serbest teknikte çalışmalar (yağlıboya, kolaj, guaj, suluboya vb.)
12.Hafta: Devam edilecek. 13.Hafta: Devam edilecek.
27 2.3. Tutum
Davranışlar çeşitli ve karmaşık güçlerin etkisi altındadır. Eğitimciler insan davranışlarına etki eden, onunla ilişkisi olan tutum gibi değişkenleri bilmek, anlamak ve ölçmek istemişlerdir (Tavşancıl, 2002, s.1). Tutum bir nesneye ilişkin duygu, düşünce ve davranışlardan oluşmaktadır. Ancak, bu boyutlar birbirinden bağımsız değildir. Karşılıklı olarak birbirini etkiler, birbirinden etkilenir ve çoğu kez aralarında bir tutarlılık bulunur (Aydın, 2000, s. 332; Özgüven, 2004, s. 353).
Tutum, bireyin merak ettiği, ilgi duyduğu şeye içsel bir yönelim gerçekleştirmesidir. Bireyler yalnızca kendisi için psikolojik olarak var olanlara yönelik tutum geliştirirler (Kağıtçıbaşı, 1999, s. 103).Bireyin çevresindeki bir simgeyi, bir nesneyi ya da bir olayı olumlu ya da olumsuz bir şekilde değerleme eğilimidir (İnceoğlu, 1993, s. 13).
Güvenç’e göre tutum, (1976, s.26) “Kişinin sosyal çevresinde ve yaşantılarında yer alan belli olay olgular karşısında, geliştirdiği ve gerçekleştirdiği psikolojik örgütlenmenin kişinin kendi davranışlarını etkileyen bölümüdür.” Bu tanımdan, tutumun doğuştan gelmediği, yaşantı yoluyla kazanıldığı sonucuna varılabilir.
2.3.1. Tutumun Öğeleri
Tutum; bilişsel, duyuşsal ve davranışsal olarak üç farklı boyuta ayrılır. İnceoğlu’nun (1993, s. 15)’te belirttiği gibi “bireyin bir konu ile ilgili bildikleri, o konuya olumlu bakmasını gerektiriyorsa (bilişsel öğe), birey o konuya ilişkin olumludur (duyuşsal öğe). Bunu sözleri ya da davranışları ile gösterir (davranışsal öğe). Bir tutum, bireyin düşünce, duygu ve davranışlarını birbirleriyle uyumlu kılarak etkiler. Bu üç öğe güçlü tutumlarda tam olarak bulunur. Zayıf tutumlarda özellikle davranışsal öğe çok zayıf olabilir (Tavşancıl, 2002, s.78).
2.3.1.1 Bilişsel Öğe
Tutumun bilişsel öğesi inançlarla birlikte ele alındığından, inançlar ile ilgili açıklama yapmakta yarar vardır (Tavşancıl, 2010, s.74). Eren (2001, s.173) inancı“bireylerin kendi dünyalarını bir yönü ile ilgili algıları ve tanımların oluşturduğu sürekli duygular ağıdır” şeklinde tanımlamaktadır. Tavşancıl’ın (2010, s.75)’ te belirttiği
28
gibi bilişse öğe, bir inanç ifadesinin kabul edilmesidir; diğer bir anlatımla, tutum objeleri hakkındaki inançlarımızı içerir.
2.3.1.2. Duyuşsal Öğe
Duyuşsal öğe, bireyin değerler sistemi ile yakından ilgilidir.Tutum objesinin bireyin amaçlarına hizmet edip etmemesi olumlu ya da olumsuz duyguların doğmasına neden olur (Tavşancıl, 2010, s. 75). Tutumların duyuşsal öğesi, bireyin tutuma konu olan olay veya objelere karşı heyecanını içermektedir (Tavşancıl, 2010, s.76).
2.3.1.3. Davranışsal Öğe
Davranışsal öğe, bireyin belli bir uyarıcı grubundaki tutum objesine ilişkin davranış eğilimini yansıtır. Söz konusu davranış eğilimleri sözler ya da diğer hareketlerden gözlenebilir. Bu davranışlar bireyin alışkanlıkları, normları ve söz konusu tutum objesi ile doğrudan ilişkili olmayan tutumların da etkisi altındadır ( Tavşancıl, 2010, s. 77).
2.3.2. Tutumların Ölçülmesi
İnsanlar bazı durumlarda doğruyu, inandıklarını söylemekten kaçınırlar. Bu durum bireyin “subjektif yaşantısı” ile “dışa açık” yaşantısındaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Ancak bireylerin davranımlarının, bireylerin kendilerine özgü tutumlarından kaynaklandığı kanısı çok yaygındır. Tutumların ölçülmesi bu temele dayanmaktadır (Özgüven, 1994: 336).
Tutum ölçme yöntemlerini, Baysal (1981, s.55)’te aşağıdaki gibi gruplandırmıştır; Bireylerin kendi anlatımlarına dayanan ölçümler (ölçekler)
Görünen davranışın gözlemlenmesine dayanan ölçümler
Bireyin kısmen yapılandırılmış bir uyarıcıyı yorumlama şekline göre tutum ölçümü (yansıtmalı yöntemler)
Bireylere verilen bazı objektif iş ya da görevleri yerine getiriş biçiminin gözlenmesine dayanan ölçümler
29 2.3.3. Likert Tipi Tutum Ölçeği
Rensis Likert tarafından geliştirilen Likert (1982) tipi tutum ölçeği, Thurstone ölçekleme tekniğine yöneltilen eleştirileri bir ölçüde karşılayan bir tekniktir. Deneklerin ön plana alındığı ölçekleme yaklaşımının tipik bir örneği olan Likert ölçeğin, tutumları ölçülecek bireylerin farklı tepkide bulunacakları ifadeler yer almaktadır (Tavşancıl, 2010, s. 138). Bir cevaplayıcı, dereceleme toplamları modeline dayalı olarak hazırlanan bir ölçekte bulunan ifadelerin her birine tepkide bulunurken, bu ifadenin kapsamına ilişkin tutumunun derecesini de bildirir (Tavşancıl, 2010, s. 139).
2.3.3.1. Likert Tipi Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi
Anderson (1988, s.427)’de likert tipi tutum ölçeği geliştirilirken izlenilecek olan yolu sekiz basamakta sıralamıştır.
1. Belli bir tutumla ilgili olduğu kabul edilen olumlu ya da olumsuz çok sayıda tutum maddesi (100) civarında yazılmalıdır.
2. Yazılan bütün maddeler bir ön denmemeden geçirilmeli ve değerlendirilmelidir. Bu ön denemede ölçeğin uygulandığı grup (hakemler grubu), ölçeğin düzenlendiği (benzer) gruptan seçilmeli ve her maddeyi olumlu, olumsuz ya da nötr olarak değerlendirmelidir.
3. Bu grubun çoğunluğu tarafından olumlu ya da olumsuz olarak değerlendirmeye tabi tutulamayan maddeler ölçekten çıkarılmalıdır.
4. Bu maddeler çıkarıldıktan sonra kalan maddeler rastgele sıralanmalıdır.
5. Bu şekilde oluşturulan denemelik likert ölçeği, ölçeğin üzerinde geliştirilmesinin amaçlandığı denek grubuna uygulanmalıdır. Anlamlı ve güvenilir sonuçların alınması amacıyla uygulanılan grubun sayısının, maddelerin sayısından birkaç kat (en fazla beş kat) fazla olması gereklidir. 6. Her tutum maddesinden alınan puanla, bütün ölçekten alınan puan arasındaki
ilişki katsayısı hesaplanmalıdır ( madde analizi).
7. Yapılan hesaplamalar sonucunda yani madde analizi sonucunda tüm ölçek puanlarıyla, istatistiksel olarak manidar ilişki olmayan maddeler ölçekten çıkarılmalıdır.
30
BÖLÜM III
YÖNTEM
Bu bölümde; araştırma modeli, araştırmanın evren ve örneklemi, veri toplama araçları ve geliştirilmeleri, verilerin toplanması ve çözümlenmesine ilişkin açıklayıcı bilgiler verilmektedir.
3.1.Araştırmanın Modeli
Bu araştırma, lisans 3. ve 4. sınıfta öğrenimlerine devam eden görsel sanatlar öğretmeni adaylarının, suluboya resim tekniğine yönelik ilgi, bilgi ve önem düzeylerini tespit etmeyi amaçlayan betimsel bir araştırmadır. Araştırmaya ait problemin çözümlenmesi için gerekli veriler, araştırmacı tarafından geliştirilmiş olan ve 28 maddeden oluşan beşli likert ölçek aracılığıyla toplanmıştır. Araştırma, mevcut durumun tespit edilmesine yönelik bir çalışma olduğu için genel tarama modeli kullanılmıştır.
3.2.Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini, Ankara - Gazi Üniversitesi, Denizli – Pamukkale Üniversitesi, Erzurum – Atatürk Üniversitesi, Hatay – Mustafa Kemal Üniversitesi, Konya – Necmettin Erbakan Üniversitesi, Trabzon – Karadeniz Teknik Üniversitesi’ne bağlı Eğitim Fakültelerinin; Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Resim-İş Eğitimi Ana Bilim Dallarında 2013–2014 Eğitim-Öğretim yılında öğrenim gören 3. ve 4. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır.
31
Örneklemini ise, bu üniversitelerde, Resim – iş eğitimi anabilim dallarında öğrenimlerine devam eden ve ölçeğe katılmış olan 303 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının fakültelere göre dağılımı Tablo 1’deki gibidir.
Tablo 1. Nihai Ölçeğe Katılan Öğretmen Adaylarının Eğitim Fakültelerine Göre Dağılımı
Öğrenim Görmekte Oldukları Fakülte Öğrenci Sayısı
Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi 42
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi 56
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi 41 Mustafa Kemal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 50 Necmettin Erbakan Üniversitesi, Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi 74
Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 40
Toplam Öğrenci Sayısı 303
3.3.Verilerin Toplanması
İlk olarak, konu ile ilgili, alana yönelik ayrıntılı kaynak taraması yapılmıştır. Sonrasında ise, ölçek hazırlama çalışmalarına başlanmıştır. Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının suluboya resim tekniğine yönelik görüşlerini belirlemek amaçlı oluşturulan tutum ölçeği,dört aşamada geliştirilmiştir.
Bunlar:
· Ölçek maddeleri belirleme aşaması ve uzman görüşü alma aşaması, · Ön deneme aşaması,
· Geçerlik - güvenirlik aşaması. · Nihai ölçek uygulaması.
32
3.3.1. Ölçek maddeleri belirleme aşaması ve uzman görüşü alma aşaması
Üç uzman görüşü alınarak, ilgili araştırma için beşli likert ölçeğin kullanılmasının uygun olacağına karar verilmiştir. Uzmanlar tarafından ölçekte olumlu, olumsuz maddelerin olması ve bu maddelerin yaklaşık sayıda yer alması gerektiği belirtilmiştir. Yine uzmanlarca, ölçmede hata payını aza indirgemek için birbirinin sağlaması olacak maddelerin eklenmesi vurgulanmıştır. Bu öneriler dikkate alınarak ölçek maddeleri ilk halini almıştır.
İlgili maddeler ‘Hiç Katılmıyorum, Katılmıyorum, Kısmen Katılıyorum, Katılıyorum, Tamamen Katılıyorum’ şeklinde derecelendirilmiştir. 50 maddeden oluşan bu ilk deneme ölçeğindeki 10 maddenin uzmanlar tarafından çıkarılması uygun görülmüştür.
3.3.2. Ön deneme aşaması
40 madde kalan ön deneme ölçeği, 2012 – 2013 yılında öğrenim görmekte olan rastgele seçilmiş lisans 3. ve 4. sınıfta öğrenimleri devam eden toplam 120 öğrenciye uygulanarak pilot uygulaması yapılmıştır. Uygulama esnasında, ölçeğe gönülsüz katılan, gelişigüzel yanıtlamalar yapan öğrenciler gözlenmiş, bu öğrencilere ait ölçekler değerlendirmeye alınmamıştır. Bu pilot uygulamayı oluşturan deneme ölçeğinin tamamlanma süresinin 15 - 18 dakika olduğu gözlenmiştir.
Ölçme ve değerlendirme uzmanının yaptığı istatistiksel değerlendirme sonucunda bu uygulamadaki 12 madde de ölçekten çıkartılmıştır. Nihai ölçeğe 28 madde olarak karar kılınmıştır. Ayrıca ölçeğin uygulayıcılar tarafından yaklaşık olarak 13 dakika içerisinde tamamlandığı ve anlaşılır olduğu gözlenmiştir.
3.3.3. Geçerlik – güvenirlik aşaması
Uzman görüşleriyle ölçeğin kapsam geçerliliği; pilot uygulama sonucunda yapılan faktör analizleri ile yapı geçerliliği netlik kazanmıştır.
Araştırmada “Suluboya Resim Tekniğine Yönelik Tutum Ölçeği” nin faktör yapısını belirlemek amacıyla açımlayıcı faktör analizi (AFA) kullanılmıştır. AFA çok sayıda değişkenden (maddeden) bu değişkenlerin birlikte açıklayabildikleri az sayıda
