DEKORATİF SANATLAR ANABİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİNDE OKUTULAN
ŞAPKA YAPIM TEKNİKLERİ I VE II’NİN DERS PROGRAMININ İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Deniz ÜNAL
DEKORATİF SANATLAR ANABİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİNDE OKUTULAN
ŞAPKA YAPIM TEKNİKLERİ I VE II’NİN DERS PROGRAMININ İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Deniz ÜNAL
Tez Danışmanları Prof. Dr. Mediha GÜLER Yrd. Doç. Dr. İbrahim KISAÇ
İncelenmesi” başlıklı tez 05.03.2009 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği ile başarılı bulunarak jürimiz tarafından El Sanatları Eğitimi Bölümü Dekoratif Ürünler Eğitimi Anabilim Dalında yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Jüri Üyeleri:
Üye (Tez Danışmanı) Prof. Dr. Mediha GÜLER ……….
Üye (2. Tez Danışmanı) Yrd. Doç. İbrahim KISAÇ……….
Üye Doç. Dr. Feriha AKPINARLI……….
Üye Doç. Aysen SOYSALDI……….
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER………... i ÖZET……….... v ABSTRACT……….. vii ÖNSÖZ……….. ix ŞEKİLLER LİSTESİ……… x
TABLOLAR LİSTESİ………... xvii
BÖLÜM I GİRİŞ………... 1 1. Problem……… 1 2. Araştırmanın Amacı………. 3 3. Araştırmanın Önemi………. 4 4. Sayıtlılar………... 5 5. Sınırlılıklar………... 5 6. Tanımlar………... 6 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR………. 8
A. KAVRAMSAL ÇERÇEVE……… 8
1. Mesleki ve Teknik Eğitim……… 8
1.1. Mesleki ve Teknik Eğitimin Tanımı……… 8
1.2. Mesleki Eğitimin Amacı………. 9
1.3. Mesleki ve Teknik Eğitimin Nitelikleri……….. 9
1.4. Mesleki ve Teknik Eğitimin Tarihsel Gelişimi………. 11
1.4.1. Türkiye’de İmparatorluk Döneminde Mesleki Eğitim……….. 11
1.4.2. Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Mesleki Eğitim………... 12
1.5. Mesleki ve Teknik Eğitime Olan Gereksinim………... 14
1.5.1. Sosyal Gereksinim……… 15
1.5.2. Ekonomik Gereksinim……….. 16
1.5.3. Bireysel Gereksinim……….. 16
1.5.4. Ulusal Gereksinim………. 17
1.7. Mesleki Eğitimde Program Geliştirme………. 19
2. Mesleki Eğitim Fakültesi……….. 21
2.1. Mesleki Eğitim Fakültesinin Tarihi……….. 21
2.2. Mesleki Eğitim Fakültesinin Bölümleri……… 22
2.3. Mesleki Eğitim Fakültesinin Amacı……… 23
3. Mesleki ve Teknik Eğitim Açısından El Sanatları……… 23
3.1. El Sanatlarının Tanımı……….. 23
3.2. El Sanatlarının Türkiye’deki Durumu………... 25
4. Mesleki Eğitim Fakültesi El Sanatları Eğitimi Bölümü……… 26
4.1. Dekoratif Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı……… 26
4.2. Şapka Yapım Teknikleri I ve II Derslerinin Tanımları………. 28
4.2.1. DES 303 Şapka Yapım Teknikleri I………. 28
4.2.2. DES 304 Şapka Yapım Teknikleri II……… 28 5. Şapka Hakkında Genel Bilgiler………. 5.1. Kadın Şapkalarının Tarihsel Gelişimi………... 5.1.1. İlkçağ………. 5.1.2. Ortaçağ……….. 5.1.3. Yeniçağ………. 5.1.4. Yakınçağ………... 5.1.5. VII. ve XIX. Asır Türk Kadın Başlıkları……….. 5.2. Türklerde Şapka……… 5.2.1. Şapka Devriminin Yapılma Nedeni……….. 5.2.2. Şapka Kanunu………... 5.3. Şapka Çeşitleri…...………... 5.3.1. Şapka Şekilleri ………. 5.3.2. Şapkanın Kısımları……… 5.3.2.1. Kalot……….. 5.3.2.2. Kenar………. 5.4. Şapka Yapımında Kullanılan Araç ve Gereçler……… 5.4.1. Şapka Yapımında Kullanılan Araçlar………... 5.4.2. Şapka Yapımında Kullanılan Esas Gereçler………
29 29 29 33 37 45 52 63 64 65 67 67 71 72 72 74 74 82
5.4.3. Şapka Yapımında Kullanılan Yardımcı Gereçler………. 5.4.3.1. Tamamlayıcı Olarak Kullanılan Malzemeler……… 5.4.3.2. Kumaşlar………... 5.4.3.3. Hazır Garnitürler………... 5.4.4. Şapka Yapımında Kullanılan Katıştırılan Gereçler………... 5.4.5. Şapka Yapımında Kullanılan Diğer Gerekli Malzemeler ……… 5.5. Şapka Yapım Teknikleri………... 5.5.1. Baş Ölçüsü Almak……… 5.5.2. Atölye Baş Çevresi………... 5.5.3. Dikişle Kumaş Kaplama Şapka………. 5.5.3.1. Kalotlar……….. 86 86 87 88 90 91 93 93 94 96 96 5.5.3.2. Kenarlar ………... 5.6. Başlıca Modeller İçin Esas Patronlar...………. 5.7. Şapka Yapımında Kullanılan Dikişler... 5.7.1. Elde Yapılan Dikişler………... 5.7.2. Makinede Yapılan Dikişler….………. 5.8. Yüz Şekillerine Göre Şapka Seçimi……… 5.9. Şapka Seçimine Etki Eden Faktörler……….. B. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR………. BÖLÜM III
YÖNTEM…….……… 1. Araştırmanın Yöntemi……….. 2. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi……….. 3. Veri Toplama Araçları…...……….. 4. Verilerin Toplanması ve İstatistiksel Analizi………... BÖLÜM IV
BULGULAR VE YORUMLAR……….. 1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Kişisel Özellikleri……….. 2. ŞYT Derslerinde Uygulanan Yöntem ve Teknikler Hakkında Öğrenci Görüşleri………. 3. ŞYT Derslerinin Yeterliliği İle İlgili Öğrenci Görüşleri………..
96 97 100 101 104 108 109 110 112 112 112 112 112 114 114 116 116
4. ŞYT Derslerinin İşlendiği Atölyelerin Yeterliliği Hakkında Öğrenci Görüşleri………..….. 5. ŞYT Derslerinde Kullanılan Kaynaklarla İlgili Öğrenci Görüşleri…………. 6. ŞYT Dersleri İle İlgili Öğrenci Görüşleri………... 7. ŞYT Derslerinde Yapılan Şapkaların Piyasada Bulunan Şapkalara
Benzerliklerine İlişkin Öğrenci Görüşleri………..………... 8. ŞYT Derslerinde Üretilen Şapkaların Sergilenmesi ve Satılmasına İlişkin
Öğrenci Görüşleri………...…… 9. ŞYT Derslerinde Üretilen Şapkaların Pazarlanmasına Destek Veren Kurum ve Kuruluşların Var Olmasına İlişkin Öğrenci Görüşleri………... BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER………. 1. Sonuç……….... 2. Öneriler……… KAYNAKÇA………... EK……… 118 120 121 122 123 124 125 125 126 129 135
ÖZET
GAZİ ÜNİVERSİTESİ MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİNDE OKUTULAN ŞAPKA YAPIM TEKNİKLERİ I VE II’NİN DERS PROGRAMININ
ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİNE GÖRE İNCELENMESİ Ünal, Deniz
Yüksek Lisans, El Sanatları Ana Bilim Dalı
Tez Danışmanları: Prof Dr. Mediha GÜLER; Yrd. Doç. Dr. İbrahim KISAÇ Ekim–2008
Araştırmanın amacı Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinde Okutulan Şapka Yapım Teknikleri I ve II’nin ders programının, öğrenci görüşlerine göre incelenmesidir.
Araştırmanın evrenini, Mesleki Eğitim Fakültesi Şapka Yapım Teknikleri I ve II derslerinin programlarında 2006-2007 yılları arasında eğitim alan 103 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada evrenin tümüne ulaşıldığı için örneklem alınmamıştır. Bu araştırma kapsamında, öğrencilere anket formu uygulanmıştır. Anket formu ile elde edilen bulguların frekans ve yüzde analizleri alınmıştır.
Araştırma sonucunda Şapka Yapım Teknikleri (ŞYT) derslerine giren öğrencilerin bu derslere kısmen ilgi gösterdikleri görülmüştür. ŞYT derslerinin belirlenen hedeflere ulaşılmak adına kısmen yeterli olduğu bu yüzden belirlenen hedeflere kısmen ulaşıldığı, ders programlarının içerik açısından yeterli olduğu ve beklentilere yine kısmen cevap verildiği görülmüştür.
Atölyelerin büyüklük, teknik donanım, araç gereçlerin sayısı bakımından yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Derslerde yeterli araç ve gereç kullanılmadığı ve ürün yapımında kullanılan malzemelerin temin edilmesinde kısmen güçlük çekildiği saptanmıştır.
Yeterli derecede yazılı kaynağın bulunmadığı ve yabancı yazılı kaynaklara ulaşılamadığı tespit edilmiştir.
Piyasada bulunan şapka çeşitlerinin derslerde uygulanan ürünlere kısmen yansıtıldığı, uygulanan öğretim yöntemlerinin yeterli olduğu söylenmiştir. Derslerde öğrencilerin yaratıcılıklarının gelişmesine imkan verilmediği ve derslerde yurt dışındaki gelişmelerin takip edilmediği görülmüştür.
Derslerde yapılan şapkalar ile mağazalarda yapılan şapkalar ve malzemeleri arasında kısmen benzerlik olduğu tespit edilmiştir.
Derslerde yapılan ürünlerin okul dışında kısmen ilgi gördüğü söylenmiştir. Yapılan ürünlerin satıldığı ve sergilendiği tespit edilmiştir. Buna karşın derslerde üretilen ürünlerin pazarlanmasına destek veren kurum ve kuruluş olmadığı saptanmıştır.
ABSTRACT
THE STUDY OF THE SYLLABUS OF THE HAT MAKING TECHNIQUES I AND II THAT TAKES PLACE IN VOCATIONAL EDUCATION FACULTY
Ünal, Deniz
Master Program, Hand Craft Major Field of Study
Thesis Advisors: Prof Dr. Mediha GÜLER; Asist.Prof. Dr. İbrahim KISAÇ October–2008
The aim of the study is the examination of the Vocational Education Faculty Hat Making Techniques I and II syllabus according to the students’ views.
The study population is the composition of the 104 students who attended Vocational Education Faculty Hat Making Techniques I and II courses programs in between 2006 and 2007. In this paper, since the entire population has been reached the data group has not been taken. With this study, the questioners have been applied to the students. Frequency and percentage analyses of the findings reached by the questioners have been computed.
At the result of the study, it has been observed that the students, who attended Hat Making Techniques (HMT) courses, showed interest their courses partially. It has been ascertained that since the HMT courses are partial sufficient enough on behalf of reaching the goaled aims, the goaled aims have been reached partially and; the syllabus is partial sufficient for the concept and compensating the expectations, as well.
Considering the quantity, technique equipment, and numbers of tools the workshops have been found out insufficient. It has been observed that there has not been sufficient material use in the courses and there has been partial hardship about supporting the materials which are used in product making.
It has been seen that there have not been satisfactory written sources and foreign sources could not have been supplied.
It has been said that the variety of the hats in the market have been partially reflected to the products applied in the courses and the teaching techniques are satisfying. However; it has been observed that the chance of improving creativity is not given to the students and the reforms of the other countries are not followed during the courses.
The partial likeness of the hats and their materials between the ones that are produced in the courses and the ones produced in shops has been observed.
The products that are made during the courses have been said to take interest outside of the school partially. It has been found out that the products are shown and sold, as well. Nevertheless; it has been stated that there has not been any association to support these products’ marketing.
ÖNSÖZ
Giyimde ve süslenmede yüzyıllar boyunca büyük değişmeler ve gelişmeler olmuştur. Bununla birlikte şapka da bu değişimlerden etkilenmiş ve günümüze kadar birçok evreden geçerek değişmiştir. Şapka tarih boyunca insanlar arası etkileşimin ve iletişimin aracı, kültürel değerlerin ve yaşam tarzlarının taşıyıcısı, yaşam dekorunun bir öğesi olmuştur.
Takriben MS 400 senesinde Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasıyla orta çağ başlamış ve bu çağda şapka modasında büyük değişiklikler olmuştur. Moda olan saç şekillerine göre de şapkaların şekil ve malzemelerinde değişiklik yapılmıştır.
Günümüzde ise teknolojinin ilerlemesi, beğenilerin değişmesi ve farklılık arayışı şapka tasarımında çağdaş form ve çizgilerin hızla devreye girmesini sağlamıştır. Şapka tasarımında malzemelerin farklı teknik ve yorumlarla yapılabilme olanaklarının gelişmesi, yeni arayışlara gidilmesini artırmıştır.
Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinde Okutulan Şapka Yapım Teknikleri I ve II dersleri de bu amaca hizmet etmektedir. Şapka Yapım Teknikleri I ve II’nin ders programı öğrenci görüşlerine göre incelenerek elde edilen bulgular değerlendirilmiştir.
Araştırmanın planlanıp yürütülmesinde, ilgi ve desteği ile daima bana yön veren, araştırma süresince kaynak, bilgi ve deneyimleriyle beni destekleyen danışmanım Sayın Prof. Dr. Mediha GÜLER’e, anketi hazırlamamda ve tabloları yorumlamamda bana her daim yol gösteren ikinci danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. İbrahim KISAÇ’a, araştırma boyunca bana her konuda destek veren, her zaman yanımda olan ikiz kardeşim Zeynep Şeniz ÇAĞALI’ya, araştırma süresince bana daima çalışma imkânı sağladığı ve beni hep desteklediği için annem Fidan ÇAĞALI’ya, yanımda yer aldıkları için eşim Fırat ÜNAL’a ve kızım Parla ÜNAL’a ve ankete katılan bütün öğrencilere saygı ve teşekkürlerimi sunarım.
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1: Klaft ………... Şekil 2: Yılan Başlı Klaft……….……….. Şekil 3: Tüylerden ve Balık Pullarından Yapılmış Klaft………... Şekil 4: Yaşmak………..………... Şekil 5: Fez………..………... Şekil 6: Üstü İşlemeli Tül………..……… Şekil 7: Petasus………..……… Şekil8: Theutrum………..………..………… Şekil 9: Tambur………..……… Şekil 10: Koni Şeklinde Bere………..………... Şekil 11: Pileo……… Şekil 12: Calıendrum………..………... Şekil 13: Taca Tutturulmuş Olan Tüller………..……….. Şekil 14: Bir Banda Tutturulmuş Olan Tüller………..……….. Şekil 15: Barbette………..………. Şekil 16: İtalyan Barbette ………..……… Şekil 17: Fransız Barbette………..……….………... Şekil 18: İngiliz Barbette…………..……….……… Şekil 19: Alman Barbette…………..……….……… Şekil 20: Saçın File İle Tutturulması…………..……….……….. Şekil 21: Catherine De Valois Modelleri…………..……….……… Şekil 22: Mary Of Anjou Modeli…………..……….………... Şekil 23: İnce ve Yuvarlak Tül Örtülü Hennin…………...……….……….. Şekil 24: Kıymetli Taşa Tutturulmuş Hennin…………..……….………. Şekil 25: Yüksek Hennin…………..……….……… Şekil 26: Ketenin Üzerine Köşeli Katlanmış Hennin…………..……….………. Şekil 27: III. Richard Zamanında Kullanılan Henninler……… Şekil 28: Şarkın Tesirindeki Başlık…………..……….……… Şekil 29: Almanya Felemenk’te Kullanılan Türbanlar…………..……….……... Şekil 30: Dalgalı Tudor Kukuletaları…………..……….………..
29 29 30 30 30 31 31 31 32 32 32 32 33 33 33 34 34 34 34 34 34 35 35 35 36 36 36 37 37 38
Şekil 31: Eğik Tudor Kukuletaları…………..……….……….. Şekil 32: Piramit Şeklinde Tudor Kukuletaları…………..……….………... Şekil 33: Yuvarlak Tudor Kukuletası…………..……….……… Şekil 34: Katlı ve İki Katlı Tudor Kukuletası…………..……….………. Şekil 35: Beyaz Kukuletalar…………..……….………... Şekil 36: Oscıllant Capuche…………..……….……… Şekil 37: A La Ferronıere…………..……….……… Şekil 38: Juliet Kepi…………..……….……… Şekil 39: Siyah Fötr Şapka…………..……….……….. Şekil 40: Küçük Siyah Kep…………..……….………. Şekil 41: Mary Stuart Kepi…………..……….………. Şekil 42: Medici Kepi…………..……….………. Şekil 43: Musketeer Hat…………..……….……….. Şekil 44: Basit Bir Kordonla Süslenmiş Olan Siyah Fötr Şapka……….. Şekil 45: Dantel ve Kurdelelerden Oluşan Gösterişli Şapkalar……….… Şekil 46: Fontange Şapkaları…………..……….……….. Şekil 47: Yapma Çiçek ve Dantellerden Yapılmış… ….……….. Şekil 48: Palisades Boneleri…………..……….……… Şekil 49: Dormeuses (Gecelik Takkesi) Adı Verilen Şapkalar…………..……... Şekil 50: Therese…………..……….……… Şekil 51: Cadogan Saç Şekli………..…..……….………. Şekil 52: Üzerine Tüy, İnci veya Çiçekler Olan Cadogan Saçı…...……… Şekil 53: Devekuşu Tüyleriyle Süslenmiş Büyük Siyah Fötr Şapka……… Şekil 54: Hasır İtalyan Şapkası…………..……….………... Şekil 55: Corday Kepi…………..……….………. Şekil 56: Yüksek ve Sert Tepeli Çan Şeklinde Kenarlı Çene Altından
Kurdelelerle Bağlanan Boneler…………..……….……… Şekil 57: Yunan Başı İle Taç Biçiminde ve Bir Tarafından Tül Sarkan Şapka…. Şekil 58: Ala Titus…………..……….……….. Şekil 59: Bukleli Viyana Başı…………..……….……… Şekil 60: Bukleli Viyana Başına Giydirilen Bone……….
38 38 38 38 38 39 39 39 40 40 40 40 40 41 41 42 42 42 43 43 44 44 44 44 45 45 46 46 47 47
Şekil 61: Florentine Hasır Şapkaları………. Şekil 62: Eugene Şapkası……….. Şekil 63: Fransız Türbanı………... Şekil 64: Sonbahar İçin Kadifeden Şapka…………..……….………... Şekil 65: İlkbahar İçin Hasırdan Şapka…………..……….………... Şekil 66: Şen Dul Şapkası…………..……….………... Şekil 67: Overseas Kepi…………..……….……….. Şekil 68: İskoç Kepleri…………..……….……… Şekil 69: Mübalağalı Kloş Şapka…………..……….………... Şekil 70: Deep Pot…………..……….………... Şekil 71: Bedevi Türbanı…………..……….……… Şekil 72: Avcı Şapkası…………..……….……… Şekil 73: Fantezi Kepi…………..……….………. Şekil 74: Rus Kepi…………..……….……….. Şekil 75: Yahudi Fesi…………..……….……….. Şekil 76: Bahriyeli Şapkası…………..……….………... Şekil 77: Dağcı Şapkası…………..……….………... Şekil 78: Kalpak Biçiminde Şapka…………..……….………. Şekil 79: İçeri Doğru Dönük Küçük Kenarlı Şapka…………..……….………... Şekil 80: Fantezi Kep…………..……….……….. Şekil 81: Mantar Şapka………... Şekil 82: Bebe Şapka………. Şekil 83: Profil Şapka……… Şekil 84: Hollanda Kepinin Stilize Şekli………. Şekil 85: Mübalağalı Türbanlar………... Şekil 86: Yazmalı Bürünçekler……….. Şekil 87: Hotoz……….……….. Şekil 88: XVIII. Asır Hotozu……….……….. Şekil 89: Sukarlaç Börk………...……….. Şekil 90: Kuturma………...………... Şekil 91: Börk…………...………. 47 47 48 48 48 49 49 49 49 49 50 50 50 50 50 50 50 51 51 51 51 51 51 52 52 52 52 52 53 53 53
Şekil 92: Türkistan’ın 10. Asır Şapkası………... Şekil 93: İslamiyet’in İlk Günlerinde Kullanılan Başlık………... Şekil 94: Nakkaş Şeyhinin Kullandığı Başlık……… Şekil 95: VII. ve IX. Asırda Kadın Hotozu………...……… Şekil 96: Selçuklu Sultanlarından Kadın Başlarının Tasviri………. Şekil 97: Şeffaf Başlık………... Şekil 98: Selçuklu Kadın Başlıkları………... Şekil 99:Alaaddin Sarayı Kadınlarının Giydikleri Başlık Şekli………... Şekil 100: XII. ve XIII. Asır Türk Hotozları……… Şekil 101: XVI. Asır Kadın Başlıkları………...……… Şekil 102: X. ve XIII. Asır Türk Kadın Başlıkları……….... Şekil 103: Baş Örtüsü ve Göz Siperleri………. Şekil 104: Gelinlerin Giydiği Külah……….. Şekil 105: XV. Asır Kadın Hotozu…...………... Şekil 106: Hürrem Sultana Ait Hotoz………... Şekil 107: Raziye Sultan’ın Giydiği Başlık………... Şekil 108: Kanuni Sultan Süleyman Zamanında Sokak Kıyafetleri……….. Şekil 109: XVI. Asırda Türk Kadınlarının Ev İçinde Kullandıkları Tepelik……. Şekil110: Hotozlu Yaşmak……… Şekil 111: Bir Ev Kıyafetini Tamamlayan Baş Şekli……….... Şekil 112: Hamam Kıyafetini Tamamlayan Başlık……….. Şekil 113: IV Mehmet’in Hasekisi Gülnüs Sultanın Başlığı……...……….. Şekil 114: XVII. Asır Kadın Başlıkları……….. Şekil 115: Sokak Kıyafeti İçin Hotoz……… Şekil 116: XVIII. Asır Sazendesinin Başı………. Şekil 117: XVIII. Asır Rakkasesinin Baş Tuvaleti……… Şekil 118: Kavuk Şekline Girmiş Hotoz……… Şekil 119: Renkli Sarık Yani Çeşitli Türbanlar………. Şekil 120: Sultan Mecit’in Kadın Bandosunun Baş Tuvaleti……… Şekil 121: 1982 Yaşmağının Son Seneleri………... Şekil 122: İlk Çarşaf………... 53 54 54 54 54 55 55 55 56 56 56 56 57 57 57 57 57 58 58 58 59 59 59 60 60 60 60 61 61 62 62
Şekil 123: Maşlah………... Şekil 124: Taç……… Şekil 125: İstanbullu Şık Kadınların Baş Kıyafeti………... Şekil 126: Türbanlı Peçe……… Şekil 127: Atatürk’ün Şapkaları………. Şekil 128: Katoniye Şapka………. Şekil 129: Breton Şapka………. Şekil 130: Bere………... Şekil 131: Kloş Şapka……… Şekil 132: Kalot Şapka………... Şekil 133: Kutu Biçiminde Şapka……….. Şekil 134: Melon Şapka………. Şekil 135: Silindir Şapka……… Şekil 136: Çocuk Şapkası Tipli Şapka………... Şekil 137: Fantezi Kep………... Şekil 138: Türban……….. Şekil 139: Çin Şapkası………... Şekil 140: Şapkanın Kısımları……….. Şekil 141: Kaplin Kenar Modelleri……… Şekil 142: Katoniye Kenar Modelleri……… Şekil 143: Kloş Kenar Modelleri………... Şekil 144: Breton Şapka Modelleri……… Şekil 145: Tepe ve Ayakları……….. Şekil 146: Şekilli Tepeler………... Şekil 147: Yuvarlak Tepeler……….. Şekil 148: Kenar Kalıbı……….. Şekil 149: Paçalı Bere Kalıbı………. Şekil 150: Şekilli Kenar Kalıbı……….. Şekil 151: Mezür……… Şekil 152: Küçük Dikiş Makası………... Şekil 153: Büyük Dikiş Makası………...
62 63 63 63 66 67 68 68 68 69 69 69 70 70 70 71 71 71 72 73 73 74 74 74 74 75 75 75 75 75 76
Şekil 154: Sürfile Makası………... Şekil 155: Yüksük……….. Şekil 156: Açık Yüksük………. Şekil 157: İğne Yastığı………... Şekil 158: Makaralık……….. Şekil 159: Rulet ………. Şekil 160: Kerpeten……… Şekil 161: Kargaburun………... Şekil 162: Raptiye Çıkarma Aleti……….. Şekil 163: Kenar Kıvırma Aleti………... Şekil 164: Küçük Çekiç………. Şekil 165: Ütü ………... Şekil 166: Kok Ütüsü………. Şekil 167. Kok Ütüsü Ayağı……….. Şekil 168: Kordon Ayağı………... Şekil 169: Kurutma Makinesi……… Şekil 170: Şapka Ayakları………... Şekil 171: Basit Dikiş Makinesi………. Şekil 172: Şapkanın Parçaları……… Şekil 173: Tam Alınan Baş Ölçüsü……… Şekil 174: Tam Alınan Baş Ölçüsüne Göre Şapka……… Şekil 175: Büyütülmüş Baş Ölçüsü………... Şekil 176: Büyütülmüş Baş Ölçüsüne Göre Şapka………... Şekil 177: Küçültülmüş Baş Ölçüsü………. Şekil 178: Küçültülmüş Baş Ölçüsüne Göre Şapka……….. Şekil 179: Telin Etrafına Tel Geçirilmesi………. Şekil 180: Müslinden Yapılmış Açık Atölye Baş Çevresi………. Şekil 181: Kordelanın Sertleştirilmesi………... Şekil 182: Kordelanın Üzerinin Numaralandırılması……… Şekil 183: Breton Şeklindeki Şapkanın Patronu………
76 76 77 77 77 78 78 78 78 79 79 79 80 80 81 81 82 82 93 93 93 94 94 94 94 95 95 95 96 97 Şekil 184:Katoniye Şeklindeki Şapkanın Patronu………... 97
Şekil 185: Kloş Şeklindeki Şapkanın Patronu………. Şekil 186: Kalotun Esas Patronu……….. Şekil 187: Büyük Bir Daire İle Tek Parçalı Pensli Bere Patronu………. Şekil 188: Tok Şeklindeki Şapkanın Patronu………... Şekil 189: Postillion (Geniş ve Dar) Şeklindeki Şapkanın Patronu………. Şekil 190: Koni Şeklindeki Şapkanın Patronu……….. Şekil 191: Aşağıdan Bağlanan Türban……….. Şekil 192: Yukarıdan Bağlanan Türban……… Şekil 193: Üst Üste Binen Türban……… Şekil 194: Teyel ve Oyulgama……….. Şekil 195: Sap İşi………. Şekil 196: Kenar Baskısı……….. Şekil 197: Sarma………... Şekil 198:Seyrek Rişliyo………. Şekil 199: Hıristo Teyeli……….. Şekil 200: Kanava İğnesi………. Şekil 201: Sık Çırpma Dikiş………. Şekil 202: Bulonya İğnesi……… Şekil 203: Tel Dikişi………. Şekil 204: Basit Dikiş………... Şekil 205: Baş Dikişi……… Şekil 206: Sarma Dikiş………. Şekil 207: Büzgü Dikişi……… Şekil 208: Pili Dikişi………. Şekil 209: Kenar Bağlama Dikişi……….. Şekil 210: Boru Dikişi………... Şekil 211: Kordone Dikişi………. Şekil 212: Yüz Şekilleri………....
97 98 98 98 99 99 100 100 100 101 101 101 102 102 102 103 103 104 104 105 105 106 106 106 107 107 107 108
TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: Tablo 2: Tablo 3: Tablo 4: Tablo 5: Tablo 6: Tablo 7: Tablo 8: Tablo 9:
ŞYT Dersine Katılan Öğrencilerin Kişisel Niteliklerine İlişkin Bulgular… Öğrencilerin ŞYT Derslerinde Uygulanan Öğretim Yöntem ve Teknikleri İle İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular………... Öğrencilerin ŞYT Derslerinin Yeterliliği İle İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular…...……….. Öğrencilerin ŞYT Derslerini İşledikleri Atölyelerin Yeterliliği İle İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular………... Öğrencilerin ŞYT Derslerinde Kullanılmak Üzere Yerli ve Yabancı
Yazılı Kaynakların Yeterli Olmasıyla İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular… Öğrencilerin ŞYT Dersleri İle İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular………… Öğrencilerin ŞYT Derslerinde Yaptıkları Şapkalar İle Piyasada Bulunan Şapkalar Arasındaki Benzerlikle İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular……… Öğrencilerin ŞYT Derslerinde Üretilen Şapkaların Sergilenmesi İle İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular………. Öğrencilerin ŞYT Derslerinde Üretilen Ürünlerin Pazarlanmasına Destek Veren Kurum ve Kuruluşların Var Olmasıyla İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular………. 114 116 116 118 120 121 122 123 124
BÖLÜM I GİRİŞ 1. Problem
Eğitim sistemlerinin temelini eğitimin genel yapısını oluşturan eğitim programları oluşturur. Yapılan bütün düzenlemeler programlarla okullara yansıtılır. Eğitim programları genel olarak varılmak istenilen hedefleri, bu hedeflere ulaşabilmek için gerekli olan içeriği ve eğitim durumları ile hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığını belirlemek adına değerlendirmeyi kapsar.
Bir ülkede insan yetiştirmek eğitimin görevidir. ‘‘Eğitim bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişiklik meydana getirme sürecidir.’’(Bademci, 1999:2). Ekonominin ihtiyaç duyduğu insan gücünü eğitim yetiştirir (Korkmaz, 1977). Bu da mesleki ve teknik eğitimin tanımını ortaya koyar. Mesleki eğitim bireye iş hayatında belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireyin yeteneklerini çeşitli yönleriyle geliştiren eğitimdir (Alkan, 1994). Diğer bir değişle mesleki ve teknik eğitim; kişiyi, mesleki ilgi ve gereksinimini güdüleme faktörü olarak kullanarak bütünüyle eğitir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1998).
20. yy gelmesiyle birlikte mesleki ve teknik eğitimle ilgili çalışmalar büyük öneme sahip olmuştur. Bu nedenle üniversitelerde ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora programları oluşturulmuştur (MEGEP, 2004).
Mesleki eğitim içerisinde ise el sanatları başlı başına bir bölümdür. İnsanlığın var oluşundan günümüze kadar el sanatları vardır ve var olmaya devam edecektir.
El sanatları bütün halk sanatları gibi bir ülkenin kültürel kişiliğinin en canlı ve anlamlı belgeleridir. İnsanlar yiyecek, barınma, avlanma, giyecek, süslenme, eğlence gibi ihtiyaçlarını karşılamada el sanatlarından yararlanmışlardır (Akpınarlı, 1987).
Anlaşıldığı üzere insanlar önce ihtiyaçlarını karşılamak için daha sonra ise hem ihtiyaçlarını karşılamak hem de ürünlere sanatsal bir boyut kazandırmak için el sanatlarından faydalanmışlardır.
Süsleme ve süslenme, insanlık tarihi ile birlikte başlamış ve insanların en doğal duygusu olarak ortaya çıkmıştır. Süsleme insanların kendilerini hoş görünecek biçimde güzelleştirmesi için üsluplaşmış şekil ve motiflerle değerlendirilmesidir (Özbağı, 1989: 1).
Çeşitli uygarlık ve kültürlerin merkezi ve geçit yolu olan Anadolu’da el sanatlarının çok eski bir geçmişi vardır. Yüzyıllar boyu süre gelen geleneksel zevk biçim ve renk anlayışının bütün etkinliği sanat eserlerinde görünmektedir.
Giyim tercihleri insanların belirli bir zaman dilimine uygun görünüşlerine ilişkin güçlü normları ve olağanüstü bir seçenek zenginliğini barındırma kültürünün belirli, bir biçimini kendi amaçları doğrultusunda nasıl yorumladıklarını incelemek için eşsiz bir olanak sağlar (Crane, 2003:11). Giyim, kuşam, süsleme, takılar, sakal, bıyık, saç, tümüyle kozmetik göstergeler olarak bir toplumun kültürünün belirlenmesi ve onun toplumsal yapısının tanınması için en zengin kaynaklardan birisidir. Hatta kimi durumlarda kişilerin yalnız giyim kuşamlarına bakarak onların hangi toplumdan olduklarını anlamak mümkündür (Turan, 1990: 202).
İnsanın barınma, giyinme ve beslenme gereksinimlerini karşılarken estetik duyguların doyurulması ihtiyacı da içgüdüsel olarak ortaya çıkmıştır. Bu istek insanlarda değişik modellere, desenlere, renklere, yakın ve uzak çevrelerini düzenlemelerine ve süslenmelerine imkân sağlamıştır (Özder, 1999:6). İnsanların süslenme gereksinimlerinden birisi de ilk çağlardan günümüze kadar büyüyüp gelişen şapka olmuştur.
Şapka; keçe, hasır, fötr vb. maddelerden çeşitli şekillerde yapılan kadınlar ya da erkeler tarafından süs olarak yada hava şartlarından korunmak için giyilen başlıktır (Türk Dil Kurumu İnternet Sayfası, 2008).
Giyimde ve süslenmede yüzyıllar boyunca büyük değişimler ve gelişimler olmuştur. Bununla birlikte şapkada bu değişimlerden etkilenerek günümüze kadar birçok evrelerden geçerek değişim göstermiştir.
El sanatları çerçevesinde ‘şapka’ kız meslek liselerinde ve mesleki eğitim fakültelerinde 4 sene olan eğitim sürecinde belli dönemlerde ders olarak gösterilmiştir.
Bu bilgiler doğrultusunda araştırmanın problemi; Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi El Sanatları Bölümü Dekoratif Sanatlar Anabilim Dalında Okutulan ‘Şapka Yapım Teknikleri I ve II’ derslerinin program içeriğinin, ders saatlerinin, uygulanan öğretim yöntemlerinin yeterliliği, atölyelerin araç ve gereç donanımı, sayı, büyüklük ve teknolojik açıdan yeterliliği, piyasa bulunan ürünler ile yapılan ürünlerin benzerlik durumları, ürünlerini satma ve sergileme durumları, malzeme temin edilebilmesinde öğrenci görüşlerinin neler olduğuna ilişkin bulguların ortaya konulması olarak belirlenmiştir.
2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinde Okutulan ‘Şapka Yapım Teknikleri I ve II’nin ders programının öğrenci görüşlerine göre incelenmesidir.
Bu amaç çerçevesinde araştırma kapsamında şu sorulara cevap aranmıştır. • Şapka Yapım Teknikleri derslerinde uygulanan yöntemler nelerdir?
• Şapka Yapım Teknikleri dersleri öğrenciler tarafından ilgi görmekte midir? • Şapka Yapım Teknikleri derslerinde yer alan konular içerik açısından yeterli
midir ve öğrencilerin beklentilerine cevap vermekte midir?
• Şapka Yapım Teknikleri derslerinde kullanılan atölyeler sayı, büyüklük, donanım, araç gereçlerin sayısı açısından yeterli midir?
• Şapka Yapım Teknikleri derslerinde öğrencilerin malzeme temini konusundaki görüşleri nelerdir?
• Şapka Yapım Teknikleri derslerinde kullanılan yerli ve/veya yabancı kaynaklar, öğrenciler açısından yeterli midir?
• Şapka Yapım Teknikleri derslerinde verilen eğitimin öğrencilerin yaratıcılığını geliştirmesine ilişkin öğrenci görüşleri nelerdir?
• Şapka Yapım Teknikleri derslerinde üretilen şapkalar ile piyasa da bulunan şapkalar arasında benzerlik var mıdır?
• Şapka Yapım Teknikleri derslerinde üretilen şapkaların sergilenmesi ya da satılması ile ilgili görüşleri nelerdir?
• Şapka Yapım Teknikleri derslerinde üretilen şapkaların pazarlanmasına destek veren kurum ve kuruluşlar var mıdır?
3. Araştırmanın Önemi
Meslek eğitimi veren kurumlar teknolojik gelişmeler ve yeni iş olanakları çerçevesinde, sanayi sektörünün ihtiyacını karşılaması yanında, kişinin hayatını sürdürmesindeki gereksinimleri sağlamada kendi kendine yeterli bireylerin eğitilmesi açısından önemlidir.
Hızla gelişen teknoloji karşısında eğitim kurumlarında gelişen teknoloji göz önünde bulundurularak yeni eğitim programlarının açılması konusuna katkı yapıcı çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmaların devamında mevcut eğitim kurumlarındaki programların yenilenmesi, nitelikli ve isteğe yönelik iş gücünün artması, buna bağlı olarak sanayinin gelişmesi gerçekleşmiş olacaktır. Bunun sonucunda da ülke ekonomisinin iyi bir seviyeye gelmesi sağlanmış olacaktır.
Bu alanda eğitim veren Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinde okutulan ‘Şapka Yapım Teknikleri I ve II’nin ders programındaki eğitimi incelemek, araştırmak, belgelemek, geliştirmek ve tanıtmak üzere yapılan bu araştırma, verilen
eğitimin daha verimli bir şekilde sürdürülmesi, varsa eksik yanlarının giderilmesi açısından faydalı olacaktır.
Öğrencilerin programa ilişkin görüşleri, verilen eğitimin yeterliliğine ilişkin düşünceleri programın geliştirilmesi için çok önemlidir. Verilen eğitimin yeterliliğini ortaya koyma açısından öğrencilere yönelik yapılan bu araştırma büyük önem taşımaktadır.
Bu araştırma Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi El Sanatları Bölümü Dekoratif Sanatlar Ana Bilim Dalı’nda okutulan ‘Şapka Yapım Teknikleri I ve II’ ders programına ilişkin böyle bir araştırma yapılmamış olmasından dolayı büyük önem taşımaktadır.
Araştırma daha sonraki araştırmalara kaynak olma özelliği taşıması ve ortaya çıkan öğrenci görüşleri ve bu görüşlere getirilen öneriler açısından önem taşımaktadır.
Bu nedenle araştırma, Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi El Sanatları Bölümü Dekoratif Sanatlar Ana Bilim Dalı’nda okutulan ‘Şapka Yapım Teknikleri I ve II’nin ders programının içeriği ele alınarak, inceleme sonucunda sorunların tespit edilmesi ve çözüm yolları aranması ile eğitimine daha verimli olarak devam etmesi bakımından önem taşımaktadır.
4. Sayıltılar
• Araştırma kapsamına alınan bireylerden sağlanan bilgiler, geçerli ve güvenilirdir. • Anketin içeriği araştırmaya hizmet eder niteliktedir.
5. Sınırlılıklar
• Araştırma Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi El Sanatları Bölümü Dekoratif Sanatlar Eğitimi programında okutulan ‘Şapka Yapım Teknikleri I ve II’nin ders programı ile sınırlıdır.
• Bu araştırma Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi El Sanatları Eğitimi Bölümü Dekoratif Sanatlar Eğitimi programındaki 5. ve 6. yarıyıl Şapka Yapım Teknikleri I ve II derslerini alan öğrencilerin görüşleri ile sınırlıdır.
• Araştırmada elde edilen bilgiler kullanılan veri toplama aracı ile sınırlıdır.
6. Tanımlar
Meslek Eğitimi: Bireye iş hayatında belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireye yeteneklerini çeşitli yönleriyle geliştiren eğitimdir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:6).
Program: Herhangi bir okulun önceden tespit edilmiş, öğrenme ürünlerine yönelik öğrenci öğrenmesine rehberlik eden planlı birleşik çabasıdır (Karakaya, 2004:14) Program Geliştirme: Eğitim programlarının tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda yeniden düzenlenme sürecidir (Varış, 1996).
El Sanatları: Halı, kilim, çorap, eldiven, kese, bakır ve ağaç gibi her gün kullandığımız eşyalar üzerine doğrudan doğruya içten gelerek yapılan, yarar ve güzelliği bağdaştırmış bir sanattır (Züber, 1972).
Moda: Toplumlardaki süslenme ve değişiklik isteme ihtiyacı neticesinde oraya çıkan geçici yeniliktir (Altınay ve Yüceer, 1992:3).
Şapka: Keçe, hasır, fötr vb. maddelerden çeşitli şekillerde yapılan kadınlar yada erkeler tarafından süs olarak yada hava şartlarından korunmak için giyilen başlıktır (Türk Dil Kurumu İnternet Sayfası, 2008).
Aksesuar: Detay anlamına gelen bu sözcük, giyim eşyaları üzerinde resim, yazı, püskül, süs, boncuk vb. şeylerin kullanılmasıyla oluşur (Turani, 1993:9).
Hotoz: Türk kadınlarının süsü için saçlarına taktıkları çeşitli renklerde yapılmış küçük başlıklara denir (Süslü, 1989:152).
Fes: Kuzey Afrika’nın batısında Fas şehrinde icat edilmiş kırmızı renkte baş giysisidir (Koçu, 1967).
Kavuk: İçi boş anlamına gelen ‘kof’ ve ‘kav’ sözcüklerinden alınmaktadır. Kavukların içi genellikle pamuk doldurulmuştur (Süslü, 1989:152).
BÖLÜM II
KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR A. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
1. Mesleki ve Teknik Eğitim
1.1. Mesleki ve Teknik Eğitimin Tanımı
Mesleki eğitim, bireye iş hayatında belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireyin yeteneklerini çeşitli yönleri ile geliştiren eğitimdir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:6).
Mesleki eğitimin bugünkü durumunun değerlendirilmesi geleceğe yönelik bir takım tahminlerin yapılabilmesi ve böylece gerçekçi kararların alınabilmesi; eğitim sistemimizin bir bütün olarak günümüze kadar geçirdiği evrelerin göz önüne alınmasını gerekli kılar (Mes. Tek. Semp, 1995)
Bugün mesleki eğitim, bir toplumda çevresi ile etkileşimde bulunan birey için gerekli deneyim olanaklarının sağlanmasında belirli bir meslek alanına ilişkin bilgi, beceri ve pratik uygulama yetenekleri kazandıran, birey yeteneklerini fiziksel, duygusal, sosyal, ekonomik ve kişilik yönlerinden geliştiren bir eğitim sürecidir. Günümüzde eğitim sistemlerinde mesleki ve teknik eğitime önem veren doğrultuda gelişmeler gözlenmektedir. Bunun en önemli sebebi ise çağımızdaki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin bireylerin toplumların yaşam tarzlarını etkilemesidir. Bu durum sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda köklü değişimlere yol açmaktadır.
Mesleki ve Teknik eğitim, milli eğitim sisteminin bütünlüğü içinde endüstri, tarım ve hizmet sektörleriyle birlikte her türlü mesleki ve teknik eğitim hizmetlerinin planlanması, araştırılması, geliştirilmesi, organizasyonu ve eşgüdümü ile yönetim, denetim ve öğretim etkinliklerinin bütünüdür (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:7).
1.2. Mesleki Eğitimin Amacı
Eğitimin temel amacı bireyi ulaşabileceği en mükemmel düzeye ulaştırmaktır. Bu nedenle de her tür eğitim programı bu temel amaç doğrultusunda işlevsel olmak durumundadır (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:9).
Eğitim çabalarının genel amacı, yetişmekte olan çocukların ve gençlerin, topluma sağlıklı ve verimli bir şekilde uyum sağlamalarına yardım etmektir. Bu uyumun gerçekleştirilebilmesi için bireylerin yetenekleri eğitim yolu ile en son sınırına kadar geliştirilir ve insan davranışları, milli eğitimin amaçları doğrultusunda değiştirilir (Varış, 1985:5).
Mesleki eğitimin temel amacı, iş ve yaşam için gerekli istendik davranışlar geliştirmek, bilgi, öğrenme ortamı sağlamak, kuramsal ve uygulamalı olanlarda gerekli becerileri geliştirmektir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996: 26).
Demokratik bir ortamda gençleri yaşama hazırlama da mesleki ve teknik eğitimin esas aldığı üç ana hedef vardır. Bunlar; uygun öğrenme ortamı sağlamak, gerekli becerileri geliştirmek, istenilen davranışları oluşturmak olarak belirlenebilir.
Gerçekte, tüm eğitim kurumlarının bu üç temel hedefi gerçekleştirebilecek şekilde örgütlenmeleri ve gençleri bu doğrultuda yetiştirmeleri gerekir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:9-10).
1.3. Mesleki ve Teknik Eğitimin Nitelikleri
Mesleki ve teknik eğitim insanlığın kendisi kadar eskidir; ancak okul içinde ele alınması oldukça yenidir. Mesleki ve teknik eğitimin, eğitim sistemi içinde gelişmesi; bir yönden bilimsel eğitim hareketleri, diğer bir yönden sanayi devrimi ile başlamıştır. Başlangıçta bu eğitimin eğitsel değeri ve sosyo-ekonomik işlevi takdir edilememiştir. Her gelişim evresinde karşılaşılan temel sorun geleneksel okullarda egemen olan felsefenin mi benimseneceği; yoksa kendine özgü bir felsefe mi geliştireceği hususu olmuştur. Bugün mesleki ve teknik eğitimle ilgili çağdaş kurumlar bu eğitimi birey, meslek ve eğitimden oluşmuş üç boyutlu bir süreç olarak
görmektedirler. Ayrıca geleneksel ‘fakirler için eğitim’ anlayışı da yerini ‘herkes için eğitim’ anlayışına bırakmıştır. Bugünkü mesleki ve teknik eğitim anlayışını karakterize eden başlıca nitelikler şu şekilde özetlenebilir:
• Alışkanlık psikolojisi ve yaparak öğrenme esastır.
• Ucuz maliyetle eğitim sağlamada sosyal verimlilik aracıdır.
• Programları iş dünyasındaki gelişmelere göre geliştirerek değişen ortama uyarlama, kuram ve uygulama da temel kuraldır.
• Kavram profesyonel düzeydekiler dışında iş dünyasındaki tüm meslekleri kapsamaktadır.
• Okullar toplamla uyumlu ve iş dünyasına dönüktür.
• Programlar çalışma yaşamına giren ve çalışanların büyük çoğunluğunu kapsar. • Değişen sosyo-ekonomik koşullara ve isteklere sürekli uyum temel kuraldır. • Öğrenme öğretme ortamı iş ortamının benzeri ya da kendisidir.
• Öğretmen öğretim alanının uzmanıdır
• Öğretim öğrenciye iş sağlayabilinceye ve işte çalışabilme gücünü geliştirinceye kadar devam eder.
• Öğretimin içeriği kuramcıların bilgilerinden çok meslek alanında yetişkin kişilerin bilgi, beceri ve etkinlikler esas alınarak geliştirilir.
• Gereksinimi olan hedef gruplara gereksinim alanında ve olumlu sonuç alınacak biçimde uygulanır.
• İstihdam gereksinimlerine göre hazırlanmış programların uygulanmasına öncelik verilir.
• Yönetim esnek ve dinamiktir.
• İş dünyasına katılmak isteyenler, okul dışı gençler ve yetişkinlere dönüktür. • Öğrenciler sınıf etkinliklerinden çok laboratuar atölye ve alan çalışmaları
• Öğretim kademesi orta öğretim sonrası yönünde gelişmektedir.
• Programlar üst kademe öğretiminden çok, hayata hazırlayıcı niteliktedir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:19-20).
1.4. Mesleki ve Teknik Eğitimin Tarihsel Gelişimi
Bugünkü mesleki ve teknik eğitim insanın binlerce yıllık çalışma ve deneyimlerinin doğal sonucudur. ‘İş’ insanın temel gereksinimini karşılamada araç olduğundan ‘çalışmayı öğrenme’ onun doğuşundan beri üzerinde durduğu bir olgudur. Eğitim ve ‘iş’ ilişkisi ilkel çağlardan beri süre gelmekle beraber bu ilişki değişik biçimlerde oluşmuş ve çeşitli aşamalardan geçerek sürekli gelişme göstermiştir. Sonuçta mesleki ve teknik eğitim, kuram ve uygulama yönünden geniş ve kapsamlı bir anlam kazanmıştır.
Eğitim başlangıçta ailenin sorumluluğunda ana ve baba tarafından çocuğa uygulanan bir süreç olmuştur. Sonraları, değişen toplumsal koşullar nedeniyle ‘ailede meslek eğitimi’ yerini başka kurumlara bırakmıştır. Bu durum ‘çıraklık sisteminin’ gelişmesine yol açmıştır. Çıraklık sisteminin geliştirilmesiyle de eğitim ve ‘iş’ aile dışında bir kuruluş tarafından bir araya getirilmiştir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:29).
Mesleki ve teknik eğitimin dayandığı kuramsal esasları ve uygulamaları etkileyen başlıca etmenler üretim sistemleri ve eğitim kavramlarıdır. Üretim sistemleri, iş ve ticaret alanını etkileyerek toplumda yeni düzenlemelere neden olmaktadır (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:30).
1.4.1. Türkiye’de İmparatorluk Döneminde Mesleki Eğitim
İmparatorluk döneminde, mesleki ve teknik eğitim sistemi, eğitim sisteminin dışında düşünülmüştür. Geleneksel çıraklık eğitimi Türklerin Anadolu’ya XIX. Yüzyılda gelmeleri ile başlamıştır (Şahinkesen, 1993:253). Bu sistem, zanaatçı ve tüccarların karşılıklı yardımlaşmak, birbirlerini korumak ve mesleklerini geliştirmek amacıyla kurdukları ‘Lonca’ teşkilatı içinde gelişmiştir.
Loncalar, Osmanlı devletlerinde ‘ahi dernekleri’ biçiminde kurumlaşmıştır. Ahi denekleri Ahi Evran tarafından kurulmuş XX. Yüzyıl başına kadar devam etmiştir. Usta-çırak sistemine dayanan loncalar belirli kurallara göre yönetilen, inanca dayalı kuruluşlardır ve bu sistemde iş ahlakı esastır. Toplum ihtiyaçları, üretim sistemleri, bilim ve teknolojideki buluşlar karşısında bu sistem de yetersiz kalmış ve bir kanunla kaldırılmıştır.
Diğer yandan, XIX. Yüzyılın ikinci yarısında Sanayi, tarım ev ekonomisi ve ticaret alanlarında bazı okulların açıldığı görülmektedir. Mithat Paşa, ilk defa ‘Islahhane’ adıyla 1861 yılında Niş’te bir sanat okulu açmıştır.
Daha sonra 1868’de İstanbul Sultan Ahmet Sanat Okulu, Bursa Tophane Sanat Okulu açılmıştır. Zamanla diğer valiler tarafından İzmir, Konya, Diyarbakır, Kastamonu gibi illerde de sanat okullarının mahalli idareciler tarafından açıldığı görülmektedir.
Yine Kız Teknik Öğretim alanında ilk Islahhaneyi 1865’te Rusçuklu Mithat Paşa açmıştır. Daha sonraki yıllarda Ahmet Refik Paşanın İstanbul Yedikule (1869), Üsküdar (1878), Aksaray (1879) Kız Okullarını açtığı görülmektedir.
Sulhi Paşanın da 1889 yılında ‘Hamidiye Ticaret mektebi Alisi’ adında ilk ticaret okulunu açtığı bilinmektedir.
Açılan bu okulların tümü mahalli yöneticiler tarafından açılmış olup; tüm ihtiyaçları mahalli yönetimler tarafından karşılanan bu okullar tüm eğitim sisteminin dışında düşünülmüştür (Şahinkesen, 1993: 254).
Bu dönemde birçok meslek yüksekokulu kurulmuş olsa da Mesleki Eğitim yerel gruplar tarafından kurulup yönlendirildiği için Mesleki Eğitimim gelişimi belli bir düzeyi aşamamıştır.
1.4.2. Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Mesleki Eğitim
Cumhuriyetin kurulamasıyla birlikte Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin temel amacının batı değerine sahip yeni bir toplum yaratmak
olduğunu belirtmiş, Mesleki ve Teknik eğitimin kurulması, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması için hiçbir çabadan kaçınmamıştır.
Bu dönemde Mesleki ve Teknik eğitim ile ilgili dönemin ünlü eğitimcileri Türkiye’ye davet edilmişlerdir. ABD’den John Dewey (1924), Almanya’dan Kuhne (1925), Belçika’dan Omer Buyse (1925) ve Jung ve bir Amerika Birleşik Devletleri Heyetidir (1930).
Dewey, ekonomik ve ticari yaşam için gerekli yeteneklerin eğitimle geliştirilmesini, ilkokuldan sonra iş hayatına girecekler için orta dereceli okulların açılmasını, Milli Eğitim Bakanlığının mesleki teknik eğitimle ilgili görevlerini yapabilmesi için merkez örgütünde gerekli düzenlemeler yapılmasını önermiştir. Kuhne, genç Cumhuriyet için vasıflı insan gücünün önemini vurgulayarak, bu insan gücünün yetiştirilmesi için eğitim kurumlarının kurulmasını, meslek okullarının bölgelerinin ihtiyaçlarına uygun olarak geliştirilmesini ve masrafların bu bölgelerce karşılanmasını önermektedir.
Omer Buyse, meslek okullarının öğretmen ihtiyacını karşılayacak ve endüstriyel gelişimi sağlayacak teknik elemanların yetiştirilmesinin gereğini ve bunun için bir eğitim kurumu kurulmasına ihtiyaç olduğunu belirtmiştir.
Bu yabancı uzman önerileri yanında, eğitimin yeniden düzenlenmesinde Türk bilim adamlarının da önemli etkileri ve katkıları olmuştur. Bunlardan ilk akla gelenler; Mustafa Kemal Atatürk, İsmail Hakkı Baltacoğlu, Ziya Gökalp, İsmail Hakkı Tonguç ve Rüştü Uzel’dir (Şahinkesen, 1993:255).
1927 yılında meslek ve sanat okulları açma ve yürütme işi Maarif vekâletine verildi. 1933’te Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü kuruldu. 1934’ten itibaren erkek-kız sanat ve yapı endüstrileri, ticaret okulları açıldı. 1934-1935’te Kız Teknik, 1937-1938’de Erkek Teknik Yüksek Teknik Öğretmen Okulu açıldı.
1960’dan günümüze kadar Mesleki Teknik Eğitim örgütüne eğitimin bütünü içinde gereken önem verilerek ülkenin ekonomik ve sosyal gelişmelerine göre yeni düzenlemeler yapılmıştır. 1977 yılında kabul edilen çırak, kalfa ve ustalık kanunu ile
iş yerlerinde çalışan çırak, kalfa ve ustaların yetiştirilmesi, çalışma şartları ücretleri ile ilgili hükümler getirilmiştir.1978’de Çıraklık Eğitimi Genel Müdürlüğü kurulmuştur ve bu tarihten itibaren Okul Sanayi Ortaklaşa Projesi uygulanmaya başlamıştır. Milli Eğitim şuralarında Mesleki ve Teknik Eğitim ile ilgili önemli kararlar alınmıştır.
Sekizinci şura, ortaöğretim programlarının yeniden düzenlenmesi ve Mesleki Teknik Eğitim kuruluşlarının üniversiteye açılmasını; onuncu şura, Çok Amaçlı Lise ve Teknik Lise konularında önemli kararlar almıştır. On altıncı şura, Mesleki ve Teknik Eğitimin yeniden yapılandırılmasını, okul ve işletmelerde mesleki eğitimi, öğretmen ve yöneticilerin yetiştirilmesi ile finansman konularını incelemiştir. 1982 yılında Mesleki ve Teknik Eğitime öğretmen yetiştirme üniversitelere devredilmiştir. 1986’da çıkarılan 3308 sayılı yasa ile sistem yeniden düzenlenmiştir; örgün ve yaygın eğitim bir bütünlük içinde ele alınmıştır (Güler ve Özdemir, 2002).
1.5. Mesleki ve Teknik Eğitime Olan Gereksinim
Bir ülkenin gelişimini etkileyen temel faktörlerin; doğal kaynaklar, sermaye, insan gücü, yönetim ve girişim olduğu yaygın olarak bilinmektedir. Burada ana öğeler; kaynaklar ve insan gücüdür. Bunların sonucu da üretim olarak ortaya çıkmaktadır. Bunu yüksek seviyeye çıkarabilmek ancak eğitimle mümkündür.
Doğal kaynaklardan en iyi şekilde yararlanma insan gücünün bu konuda yetiştirilmesine bağlıdır. Bu da iyi planlanmış bir eğitimi gerektirir. Eğer eğitim kalitesiz ve düşük seviyede ise o ülke ne kadar zengin olursa olsun gelişemez. Bu durum insan öğesinin ve onun eğitilme biçiminin ne kadar önemli olduğunu açıkça göstermektedir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:10).
Diğer yandan insanın yaşamını devam ettirebilmesi için beslenmeye, barınmaya, sağlıklı olmaya ve eğitim almaya ihtiyacı olduğu bilinmektedir.
Sosyal bir ortamda yaşayan bireyin yaşamını etkileyen başlıca kurumlar; 1. İş ve meslek,
2. Eğitim ve okul sistemi, 3. Dini kurumlar,
4. Aile,
5. Hükümet gibi temel sosyal kurumlar olduğunu araştırmalar göstermektedir. Özellikle gençlerin gereksinimlerinin neler olduğunu inceleyen araştırmalar ise bunların; meslek eğitimi, yurttaşlık bilgisi, mesleki rehberlik, kişilik geliştirme konularında yoğunlaştığını ortaya koymaktadır (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:10-11).
İnsanlık tarihinin her döneminde genel eğitime ve onun yanında meslek eğitimine yer verilmiştir. Meslek eğitimi bireyin yaşamında bireysel, sosyal, ekonomik, kültürel ve ulusal gereksinimlerinin karşılanmasında zorunlu olan bir eğitimdir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:11)
1.5.1. Sosyal Gereksinim
Sosyal bir boyut açısından bakıldığında mesleki ve teknik eğitime olan gereksinimi bireyin sosyal etkinliklere katılma içgüdüsü ya da sosyal bir varlık olmasının doğal sonucu olarak düşünmek gerekir. Sosyal yaşamın bir gereği olarak, bir toplumda yaşayan bireyler toplumdaki sosyal etkinliklere en geniş ölçüde katılmalı ve toplumun işlerini birlikte paylaşmalıdırlar.
Ayrıca; beden, zihin ve ruh sağlığını korumak için bireylerin bir iş yaparak kazanç sağlamaları ve kendilerini ekonomik yönden bağımsızlığa kavuşturmaları gerekir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996: 11).
Meslekler topluma uygun, dostluk, bireysel ve kubaşık sosyal hizmet yönünden doğal ve gerçek bir eğitim ortamı sağlamaktadırlar (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:11-12).
Bu bağlamda Mesleki ve Teknik Eğitim gençlere sosyal başarı ve mülkiyet duygusu kazandırmaktadır. Mesleki ve Teknik eğitimden yoksun bir ortamda gençler
kendilerine toplumsal etkinliklere katılma umudu veren herhangi bir akıma kolaylıkla kapılabilirler.
1.5.2. Ekonomik Gereksinim
Bir toplumun yaşam standardı bir bakıma doğal kaynaklar ve insan gücü ile bunlardan yararlanma durumu ile ilgilidir. Mesleki ve teknik eğitim insan gücü yetiştirme aracı olarak kullanılmıştır. Bu sebeple bu tür bir eğitime ekonomik yönden gereksinim olduğu açıktır.
Ekonomik yönden mesleki ve teknik eğitimi gerektiren başlıca hususları kısaca şu şekilde sıralamak mümkündür:
1. Ulusal kaynakların korunması ve değerlendirilmesi, 2. Çıraklık ve stajyerlik sürelerini kısaltmak,
3. Çalışanların kazançlarını artırmak, 4. İnsan gücü sağlamak,
5. Yaşamda istikrar sağlamak, 6. Yatırımların karşılığını almak, 7. Ulusal üretim gücünü yükseltmek, 8. İş gücünü tasarruflu kullanmak,
9. Hızla değişen ekonomik yapıdan en iyi şekilde yararlanabilmek (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:14).
Bir toplumun en önemli kaynağı işlenmemiş insan gücü potansiyelidir. Bu kaynağa işlerlik kazandıran Mesleki ve Teknik eğitim aynı zamanda bunun tasarruflu ve verimli kullanılmasını sağlamaktadır (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:15).
1.5.3. Bireysel Gereksinim
Mesleki ve teknik eğitime olan farklı gereksinimler sosyal ve ekonomik kökenli olduğu kadar bireysel farklılıklardan da kaynaklanmaktadır. Bu hizmetten
yararlanacak bireyler açısından bakıldığından farklı gereksinimlerin beş grup altında toplandığı görünmektedir.
Birinci grup genellikle on üç ve on sekiz yaşları arasındaki tam gün öğrenim gören orta öğretim öğrencilerinin oluşturduğu gruptur. Bu gençlerin okullarını bitirdiklerinde bir mesleğe girebilmeleri ve bu meslekte ilerleyebilmeleri için kendilerine gerekli bilgi, beceri ve davranışları kazandıracak programlara gereksinimleri vardır.
İkinci grup orta öğretim sonrası düzeydeki genç ve yetişkinlerin oluşturduğu grup olup, bu gruptaki bireylerin yüksek düzeyde mesleklere hazırlanma ya da mesleklerinde ilerleme gereksinimleri vardır.
Üçüncü grubu ilk, orta ve lise çağında öğrenimini tamamlamadan okuldan ayrılmış ve iş hayatına atılmış bireyler oluşturmaktadır. Bu gruptaki gençlerin yarım gün okula devam ederek geçerli ve sürekli bir mesleğe hazırlanma olanağı verecek olan programlara gereksinimleri vardır.
Dördüncü grup ise yetişkinlerin oluşturduğu ve çalıştıkları mesleklerde gelişme gereksinimi ile karşı karşıya olan bireylerdir. Bu grubu oluşturan bireylerin periyodik olarak mesleki gelişme programlarına katılma gereksinimleri vardır.
Ayrıca; zamanla oluşan bedensel, zihinsel, sosyal ve psikolojik özürler nedeniyle çalışamaz durama düşmüş mesleğini kaybetmiş özel sorunlu bireyler bir diğer grubu oluşturmaktadır. Bu bireylerin özel durumlarına uygun eğitim programlarına gereksinimleri vardır (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:16-17)
1.5.4. Ulusal Gereksinim
Bu husus ulusal konumdaki özel koşullarla mesleki ve teknik eğitim arası ilişkilerin belirlenmesi yönünden gereklidir. Türk toplumun bugünkü en önemli gereksinimi ise vasıflı teknik insan gücüdür. Bu nedenle eğitimin bu doğrultuda düzenlenmesi gerekir.
Toplumda okuma-yazma bilenlerin düşük oranda olması ve eğitim kaynaklarının sınırlılığı eğitimde önceliğin ‘zihinsel mükemmeliyet’ yerine ‘ekonomik verimlilik’ ilkesine verilmesini gerektirmektedir. Bu ise tüm yurtta iyi planlanmış, işlevsel bir mesleki ve teknik eğitim sisteminin geliştirilmesi ve etkili biçimde uygulanması demektir. Bu gereksinimin nedenleri kısaca bu şekilde özetlenebilir:
1. Köyden kente göç edenleri gerekli bilgi ve becerilerle donatmak, 2. Teknik insan gücü gereksinimini karşılamak,
3. İşsizlik sorununu çözümlemeye katkıda bulunmak, 4. Doğal kaynakları daha iyi değerlendirmek,
5. Üretimde verim düzeyini yükseltmek, 6. Bireylerin üretim kapasitelerini artırmak, 7. Tarımdan sanayiye geçişi kolaylaştırmak,
8. Öğrenimi güçleştiren ekonomik engelleri yenmek, 9. Eğitimde fırsat eşitliği sağlamak,
10. İşin sosyal ve ekonomik önemini tanıtmak,
11. Mesleki rehberlik ve danışmanlık hizmetleri sağlamak, 12. El sanatlarının kalitesini yükseltmek.
Ulusal çalışma gücünün verimini yükseltmek için iş dünyasındaki koşullar, meslekler arasındaki farklılıklar ve gençlerin değişik gereksinimleri dikkate alınarak mesleki ve teknik eğitim programlarının geliştirilmesi gerekmektedir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:17-18).
1.6. Mesleki ve Teknik Eğitim-Genel Eğitim İlişkisi
Bu iki kavram hakkında eğiticiler arasında öteden beri görüş ayrılıkları vardır. Birçok eğiticiye göre genel eğitim herhangi bir mesleki alana bağlı olmadan başarılı bir yaşam sağlamak için bireyin genel olarak geliştirilmesi sürecidir. Mesleki ve teknik eğitimde belirli bir meslek alanı ile ilgili bilgi, beceri ve alışkanlıkların
kazandırılması esastır. Mesleki ve Teknik eğitim üretimi amaç edinir. Genel eğitim ise tüketimci niteliktedir.
Genel eğitim, mesleki ve diğer çeşitli eğitim türlerini kapsamaktadır. Örneğin bazı eğitimcilere göre genel nitelikte teknik dersler ve ev ekonomisi, tarım ve ticaret alanlarıyla ilgili konular hem genel eğitim hem de mesleki teknik eğitim gereksinimini karşılamak için uygundur.
Teknik eğitimlere göre ise, bu tür genel amaçlı teknik konular sadece genel kültür yönünden yararlıdır. Öğrenciyi bir meslek alanında o mesleğin koşullarına hazırlayamamaktadır.
Eğitim genel, mesleki ve teknik olarak iki kategoride düşünülürse mesleki ve teknik eğitimin daha çok belirli bir meslek alanıyla, genel eğitimin ise kültürle ilişkili olduğu ileri sürülebilir. Eğer öğrenci mesleki etkinliğini artırmak maksadıyla bir eğitim etkinliğinde bulunuyorsa bu eğitim meslekidir. Aynı şekilde bir eğitim programı öğrencinin mesleki etkinliğini artırmak amacıyla hazırlanmış ise bu program mesleki olarak sınıflandırılabilir.
Çeşitli tanımlarda genel eğitim “kültür eğitimi” tüketimci eğitim “eğitimin bütünü” anlamında düşünülmektedir. Teknik eğitim ise, bazen genel eğitimden tamamen ayrı, bazen genel eğitimin ayrılmaz bir parçası, bazen üretimci bir eğitim, bazen de belirli bir meslek alanındaki uygulamalarla ilgili bir öğretim olarak algılanmakta ve yorumlanmaktadır.
Tüm bu görüşlerde de eğitim sürecinde bireyin belirli bir bütünlük içinde eğitilmesi zorunludur. Bu eğitim bütünlüğü içinde de bireylerin ekonomik bağımsızlığa kavuşturulması gereklidir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:21-24).
1.7. Mesleki Eğitimde Program Geliştirme
Program geliştirme, eğitim programının, hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünü olarak tanımlanmaktadır (Demirel, 1999:6).
Meslek eğitimin başarısı, eğitim yoluyla ferde kazandırılan mesleki yeterliliklerin işin gerektirdiği yeterliklere uygunluğu ile orantılıdır. Meslek eğitim programlarının geliştirilmesinin başlangıç noktası iş veya görevin tanımı ve analizidir (Sezgin, 1989:31).
Ayrıca, eğitim planının başarısı, öğrenme-öğretme durumlarına etki eden bütün unsurların birlikte düşünülüp organize edilmesiyle büyük ölçüde ilişkilidir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:222). Program geliştirme süreci genel çizgileriyle şöyledir: 1. İşin Tanımı: Mesleki ve teknik eğitim program geliştirme sürecinin başlangıç noktasıdır. İş tanımı, tasarlanan eğitim programını başarı ile tamamlayan kişinin yapacağı işin ne olduğunu açıkça belirtmeli ve işin genel çerçevesini çizmelidir (Sezgin, 1990:349).
2. İş Analizi: İşin öğretilebilecek temel öğretim unsurlarına ayrıştırılmasıdır. İş analizi ile, işin etkinlikle yapılabilmesi için gerekli bilişsel ve devinsel işlemlerle mesleki tutum ve iş alışkanlıklarının neler olduğu sorusuna cevap aranır (Sezgin, 1990:351).
3. İş Analizlerinin Kontrolü: İş tanımlamaları çerçevesinde yapılan iş veya görev analizleri doğru ve gerçek duruma uygun olduğu oranda program kapsamını belirlemede güvenilir bir envanterdir. İş analizleri bu alandan yeterliliği olan ve analiz tekniklerini bilen kişilerce yapılır. Analiz sonuçları, gerçek iş durumuna uygunluk yönünden kontrol edilmelidir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:224).
4. Öğretim Envanterinin Düzenlenmesi: Programın genel ve yeterliğe dayalı amaçlarıyla planlanan değerlendirme dikkate alınarak, iş analizine dayalı olarak geliştirilen öğretim envanterlerinden seçilir. Bilişsel ve devinsel işlemlerle, mesleki tutum ve iş alışkanlıklarından oluşan program muhtevasına göre öğrenme-öğretme durumları tespit edilir ve düzenlenir (Sezgin, 1990:352).
5. Hedeflerinin Tespiti: Hedefler, sistem geliştirmede öğretimin kapsamının tespiti, uygulanacak yöntemlerin, kullanılacak makine, alet ve malzemelerin seçimi,
kapsamın düzenlenmesi, eğitim etkinliğinin belirlenmesi yönünden önemlidir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:225).
6. Değerlendirmenin Planlanması: Değerlendirme; öğretme-öğrenme sistemi tasarımı sırasında verilen kararların isabetliliğini belirlemek için sürekli veri toplama ve yorumlama süreci olarak tanımlanabilir (Alkan, 1996:226). Sistem tasarımı sırasında verilen kararların, yapılan düzenlemelerin, kullanılan yöntemlerin, kazandırılan tecrübelerin isabetlilik derecesi hakkında karar vermek değerlendirme işlemine bağlıdır (Sezgin, 1990:352).
7. Öğretimin düzenlenmesi: Eğitim hedeflerinin gerçekleşebilmesi için öğrenme-öğretme durumlarının belirlenmesi ve düzenlenmesi gerekir. Bu düzenlemenin yapılabilmesi için öncelikle programın kapsamının hedeflere göre analizlere dayalı olarak geliştirilmiş olan öğretim envanterinden seçilmesi gerekir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:226-227).
8. Program denenmesi: Program amaçları öğrenme ve öğretme ilkeleri ve mevcut imkanlara göre yapılan öğretim planlamasının sistematik denemesi yapılmalıdır. Öğrenme-öğretme sistemi geliştirmede ilerleme tek yönlü değildir. Programın denemesi sırasında ortaya çıkacak durumlara göre daha önceki program geliştirme basamaklarına geri dönüş yapılarak, sistemde düzeltme ve yeniden düzenleme yapılır (Sezgin, 1990:352-353).
9. Sistemin Değerlendirilmesi: Belirli hedefleri gerçekleştirmek için tasarlanmış ve denenmiş sistemin genel bir değerlendirmesi yapılır (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1996:227).
2. Mesleki Eğitim Fakültesi
2.1. Mesleki Eğitim Fakültesinin Tarihi
Mesleki Eğitim Fakültesi, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleri ile 1934–1935 öğretim yılında Kız Enstitüleri ile Akşam Kız Sanat Okulları’na atölye ve meslek dersleri öğretmeni yetiştirmek
amacıyla Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak ‘Kız Meslek Öğretmen Okulu’ adıyla açılmıştır. İlk açıldığı yıllarda öğretim süresi iki ve üç yıl olan iki kısımdan oluşan yüksekokul, 1947–1948 öğretim yılından itibaren Kız Teknik Öğretmen Okulu adını alarak, öğretim süresi dört yıla çıkarılmıştır.
Okulun adı 1962 yılında ‘Kız Teknik Öğretmen Okulu’ olarak değiştirilirken yapı ve programlarında önemli değişikliklere gidilmiştir. Türk öğretmen yetiştirme tarihinde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak öğretmen yetiştiren ve daha çok Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulu adı ile bilinen bu kurum, 20 Temmuz 1982’de çıkarılan 41 sayılı Yüksek Öğretim Kurumları Teşkilatı Hakkındaki Kanun Hükmündeki Kararname ile, Ticaret Turizm Yüksek Öğretmen Okulu ile Endüstriyel Sanatlar Yüksek Öğretmen Okulu’nu birer bölüm olarak bünyesine alarak, ‘Mesleki Eğitim Fakültesi’ adıyla yeniden yapılandırılarak Gazi Üniversitesine bağlanmıştır. 3 Temmuz 1992’de çıkan 3837 sayılı kanunla, Mesleki Eğitim Fakültesi bünyesinde birer bölüm olarak bulunan Ticaret ve Turizm Eğitimi Bölümü, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi’ne; Teknoloji Eğitimi Bölümü de Endüstriyel Sanatlar Eğitimi Fakültesi’ne; yine Mesleki Eğitim Fakültesi’ne bağlı olan Kız Sanat Eğitimi Yüksek Okulu, Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi’ne dönüştürülmüştür.
Türkiye’de kuruluşundan yakın zamana kadar Kız Teknik Öğretime, tek başına öğretmen yetiştiren bu kurumun yapısında, en son değişiklik 2001 tarihinde çıkan 4633 sayılı kanunla gerçekleştirilerek; aynı isim altında Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi ile birleştirilmiş ve böylece daha zengin ve dinamik bir yapıya kavuşturulmuştur. Mesleki Eğitim Fakültesi’nde 6 bölüm ve öğrenci alınan 12 öğretmenlik programı bulunmaktadır (GÜMEF. İnternet sayfası, 2008).
2.2. Mesleki Eğitim Fakültesinin Bölümleri
Mesleki Eğitim Fakültesinde altı bölüm bulunmaktadır. Bu bölümler; 1. Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi Bölümü
3. El Sanatları Eğitimi Bölümü
4. Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Bölümü 5. Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Bölümü
6. Eğitim Bilimleri Bölümü 7. Temel Bilimler Bölümü
2.3. Mesleki Eğitim Fakültesinin Amacı
Mesleki Eğitim Fakültesi’nin temel amacı mesleki ve teknik eğitime öğretmen yetiştirmektir. Mesleki Eğitim Fakültesi mezunları, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından meslek liselerinde öğretmen olarak istihdam edilirken, hizmet ve sanayi sektöründe de, yetiştikleri alanlarda iş imkânı bulabilmektedirler.
Mesleki ve teknik eğitime nitelikli öğretmen yetiştirecek şekilde hazırlanmış olan eğitim programları iş piyasasının getirdiği nitelikte elemanları da yetiştirmeyi gerçekleştirecek şekilde geliştirilmeye çalışılmaktadır.
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde Bilim Uzmanlığı (Master) ve Doktora Eğitimi verilmektedir (GÜMEF. İnternet sayfası, 2008).
3. Mesleki ve Teknik Eğitim Açısından El Sanatları 3.1. El Sanatlarının Tanımı
El sanatları, el emeğiyle, zevk, beceri ve yaratıcılığın katkısıyla görme, duyma ve öğrenme ile edinilen bilgilerden yararlanılarak sanat değeri taşıyan fonksiyonel kullanım alanı olan üretimle anlatma faaliyeti olarak tanımlanabilir (Kaya, 1990:3). El sanatları, bireyin bilgi, ve becerisine dayanan genellikle doğal hammaddelerin kullanıldığı, elde ve basit aletler dışında makine gücüne ihtiyaç duyulmadan ve toplumun kültürü, gelenek ve göreneklerini, folklorik özelliklerini taşıyan, yapan kişinin zevk ve becerisini yansıtan gelir sağlayıcı üretime yönelik etkinliklerdir (Özdemir ve Yetim, 1997:192).
