TÜRK
TAR ~
H
KURUMU
BELGELER
TÜRK TARIH BELGELERI DERGISI
Cilt: XXX
2009
Say~:34
MENEMENC~OGULLARI ~LE ~LG~L~~ AR~~V BELGELERI II
YILMAZ KURT*
Menemencio~ullan Tarsus ve Karaisah tarafinda XVIII. yüzy~lda ortaya ç~kan ve XIX. yüzy~lda bütün Çukurova'da etkili olan Türkmen kökenli bir a`yân ailesidir.
"Menemencio~ullan ~le Ilgili Ar~iv Belgeleri I" isimli makalemizde Istanbul'da Ba~bakanl~k Osmanl~~ Ar~ivi'nde Hatt-~~ Hümâye~n Tasnifi'nde (HAT) bulunan Menemencio~ullan ile ilgili 77 belgeyi yay~nlam~~~ ve bu belgelerle ilgili de~erlendirme ve tespitlerde bulunmu~tuki. Bu makalemizde yine ayn~~ ar~ivde Cevdet Dahiliye, Adliye, Darbhâne, Zabtiye, Maliye; A.MKT ve A.DVN gibi de~i~ik 7 tasnifte yer alan Menemencio~ullan ile ilgili 36 belgeyi yay~nlayacak ve bunlar hakk~nda aç~klay~c~~ bilgiler vermeye çal~~aca~~z.
Belgelerin yay~nlanmas~~ s~ras~nda, her tasnif kendi içerisinde tarih s~ras~na göre numaraland~nlarak okuyucuya sunulmu~tur. I~lem görmü~~ belgelerde i~lem s~ras~~ gözetilmeye çal~~~lm~~~ ve belge üzerindeki buyuruldu ve kay~tlar italik ve
kal~n
olarak gösterilmi~tir. Belgelerin de~erlendirilmesinde ise tasnife bak~lmaks~z~n belgeler kronolojik s~raya konularak kendi içerisinde konu bütünlü~ü te~kil edecek ~ekilde de~erlendirilmeye çal~~~lm~~t~r.Belgelerden ço~u Menemencio~ullan'ndan (Hac~) Habib Bey2, (Hac~) Nabi Bey ve karde~i Menemencio~ullan Tanhi3 isimli yazma eserin sahibi Ahmed Bey'le ilgilidir4. M~s~rl~~
* A.Ü. Dil ve Tarih- Co~rafya Fakültesi Tarih Bölümü, 06100 S~hhiye/ Ankara. Elmek: yi1mazkurt2002(d~ahoo.com; kurthumanity.ankara.edu.tr
Y~lmaz Kurt, "Menemencio~ullan ~le Ilgili Ar~iv Belgeleri I", Belgeler, XXI/25 (2001), Türk Tarih Kurumu Yay., s.85- 187. Menemencio~ullan ile ilgili aç~klay~c~~ bilgi ve kaynakça ad~~ geçen bu makalede verilmi~tir.
2 Menemencio~ullan a`yân ailesinin ferdleri hacca gittikten sonra (Hac~) s~fat~yla an~lmaya ba~lad~ldarmdan
isimlerinin ba~~ndaki (Hac~) s~fat~~ El-hâcc anlam~nda kullan~lm~~t~r.
3 Menenzencio~ullan Tarihi isimli elyazmas~~ eser, ailenin son boybeyi Menemencio~lu Ahmed Bey tarafindan Dersim (Tunceli) Kaymakam~~ olan o~lu Mehmed Tevfik Bey'e yazd~rt~lm~~~ ve 4 Rebi`ii'l-evvel 1278 (9 Eylül
~brahim Pa~a'n~n Adana'y~~ i~gali dönemi (1832- 1840) ile ilgili oldukça çok belge bulunmaktad~r. Bu belgelerden bir k~sm~~ Menemencio~ullan ile ilgili olmas~na ra~men bu belge serisini ayr~~ bir say~da yay~nlamak istedi~imizden buraya almad~k. Bir iki belge do~rudan do~ruya Menemencio~ullan ile ilgili olmad~~~~ halde bölgede ya~ayan a~iretlerin iskâm bak~m~ndan önemli görülerek buraya al~nm~~t~r.
Menemencio~ullan ve Çukurova'daki a~iretlerin durumlar~~ ile ilgili de~erlendirdi~imiz belgeler içerisinde en eski tarihlisi 19 Muharrem 1183/ 25 May~s 1769 tarihlidir. Bu belge Anamur taraflar~ndan kaçarak Tarsus a`yanlanndan Toro~lu'nun yan~nda yerle~en Karatekeli cemâati ile ilgilidir A~iret halk~~ vergilerden kurtulmak için ze'âmet ve timann~~ b~rak~p kaçt~~~nda a~iret kavgalar~n~n yaratt~~~~ çeki~me içerisinde her zaman kap~lanacak bir yer buluyorlard~. Tarsus'ta Toro~lu; Kozan'da Kozano~lu; Payas'ta Küçükalio~lu bu ~ekildeki kaçak reayan~n s~~~nd~klar~~ kap~lard~. Timar ve ze'âmet sahipleri zaman zaman ~ikayet dilekçeleri vererek bu ki~ileri tekrar eski yerlerine getirtmeye çal~~maktay65.
~kinci belgemiz 17 Rebi`ii'l-ahir 1192 / 14 May~s 1778 tarihli olup ayn~~ konudaki 3 ayn belgeden birincisidir. Adana'daki görevini bitirerek Istanbul'a dönen Kap~c~ba~~~ ~smail A~a'mn tahririnde Menemenci, Secrili6 , Akçakoyunlu, Cerid, Tacirli ve Karalar a~iretleri ~ikayet edilmekte ve bunlar~n "silâhke~~ süvârilikten ihrâc" edilerek vergiye ba~lanmalan teklif edilmekteydi. Defterdânn görü~ü de bu konar-göçer a~iretlerin bulunduklar~~ mahalden "hâne ve zaman i`tibar olunmaks~z~n" kald~nlarak kad~lar ve zabitleri arac~l~~~yla eski yerlerine ve a~iretleri aras~na nald ve iskan ettirilmeleri gerekti~i yolundayd~7.
Menemenci a~ireti boybeylerinden Boz Osman Bey 1190 /1776 tarihinde Adana valisi bulunan Çelik Mehmed Pa~a taraf~ndan ?dam edilince Çukurova'mn ünlü halk ~airi Dadalo~lu O'nun hakk~nda bir ~iir yazm~~t~s. Boz Osman'~n ölümü üzerine Menemencio~ullan
Tanhi'nin yazan Ahmed Bey'in babas~~ II. Ahmed Bey Menemenci a~ireti boybeyili~ine
getirilmi~ti (1776). Bir süre sonra Karaisal~~ halk~~ Ebulhadio~ullan'n~n zulmünden kurtulmak için II. Ahmed Bey'i yard~ma ça~~rd~lar. Ahmed Bey bu ça~r~ya uyarak gelip Kevabih köyünün kar~~s~nda Eskiköy'e yerle~ti. Ahmed Bey, Ni~de valisinin gönderdi~i askerlerin sald~ns~m atlat~nca bu i~te sorumlu buldu~u ~~hlar (~eyler) ve Bereketli köylerini cezaland~rd~.
1861) tarihinde tamamlanm~~t~. Bundan sonra Menemencio~ullan Tarihi olarak lusalulacak olan bu eser için Blcz.: Menemencio~lu Ahmed Bey, Menemencio~ullan Tarihi, Haz~rlayan: Y~lmaz Kurt, Akça~~ Yay., Ankara 1997; Y~lmaz Kurt, "Menemencio~ullan Tarihi", Sülemi~, I/4 (1996), Kadirli E~itim ve Kültür Vakf~~ Dergisi, s. 11- 12. 4 Ahmed Bey'in büyük dedesi ve babas~n~n ismi de Ahmed oldu~undan kan~dd~~~~ önlemek için babas~m II.Ahmed Bey, kendisini III. Ahmed Bey olarak adland~nlaca~~z.
5 C. Dahiliye 5579, 19 Muharrem 1183/ 25 May~s 1769 tarihli tarihli mahzar.
6 Belgede Secrili ~eklinde yaz~lm~~sa da Menemencio~ullan ile çat~~an a~iretlerden Bahrili a~ireti olabilir. 7 S~ra no: 4, C. Dahiliye 16909- A; S~ra no: 2, C.Dahiliye 16909-B, 25 Rebi`ii'l-âhir 1192/ 22 May~s 1778 tarihli Defterdâr takriri; S~ra no: 3, C. Dahiliye 16909-C, ayn~~ tarihli telhis.
8 Y~lmaz Kurt, "Menemencio~ullan Tarihi", Sülemi~, s. 11; Menemencio~ullan Tarihi, s. 16- 17; C. Zaptiye, 670-D.
MENEMENCIO~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 3 O s~rada Adana a`yân~~ bulunan Karc~~ Mehmed A~a, Ahmed Bey'in bu hareketine Eskiköy'deki yeni kona~~m yakt~rarak cevap verdi. Bundan sonra Menemencio~ullan Çiçeli köyünde konaldar yapt~rarak buras~n~~ bugün Karaisah ad~yla bilinen bir kasaba haline getirdiler9.
Muhtemelen XVII. yüzy~l~n ba~~ndaki Celâli isyanlan s~ras~nda Adana ile Pozant~~ aras~nda bulunan Çamarch kazâsmdaki köylerden be~er-onar hane halk, gördükleri zulüm ve haks~zl~k yüzünden yerlerini-yurtlann~~ terk ederek ba~ka bölgelere yerle~mi~lerdi. XVIII. yüzy~l~n ikinci yansma gelindi~inde bu dönem art~k Rumeli ve Anadolu'da a`yânlann yükseli~~ dönemiydi. Bozok (Yozgat) acyân~~ Çaparzade19 ise III. Selim'in Nizam-~~ Cedid projesine destek sa~layarak büyük güç ve ~öhret kazanm~~t~". Süleyman Bey'in Çukurova'ya kadar etki alan~n~~ geni~letmesinde Canildi Ali Pa~a ile olan mücadeleleri de etkili olmu~tu12. Süleyman Bey, Menemencio~lu Ahmed Bey'in deyimiyle "ol vaktin derebeyi usülünce ikinci padi~ah mesâbesinde" idi13. Bu yüzden devlet Çukurova'daki sorunlar~n çözümünde bu güvenilir ve etkin güçten çok s~k yararlanm~~t~. Nitekim 1784 y~l~nda Çaparzâde Süleyman Bey'e ve di~er ilgililere gönderilen bir hükümde bu insanlar~n eski köylerine geri dönmelerini engellemek isteyenlere firsat verilmemesi istenilmekteydi. Ayn~~ belgenin devam~~ ise Menemencio~ullan'run Bereketli Ma`deni re'âyâs~~ olmalar~~ sebebiyle ma`dene senede 1.000 yük kur~un cevheri ve 500 yük odun ta~~makla yükümlü tutulduklan halde, bu yükümlülüklerini yerine getirmedilderi ile ilgilidir". Bu durumu ö~renen devlet ricâli, anla~maya göre Menemencio~ullan'~nn yükümlülüklerini yerine getirmedi~inde senede 30.000 guru~~ nezre ba~lanm~~~ olduklar~n~~ hat~rlatmaktayd115. Kur~un ve gümü~~ ç~kar~lan Bereketli ma`deni 1802 y~l~nda yine emanet yoluyla i~letilmekteydi ve Menemencio~ullan'mn ma`dene olan yükümlülükleri de ayn~~ ~artlarla devam etmekteydi16. Ma`den re`ayâs~ndan ba~ka yerlere göç edenler "on seneyi tecavüz etmi~~ bile olsa" zamana i`tibar edilmeyerek tekrar ma`dene getirilecelderdi. Ma`den eminli~i görevine ise bu dönemde örneklerini s~kça gördü~ümüz ~ekilde saray mensuplar~ndan bir ki~i, silah~örân-~~ hâssadan Seyyid Ömer ta`yin olunmu~tu. ~stanbul'dan gelen bu görevliler, ço~u zaman bölgede esas gücü elinde bulunduran a~iret reislerinin birer kuklas~~ olmaktayd~lar. A~iret reisleriyle çat~~t~ldannda ise bu görevliler hakk~nda Istanbul'a ~ikayet mahzarlan, gerekirse bizzât ~ikâyetçiler
9 Y~lmaz Kurt, "Menemencio~ullan Tarihi", Sükmi~, s. 12.
10 Baz~~ belgelerde Cabbarzâde ~eklinde yaz~lan Çaparzâdeler, Bozok (Yozgat)'ta ortaya ç~kan ve daha çok
Çapanogullan diye bilinen ünlü a`yân ailesidir.
11 Özcan Mert, XVIII. Ve XIX rüzy~llarda Çapano~ullan, Ankara 1980, s. 51-53.
12 R~za Karagöz, Canikli Ali Pa~a, Ankara 2003, s. 96.
13 Menemenciogullan Tarihi, s. 29.
14 S~ra no: 13, C. Darphane 488, tarihsiz hüküm.
15 S~ra no: 14, C. Darphane 488/3, 22 Receb 1208/ 22 ~ubat 1784 tarihli ferman.
gönderilmekte, görevden almmalan sa~lanmaktayd~. Zaman zaman bölge kad~lan bile bu
organize ~ikaYet belas~ndan kendilerini kurtaram~yorlard~.
4 Kas~m 1791 tarihli telhiste, Eski Mar`a~~ kad~s~~ Numan Pa~azade Seyyid Mehmed Sadullah Efendi'nin Adana'dan geçmekte iken gördü~ü zulüm ve haks~zl~klar dile getirilmekteydi. Bu suçlamalara inan~l~rsa Menemencio~lu17 Ahmed Bey Adana ve Tarsus civannda bulunan köyleri ya~malamakta, Kayseri tarafindan gelen kervanlan soymakta, gelip geçen yolculardan haraç almaktad~r. Hatta kad~~ efendi bile bu yüzden günlerce Adana'da beklemek zorunda kalm~~t~r. Kad~~ efendinin arz~na dayan~larak yap~lan telhiste sadece Ahmed Bey ~ikayet edilmekle kalm~yor, bu i~in Adana mütesellimi Mehmed A~a'ya havale olunmas~~ da öneriliyordu18. Adana kad~s~~ dururken Adana'dan geçmekte olan ma`zül bir kadfmn görevi olmad~~~~ halde bu ~ikayetleri aktarmas~~ ve çözüm için Adana mütesellimi Mehmed A~a'y~~ önermesi, bu ~ikayetlerin bizzat Adana mütesellimi Mehmed A~a tarafindan tezgahland~~~m dü~ündürmektedir.
Yine ayn~~ belge serisinde bulunan tarihsiz ve isimsiz bir belge, "Adana ahalisinden bir kimesnenin takriridir" diye ba~lamaktad~r. Seride bulunan di~er belgeler gibi bunun da tarihi 1206/ 1791 y~l~~ olmal~d~r. ~ddiaya göre Menemencio~lu Ahmed Bey, Karc~~ Mehmed ve arkada~lar~~ Adana'ya bask~n düzenleyerek Naldbü'l-e~raf kaymakam~~ Es-seyyid Hasan Efendi'yi ve halktan 150'den fazla adam~~ öldürmü~ler, pek çok mal ya~malam~~lard~r. Tekfur (Tekir, Akçatekir) yayla~~~ menzilhanesi i~lemez olmu~~ ve Adana-Ankara yolu kapanm~~t~r. Yine iddiaya göre ad~~ geçen bu ki~iler ayr~ca Payas'ta ortaya ç~kan Küçükalio~ullan a`yan ailesine de yard~mdan geri durmamaktad~rlar19. Ismini yazmaktan kaç~nan ve bu ~ikayeti Allah nzas~~ için yapt~~~n~~ söyleyen ki~i, devleti harekete geçirebilecek en hassas noktalar~~ ise birer birer saym~~t~r. Böyle olunca bu ki~ilerin cezaland~r~lmas~~ devlet için namus borcu olmaktayd~.
Menemencio~lu Ahmed Bey'in yakalanmas~~ ve i'dam~~ i~inin Bozok (Yozgat) mütesellimi Çaparzâde Süleyman A~a'ya havale edilmesi dü~ünülmekteydi. Menemenci a~ireti yaz~n Ni~de yak~nlar~ndaki üçkapulu yayla~~na ç~kt~klar~~ için te'dib i~i hemen bu yaz içerisinde yap~lacaksa bu i~in bölgeye yak~n olmas~~ bak~m~ndan Çaparzâde Süleyman Bey arac~l~~~yla yapunlmas~~ uygun olacakt~. K~~a b~ralulacaksa a~iret k~~~n Tarsus yak~nlar~ndaki lu~laldanna indilderinden Adana valisi ~brahim Pa~a ve Tarsus mütesellimi Toro~lu Mustafa A~a'n~n i~birli~iyle yapt~rdmas~~ istenmekteydi
17 Baz~~ belgelerde Menemencio~lu ismi Melemencioglu ~eklinde geçmektedir. Biz belgelerdeki orijinal yaz~m~~
koruduk ancak de~erlendirme k~sm~nda ise yayg~n ~ekli yani Menemencio~lu ifadesini tercih ettik.
18 S~ra no: 25, C. Zaptiye, 670- A, 7 Rebi'ü'-evvel 1206/ 04 Kas~m 1791 tarihli k."'ime özeti. 19 S~ra no: 28, C. Zabtiye 670-E (1791 ?).
28 S~ra no: 26, C. Zaptiye, 670-C, Adana bölgesindeki görevini bitirerek dönen Silah~ör Süleyman A~a'nu~~
sundu~u 13 R.A. 1206 / 10 Kas~m 1791 tarihli takriri. 20.
MENEMENCIO~ULLARI ~LE ILGILI AR~IV BELGELERI II 5 Tarsus taraflanndan gelen Çukadar Hasan'~n takririnde ise Menemencio~lu Ali Bey isimli Menemencio~lu boybeyinin yapt~~~~ e~k~yal~ktan bahsedilmektedir. Menemencio~lu Ali Bey a~iretinden 300 kadar adam~~ ile Tarsus mukata'as~~ köylerine de zarar vermekteydi. Halk bu durumdan ~ikayet edince 100 haneli bir köyü yakm~~lar ve köy halk~ndan 2 ki~iyi de öldürerek köyü ya~malam~~lard~. Yak~lan bu 100 haneli köyün ismini bilemedi~imiz gibi yar~m olan bu belgenin ar~ive nas~l ula~t~~~n~~ da bilemiyoruz 21. San~yoruz yanl~~l~kla Ahmed
Bey yerine Ali Bey denilmi~~ belki de bu yüzden belge yar~m b~rak~lm~~t~r.
1796 y~l~nda Adana valisi Ataullah Pa~a ölünce, devlete olan borcundan 10.000 guru~un Menemenci a~iretinin zimmetinde kald~~~~ görülmü~tü. A~iret bu paray~~ ödemek istemeyince Bozok sanca~~~ mutasarnfi Çaparzâde Süleyman Bey devreye sokulmu~~ ve bu i~~ için özel olarak görevlendirilen Çukadâr Mehmed A~a 5.000 guru~u nakit alm~~~ ve 5.000 guru~una da 91 gün vadeli poliçe (senet) alm~~t~22. Bozok mutasarnfi Süleyman Bey'in, Çukadar Mehmed A~a'mn 5.000 guru~u alamapp eli bo~~ döndü~ünü bildiren arizas~ndan sonra, a~iretten senet al~narak bu i~i çözüme kav~~~turdu~-u anla~~lmaktad~r23. Vergi toplanmas~~ hususunda genel görü~~ a~iretlerin vergi vermek istemedikleri ~eklindedir. Buna ra~men devlet görevlilerinin de a~iretleri soymaya çal~~t~~~~ bir gerçektir. Menemenci a~iretinin de bu 10.000 guru~~ vergi borçlar~n~~ ödemek istemeyi~leri sebepsiz de~ildi. Kilari Mustafa isimli görevli, 1207 / 1792 ve 1208/ 1793 seneleri vergileri toplan~rken kanunsuz olarak 26.300 guru~lann~~ alm~~t~r. Bu alacak davas~nda taraflardan birisi olan Hasanpa~azâdeler'den Ahmed Bey ve iki karde~inin ortakla~a malikane olarak i~lettilderi Cemd'athd-y~~ Törügân-~~ Adana Mukatdas~'ndan
zimmetlerinde kalan 12.777 guru~un tahsili i~i de devrin mu`temed adam~~ Çaparzâde Süleyman Bey'e havale olunmu~tu24. Bu tür ~ikayetleri biraz da bölgenin iki önemli a`yan ailesi olan Menememencio~uflan ile Hasanpa~azâdeler aras~ndaki iktidâr mücadelesi çerçevesinde de~erlendirmek gerekecektir23.
1214/1799 y~l~nda Menemencio~lu II. Ahmed Bey ölmü~26, usül gere~i kap~c~ba~~hk rütbesine sahip oldu~u için bütün muhallefat~na devlet ad~na el konulmu~tu. Daha sonra
21S~ra no: 27, C. Zaptiye, 670-D(1791 ?). Belge yar~m b~rak~ld~~~~ gibi tarih de at~lmam~~hr.
22 S~ra no: 7, C. Dahiliye, 17063- A, 23 ~a`ban 1211 / 23 ~ubat 1797 tarihli Defterdar efendinin takriri. 23 S~ra no: 5, C. Dahiliye 17063- B, 25 Receb 1211 / 24 Ocak 1797 tarihli Cabbarzâde Süleyman Bey'in
arizas~.
24S~ra no: 6, C. Dahiliyye 17063- C, 13 ~a`ban 1211/ 10 ~ubat 1797 tarihli yaz~.
25 Hasanpa~azâdeler konusunda geni~~ bilgi için bkz.: 2006 (5-8 Eylül ), XV. Türk Tarih Kongresi,
"Çukurova'da A`yanl~k Mücadelesi: Hasanpa~azadeler", Türk Tarih Kurumu bas~lmam~~~ tebli~.
26 Ahmed Bey'in Karaisah Camii bahçesindeki mezar ta~~nda ölüm tarihi "Fi sene 12" olarak yazil~d~r. Menemencio~ullan Tarihinde (s. 46) Ahmed Bey'in ölüm tarihi 1214/ 1799 olarak gösterilmektedir. Muhallefatm zabunda acele edilmesi hususundaki emrin tarihi 3 Safer 1215/ 28 Haziran 1800 oldu~una göre o~ul Ahmed Bey taraf~ndan verilen 1214/ 1799 tarihi do~ru bir tarih olmal~d~r. öyle anla~~l~yor ki Ahmed Bey öldürülmeden önce mezar ta~~n~~ haz~rlatm~~, ancak ne zaman ölece~ini tam olarak bilmedi~inden 12'den sonraki iki rakam~~ yazd~rtn~am~~t~. Mezar ta~~nda son iki rakam~n yerinin kaz~nmam~~~ olmas~~ bu ~ekilde yorumlanmakta ve ba~ka
7.500 guru~~ verilmesi ~art~yla miras~n~n çocuklar~na b~rak~lmasma karar verildi. Ancak mevsim a~iretin yayla~a ç~kma vaktine rast geldi~inden bu i~in yayla dönü~üne b~rak~lmas~~ için izin istenildi~inde Istanbul'un tepkisi oldukça sert olmu~tu27. Bu 7.500 guru~un Yeniçerilerin geciken Muharrem mevâcibine yeti~tirilmek üzere bir an önce Istanbul'a ula~t~r~lmas~~ isteniyordu28. Burada kullan~lan "geceyi gündüze katarak ve iki kona~~~ bir ederek" ifadeleri devletin 7.500 guru~a muhtac olacak kadar zorda bulundu~unu gösteren ac~~ bir örnek olarak gösterilebilir.
1814 y~l~nda 1\knemencio~lu Habib Bey hakk~nda idam fermam yay~nlanm~~~ ve mallar~~ müsâdere edilmi~ti. Menemencio~-ullan müsâdereden kurtarmak için develerini daha önceden Bozok ve Kayseri taraflar~nda bulunan tan~d~k Türkmen a~iretleri aras~na göndermi~lerdi28. Bozok ve Kayseri sancaldan mutasarnfi ve Yeniil voyvodas~~ Salih Pa~a bu develerden 43 tanesini (7 katar) buldurarak 11.600 guru~~ bedefle mahkeme arac~l~~~yla saturm~~t~38. Menemencilerin kayb~~ sadece bu develer de olmayacakt~.
Menemencio~lu Habib Bey'in isyan~, s~~~nd~~~~ Milvan kalesinin uzun bir ku~atmadan sonra Vali Mustafa Pa~a tarafindan ele geçirilmesiyle son bulmu~~ ve Milvan kalesi de y~kt~nlm~~t~m. Kale y~kt~nl~nca dizdar ve 17 adet mustahfiz timan aç~kta kalm~~~ oluyordu. Dizdar timanna mutasarnf olan Habib Bey'in timan elinden al~nd~~~~ gibi o~ullann~n uhdesinde bulunan Karaisalu Cemaati Mukata'as~~ gelirlerinin yar~m hissesine de el konulmu~tu. 11 Mart 1817 tarihli yaz~da Habib Bey'in Mehmed Bey ve Ahmed Bey isimli çoculdann~n32 mukka'as~na kan~~lmamas~~ timarlann ise Darphâne tarafindan zapt~~ isteniliyordu33. Asl~nda Adana Valisi Mustafa Pa~a çocuklar~n~n mukka'a hissesinin de Darphaneye al~narak Adana valilerinin emrine verilmesini istemi~~ oldu~u halde" ~stanbul bu derece gaddar davranmam~~, çoculdann~n ma~dur edilmesini do~ru bulmam~~t~.
yerlerde örnelderinin bulundu~u bildirilmektedir. Bu konuda verdi~i bilgiler için Giresun Üniversitesi'nden Say~n Gazanfer Ilter'e te~ekkür ederim.
27 S~ra no: il, C. Adliye 1138-A, Tarsus mütesellimi (Toro~lu) Mustafa ve Adana mütesellimi (Hasanpa~azâde) Ahmed'in mü~terek arzlan.
28 S~ra no: 12, C. Adliye 1138- B, Melemencio~lu muhallera'n zabu için Adana'ya gidip gelmi~~ olan çukadar kaimmakâm~~ Ahmed'in getirdi~i evralun 3 Safer 1215 / 26 Haziran 1800 tarihli hulâsas~d~r.
29 Menemencio~ullan'n~n Milvan kalesine çekilerek Adana valisi Mustafa Pa~a ile çali~malanndan bir-iki gün önce develerini Bozok taraflanna göndererek saklam~~lard~. II. Ahmed Bey'in han~mlanndan Ümmügülsüm Hatun, Bozok a~iretlerinden Abdall~~ a~ireti beyi Kocabeyo~lu'nun k~z~~ oldu~undan ve deve çobanlar~~ da o taraftan Türkmenler olduklar~ndan dolay~~ bu i~~ kolayl~kla yap~labilmi~ti. Bkz.: Menernenciogullan Tarihi, s. 79.
3° S~ra no: 30, C Zaptiye 2304- E, 25 R.A. 1230/ 07 Mart 1815 tarihli Bozok ve Süleymanlu kad~lann~n hücceti.
31 Milvan kalesi bugün de mevcut oldu~undan ve o tarihten sonraki bir zamanda yeniden yap~lmad~~~ndan dolay~~ bu y~k~m emrinin ka~~t üzerinde kald~~~~ ve fiilen gerçekle~medi~i anla~~lmaktad~r. Y.K.
32 S~ra no: 33, C. Maliye, 152- D, 22 Rebi`ii'l-âhir 1232 / 11 Mart 1817 tarihli ferman kayd~. 33 S~ra no: 34, C. Maliye, 152- A2, 26 Cemâziye'l-âhir 1233/ 02 May~s 1818 tarihli yaz~. 34 S~ra no: 35, C. Maliye, 152- B, C, 22 Cernâziyel-âhir 1233/ 28 Nisan 1818 tarihli yaz~.
MENEMENCIO~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 7 1826 y~l~nda yeniçeri oca~~n~n kald~nlmas~yla ba~layan Osmanh- Rus, Osmanl~-Avusturya sava~lan ve Mehmed Ali Pa~a'n~n M~s~r mes'elesi Çukurova'daki devlet otoritesini iyiden iyiye sarsm~~u. Af~ar a~iretiyle Kozan'da bulunan Lek, Hac~lar ve K~nnt~~ Elu-ad~'na tabi a~iretler yaz~n yaylaklara glu~ldannda Sivas ve Kayseri havalisinde bulunan halk~n ekinlerine zarar vermekteydiler. K~~~n Kozan'a döndüklerinde Kozan a~as~~ olan Çad~rc~~ Mehmed ve amcazâdesi Samuro~lu Mehmed ile ittifak ederek Bozdo~an a~ireti ve di~er a~iretlerin hayvanlanm sürmekte ve ekinlerini telef etmekteydiler. Bunlar haldunda Istanbul'a yap~lan ~ikayetlere kar~~l~k verilen cevap "bunlan tepe/emek devlet için küçük bir i~~ ise de durum çok
nazik oldu~undan bu i~i kendi imkânlann~zla yapmaya çal~~~n" türünde idi".
III. Ahmed Bey, Ma`den emininin ~ikayeti üzerine 1826 y~hnda sürgüne gönderildi ve 6- 7 ay kadar Kütahya'da sürgünde kald~. Bu s~rada Yeniçeri oca~~~ kald~nlm~~t~~ ve Kütahya'ya sürgüne gönderilen Yeniçeri subaylanmn arkas~ndan Mani fermanlan gelerek birer iki~er i'dâm edilmekte idiler36. Ahmed Bey'in bu idamlar s~ras~nda ne kadar huzursuz oldu~unu tahmin etmek güç olmasa gerektir.
Ahmed Bey'in Kütahya'ya sürgününde isnad edilen suçlar aras~na Meldan~k? köyü37 yak~n~nda yapt~rd~~~~ metin ve müstahkem kona~~n in~as~nda halk~~ ücretsiz olarak çal~~t~rd~~~~ iddiâlan da eklenmi~ti. Kütahya'ya sürgün emri ç~k~nca Divan çavu~lanndan Mehmed Emin Çavu~~ gözetiminde Kütahya'ya götürüldü. Kütahya kad~s~~ ~ükürzade Es-seyyid Abdullah, Istanbul'a yazd~~~~ 26 Muharrem 1242 /30 A~ustos 1826 tarihli arz~nda Ahmed Bey'in ferman olmaks~z~n bir ad~m bile atamayaca~~n~~ bildirmekteydi38. Ahmed Bey, gerek ~stanbul'daki adam~~ Osman Bey'in, gerekse kendisini koruyan Konya valisi ve di~er zevat~n ~effauyla sürgünden dönünce yerine geçmi~~ bulunan karde~i Hac~~ Nabi Bey'in durumu tehlikeye girmi~ti. Menemenci a~ireti ileri gelenleri Hac~~ Nabi Bey'i ~ikayet ederek de~i~tirilmesini istediler39. Bu çeki~meler s~ras~nda Adana'ya gelen yeni vali mirmirândan Arif Pa~a, Ahmed Bey'e kar~~~ tav~r ald~. Sonunda Ahmed Bey'in Karahisar-~~ Sâhib'e (Afyonkarahisar) sürgün fermam geldi.
Ahmed Bey'in 7 aydan beri Karahisar-~~ Sâhib'de sürgünde bulundu~undan ailesinin peri~an oldu~u ve affin~~ istirhâm eden Dergah-1 ali kapucuba~~lanndan Ismail'in dilekçesi40 35 S~ra no: 19, A. MKT, Dosya no: 75/2; Vesika no: 3, Adana valisine gönderilen 9 Safer 1264 / 16 Ocak 1848 tarihli vesika.
36 Menemenciogullan Tarihi, s. 148.
37 Adana köyleri aras~nda bu isimde bir köye rastlanamam~~ur. Milvan kalesi kast edilmi~~ olabilir. Y.K.
38 S~ra no: 8, C. Dahiliy-ye 11646, 26 Muharrem 1242/ 30 A~ustos 1826 tarihli Kütahya kadis~mn arz~. Ahmed Bey'in yapt~rd~~~~ bu konak bütün dü~manlann~~ luskand~racak kadar büyüktü.1865 y~linda F~rka-i Islahwye geldi~i zaman Adana valisi Ali R~za Pa~a, bir bölük süvari askerini, "Adana'da bu askere iskan olunacak mahall bulunmach. Cenab~n~z~n kona~~nda vüs'ati varm~~. Eyyam-~~ ~itada sakin olsunlar" diyerek Çiçeli'ye Ahmed Bey' in kona~ma göndermi~ti (Menemenciogullan Tarihi, s.339).
39 Menemencio~ullan Tarihi, s. 290-306.
üzerine Adana mütesellimi Arif Pa~a ve Adana kad~s~na gönderilen hükümde Ahmed Bey'in az1 olunarak yerine meclis üyesi Hac~~ Nabi Bey'in mir-i a~iret nasb olundu~undan ve kendisinin süresiz olarak Akka'ya sürgüne gönderildi~inden söz edilerek Ismail'in iste~i geri çevrilmekteydi. Ahmed Bey'in sürgün yerinin Karahisar-~~ Sâhib (Afyonkarahisar) olarak de~i~tinldi~ine dair 1261 y~l~~ ~aban ay~nda (A~ustos 1845) Adana valisi Arif Pa~a ve Adana kad~s~na Emr-i âli gönderilmi~ti". Bu de~i~ikliklerin gerçekle~mesinde kimlerin etkili oldu~u Ahmed Bey tarafindan amlannda uzun uzun anlat~lmaktad~r42.
Menemenci a~ireti boybeyi bulunan Hac~~ Nabi Bey a~ireti halk~ndan normal toplamas~~ gereken vergiler d~~~nda 57.000 guru~~ alm~~~ ve mahkemede, bu paray~~ resmi i~ler için kulland~~~n~~ iddiâ etmi~ti. Mahkeme, harcamalanndan 3.000 guru~u onaylam~~, 54.100 guru~un ödenmesi gerekti~ine karar vermi~ti". Evinde mahbus tutulmakta olan Hac~~ Nabi Bey daha sonra bu paray~~ da ödemi~se de durum Meclis-i Vâlâ-y~~ Ahkâm-~~ Adliye'ye intikâl etmi~ti. Ahmed Bey'in görevden al~narak 4 ay süreyle eyâlet içerisinde uygun bir yere sürgün edilmesi için karar ç~km~~t~". Menemenci a~ireti boybeyi Ahmed Bey bu borcu kabullenmi~~ ve Adana Valisi Süleyman Pa~a zaman~nda bu borcun 6 taksit halinde al~nmas~~ kararla~unlm~~t~45. 19 Eylül 1843 tarihli yaz~da ise Bereketli Ma`clen emini ~smail Bey'in Menemenci a~ireti zimmetinde kalm~~~ olan toplam 54.130 guru~un henüz tahsil edilemedi~i bildirilmektedir46.
Hac~~ Nabi Bey'in yerine, Adana Meclisi üyesi bulunan a~abeyi III. Ahmed Bey, boybeyi olarak atanm~~, ancak Hac~~ Nabi Bey'in eyâlet içerisinde bir yere de~il Akka Kalesi'ne "bilâ-müddet" sürgününe karar verilmi~ti47. Oysa 5 Muharrem 1263 / 24 Aral~k 1846 tarihli
41 S~ra no: 24, A. DVN 40/2, Evâhir-i ~a`bân 1261 (25A~ustos- 4 Eylül 1845). 42 Menemenciogullan Tarihi, s. 290-306.
43 S~ra no: 18, A.MKT, Dosya no: 22, Vesika no: 89/3, Adana valisine gönderilen 26 Cemâziyel-evvel
1262/ 22 May~s 1846 tarihli Meclis-i Vâlâ.
44 S~ra no: 18, A. MKT, Dosya no: 22; Vesika no: 89/3.
45 S~ra no: 16, C. Darphane, 2547 nolu, 19 Safer 1260 / 09 Mart 1844 tarihli belge.
46 S~ra no: 36, C. Maliye, 7711, 24 ~a`Wan 1259 / 19 Eylül 1843 tarihli yaz~. A.MKT 22- 89-2 ( 1261/
1845)'de Hac~~ Nabi Bey 57.000 guru~un hesab~n~~ veremecli~inden 4 ay müddede eyalette münasip bir yerde sürgünü Meclis-i Valâ'da müzakere ve tensip buyurulmu~~ denildi~i halde AMKT. 32, 6 (1261/ 1845)'de Alcka'ya bila müddet nefyi ve a`zâ-y~~ mecfisden büyük biraderinin yerine boybeyi atanmas~~ Meclis-i Vala'da kabul edilerek padi~ah ferman~~ ve sadrazam emri ç~km~~t~r.
Hac~~ Nabi Bey Sadrazama yazd~~~~ tarihsiz bir dilekçede, 21 gün önce Silistre Valisi Mehmed Pa~a ile birlikte Istanbul'a geldi~ini ve bütün e~yas~n~n Bursa'da kalm~~~ oldu~unu kendisine izin verilmesini bu olmad~~~~ taktirde Hac~~ Ali Pa~a yan~na veya memleket tarafina gitmesine izin verilmesini istemekteydi.
47 S~ra no: 17, A. MKT, Dosya no: 32; Vesika no: 6, Adana mutasamfina cevap olarak yaz~lan 1261/ 1845
tarihli yaz~. Menemenciogullan Tarihi'nde (s. 312) Hac~~ Nabi Bey'in sürgüne gönderilmesinin sebebi, Ahmed Bey'in Karahisar-~~ Sâhib'telci sürgün cezas~n~~ bitirip Adana'ya dönmesinden sonra Menemenci a~iretinin ~ikayetleri ve Ahmed Bey'in yeniden boybeyi olarak atanmas~n~~ istemeleriyle ilgili olarak gösterilmektedir. Ahmed Bey, karde~i Hac~~ Nabi Bey'in borcunu 55.000 guru~~ olarak göstermektedir ki bu da belgelerde verilen rakama oldukça yak~nd~r.
MENEMENCIO~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 9 yaz~da Hac~~ Nabi Bey'in 6 ay süreyle K~bns adas~nda Lefko~a'ya sürgün edilmesi için Meclis-i Valâ-y~~ Ahkâm-~~ Adliye'den gelen mazbata üzerine divandan Emr-i âli yay~nland~~~~ bildirilmektedir". Adana Valisi Vezir Hasan Hakk~~ Pa~a'ya" ve Lefko~a nâibine gönderilen 5 Muharrem 1263 tarihli (ayn~~ tarih) bir ba~ka yaz~dan anla~ild~~~na göre Hac~~ Nabi Bey sürgüne gönderilmeden önce kona~~nda tevIdT edilmi~, önce üzerinde bulunan devlet alaca~~~ tahsil edilmi~~ daha sonra da Lefko~a'ya sürgün emri ç~kar~lm~~t~r50.
1848 y~l~nda Adana'da bulunan a~iretlerin iskân~~ ve di~er baz~~ hususlarda Adana Mal Müdürü'nün layihas~na kar~~l~k Adana valisi gönderdi~i yaz~da, henüz Adana'ya varmad~~~n~, Adana'ya vard~~~nda durumla ilgilenilenece~ini belirtmektedir51.
1848 y~l~nda Mara~~ eyaletinde Kozan da~lan dahilinde bulunan alt~n, gümü~~ ve kur~un ma`denlerinin idaresi Kayseri sanca~~na ba~lanm~~~ ve Ma`den müdürlü~üne Farsak a~ireti boybeyi bulunan Yusuf Bey tayin edilmi~ti52.
18 Safer 1268 (11 Aral~k 1851) tarihli emirnâme-i sâmide, Ni~de sanca~~nda bulunan ünlü Üç Kapulu Yayla~~'n~n y~lda 2750 guru~~ tutan yaylak ve k~~lak vergilerinin Menemencio~ullan a~iretinden bu yayla~a ç~kan ki~ilerden de al~nmas~~ ve mültezim Ahmed Bey'e haks~zl~k yap~lmamas~~ istenilmekteydi. Ahmed Bey'in sarrafi Yorg-i de, kefaletten do~an ve 5500 guru~a ula~an alaca~~n~~ ancak bu vergi Ahmed Bey'e ödenirse alabilece~inden bu ma`rüzu yazmak zorunda kalm~~t~53. Belge sarraflann XIX. yüzy~lda devlet adamlan ve devlet i~leriyle nas~l bütünle~tiklerini göstermesi bak~m~ndan ilginçtir.
1865 y~l~nda Dervi~~ Pa~a komutas~ndaki F~rka-i Islâhiyye Çukurova'ya geldi~i zaman54 Menemenci a~iretinin son boybeyi bulunan III. Ahmed Bey'in bölgedeki nüfuzundan çekinerek Istanbul'a sürgün edilmesini uygun bulmu~tu. Ahmed Cevdet Pa~a'ya göre Ahmed Bey, iki defa ça~r~lmas~na ra~men F~rka-i Islâhiyye'ye gelerek ba~l~l~k beyan etmemi~ti55. Adana'ya ça~~nlan Ahmed Bey'in bir daha Karaisall'ya dönmesine izin verilmemi~,
48 S~ra no: 9, C. Dahiliyye 7650/ A, 5 Muharrem 1263/ 24 Aral~k 1846 tarihli Divân'dan Emr-i Ji. Adana Valisi Vezir Hasan Hakk~~ Pa~a'ya ve L,efko~a nâibine gönderilen 5 Muharrem 1263 tarihli (ayn~~ tarih) bir ba~ka yaz~dan anla~~ld~‘g~na göre Hac~~ Nabi Bey sürgüne gönderilmeden önce kona~~nda tevkif edilmi~~ önce üzerinde bulunan devlet alaca~~~ tahsil edilmi~~ daha sonra da Lefko~a'ya sürgün emri ç~kar~lm~~t~r.
48 Bölgede daha çok Kel Hasan Pa~a olarak bilinen Hasan Hakk~~ Pa~a hakk~nda Bkz.: Mehmed Süreyya, Sicill-i °mani, Osmanl~~ Unlüleri, c.II, Yay~na Haz~rlayan Nuri Akbayar, Eski Yaz~dan Aktaran Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakf~~ Yurt Yay~nlar~, ~stanbul 1996, s. 628.
58 S~ra no: 10, C. Dahiliyye 7650/ B, 5 Muharrem 1263/ 24 Aral~k 1846 tarihli Divân'dan Emr-i
51 S~ra no: 21, A. MKT, Dosya no: 13, Vesika no: 26, 24 Cemâziye'l-evvel 1264/ 28 Nisan 1848, Adana valisinin arz~.
52 S~ra no: 20, A. MKT, Dosya no: 9; Vesika no: 11, 15 R.A. 1264 / 20 ~ubat 1248 tarihli yaz~. 53 S~ra no: 22, A.MKT, UM Dosya no: 125, Vesika no: 96/ 1, 04 R.A. 1269/ 16 Aral~k 1862. 54 Ahmed Lutf~, Ahmed Luffi Efendi Tarihi, c. X, Yay. Münir Aktepe, Ankara 1988, s. 136. 55Ahmed Cevdet Pa~a, Tezdkir, C. Il!, Tezkire no: 28, Ankara 1986, s. 190.
Mersin'den gemiye bindirilerek Istanbul'a gönderilmi~ti56. Istanbul'da kendisine ayda 5.000 guru~~ maa~~ ba~lanan Ahmed Bey, Beyo~lu semtinde bir konak alm~~~ ve an~lanm o~lu Mehmed Tevfik Bey'e bu konakta yazd~rm~~t~. Ahmed Bey 1873 y~l~nda ~stanbul'da öldü57.
Bugün Menemencio~ullan soyundan pek çok aile de~i~ik soyadlar~~ ta~~makta ve bunlardan Numan Menemencio~lu, Muvaffak Menemencio~lu gibi önemli devlet görevlerine yükselen ki~iler bulunmaktad~r.
56 Menemencin~ullan Tarihi, s 340- 342.
MENEMENC~O~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 1 1 Belge s~ ra no Belgenin Bulundu~u Katolog ve Belge Numaras~~ Tarihi (Hicri) Tarihi (Miladi) ~~ C.Dahiliye5579 19 Muharrem 1183 25.05.1769 2 C.Dahiliye 16909-B 25. R. 1192 22.05.1778 3 C.Dahiliye 16909-C 25. R. 1192 22.05.1778 4 C.Dahiliye 16909-A 17. R. 1192 14.05.1778 5 C.Dahiliye 17063-B 25 Receb 1211 24.01.1797 6 C.Dahiliye 17063-C 13 ~a`ban 1211 10.02.1797
7 C.Dahiliye 17063-A 23 ~a`bân 1211 23.02.1797
8 C.Dahiliye 11646 26 Muharrem 1242 30.08.1826
9 C.Dahiliye 7650-A 05 Muharrem 1263 24.12.1846
10 C.Dahiliye 7650-B 05 Muharrem 1263 24.12.1846 11 C.Adliye 1138-A (1214?) 01.01.1800 12 C.Adliye 1138-B 03 Safer 1215 26.06.1800 13 C.Darbhane 488 (1784?) 01.01.1784 14 C.Darbhane 488-3 21 Receb 1208 22.02.1784 15 C.Darbhane 3002-1 09 ~a`bân 1217 05.12.1802 16 C.Darbhane 2547 19 Safer 1260 09.03.1844 17 A.MKT D.32.V.6 1261 01.01.1845 18 A.MKT, D.22, V. 89/3 26 C.A. 1262 22.05.1846 19 A.MKT, D.75/2, V.3 09 Safer 1264 16.01.1848 20 A.MKT, D.9, V.11 15 R.A. 1264 20.02.1848 21 A.MKT, D.13, V.26 24 C.A. 1264 28.04.1848 22 A.MKT, D.125, V. 96/1 04 R.A. 1269 16.12.1852 23 A.MKT, D.125, V. 96/2 13 R.A. 1269 25.12.1852 24 A.DVN 40-2 Evâhir-i ~~ 1261 25.08.1845-04.09.1845
25 C.Zabtiye 670-A 07 R.A. 1206 04.11.1791
26 C.Zabtiye 670-C 13 R.A. 1206 10.11.1791 27 C.Zabtiye 670-D (1206) 1791 28 C.Zabtiye 670-E (1206) 1791 29 C.Zabtiye 670-B 12 Ramazan 1206 04.05.1792 30 C. Zabtiye 2304 25 R.A. 1230 07.03.1815 31 C. Maliye 152-C 23 R.A. 1232 10.02.1817 32 C. Maliye 152-Al 09 R. 1232 26.02.1817 33 C. Maliye 152-D 23 R. 1232 11.03.1817 34 C. Maliye 152-A2 26 C. 1232 13.04.1817 35 C. Maliye 152-B 22 C. 1232 28.04.1818 36 C. Maliye 7711 29 ~a`ban 1259 19.09.1843
CEVDET DAH~L~YE
S~ra no : 1
Belge no : C. Dahiliye 5579
Tarih : 19 Muharrem 1183/ 25 May~s 1769
Konu : Anamur'da ze'âmet re'âyâs~n~n Tarsus sanca~~nda Toro~lu'nun yan~na
kaçmalan hakk.
Devletlü inâyetlü merhametlü sultâmm hazretleri sa~~ olsun.
~ç-il sanca~~nda Anamur nâhiyesinde S~nur-~~ Bozyaz~~ nâm karye ve gayriden elli bin iki yüz seksen akça mutasarnf oldu~um ze'âmetim mülhakât~ndan yine nâhiye-i mezbüra tabi' Karatekeli cemâ'atinin defterde mukayyed ra`iyyet ve ra`iyyeti o~lanlanndan elli dört nefer re'âyâ kadimi cemâ'atlerinden kalkub varub civânnda vâlö` Tarsus sanca~~nda vâlu` Toro~lu'nun yan~nda sâkin ve mütemekkin olmalanyla kadimi cemâ'atlerine nakl ü iskân etdirilmek murad eyledü~ümde hilâf-~~ kânün ta'allül ve muhâlefet üzere olmalanyla mercüdur ki kadimi cemâ'atleri derûnuna nal(' ü iskân etdirilmek bâb~nda bâld fermân devletlü inâyetlü sultân~m hazrederinindir.
Bende: Ahmed Sa`id, sipâhi Bende: Feyzullah Çavu~~ Bende: Mutasarnf Hayrullah
Kard~nu budur ki
Sahihdir
Ze'âmet mülhakk~ndan olan cemâ'atin defterde mukayyed ra`iyyet ve ra`iyyeti o~lanlanndan iken kalkub âher kasaba veyâhud karyede sakin olan re'âyâ hâlen oturduklan yerlerde avânz hânesine kayd olunmayub ve sakin olal~~ on sene geçmi~~ de~il ise süba~~lan ma`rifedyle ka1d~nlub kadimi cemâ'atleri derûnuna nakl ü iskân etdirilmek içün kânün üzere ~üd~tuyla bu makûlelere emr-i ~erif yaz~lagelmi~dir.
Fermân devletlü sultân~m hazretlerinindir.
Kf~nün üzere ~erh? buyuruldu.
MENEMENCIO~ULLARI ILE ILGILI AR~IV BELGELERI II 13
S~ra no : 2
Belge no : C. Dahiliye 16909- B
Tarih :25 Rebrül-ahir 1192 / 13 May~s 1778
Konu :Melemenci, Secrili, Akçakoyunlu, ~ambayad~, Cerid, Tacirlü ve Karalar
a~iretlerinin çevreye verdikleri zarar ve silahke~~ süvarilikten ihrac edilmeleri hakk. Defterdar efendi kullarm~n takriridir.
Dergah-1 âli kapucuba~~lar~ndan me'mûriyyet ile Adana'ya gidüb avdet eden ~smail A~a kullarm~n getürdü~ü evr'â'k~n hulasas~nda bundan akdem Adana nizamma me'mûr olan vezir-i mükerrem sa'adetlü Abdi Pa~a hazretlerinin hasbel-iktiza celb eyledi~i e~has-~~
muhtelifenin tecemmü' ve kesretinden na~i medine-i mezbûre civar~nda vaki' sirkat ve
kat'-~~ tank ile me'lûf olan Melemenci ve Secrili58 ve Akça Koyunlu ve ~am Bayad~~ cema'aderiyle Cerid ve Tacirli ve Karalar a~iretleri Yüregir ovas~na nehrin kar~usunda k~rk
elli aded karyeyi harb ve nehb ü gâret eyledikle~i hayvanat ve e~yâ-i sa'ireyi
Mar'a~~ ve Antakiyye havalisinde alenen fürüht etmeleriyle emval-i ma~sübe-i mezki~renin bulundu~u mahallerden ba`de's-sübût istirciad ve ba'd-ez-in zikr olunan cema'at ve a~iretlerin resm-i ra`iyyete kayd ve te'dib ve iskan olunmalariçün vezir-i mü~ârün ileyhin ta`yin olunmas~~ vücûh-~~ ahâlinin niyaz ve matlübu idü~ünü Adana kadlis~~ i'larrunda tahrir ve inha eder. Derkenâra havale olundukda salifti'z-zikr A~ca Koyunlu ve ~am Bayad~~ cema'atleri sa'adetlü dâni's-saldeti'~-~erife a~as~~ hazretlerinin nezaretlerinde olan evkafdan Üsküdar'da vaki' merhûme Atik Valide Sultan Evkafi olan Yeni ~l hâssma tabi' cema'atden oldu~u Harameyn Muhasebesi'nden ve ma~Tü'z-zikr Tâcirlü cemâ'ati fil-as! Rakka mülhakat~ndan iken bundan akdem k~rkbe~~ ta'rihinde ifraz ve bin guru~~ mal ile ~fraz-~~ Zug-kadriyye Mukata'as~tna zamm olunub ve Melemenci cema'ati dahi Yörügan-~~ Adana ve Tarsus Mukata'as~~ mülhakat~ndan idü~ü ve Yörügan-~~ Anadolu ve sâ'ir Eltrad ve Türkmen cema'atleri re'ayalan konar ve göçer göçebe tâ'ifesinden olub bir mahallde avanz hânesine kayd olunur mak~lleden olmamalanyla bu misillü mahall-i âhere müteferrik ve peri~an olan relyas~~ bulunduldan mahallden hâne ve zaman i`tibar ohmmaks~zm ma`rifet-i ~er` ve zabiti ma`rifetiyle kald~nlub makarr-~~ kadimlerine ve as~l cema'at ve a~iretleri derûnuna nakl ve iskan etdirilmek ~ünit~mdan idü~ü Ba~muha'sebe'den derkenâr olunmu~dur. Malüm-~~ devletleri buyuruldukda inhâ ü istid'alan hususunda her ne vechile emr ü ferman-~~ abileri buyurulur ise emr ü fermân devledü sa'adetlü sultamm hazrederininclir.
Sahh.
~zzedü defterclar efendi
Zikr olunan Melemenci ve Cerid ve Tacirlü ve Karalar cemâ'atleri ahâlilerinin keyfiyet-i ~eUvet ü mefsedederi cümlenin ma`himu olan hâlâtdan olma~la i'lâm ü inhâ olundu~u üzere cemâ'at-i merküme ahâlileri silâhke~~ süvârilikden ihrâc ve münâsib mahallere iskân ve zimmetlerinde beUyâ kalan rüsüm-~~ ra`iyyet ve emvâl-i ma~sübe tahsil ve istirdâd bine fimâ ba`d ~eUvet ve mefsedetleri mündefi` olacak vech-i vecih-i hüsn ile taht-~~ zâb~ta-i nizâma rabt eylemek üzere husüs-~~ merkf~ma vezir-i mü~ârün ileyhin me'müriyyetini hâvi divân-~~ hümâyündan mübâ~ir emr-i âli sudürunu telhis eyleyesin deyu buyuruldu.
25 R. (Rebi`ii'l-âhir) sene (11)92 (13 May~s 1778) Telhis
MENEMENC~O~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 15 S~ra no : 3
Belge no : C. Dahiliye 16909- C
Tarih : 25 Rebi`ül-âhir 1192 / 22 May~s 1778
Konu : Melemenci, Secrili, Cerid, Tacirlü ve Karalar a~iretlerinin silahke~~ süvarilikten ihrac edilmeleri hakk.
Arz-~~ bendeleridir ki:
Sâd~r olan fermân-~~ âfileri miicebince i~bu takrir-i çâkeride muharrer Melemenci ve Cerid ve Tacirlü ve Karalar cemâ'atleri ahâlilerinin keyfiyet-i ~ekâvet ve mefsedetleri cümlenin ma`kimu olan hâlâtdan olma~la i'larn ve inhâ olundu~u üzere cemâ'ât-~~ merküme ahâlilerini silâhke~~ süvârilikden ihrâc ve münâsib mahallere iskân ve zimmetlerinde bekâyâ kalan rüsüm-~~ raciyyet ve emval-i ma~sübe tahsil ve istirdâd birle fimâ ba`d ~ekâvet ve mefsedetleri mündefi` olacak vech-i vecih-i hüsn ile taht-~~ zab~ta-i nizâma rabt eylemek üzere husiis-~~ merküma vezir-i mü~ârün ileyhin me'rnüriyyetini hâvi divân-~~ hümâyündan iktizâsma göre emr-i ~erif tahriri bab~nda fermân devletlü sa'âdetlü sultân~m hazretlerinindir.
(~mza)
Sahh
Telhis mûcebince divân-z hiimâyiindan iktizâszna göre emr-i âli tahrir ve
ba~~ muhâsebeye ilm ii haberi i`tâ olunmak buyuruldu.
S~ra no : 4
Belge no : C. Dahiliye 16909-A
Tarih : 17 Rebi`ül-ahir 1192 / 18 Ekim 1796
Konu : Adana valisi Abdi Pa~a'n~n silâhke~~ süvari olarak yararland~~~~ Melemenci, Secrili, Akçakoyunlu ve ~ambayad~~ a~iretlerinin silâhke~~ süvarilikten ç~kanlmas~~ ve resm-i raiyyete idhal edilmesi hakk.
Dergah-1 ali kapucuba~~lanndan me'mûren Adana'ya gidüb avdet eden ~smail A~a kullanmn getürdi~i tahriratdan bir maddenin hulasas~d~r.
Fi 22 CA (Cernaziyel-evvel) sene 1192 ve 20 Z (Zi'l-hicce) sene 1192
Mukaddemâ Adana nizam~na me'mûr olan vezir-i mükerrem Abdi Pa~a hazretlerinin hasbel-iktiza celb eyledi~i e~has-~~ muhtelifenin ta`addileri Adana kurâlanndan on aded karyeyi yekpâre harb ve sükkândan hali etmekle Adana civar~nda vaki` Melemenci ve Secrili ve Akça Koyunlu a~iretleri ve Mahmud Bey üzerinde olan ~am Bayau ve sâ'ir mezkürül-esami evba~-~~ bed-ma`â~lar firsat~~ ganimet add edüb sâ'ir karyeleri harâb ve mecmû' emval ve hayvanlann yekpâre gasb ve cânib-i ~ehirde olan kapulan kü~âd ve hayvanlann ya~ma ve alenen furat ve i~bu sahi meymenet-i~timalde ol havalide zira`at ü harâsetin imkaru kalmayub bunlardan ma`ada ez kadim sirkat ve kat`-~~ tank ile me'lûf olan Cerid ve Tacirli ve Karalar a~iretleri dahi Yüregir ovas~nda nehrin kar~usunda k~rk elli pâre karyeyi yekpâre harb ve umrândan hali ve nehb ü gâret eyledilderi hayvanat ve e~ya-y~~ sa'ireyi Mar`a~~ ve Antakiyye havalilerinde alenen fürüht ve zira`at hâletleri bertaraf ve kaht ü gala müstevli olma~la ahali-i Adana bi-tav`ihim mü~ârün ileyh ma`iyyetine terfikan a~âyir-i mezkûrenin silâhke~~ süvarilikden ihrâc ve mahall-i münâsibde iskân ve resm-i ra`iyyete kayd olunmalan
kâffe-i ibadu'l-llah~n emn ü asayi~lerini mûcib olma~la ma~sübe-i mezkûre
bulundu~u mahallden istirdâd ve ber vech-i muharrer a~âyir-i salifill-beyan te'dib ve iskân olunmalan içün mü~ârün ileyhin ta`yin olunmas~~ cümlenin niyâz ve matlûbu idü~in müvellâ ve kadi-i milma ileyhümâ birer lut‘a ilâmlannda tahrir ederler.
~zzetlü Defterdâr Efendi, ilttizitsuu takririniz ile i'lân~~ eyleyesiz deyu
buyuruldu.
MENEMENGIO~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 17
Iskan ~od ve Hayrnanegân?
Töritgan-~~ Anadolu ve sd'ir Ekrâd ve Türkmen cemd'atleri re`âyâlan konar ve göçer göçebe tâ'ifesinden olub bir mahallde avânz-hdnesine kayd olunur maküleden olrnamalanyla bu mis-illü mahall-i âhere müteferrik ve peri~an olan re'dyds~, bulunduklar~~ mahallden hâne ve zaman i`tibar olunmaks~z~n ma`rifet-i ~er` ve zlibiti ma`rifetiyle kald~nlub makam~~ kadimlerine ve as~l cemd'at ve a~iretleri deranuna nakl ve iskan etdirilmek
fürütundand~r Fermân devletlü indyetlü sultömm hazretlerinindir Fi 20 Z (Zi'l-hicce) sene 1192
(irnzâ))
Cemâ'at-~~ merlat~ne kank~~ mukiita`iit tevâbi`indendir ve kimlerin
uhdelerindedir. Mâliyeden ve Ba~~ Muhâsebe ve Hara~neyn Muhâsebesi'nden
ale'l-infirâcl derkeniir~~
A~ca Koyunlu ve ~am Bayad~~ cema'atleri sa'adetlü Darü's-sa'adeti's-selam A~as~~ -dâme uluvvuhu- nezâretinde olan evkffdan Üsküdar'da vaki' merhürne Atik Valide SuUn EvUffr~dan olan Yeni ~l hâsslanna tabi' olan cema'atdan oldu~u Harameyn Muhâsebesi'nde mukayyeddir. Fermân devletlü suUmm hazretlerinindir.
Fi 8 R. (Rebi`ii'l-ahir) sene 1192 (imza)
MuUta`a-i ifraz-~~ Zu'l-kadriyye ve MukRa`a-i Adana. Mart sene 1190. Der uhde-i Ali A~a ber vech-i maktü` berat dâd.
Fi 5 C. (Cernaziyel-ahir) sene 1190
Gayn ez ifrâzât. Guru~~ 13.385,5
Mal-1 cerna'at-~~ Tacirlü an sene 1145 1.000
14.385,5 Mal-1 perâkende-i livâ-i Ayd~n ve Saruhan. Ifraz ve irsâliyye kayd ~od.
An sene 1190 666,5
13.718,5
Mukka`a-i cerna'atha-i Yörügan-~~ Anadolu, der livâ-i Adana ve Tarsus ve Sis ve Amid ve Urfa Mardin
18 YILMAZ KURT
Be-nam Abdullah Bekir ve Ali Bey veled-i müteveffâ Karslizade Hasan Pa~a ber vech-i malikane. Berât-dâd.
R 5 Z.A. (Zi'l-ka'de) sene 1188.
Mu'accele guru~~ 9.000
Cema'at-~~ Melemenci an sâdât, der livâ-i Adana tabi`-i Mukata`a-i Yörügan-~~ Adana.
Bennak neferen ~iiturân meh'ir A~nân~~ re's
Bennak () 110 17.131 Re`aya 9 019 02.452 Perakende 3 000 00000 Perakende-i Tarsus 3 001 00117 (TOPLAM) 15 130 19.700 Vi sene Kalemiyye 1500 150 1650
Hidasada tahrir olunan cema'atden Tacir(1ü) cerna'ati bin guru~~ mal ile ifraz-~~ Zu'l-kadriyye Mukata'as~'na zamm olundu~u ve Melemenci cema'at~~ dahi Yörügan-~~ Adana ve Tarsus Mukata'as~~ mülhakat~ndan olmak üzere malikane defterlerinde bu vechile mukayyedlerdir. Fermân devledü inayetlü sultan~m hazretlerinindir.
Fi gurre-i Z. (Zi'l-hicce) sene (1)192 (imza)
Tacirlü cema'ati Rakka'dan ifrâz ve bin guru~~ mal ile k~rk be~~ ta'rihinde ifraz-~~ Zu'l-kadriyye Mukata'as~'na zamm ve Melemenci cerna'au dahi Yörügan-~~ Adana ve Tarsus Mukata'as~~ mülhakat~ndan idü~ü malikane derkenan mûcebince Ba~~ Muhasebeide dahi mukayyeddir. Fermân devletlü inayedü sultamm hazretlerinindir.
Vi 13 Z. (Zi'l-hicce) sene 1192 (imza)
MENEMENC~O~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 19
S~ra no :5
Belge no : C. Dahiliye 17063- B
Tarih : 25 Receb 1211/ 24 Ocak 1797
Konu : Adana'da Hasanpa~azâdeler ve Menemencio~ullan zimmetlerinde kalan
devlet alaca~~mn tahsili konusunda Bozok mutasarnfi Çaparzâde Süleyman Bey'in arizas~. Hüve
Devletlü inayetlü atûfetlü re'fetlü vüffirül-kerem efendim sultan= hazretleri
Laz~me-i zimmet-i bendegâne ve râtibe-i uhde-i çakerânem olan istidâme-i eyyam-~~ ömr ü devlet ve ikbal ü iclalleri du`avat~~ te'diye ve tatmim k~l~nd~~~~ zeylinde ma`rûz-~~ bende-i kadimleridir ki:
Adanal~~ Hasan Pa~azâde Ahmed Bey ve kannda~lan Mustafa Bey ve Mehmed Bey'in ber vech-i malikane i~tirâken uhdelerinde olan cema`atha-y~~ Yörügan-~~ Adana ve Tarsus Mukata`as~~ re`ayalann~n zimmetlerinde baki kalan malûmül-mikdar mal-1 bakayâlanmn ve Adana valisi esbak Ata'ullah Pa~a'n~n canib-i midden zabt olunan zimemat~ndan Melemenci a~iretleri zimmetlerinde olan on bin guru~un tahsili bab~nda taraf-~~ bendelerine ve Adana kadisma hitâben sad~r olan evarnir-i ~erife sadr-~~ a‘zam ve bedr-i efham devletlü inayetlü merhamedü veliyyü'n-ni`am efendimiz hazretlerinin çukadarlanndan izzetlü Mehmed A~a mübâ~eretiyle ~eref-riz-i vüd~dunda yan~na mukaddim adam~m kullan terfik ve Adana'ya irsal olunub, Melemenci a~iretinden matlûb buyurulan on bin guru~un be~~ bin guru~u hâh (ü) nâ-hâh tahsil ve mübâ~ir-i mûmâ ileyhe teslim ve Der-aliyye'ye ba's ü tesyir olundu~undan gayri Yörügan-~~ mezkûrenin bakayas~~ dahi (mir)miran-~~ merkümündan madûb eylediklerinde hadâset-i sinnleri takribiyle baka(ya)-y~~ mezkûre cevab~n~~ dahi etmeyüb mübâ~ir-i mûmâ ileyh tehi avdet etmeleriyle hal ü keyfiyyetleri ne vechile oldu~u mübâ~ir-i mûmâ ileyh kullann~n takririnden malüm-~~ inayederi buyurulmak iltimas~~ ariza-i bendegânem terkimine ibticlar kilmm~~chr. ~n ~a'e Allahu ta'ala reside ve manzûr-~~ ayr~-~~ inayetleri buyuruldukda ol bâbda lutf ü kerem devletlü inayetlü ad~fetlü re'fetlü vüf~lrül-kerem efendim sultamm hazrederinindir.
Fi 25 B. (Receb) sene 1211
(Mühür: El-müste`âni'l-llahi himmet Süleyman)
~zzetlii Defterchir Efendi, meblak~~ mezbüru ahz ve mahalline teslim ve iktizâs~m ifâde eyle~neniz fermân buyuruldu.
S~ra no : 6
Belge no : C. Dahiliye 17063- C
Tarih : 13 Satan 1211/ 10 ~ubat 1797
Konu : a. Adana valisi Ata'ullah Pa~a'n~n zimmetinden Menemenci a~iretine
geçmi~~ bulunan 10.000 guru~un tahsili hakk.
b. Hasanpa~azâdeler zimmetinde kalan 46.872 guru~un tahsili hakk.
Adana valisi esbak, müteven Ata'ullah Pa~a'n~n cânib-i miriden zabt olunan zimemat~ndan Melemenci a~ireti zimmetlerinde olan on bin guru~~ sen ki mir-i mûmâ ileyhsin ma`rifetin ve ma`rifet-i ~er`le tamamen ve kâmilen a~iret-i merküme ahâlisinden tahsil ve seri`an Der-sa'adete tesyir ve Hazine-i âmireye teslim olunmak bab~nda sad~r olan emr-i ~erif, sadr-~~ a`zam~m mektûbcusu hulefas~ndan Mehmed Emin -zide mecduhu- ile Adana mahkemesine vas~l olub ancak Adana mütesellimi Ahmed Bey bundan mukaddem mebla~-~~ merkilmun tahsiline ikdâm eyledikde be~~ bin guru~~ on bir gün ve be~~ bin guru~u doksan bir gün va`cle ile mütesellim-i mûmâ ileyhe teslim etmek ~art~yla a~iret-i merküme ihtiyarlanndan bir k~t'a deyn temessükü ahz ve ol vechile tanzim olunmas~~ içün mübâ~ir-i mümâ ileyh a~iret-i mezkûreye yaylaklannda tesâdüf ve mebla~-~~ mezbûru mutâlebe eyledi~inde edâda muhalefet sûretinde olduldan lede'l-ihbar mütesellim-i mûmâ ileyh tekrâren buyuruldu tahrir ve mübâ~ir ta`yin ve irsal eyledikde kezâlik edada muhalefet ve imrar-~~ vakt da`iyyesinde olmalanyla temessük-i mezbûru mütesellim-i mûmâ ileyh Der-aliyye'ye irsal ve tekrar ne vechile irâde-i aliyye ta'alluk eder ise âna göre amel ve hareket edece~ini Adana Udis~~ i'lâm~nda ve mütesellim-i mûmâ ileyh arzuhâlinde tahrir ve inhâ eylemi~ler. Mebla~-~~ mezbûr on bin guru~un be~~ bininin on bir gün ve di~er be~~ bin guru~u dahi doksan bir gün va`de ile a~iret-i merküme ahâlisi mütesellim-i mûmâ ileyhe eclaya ta`ahhüd ve bir k~t'a deyn temessükü i`ta etmi~ler iken hilaf-~~ ta`ahhüd hareketleri zâhir olma~m imdi mebla~-~~ mezbûrun bir akças~~ gerüye kalm~yarak ber mûceb-i temessük tav`an ve kerhen a~iret-i merküme ahâlisinden bi't-tamâm tahsil ve ta`yin olunan mübâ~ir-i merkiima teslimen icâleten Der-sa'adete irsal ve Hazine-i âmireye teslimi husûsuna ihtimâm ve dikkat eylemen fermân olunma~~n fil 1 R.(Rebi`ii'l-ahir) sene 1211 ta'rihinde Dergah-1 mu'allam kapucuba~~lanndan Mirahûr-~~ evvel payesiyle ber vech-i malikane Bozok Sanca~~~ mutasarnf~~ Çaparzâde (Cabbarzade) Mir Süleyman Bey -dâme mecduhu- ve zikr-i ti a~iretin bulunduldan mahallerin kuzât ve nüvvab~na ve bu hustis içün bu dera mübâ~ir ta`yin olunan (bo~) hitâben emr-i ~erif verildi~i...
Halen Adana mütesellimi Hasan Pa~azade Ahmed Bey ile Mehmed Bey ve Mustafa Bey -zide mecduhum-un i~tiraken malikane uhdelerinde olan Cemâ'atha-y~~ Törügân-~~ Adana
Muld~ta'as~rn~n sinin-i güze~te umûrundan ma'a~~ ictas~~ içün zimmetlerinde müctemi` olan
MENEMENC~O~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 2 1 yetmi~~ yedi guru~un tahsili bab~nda halen Bozok sanca~~~ mutasarnfi Çaparzâde Süleyman Bey -dâme mecdühuya ve ta`yin olunan mübâ~ire hitâben sad~r olan evâmir-i ~erife müceblerince i~bu sene-i mübâreke evas~t-~~ Rebi`ül-ahirinde dahi teldd ve isti`cali havi emr-i ~erif verildi~i ve mebla~-~~ merkümdan bu defa mübâ~irine teslimen dört bin guru~~ Der-sa'adete vârid olub ancak mukata`a-i mezbürun iki yüz bir senesinden iki yüz on bir senesine gelince müctemi` olan emvalinden gayr-i ez havalat ve teslimât mümâ ileyhin baki zimmetleri iktizalar~ndan k~rk alt~~ bin sekiz yüz yetmi~~ iki guru~un ber vech-i poliçe varid olan çend bin guru~~ ile bundan akdemce Kilâri Mustafa'n~n iki yüz yedi ve sekiz senelerine mahsüben mukata`a-i merküme re`ayalanndan fuzüli tahsil eyledi~i yirmi alt~~ bin üç yüz guru~un msf~~ olan on üç bin yüz elli guru~~ merküma zimmet kayd olunmu~~ olmakla ol dahi fürû-nihade ve mezk olundukda yirmi dokuz bin yedi yüz on iki guru~~ baki zimmederi iktizâ etmekden na~i mukata`a-i mezbûrun iki yüz on bir senesi mal~n~~ tamamen edâ eylemeleri ~art~yla mebali~-i merküme senevi be~~ bin guru~~ taksite rabt ile tanzim olunmak bab~nda sad~r olan ferman-~~ âli mücebince çend rüz zarf~nda iktizâ eden süreti i`ta olunmu~~ olub emri derdest olma~la henüz kayd olmam~~d~r. Ferman devletlü inayetlü sultan~m hazretlerinindir.
Fi 13 5. (Satan) sene 1211 (~mzâ)
Takrir oluna.
Verilen fermân kayd~~ Ba~~ Muhasebe 'den ve poliçesi zimmet defterlerinden
S~ra no : 7
Belge no : C.Dahiliye 17063-A
Tarih : 23 ~a`ban 1211/ 23 ~ubat 1797
Konu : Menemencio~lu II. Ahmed Bey'in zimmetinde kalan 10.000 guru~un tahsili konusunda Bozok mutasarnfi Çaparzâde Süleyman Bey'in görevlendirildi~i hakk.
Adana Valisi esbak, müteveffâ Ata'ullah Pa~a'n~n cânib-i miriden zabt olunan zimemat~ndan Melemenci a~iretinin zimmetleri olub Adana mütesellimi sab~k Ahmed Bey kullan ma`rifetiyle tahsili fermân olunan on bin guru~un be~~ bin guru~unu on bir gün ve di~er be~~ bin guru~unu dahi doksan bir gün va`de ile a~iret-i merküme edâya ta`ahhüd ve bir lut'a deyn temessükü ha etmi~ler iken ba`dehu mebla~-~~ mezbûr a~iret-i merkümeden mutâlebe edâda muhalefet eyledikleri mukaddemâ ledel-inha mebla~-~~ mezbûr mübâ~ir ma`rifetiyle ber mûceb-i ta`ahhüd a~iret-i merkümeden tamamen tahsil ve irsal olunmak üzere i~bu sene-i mübareke evâ'il-i Rebi`ül-ahirinde halen Bozok Sanca~~~ mutasarnfi Çaparzâde (Cabbarzade) Süleyman Bey kullanna hitaben derkenârda mastûr verilen emr-i ~erife cevâb olarak mir-i mûmâ ileyhin gönderdi~i bir lut`a me'alinde ber minval-i muharrer sad~r olan emr-i ~erit. Çukadaran-~~ hazret-i veliyyü'n-ni`amiden Mehmed kullan müba~eretiyle lede'-vusül ber mûceb-i emr-i Mi a~iret-i merkümeden matlûb olunan mebla~-~~ mezbûr on bin guru~un be~~ bin guru~u tahsil ve mübâ~ir-i merkf~ma teslimen irsal olundu~unu tahrir ve inhâ eder. Mebla~-~~ mezbûr be~~ bin guru~~ poliçe vechile tevârüd etmekle va`desi hulûlünde tahsil ve Hazine-i âmireye teslim olunaca~~~ ma`lürn-~~ devletleri buyuruldukda baki kalan be~~ bin guru~un dahi te'kid ve isti`cali muvafik-~~ irâde-i seniyyeleri ise emr ü fermân devletlü sa'adetlü suUn~m hazretlerinindir.
Sahh
~zzetlii Defterdiir Efendi takririniz miicebince emrini ~sditr etdirdesiz deyu
buyuruldu.
MENEMENCIO~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 23 S~ra no : 8
Belge no : C. Dahiliye 11646
Tarih : 26 Muharrem1242 / 30 A~ustos 1826
Konu : Menemencio~lu III. Ahmed Bey'in konak in~as~~ ve Kütahya'ya sürgünü
Der-i devlet-mekine arz-~~ dâ`i-i kemineleridir ki.
Bereketlü ma`denine merbût Menemenci a~iretinden boybeyilik dâ'iyyesinde olan Menemencio~lu Ahmed nâm ~ah~s a~iret-i merküme ahâlisini bi-gayn hakk~n tecrim ve tekdir ve gün-a-gün ta'addi ve ta`zir misillü hilâf-~~ nzâ harekâta mütecâsir oldu~undan evzâ'-~~ nâ-bercâdan keff-i yeddi husûsu bi'd-defe`ât tenbih olunmu~~ ise de zulm ü ta'addisinde ~srar ve Milvan karyesi kurbunda metin ve müstahkem yapt~rdu~u kona~~= binâ ve in~âs~nda ahâ1i-i merkümeyi bil.-ücret istihdâma ibtidâr eyledi~inden li-ecli't-te'dib Kütahya'ya nefy ü iclâ olunmak bâb~nda ~eref-bah~-~~ sahife-i sudûr olan fermân-~~ celilül-ünvân Divan-~~ hümâyûn çav~~~lar~ndan Mehmed Emin Çavu~~ kullan mübâ~eretiyle merküm Ahmed medine-i mezbûra ledel-vüffid merkt~m kullan medine-i mezbûrede menfiyyen meks ü ikâmet birle devâm-~~ eyyâm-~~ ömr-i devlet-i pâdi~âhi ve bekâ-y~~ hengâm-~~ saltanat-~~ hazret-i ~ehen~âhi du'avât-~~ hayriyyesine müdâvemet ve bilâ-fermân hatve-i vâhide mahall-i âhere azimete ruhsat verilmeyece~i pâye-i serir-i a`lâya arz ve i'lâm olundu. Baki emr-i ruhsat men lehu'l-emr.
Hurrire ve'l-i~rin min Muharremü'l-harâm sene isnâ ve erba`in ve
mi'eteyn ve elf.
El-abdü'd-dâ`i li'd-devleti'l-aliyyeti'l-Osmaniyye.
Sükürzâde Es-Seyyid Abdülvehhab el-müvellâ hilâfetuhu bi-medine-i Kütahiyye.
Mazmânu kayd~~ bâlâs~na ~erh verilmek buyuruldu. Fi 26 M (Muharrem) sene (12)42. (30 A~ustos 1826) Kayd~~
S~ra no : 9
Belge no : C. Dahiliye 7650- A
Tarih : 5 Muharrem 1263/ 24 Aral~k 1846
Konu : Hac~~ Nabi Bey'in 6 ay müddetle K~bns'a sürülmesi hakk. Fi 5 Muharrem sene (12)63
Adana valisi vezire ve Lefko~a na'ibine
Adana eyaleti dahilinde ka'in Menemenci a~ireti boybeyi bulunan Hac~~ Nabi Bey a~iret-i merkümeye tevzi`i laz~m gelen emval-~~ vergü ve sâ'ire üzerine narn-~~ âherle elli yedi bin guru~~ zamm ederek tahsil etmi~~ ve mebla~-~~ mezbûrun istirdad~~ isticl'a olunmu~~ oldu~una mebni mir-i mûmâ ileyh mahallinde ma`rifet-i ~er` ile lede't-terafil` ol mikdâr akça zamm ve ilave eyledi~ini ~krar ba`z~~ husüsâta sarf etmi~~ oldu~unu zikr eylemi§ ise de mebla~-~~ mezb~:~rdan karib-i kabül olan üç bin yüz guru~dan elli üç bin dokuz (yüz) guru~u kendüsiçün
ald~~~~ tebeyyün ederek mebla~-~~ mezbûr ashab~na teslim olunarak mir-i mûmâ
ileyh hânesinde tevkif lolind~~~~ inhâ ü i~'ar lul~nm~~~ olma~la ber mûceb-i kanûnnâme-i hümayi:m mir-i merkiimun alt~~ mâh müddetle K~br~s ceziresine nefy ü takribi bab~nda laz~m gelen emr-i ~erifin ~sclan husûsu Meclis-i Vala-y~~ Ahkam-~~ Adliyye'den bâ-mazbata ifade k~lmm~~~ olma~la ol vechile merkiimun alt~~ mâh müddetle Lefko~a'ya nefy ü takribi bab~nda evâ'il-i ~ehr-i Muharremü'l-haram ta'rihiyle divandan emr-i ah' 1
MENEMENCIO~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 25 S~ra no : 10
Belge no : C. Dahiliye 7650-B
Tarih : 5 Muharrem 1263/ 24 Aral~k 1846 Konu : Hac~~ Nabi Bey'in K~bns'a sürgün edilmesi
Fi 5 Muharrem sene (12)63 Gönderildi.
Hâlen Adana valisi vezir Hasan Hakk~~ Pa~a'ya ve Lefko~a Na'ibine.
Adana eyaleti dahilinde kâ'in Menemenci a~Ireti boybeyi bulunan Hac~~ Nabi Bey'in a~iret-i merküma tevzi`i laz~m emval-i vergü ve sâ'ire üzerine nam-1 aherle elli yedi bin guru~~ zamm ederek tahsil etmi~~ ve mebla~-~~ mezbûrun istirdad~~ istid'a olunmu~~ oldu~una mebni mir-i mûrna ileyh mahallinde ma`rifet-i ~er` ile lede't-terafu` ol mikdâr akça zamm ve ilave eyledi~ini ikrâr ba`z~~ hususâta sarf etmi~~ ise de mebla~-~~ mezbürdan karin-i kabül olan üç
bin yüz guru~dan ma'ada elli üç bin dokuz yüz guru~u kendüsiçün ald~~~~
tebeyyün ve tahakkuk ederek mebla~-~~ mezbürun ashab~na te'diye ve teslim ile mir-i miS~ma ileyhin hânesinde tevkifi bab~nda evâ'il-i ~ehr-i Muharremül-haram ta'rihiyle divândan emr-i 511 1
Rical-i Devlet-i aliyyeden Kocaeli sancag~~ mutasarnfi efendi ve Bolu nâ'ibine Kaymas kaz5s~59 müdiri ~akir nâm kimesne mugâyir-i talimat-1 seniyye bir hânenin hisse-i virgüsüne iki~er guru~~ zamm ü ilave ederek üç bin g-uru~~ ahz eyledi~ini hin-i muhakemede muk~rr ii mu`terif oldu~undan mebla~-~~ mezbûr ashab~na redd ü teslim olunarak merküm müdirlik-i mezki~rdan azl ve ihrâc oldu~u bâ-mazbata inhâ olunarak te~ekkürü havi ahali tarafindan mahzar dahi takdim k~l~nm~~~ oldu~u beyarnyla ifade-i hali mutazamm~n ta`rih-i mezkür ile divandan Emr-i âli 160.
59 Kaymaz (Araman), Kaza (1855), Kocaeli> Hudavendigâr eyâleti. Blcz. Tahir Sezen, Osmanl~~ Ter Adlar~,
Ankara 2006, Devlet Ar~ivleri Genel Müdürlü~ü Yay., s. 301.
II. CEVDET ADLIYE
S~ra no : 11
Belge no : C. Adliye 1138- A Tarih : (1800?)
Konu : Menemencio~lu II. Ahmed Bey'in ölümü üzerine muhallefat~na devletin el koymas~~ hakk.
Devletlü, inayetlü, kudretlü, veliyyfi'n-ni'am, cezilül-himem efendimiz sultamm hazrederi devlet-i ikbal ile sa~~ olsun.
Arzuhâl-i kulland~r ki:
Bundan akdem Melemenci boybeyisi olan Melemencio~lu Ahmed Bey kullan ecel-i mey'ûduyla fevt oldu~una binâ'en terike ve muhallefat~m cemitan cânib-i miriden zabt olunmas~~ bab~nda sad~r olan emr-i âli mübâ~iri Ahmed A~a kullan yediyle vârid? ve vas~l ve mefhûmuna ~tt~la` olundukda emr-i fermânlan üzere cümle ma`rifet ve ma`rifet-i ~er`le müteveffa-y~~ merkamun mevcûdu cüz'i ve külli defter olunub mümzâ ü mahtûm defterini der aliyyeye ib'âs olunmu~~ olunma~la tekrar sad~r olan emr-i âlide bast (ü) beyân olundu~u vechile müteveffâmn emval ü e~yas~~ içün ashab-~~ düyfina teslim ve ~rza ve iskat olundukdan sonra muhallefat~ndan yedi bin guru~unu cânib-i miriye teslim içün müba~irine i`ta ve irsal olunmas~~ ve bakisini eytamma teslim ve terk olunmas~n~~ emr-i fermân buyurulmu~~ olmakla bu esnada eyyam-~~ sayf müsadefet edüb me~tâlanndan azimet ve yaylaklanna rahi olduklar~na binâ'en matlûb-~~ aliyye buyrulan mebla~-~~ mezkûr yedi bin be~~ yüz guru~un tahsili müte'assir olmakla yaylaldanndan mahall-i me~tâlanna duhûl ve vusûllerine kadar melcs ü tevakkuf ve cümle ma`rifet ve ma`rifet-i ~er`le bâ-defter-i mümzâ ü mahtûm tahrir ve müheyyâ mevcûd olan muhallefat~m Adana Kal'as~'na emânet vaz' olunub bi-avnihi ta'ala yaylakdan geldikleriyle husûs-~~ mezkûra rab~ta ve hitâm ve mebla~-~~ mezkûru tahsil ve irsal olunaca~~~ beyâm ve mübâ~ir-i merküm kullann~~ bu vechile i'âde etdirilmekle ma`lûm-~~ inayetleri buyrulmak içün ariza-i ubûdiyyet tahririne mübâderet ve irsal-i pi~gah-~~ devletleri lul~nd~. Bi-mennihi ta'ala vusûl ve i'larn-~~ ~er'iyyeden husfis-~~ mezkfir kariha-i ilm-i alileri buyruldukda ol bâbda ve her halde emr (ü) fermân devletlü, inayedü, mürüvvedü, veliyyü'n-ni`am, mezidül-kerem ve'l-ehemm efendimiz sultan~m hazretlerinindir.
Bende: Mustafa, mütesellim-i Tarsus, halen.
MENEMENCIO~ULLARI ~LE ILGILI AR~~V BELGELERI II 27 S~ra no : 12
Belge no : C. Adliye 1138-B
Tarih : 3 Safer 1215 / 27 May~s 1800
Konu : Menemencio~lu II. Ahmed Bey'in muhallefat~n~n zabt~~
Melemencio~lu muhallefat~~ zabt~na me'mûriyyetle gidüb avdet eden çukadâr ka'immakarn~~ Ahmed kullanmn getürdü~ü evralun hulasas~d~r.
Vi 3 S. (Safer) sene (1)215. (27 May~s 1800)
Kazâ-i mezbûr civar~nda vaki' Karaisâlu topra~~nda badiye-ni~in iken fevt olub kâffe-i muhallefân cânib-i minden zabt olunan Melemencio~lu Ahmed'in muhallefan yedi bin be~~ yüz guru~~ bedel muUbili veresesine in'âm buyurulma~la mebla~-~~ merkürnun seri'an tahsil ve müba~irine teslimen Der-sa'adete irsâli bab~nda sudûr eden emr-i âli e~erçi vas~l olub ancak müteveffa-y~~ merküm badiye-ni~in olmakdan na~i veresesi bu esnâda yaylakda olmak takribiyle mebla~-~~ mezbûrun tahsili müte'assir oldu~undan terike-i merküme ma`rifet-i ~er`le Adana kal'as~na memhûren yaz' olunma~la Eylül duhûlünde verese-i merkümenin yaylakdan avdetlerinde mebla~-~~ merkt~m tahsil ve terike-i mezkûre kendülere redd ve teslim olunaca~~n Adana ve Tarsus mütesellimleri bir lut`a mü~terek arzuhâllerinde ve kazâteyn-i merkümeteyn Udilan birer lat'a i'lâmlannda tahrir ederler.
~zzetlii defterdâr efendi göresiz deyu buyuruldu.
Fi 5 S. (Safer) sene (1)215.
Sen ki mütesellim-i miima ileyhsin, bundan akdemce Adana civânnda vah' Karaisâlu topra~~nda badiye-ni~in iken fevt olub kâffe-i muhallefat~mn cânib-i minden zabtma irâde-i aliyye ta'alluk eden Melemencio~lu Ahmed'in muhallefan senin tahrirat~nda ve Adana ve Tarsus Udilanmn i'lâm~~ ve ahâlisinin mahzarlannda vaki' olan istid'âmza mübteni bi'l-cümle ashab-~~ düyûnu ~rza ve iskât eylemeleri ~art~yla yedi bin be~~ yüz guru~~ bedel ile veresesine terk ve mebla~-~~ mezbûr sudûr-~~ emr-i ~erif tarihinden çend rûz sonraca devlet-i mü~irül-erkan-~~ mülükâneden ihrac~~ musammem olan kapu kullan bir lust Muharrem mevâcibine tertib ve tahsisen Der-sa'adet'e irsal ve Hazine-i âmireye teslimi fermân olunmu~~ iken mebla~-~~ mezbûrun ~imdiye de~in vünkl etmemesi müsta~rebâtdan ve adem ve te'hirine bir vechile saii oldu~u zâhir olan hâlâtdan oldu~u ve mebla~-~~ mezbür mevâcib mürettebat~ndan olub ~imdiye de~in müba~irine teslimen yola ihrâc olmam~~~ ise vusûl-i emr-i ~erifde tahsili ve ihrâc-~~ mevâcibden mukaddem Der-sa'adete eri~clirilmesi senden matlûb-~~ mülükâne idü~ü malûmum olmak içün mahsûsen ve isti`calen i~bu emr-i ~erif ~sdar ve (bo~) ile irsal olunmu~dur. ~mdi vusûlünde mebla~-~~ mezbûr ~imdiye de~in müba~irine teslimen yola ihrâc
olmam~~~ ise ifâte-i dikkat ile mevacib-i mezkürun kesrini mücib halâta ba`is ve badi olaca~~~ ve adem-i ihtimâm~n sebebiyle mes'ül ve mu'ateb olmaman husüslann~~ tefekkür ve mülâhaza ederek meimül olan gayret ve hamiyyeti ibrâz ile derhal tahsil ve müba~irine teslimen ihrâc-~~ mevacibden mukaddem bu tarafa eri~dirilme~e kemâl-i acele ve ~itab eyleyesin ve sen ki mübâ~ir-i merkürnsun mebla~-~~ mezbür bu ana de~in ahz ü istihsal ve yola ç~kmam~~~ ise61 vusül-i emr-i ~erifde tamamen ve kâmilen mütesellim-i mümâ. ileyhe ma`rifeti ve mücib-i ~er` ve mücib-i emr-i ~erifimle tahsil ve bil-istishab geceyi gündüze katarak ve iki kona~~~ bir ederek ihrâc-~~ mevacibden mukaddem Der-sa'adete isal ve hazine-i âmireye teslime mezid-i sa'y ü gayret ve imrar-~~ vakt ile mes`ül ve mu'ateb olunmakdan tevakki ü mübâ`adet62 eyleyesin ve siz ki kadilar-~~ müma ileyhimsiz sizin dahi emr-i ~erifle amel ve hareket ve hilafindan be-gayet teha~i ü mücânebet eyleyesiz, deri fi 13 M. (Muharrem) sene bin iki yüz on be~~ (1215) tarihinde dergah-1 mu'allam kapucuba~~lanndan Adana mütesellimi mir Ahmed -dâme mecduhu-ya ve Adana ve Tarsus kadilanna zikri ti husüsa me'müriyyet ile ihrâc olmak tenbil~~ olan rikab-~~ hümâyün ka'immakam~~ h~dmetkarlar~ndan Ahmed -zide kadruhu-ya hitâben emr-i ~erif verildi~i mukayyeddir. Ferman devletlü inayetlü sultan~m hazretlerinindir.
Fi 6 S. (Safer) sene 1215. El-hakir, et-tevki`i
Alâ eyyi hâlin tahsili içün ta 'yin müzekkereleri tahrir k~hnel~. Verilen fermân kaychchr.
61 Metinde fazladan kef ve elif yaz~lm~~t~r. 62 mübâ'adet: birbirinden uzakla~ma.
MENEMENCIO~ULLARI ILE ILGILI AR~IV BELGELERI II 29
III. CEVDET DARBHANE
S~ra no : 13
Belge no : C. Darbhâne 488
Tarih : (Yok) (1780-1790 ?)
Konu : Çamard~~ kazas~ndan ba~ka yerlere sürgün edilen halk~n tekrar yerlerine
döndürülmesinin sa~lanmas~~ hakk.
Dergah-1'ali kapucuba~~lar~ndan miral~iir-~~ evvel payesiyle ber vech-i malikane Bozok sanca~~" ~~ mutasarr~f~~ Çaparzâde Mir Süleyman -dâme mecduhu-ya ve Bereketlü Ma`cleni
emin' i Arabzâde Süleyman -zide mecduhu-ya ve Çamard~~ kazas~~ kuralan ahalilerinin
bulunduldan mahallerin kuzât ve nüvvab ve a`yan ve voyvoda ve vücûh-~~ ahafilerine hüküm ki:
iftiharül-ümera-i vel-ekabir müstecrni`u cemi`i'l-me`ali vel-mefahir darbhâne-i
âmirem naz~n olan Yusuf -dâme uluvvuhu-nun takdim eyledi~i takriri mefh~lmunda Berekedü Ma`cleni merbûtat~nda~~~ olan Çamard~~ kazas~~ karyeleri ahafilerinden bundan akdem ba`z~~ mezalim ve ta'addiyata mebni her bir karyeden be~er onar hâne .her mahalle nald ü iskan etmeleriyle ~imdi kadimi karyelerine madûb olundukda sakin olduklar~~ mahaller ahalileri on seneyi tecavüz etmi~dir bahanesiyle me'va-y~~ kadimlerine nakl ü iskândan men' etmeleriyle i'âneten lil-ma`clen zaman i`tibar olunmayarak kadimi karyelerine nald ü iskanlanna müsa'ade-i aliyyem erzân buyurulmas~~ Çamard~~ kdis~n~n bir k~t'a i'lâm~nda tahrir olunmu~~ olma~la i~bu müteferrik hânelerin kadimi karyelerine nakilleri ahafilerinin ~ürût-~~ serbestiyyetine duhül ile asayi~~ ü emn-i istirahaderini mûcib ve ma`clen-i mezbûra dahi medar-~~ takviyyet ve i'ânet birle ne~v ü nemas~m müstevcib olaca~~~ bedidar olma~la marrül-beyan Çamard~~ kazas~~ kuralan hânelerinden müteferrik olan haneler ahalileri bulunduklar~~ mahallerden l~antin ~üd~tuna adem-i ri`ayet bine zaman i`tibar olunmayarak kadimi karyelerine iva ü iskan etdirilmek içün emr-i ~erifim sudûrunu tahrir ü inhâ etmekle
mûcebince amel olunmak fermarum olma~m hâsseten i~bu emr-i ~sdar ve (bo~)
ile irsal olunmu~dur. imdi vusülünde siz ki kapucuba~~~ ve ma`den-i mezkûr emini ve kuzât ve nüvvab-~~ m~lma ileyhim ve ayan ve voyvoda ve vücûh-~~ ahalisiz, balada bast ü beyan olundu~u üzere zikr olunan Çamard~~ kazas~~ kuralan hânelerinden müteferrik olan haneler ahalileri bulunduklar~~ mahallerden zaman i`tibar olunmayarak kadimi karyelerine iva ü iskan etdirilmek sizlerden madûb olmakla vürûd-~~ emr-i ~erifimde bila-tevakkuf kura-i mezkûre ahalilerini bulunduklar~~ mahallerden zaman i`tibar olunmayarak kald~rub as~l karyeleri derûnuna iva ü iskan etdirme~e takayyüd ü ihtimam ve mugayiri hareket eden olur ise men' ü def ve mütenebbih olmayanlar~n haklar~ndan gelinmek içün isim ve resimleriyle arz ü i'lâma mübâderet eylemeniz bab~nda ferman-~ 'ali~arum sad~r olmu~dur.
Dergah-1 ak kapucuba~~lanndan mir-ahûr-~~ evvel payesiyle ber vech-i malikane Bozok sanca~~~ mutasarnfi Çaparzâde Mir Süleyman -dâme mecdühu-ya ve Bereketlü ma'cleni
emini Arabzâde Seyyid Süleyman -zide mecdühu-ya. iftiharül-ümera vel-ekabir,
müstecmi`u vel-mefahir bi'l-fi'l Darbhâne-i âmirem naz~n olan Yusuf -dâme
mecdühu-nun takdim eyledi~-i takriri mefhûmunda Berekedü ma`denine senevi bin haml cevher ve be~yüz haml hatab nakl etmek ~art~yla eyâlet-i Adana'da vaki' Menemenci a~ireti ma`den-i mezbûra rabt olunma~la bu bâbda sad~r olan emr-i ali~amm cânib-i Darbhâne-i âmiremden ta`yin olunan mübâ~ir ma`rifetiyle Adana ve Tarsus mütesellimleri taraflanna lede'l-vusû1 mir-i a~iret-i mezkûr olan Ahmed Bey'e bi'd-defa'at taraflar~ndan adamlar irsal birle emr-i ~erifimin infâ.z~na ikdâm olundukda mir-i mezbûr ve aveneleri taraflar~ndan adem-i ita'at-~~ emr-i ~erifime mücâseret ve ile'l-an ~ekûvet ve tu~yâna mübâderet üzere olduldan a~ikar olma~la a~iret-i mezkûrun ma`den-i merkama senevi nakli me~rût olan saliffi'z-zikr cevher ve hatab ahmâlini nakilde rehâvet ve betâ'etleri zâhir olur ise carlib-i miriye otuz bin guru~~ nezri mukaddemâ kabül etmi~~ olduklar~~ kuyikIdan müstebân olmakla bu def`a ita'at-~~ emr-i ak eylemedilderi ecilden nezr-i mezkûr kendülerden tamamen tahsil ve iktizâ eden te'dibâtlanmn icras~na mübâderet olunmas~~ Adana ve Tarsus ve Çamard~~ kûdflanmn i'lâmlan ve Tarsus mütesellimi ve ma`den emini mûmâ ileyhin kû'imeleri
mefhûmundan müstefad olma~la merküm avenelerinin bu vechile hilaf-~~ emr-i ak
hareketleri sâ'ire dahi sirâyet birle ma`den-i mezbûn~n ta`tilini mûcib bir hâlet olmakdan na~i bunlar~n ~ürût-~~ mezkûre üzere ma`den-i merkûme h~dmetinde k~yam eylemeleri beher hal akdemden idü~ü bedidar olma~~n~.
(devam~~ yok)
MENEMENCIOGULLARI ~LE ILGILI AR~IV BELGELERI II 3 1 S~ra no : 14
Belge no : C. Darbhâne 488-3
Tarih : 21 Receb 1208 / 22 ~ubat 1784
Konu : Menemenci a~iretinin Bereketli ma`deni re`ayas~~ olmas~~ ve 30.000 guru~~ nezre ba~lanmalan hakk.
A~iret-i mezkûrun ma`den-i merküma merbütiyyetleri bab~nda bundan akdem sad~r olan emr-i ali~amm mikebince a~iret-i mezbûr ahalileri ~ürût-~~ mezkiire üzere bu defa dahi maden-i mezbûr h~dmetinden nükûllerinde ~srar eylemeleri laz~m gelür ise mukaddemâ olan ta`ahhüdleri mûcebince otuz bin guru~~ nezr kendülerden tamamen tahsil ve iktiza eden te'dibât-~~ lay~kalanmn icras~na mübâderet ve mir-i a~iretlerinin cezas~~ tertib olunaca~~~ beyamyla a~iret-i mezkûru mukaddemâ fermâmm oldu~u vechile ma`den-i mezkûra rabt ve iktizâ eden ta`ahhüd senedleri Der aliyyeme irsal olunmak üzere emr-i ~erifim suffirunu tahrir ü inhâ etme~le mûcebince amel olunmak fermân~m olma~~n hâssaten i~bu emr-i celilül-ünvân~m ~sdar ve (bo~) ile irsal olunmu~dur. ~mdi v~~sülünde siz ki kapucuba~~~ ve i mezbûr emini mûma ileyhürnas~z a~iret-i mezbûreyi ~ürût-~~ mezhire üzere ma`den-i merküme h~dmetma`den-inden luyam eylemelerma`den-ine sarf-~~ nakdma`den-ine kudret ve e~er ma`den-ma`den-i mezbûr h~dmetinden nüküllerinde ~srar eylemeleri laz~m gelür ise mukaddemâ olan ta`ahhüdleri mûcebince otuz bin guru~~ nezr kendülerden tamamen tahsil ve iktizâ eden te'dibât-~~ Lay:kalan= icras~na mübâderet ve mir-i a~iretlerinin cezas~~ tertib olunaca~~~ beyarnyla
a~iret-mezldiru mukaddemâ ve bu defa fermâmm oldu~u vechile ma`den-i mezk~ara rabt ve iktizâ eden ta`ahhüd senedlerini Der aliyyeme irsal ü isile bezl-i muhassal eylemeniz bab~nda ferman-~~ ali~amm sad~r olmu~dur.
Fi 21 B. (Receb) sene 1208. (22 ~ubat 1784). Muhâsebeden yaz~lm~~d~r.
