KOAH’LI HASTALARDA GASTROÖZAFAG‹AL REFLÜ
HASTALI⁄I SIKLI⁄ININ S‹NT‹GRAF‹ ‹LE
DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹
THE EVALUATION OF THE FREQUENCY OF GASTROESOPHAGEAL
REFLUX DISEASE BY SCINTIGRAPHY IN PATIENTS WITH COPD
Ercan Ç‹L 1 Ifl›l KARASU 1 Ayfle ÖZSÖZ 1 Engin ÖZB‹LEK 2
Hakan KOPARAL 2 Ahmet Emin ERBAYCU 1
‹zmir Dr Suat Seren Gö¤üs Hastal›klar› ve Cerrahisi E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, ‹zmir
1Gö¤üs Hastal›klar› Klini¤i, 2Nükleer T›p Bölümü
Anahtar sözcükler: Kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤›, Gastroözafagial reflü hastal›¤›,
Gastroözafagial reflü sintigrafisi
Key words: Chronic obstructive pulmonary disease, Gastroesophageal reflux disease,
Gastroesophageal reflux scintigraphy
SUMMARY
Gastroesophageal reflux (GER) disease is a concomitant disease that affect the clinical situation and symptomatology in chronic obstructive pulmonary disease (COPD). In this study it was aimed to reveal the frequency of GER disease using GER scintigraphy and mark the relation with respiratory functions.
In COPD group, there were patients with COPD, acute exacerbation and respiratory failure, where control group contained patients having symptoms related GER without any chronic respiratory diseases. Symptoms, results of spirometry and GER scintigraphy were assessed.
There were 85 patients in COPD group and 27 in control group. FEV1 was lower (28.6%) in COPD patients those with symptoms related with GER. Scintigraphy was positive in 4.7% of COPD patients while there was no positive result in control group.
ÖZET
Gastroözafagial reflü (GÖR) hastal›¤› kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› (KOAH) klini¤ini ve semptomatolojiyi etkileyen bir efl zamanl› hasta-l›kt›r. Bu çal›flmada KOAH’l› hastalarda GÖR hastal›¤› s›kl›¤›n› GÖR sintigrafisi ile araflt›rmak ve solunum fonksiyonlar› ile iliflkisini ortaya koymak amaçlanm›flt›r.
Çal›flma grubuna KOAH, akut alevlenme ve solu-num yetmezli¤i bulunan hastalar, kontrol grubu-na kronik solunumsal hastal›¤› olmayan, GÖR ile uyumlu semptomlar› olan hastalar al›nd›. Hasta-lar›n semptomlar›, spirometri ve gastroözafagial reflü sintigrafisi sonuçlar› kaydedildi.
Çal›flma grubuna 85, kontrol grubuna 27 hasta al›nd›. Gastroözafagial reflü ile iliflkili semptomu olan KOAH’l› hastalarda FEV1 de¤erleri (%28.6) daha düflük idi. Sintigrafi KOAH grubunda %4.7 hastada pozitif iken, kontrol grubunda pozitiflik saptanmad›.
ve solunum fonksiyonlar› ile iliflkisini ortaya koymak amaçlanm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM Hasta seçimi
Çal›flmaya bir Gö¤üs Hastal›klar› Klini¤i’ne KOAH, akut alevlenme ve solunum yetmez-li¤i tan›lar›yla yat›r›lan 85 hasta al›nd›. Bronkodilatör sonras› solunum fonksiyon testleri normal bulunan hastalar, efl zamanl› kanser, akalazya, striktür gibi bilinen bir özo-fagus hastal›¤›, aktif peptik ülser, Zollinger-Ellison Sendromu, skleroderma, alkol al›flkan-l›¤›, diabetes mellitusu olan hastalar, son bir hafta içinde proton pompa inhibitörü, H2 reseptör blokeri veya prokinetik ilaç kullan›m öyküsü olan hastalar çal›flma d›fl› b›rak›ld›. Hastalara klinikte yatt›klar› süre içinde intra-venöz / per oral antibiyotik, nebülizatör ile k›sa etkili beta2-mimetik, kortikosteroid, intra-venöz kortikosteroid ve oksijen inhalasyonu tedavisi uyguland›.
Kontrol grubu
Gö¤üs Hastal›klar› Poliklini¤i’ne baflvuran, kronik solunumsal hastal›¤› olmayan, GÖR ile uyumlu semptomlar› olan ve çal›flma grubu ile benzer demografik özelliklere sahip 27 hasta kontrol grubuna al›nd›.
Çal›flmaya al›nan KOAH’l› ve kontrol grubun-daki olgular, gastroözafagial reflü semptom-lar› (retrosternal yanma, regürjitasyon, disfaji, kronik öksürük) aç›s›ndan sorguland›. Tüm olgulardan çal›flmaya kat›lmalar› için yaz›l› onay al›nd›.
KOAH’l› hastalara klinik ve arteriyel kan gaz› bulgular› stabil hale geldikten sonra ZAN100 The prevalance of GER diagnosed with GER scintigraphy is not higher in COPD plus acute exacerbation and respiratory failure than those having GER symptoms. Gastroesophageal reflux is not a risk factor in patients with COPD with acute exacerbation and respiratory failure. KOAH akut alevlenmesi ve solu num yetmezli¤inde
GÖR sintigrafisi ile ortaya konulan GÖR prevalans› GÖR semptomlar› olan hastalara göre daha fazla de¤ildir. Gastroözafagial reflü, akut alevlenme ve solunum yetmezli¤i tablosundaki KOAH’l› hastalarda bir risk faktörü olarak bulunmam›flt›r.
G‹R‹fi
Kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› (KOAH) tam olarak geri dönüflümlü olmayan hava ak›m› s›n›rlamas› ile karakterize bir hastal›kt›r. Hava ak›m› s›n›rlanmas› genellikle ilerleyicidir ve zararl› partiküllere, gazlara karfl› akci¤erlerde geliflen anormal inflamatuar yan›tla iliflkili-dir. KOAH yaln›zca hava yollar›nda de¤il sistemik bir inflamasyona neden olmaktad›r. Geliflen doku hipoksisi ve sistemik inflamatuar mediatörler nedeniyle baflta kalp ve damar sistemi olmak üzere çeflitli yap›sal ve ifllevsel bozukluklar meydana getirmektedir (1-3). Gastroözafagial reflü (GÖR) hastal›¤› mide içeri¤inin özofagusa patolojik derecede kaç-mas› sonucunda meydana gelen klinik belir-tileri ve/veya özofagusta oluflan histolojik de¤ifliklikleri ifade etmektedir. Mide içeri¤inin özofagusa reflü olmas›na engel olan baraj›n en önemli unsuru alt özofagus sfinkteridir (4,5). Mide asit sekresyonu ile GÖR aras›nda iliflki vard›r. Gastroözafagial reflü hastal›¤›n›n bronfliyal ast›m d›fl›nda kronik bronflit, kronik obstruktif akci¤er hastal›¤› ve bronfliektazi gibi akci¤er hastal›klar›n›n geliflmesinde rolü olabilir (4).
Gastroözafagial reflü hastal›¤› tan›s›nda alt›n standart olarak kullan›labilecek bir test yoktur. Gastroözafagial reflü hastal›¤› tan›s›nda en çok kullan›lan ve en yararl› olan testler özofagus ve midenin radyolojik incelemesi, endoskopi, biyopsi (histoloji) ve 24 saatlik intraözofajiyal pHmetri’dir. Güvenilir bir yön-tem olan ambulatuvar intraözofajial pHmetri yönteminin duyarl›l›¤› %88’dir (4,6-8). Bu çal›flmada KOAH’l› hastalarda GÖR hasta-l›¤› s› khasta-l›¤›n› GÖR sintigrafisi ile araflt›rmak
fiekil 2. KOAH’l› hastalar ve kontrol grubunda
sintigrafi sonuçlar›.
Tablo 1. KOAH’l› Hastalar›n Genel Özellikleri.
Parametre Ortalama
Yafl (y›l) 65±10.2
KOAH Süresi (y›l) 10.32±6.7
Sigara ‹çimi (paket y›l›) 42.82 ± 24.7
FEV1 (%) 33.01±12.2
GÖR Semptomlar›
(+) 59 (%69.4)
(-) 26 (%30.6)
KOAH: Kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› FEV1: Birinci saniye zorlu ekspiratuvar volüm GÖR: Gastroözafagial reflü.
USB Beter Flow Bilg isayar uyumlu spirometre sistemiyle solunum fonksiyon testi yap›ld› ve GOLD kriterlerine (1) göre evrelendi.
Gastroözafagial reflü sintigrafisi
Tüm olgular GÖR sintigrafisi ile de¤erlendi-rildi. Gastroözafagial reflü sintigrafisi için en az 4 saat açl›k sonras›, laboratuvarda süt ile Tc-99m sülfür kolloid bir arada haz›rland› ve oral yolla verildi. Takiben 30 dakika süre ile al›nan dinamik görüntüler incelendi. Akti-vitenin mideden özofagusa kaç›fl› ve patolo-jik sintigrafik bulgu de¤erlendirildi.
‹statistiksel analiz
SPSS for Windows paket program› kullan›l-arak yap›ld›. p de¤erinin 0.05’den küçük olmas› anlaml› olarak kabul edildi. Tan›mla-y›c› istatistiklerin yan›nda gruplar›n karfl›lafl-t›r›lmas›nda Fisher's Exact Test, Chi-Square Tests yöntemleri kullan›ld›.
Çal›flma için hastane etik kurul onay› al›n-m›flt›r.
BULGULAR
Çal›flma grubuna 85, kontrol grubuna 27 hasta al›nd›. Kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› gru-bunda hastalar›n genel özellikleri Tablo 1’de belirtildi.
Gastroözafagial reflu ile ilgili semptomlar sorguland›¤›nda 59 (%69.4) hastada semp-tom var idi, 26 (%30.6) hastada yok idi. 52 (%61.2) hastada retrosternal yanma, 24 (%28.2) hastada disfaji, 38 (%44.7) hastada regürjitasyon, 57 (%67.1) hastada kronik öksürük tan›mland›. Semptomu olan hasta-larda FEV1 de¤erleri (%28.6), semptomu olmayanlara göre (%43.1) daha düflük idi, ancak fark anlaml› de¤il idi (p=0,154) (fiekil 1). FEV1/FVC de¤erleri %47.7 ve %55.3 olarak hesapland› (p=0,308).
Hastalar›n 4 (%4.7)’ünde sintigrafi pozitif olarak bulundu. Pozitiflik saptanan 4
hasta-fiekil 1. KOAH’l› hastalarda GÖR semptom varl›¤›yla
FEV1 de¤erleri aras›ndaki iliflki.
Sintigrafi
Pozitif Negatif
KOAH KONTROL
SEMPTOM VAR SEMPTOM YOK SEMPTOM
n›n tümü semptomu olan grupta idi. Kont-rol grubu nda ise pozitiflik saptanmad› (0/27). Semptomu olan KOAH’l› hasta grubu (59 olgu) ile kontrol grubu, sintigrafi pozitifli¤i aç›s›ndan karfl›laflt›r›ld›¤›nda aradaki fark istatistiksel olarak anlaml› de¤ildi (p=0.3) (fiekil 2).
TARTIfiMA
KOAH akut alevlenmesi ve solunum yetmez-li¤inde gastroözafagial reflü sintigrafisi ile ortaya konulan GÖR prevalans› GÖR semp-tomlar› olan hastalara göre daha fazla de¤il-dir. Gastroözafagial reflü, akut alevlenme ve solunum yetmezli¤i yaflayan KOAH’l› has-talarda bir risk faktörü olarak bulunmam›fl-t›r.
KOAH’da akci¤er fonksiyonlar›ndaki ilerleyici kay›p, ekspiratuvar hava ak›m› k›s›tlanmas› ve hava hapsine neden olmaktad›r. S›k geçi-rilen ataklar, hava ak›m› obstrüksiyonunun daha da ilerlemesine katk›da bulunmaktad›r. Solunum fonksiyonlar›ndaki azalma, fiziksel inaktivite, kondüsyon kayb›, hastal›¤›n ilerle-mesi ve sonuç olarak bozulmufl yaflam kali-tesi ile sonuçlanan bir k›s›r döngüye neden olur (9). Hastal›k ataklarla seyretmekte ve ataklar›n tedavilerine yönelik direkt ve indi-rekt maliyetler hastal›¤›n yükünü çok art›r-maktad›r. Bu tablonun oluflmas›nda hasta-l›¤a efllik eden komorbiditelerin rolü büyük-tür. KOAH’da hastal›¤›n do¤as› gere¤i pek çok komorbidite altta yatan hastal›¤›n bir sonucu olabilir (10-12).
S›n›rl› say›da yap›lan çal›flmalar GÖR ile KOAH aras›ndaki iliflkiyi göstermifltir. El-Serag ve Sonnenberg’in retrospektif çal›flmas›nda reflü özofajitli hastalarda, KOAH riskinde artma oldu¤u gösterilmifltir (13). Gastoözo-fagiyal reflünün KOAH ve ast›ml› hastalar›n semptomlar›n› art›rmas› ile ilgili çeflitli meka-nizmalar vard›r. Bir mekanizma, GÖR’ün
mikroaspirasyonu in düklemesidir. Boyle ve arkadafllar› ile Mansfield ve arkadafllar›n›n yapm›fl oldu¤u iki ayr› çal›flma asit reflünün refleks bronkokonstrüksiyonu indükledi¤ini desteklemektedir (14.15). Yap›lan çal›flmalar-da a¤›r hiperinflasyon, kuvvetli öksürük, bronkospazm›n intraabdominal bas›nc› art›r›p diafragma ve alt özofagiyal sfinkter aras›n-daki iliflkiyi de¤ifltirdi¤i ve bunun da alt özofagiyal sfinkter tonusunu azalt›p gastrik reflüye neden oldu¤unu desteklemektedir (14,16). Beta2 agonist, antikolinerjik ve teofilin gibi ilaçlarda özofagiyal sfinkter bas›nc›n› azaltarak G ÖR’ü art›rmaktad›r (17,18). Gastro-özafagial reflü kronik, nükseden bir hastal›k (19) olmas› nedeniyle ço¤u kez idame teda-visi gerekir.
Casanova ve arkadafllar› 24 saatlik pH moni-torizasyonu ile KOAH’l› hastalarda asempto-matik GÖR prevalans›n›n yüksek oldu¤unu göstermifllerdir (20). Biz çal›flmam›zda asemp-tomatik hastalarda GÖR sintigrafi pozitifli¤i saptamad›k.
Mokhlesi ve arkadafllar›n›n yapt›¤› çal›flmada ATS kriterlerine göre tan› alm›fl 100 KOAH’l› hasta ve kontrol grubu olarak KOAH ve ast›m gibi solunumsal hastal›¤› olmayan 51 hasta de¤erlendirmeye al›nm›flt›r. Her iki gruba GÖR anketi uygulanm›fl. Gastroözafagial reflü semptomlar› KOAH hastalar›nda kontol gru-buna göre daha fazla saptanm›flt›r. 51 kont-rol grubu hastas›n›n hiçbirinde anlaml› GÖR semptomlar› saptanmam›flt›r. Gastroözafa-gial reflü a¤›r evre KOAH’l› hastalarda daha fazla veya hafif evre KOAH’l› hastalarda daha az saptanm›flt›r (21). Bizim çal›flmam›zda GÖR semptom prevalans› yüksek olmas›na ra¤men GÖR sintigrafisi olgular›n %4.7’sinde pozitif olarak bulunmufltur. Bu istatistiksel olarak anlaml› de¤ildir. Gastroözafagial reflü semptom prevalans› ve reflü sintigrafisi pozi-tifli¤inin FEV1 <%50’nin alt›nda ve FEV1 >%50 olan hastalar aras›nda karfl›laflt›r›lmas›, KOAH’l›
hastalar›m›z›n daha çok, a¤›r ve çok a¤›r evre KOAH’l› olmas› nedeniyle yap›lamam›flt›r. FEV1’deki düflmeye paralel olarak GÖR semp-tomlar›n›n prevalans› artmakla birlikte, KOAH a¤›rl›k derecesiyle bir iliflki kurulamam›flt›r. Bu da çal›flmadaki KOAH’l› hastalar›n daha çok a¤›r ve çok a¤›r evre KOAH’l› olmas› ile aç›klanabilir. Bu karfl›laflt›rma, KOAH evresi aç›s›ndan oluflturulan homojen gruplarla çal›fl›ld›¤›nda mümkün olacakt›r. Bizim çal›fl-mam›zda kontrol grubu, GÖR semptomlar› ile baflvuran olgulardan olufltu¤u için KOAH’l› hastalar ve kontrol grubu aras›nda semptom prevalans karfl›laflt›r› lmas› yap›lamad›. Daha önce yap›lan çal›flmalarda (22-24) GÖR semp-tomlar› genel popülasyonda %10 ile %19 aras›nda rapor edilmifltir. Bizim çal›flmam›z-da KOAH hastalar›nçal›flmam›z-da GÖR semptom preva-lans› %69.4 olarak saptanm›flt›r.
‹van ve arkadafllar›n›n yapt›¤› çal›flmada 86 KOAH olgusu de¤erlendirmeye al›nm›fl olup, her hafta epigastrik yanma ve/veya regürji-tasyon yak›nmas› olan hastalar klinik olarak belirgin GÖR hastal›¤›na sahip hasta olarak kabul edilmifltir. GOLD kriterlerine göre KOAH tan›s› alan hastalar›n son bir y›l içindeki KOAH ataklar›n›n say›s› ve niteli¤i sorgulan-m›fl, olgular›n %37‘sinde GÖR semptomlar› saptanm›flt›r. GÖR semptomlar› olan ve olmayan hastalarda FEV1 düzeyleri benzer bulunmufltur. Gastroözafagial semptomu olan olgularda bir y›l içinde KOAH akut atak gö-rülme s›kl›¤›, semptomu olmayanlara göre 2 kat fazla bulunmufltur. Di¤er önemli bir gözlem de GÖR olan KOAH hastalar›nda hastaneye yat›fl say›s›n›n artm›fl oldu¤u ve antibiotik kullan›m›n›n daha çok oldu¤udur (25). Bizim çal›flmam›zda KOAH’a ba¤l› akut alevlenme ve solunum yetmezli¤i ile bafl-vuran hastalarda GÖR semptom prevalans› yüksek saptand›. Ancak kontrol grubu ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, GÖR sintigrafisiyle sapta-nan GÖR s›kl›¤› aç›s›ndan anlaml› farkl›l›k
izlenmedi. Ç al›flmaya sadece KOAH nedeniy-le solunum yetmezli¤i ortaya ç›km›fl hasta-lar al›nd›¤›ndan, solunum yetmezli¤i olan ve olmayan hastalar aras›ndaki fark› ortaya koyan bir analiz yap›lamad›. Atak s›kl›¤›na göre bir de¤erlendirme de yap›lmad›. Literatürde, KOAH’l› hastalarda GÖR hastal›-¤›n› reflü sintigrafisi ile araflt›ran bir çal›fl-maya rastlanmam›flt›r. Gastroözafagial reflü sintigrafisi testinin spesifitesi %90 olmas›na ra¤men sensitivitesi %14-90 aras›nda de¤ifl-mektedir. 24 saatlik pH monitorizasyonu GÖR’ü göstermede en duyarl› ve en s›k kul-lan›lan yöntemdir. Yöntemin duyarl›l›¤› %85, özgüllü¤ü %95‘tir (4,26,27). Çal›flmam›zda GÖR semptom prevalans› yüksek olmas›na karfl›n reflü sintigrafisi pozitifli¤i saptanma-mas›, semptomatik hastalar oldu¤u halde kontrol grubunda da pozitiflik saptanma-mas› GÖR tespitinde sintigrafik incelemenin kullan›lm›fl olmas›na ba¤lanm›flt›r. 24 saatlik pH monitorizasyonun kullan›lmas› ile pozitiflik oran›n›n daha yüksek saptanabilece¤i düflü-nülmüfltür. Daha önce yap›lan çal›flmalarda KOAH’l› hastalarda GÖR prevalans›ndaki anlaml› farklar, hastalara uygulanan GÖR anketlerindeki farkl›l›klarla aç›klanabilir. ‹van ve arkadafllar›n›n yapt›¤› çal›flmada siga-ra içen GÖR’lu hastalar ile sigasiga-ra içmeyen GÖR olmayan hastalar k›yasland›¤›nda GÖR olan sigara içicilerde KOAH alevlenme say›s› daha fazlad›r (25). Çal›flmam›zda analiz edilen KOAH’l› hastalar ortalama 42.82 paket y›l› sigara içimine sahiplerdi. Gastroözafagial reflü pozitif KOAH hastalar› ile reflü negatif KOAH hastalar› aras›nda sigara içme süreleri aç›s›n-dan fark izlenmedi.
Sonuç olarak; KOAH akut alevlenmesi ve solunum yetmezli¤inde GÖR prevalans› GÖR semptomlar› olan hastalara göre daha fazla olmakla birlikte, reflü sintigrafisi ile GÖR s›kl›¤›nda art›fl saptanmam›flt›r. KOAH’da solu-num fonksiyonlar› ile GÖR semptomla r›
ilifl-kili bulunmam›flt›r. Dolay›s›yla GÖR, KOAH’l› hastalarda akut alevlenme ve solunum yet-mezli¤i için bir risk faktörü olarak bulun-mam›flt›r. Gastroözafagial reflu semptomla-r›na sahip kontrol grubunda da sintigrafi
pozitifli¤i saptanmam›flt›r. Bu durum GÖR tespitinde sintigrafik incelemenin kullan›lm›fl olmas›ndan kaynaklanm›fl olabilir. 24 saatlik pH monitörizasyonu kullan›lmas› GÖR s›kl›-¤›n› daha iyi ortaya koyabilir.
KAYNAKLAR
12. Sin DD, A nthonisen NR, Soriano JB, Agusti AG. Mortality in COPD: role of comorbidities. Eur Respir J 2006: 28: 1245-57.
13. El-Serag HB, Sonnenberg A. Comorbid occur-rence of laryngeal or pulmonary disease with esophagitis in United States military veterans. Gastroenterology 1997; 113: 755-60. 14. Boyle JT, Tuchman DN, Altschuler SM, Nixon
TE, Pack AI, Cohen S. Mechanisms for the association of gastroesophageal reflux and bronchospasm. Am Rev Respir Dis 1985; 131: 16-20.
15. Mansfield LE, Stein MR. Gastroesophageal reflux and asthma. A possible reflex mechanism. Ann Allergy 1978; 41: 224-6.
16. Field SK, Underwood M, Brant R, Cowie RL. Prevalence of gastroesophageal reflux symptoms in asthma. Chest 1996; 109: 316-22.
17. Stein MR, Towner TG, Weber RW, Mansfield LE, Jacobson KW, McDonnell JT, Nelson HS. The effect of theophylline on the lower esophageal sphincter pressure. Ann Allergy 1980; 45: 238-41.
18. Berquist WE, Rachelefsky GS, Kadden M, Siegel SC, Katz RM, Mickey MR, Ament ME. Effect of theophylline on gastroesophageal reflux in normal adults. J Allergy Clin Immunol 1981; 67: 407-11.
19. Hetzel DJ, Dent J, Reed WD, Narielvala FM, Mackinnon M, McCarthy JH, Mitchell B, Beveridge BR, Laurence BH, Gibson GG. Healing and relapse of severe peptic esophagitis after treatment with omeprazole. Gastroenterology 1988; 95: 903-12.
20. Casanova C, Baudet JS, del Valle Velasco M, Martin JM, Aguirre-Jaime A, de Torres JP, Celli BR. Increased gastro-oesophageal reflux disease in patients with severe COPD. Eur Respir J 2004; 23: 841-5.
1. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease. Global strategy for the diagnosis, management and prevention of chronic obstructive pulmonary disease 2001, 2006. 2. Carverley PM. The GOLD classification has
advenced understanding of COPD. Am J Respir Crit Care Med. 2004; 170: 211-2, discussion 214.
3. Mirici A. Tan›mdan Tedaviye Kronik Obstrüktif Akci¤er Hastal›¤›. (ed) Bilgiç H, Karada¤ M. Toraks Kitaplar›, 2008: 6: 1-9.
4. Çavufloglu H. Gastroözofagiyal reflü hastal›¤›. In: Memik F (ed). Klinik Gastroenteroloji 2005: 79-93.
5. Dent J, Dodds WJ, Friedman RH, Sekiguchi T, Hogan WJ, Arndorfer RC, Petrie DJ. Mechanism of gastroeosophageal reflux in recumbent asymptomatic human subjects. J Clin Invest 1980; 65: 256-67.
6. Wienbeck M, Barnert J. Epidemiology of reflux disease and reflux esophagitis. Scand J Gastroenterol Suppl 1989; 156: 7-13. 7. Richter JE, Castell DO. Gastroesophageal
reflux: Pathogenesis, diagnosis, and therapy. Ann Intern Med 1982; 97: 93-103.
8. Ahtaridis G, Snape WJ, Cohen S. Clinical and manometric findings in benign peptic strictures of the esophagus. Dig Dis Sci 1979; 24: 858-61.
9. Antonia A. Clinical course of chronic obstructive pulmonary disease: Review of the therapeutic interventions. AJRCCM 2006; 119: 46-53. 10. Mannino DM. COPD: epidemilogy, prevalence,
morbidity and mortality, and disease hetero-geneity. Chest 2002; 121: 121-6S.
11. Sin DD, Man SF. Chronic obstructive pulmonary disease: a novel risk factor for cardiovascular disease.. Can J Physiol Pharmacol 2005; 83: 8-13.
26. Yamada T, Alpers DH, Owyang C, Powell DW, Silverstein FE, Hasler WL, Traber PG, Tierney WM. Gastroenteroloji. 1. bask›. Lippincott Williams& Wilkins, 2002: 402-18.
27. Songür N, Songür Y, Cerci SS, Oztürk O, Sahin U, Senol A, Yarktafl MH. Gastroesophageal scintigraphy in the evaluation of adult patients with chronic cough due to gastroesophageal reflux disease. Nucl Med Commun 2008; 29: 1066-72.
21. Mokhlesi B, Morris AL, Huang CF, Curcio AJ, Barrett TA, Kamp DW. Increased prevalence of gastroesophageal reflux symptoms in patients with COPD. Chest 2001; 119: 1043-8. 22. Nebel OT, Fornes MF, Castell DO. Symptomatic
gastroesophageal reflux: incidence and precipitating factors. Am J Dig Dis 1976; 21: 953–6.
23. Locke GR, Talley NJ, Fett SL, Zinsmeister AR, Melton LJ 3rd. Prevalence and clinical spectrum of gastroesophageal reflux: a population-based study in Olmsted County, Minnesota. Gastroenterology 1997; 112: 1448-56. 24. Kahrilas PJ. Gastroesophageal reflux disease.
JAMA 1996; 276: 983-8.
25. Rascon-Aguilar IE, Pamer M, Wludyka P, Cury J, Coultas D, Lambiase LR, Nahman NS, Vega KJ. Role of gastroesophageal reflux symptoms in exacerbations of COPD. Chest 2006; 130: 1096-101.
Yaz›flma Adresi:
Dr. Ahmet Emin ERBAYCU
‹zmir Gö¤üs Hastal›klar› ve Cerrahisi,
E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Yeniflehir / ‹ZM‹R e-posta: drerbaycu@yahoo.com
