LĠSELERDE SERBEST KIYAFET UYGULAMASINA ĠLĠġKĠN ÖĞRENCĠ, ÖĞRETMEN, VELĠ VE OKUL YÖNETĠCĠLERĠNĠN GÖRÜġLERĠ
Seher KAPUCU
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ANA BĠLĠM DALI EĞĠTĠM YÖNETĠMĠ VE DENETĠMĠ BĠLĠM DALI
GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
LĠSELERDE SERBEST KIYAFET UYGULAMASINA ĠLĠġKĠN ÖĞRENCĠ, ÖĞRETMEN, VELĠ VE OKUL YÖNETĠCĠLERĠNĠN GÖRÜġLERĠ
Seher KAPUCU
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ANA BĠLĠM DALI EĞĠTĠM YÖNETĠMĠ VE DENETĠMĠ BĠLĠM DALI
GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
TELĠF HAKKI ve TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN
Adı : Seher Soyadı : KAPUCU
Bölümü : Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı İmza :
Teslim Tarihi :
TEZĠN
Türkçe Adı :Liselerde serbest kıyafet uygulamasına ilişkin öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticilerinin görüşleri
İngilizce Adı :The views of students, teachers, parents and school administrators about free dress code at high schools
ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Seher KAPUCU İmza : ……….……...
JÜRĠ ONAY SAYFASI
Seher KAPUCU tarafından hazırlanan "Liselerde serbest kıyafet uygulamasına ilişkin öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticilerinin görüşleri" adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
DanıĢman: Doç. Dr. Ferudun SEZGİN ………...
(Eğitim Bilimleri A.B.D., Gazi Üniversitesi)
BaĢkan: Prof. Dr. Temel Çalık ………...
(Eğitim Bilimleri A.B.D., Gazi Üniversitesi)
Üye: Doç. Dr. Bekir Buluç ………...
(İlköğretim A.B.D., Gazi Üniversitesi)
Tez Savunma Tarihi: 25.02.2015
Bu tezin Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalında Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
TEġEKKÜR
Araştırma konusunun belirlenmesinden sürecin tamamlanmasına kadar her aşamada bana yol gösterip yardımcı olan, her zaman olumlu yaklaşımları ile beni güdüleyen ve cesaretlendiren, her daim çekinmeden yardımına başvurduğum hocam ve tez danışmanım Sayın Doç. Dr. Ferudun SEZGİN'e öncelikle teşekkürlerimi sunarım.
Yüksek lisansa başlamamda büyük katkıları olan, bu zorlu ve yoğun süreçte manevi desteklerini her an yanımda hissettiğim kıymetlilerim annem, babam ve kardeşlerime teşekkür ederim.
Yüksek lisans öğrenimim boyunca bana yardımcı ve destek olan çalıştığım kurumlardaki idarecilerime ve biricik öğrencilerime teşekkürlerimi bir borç bilirim.
Araştırma için yaptığım görüşmelere değerli zamanlarını ayırarak katılan öğrencilerimize, öğretmenlerimize, velilerimize ve okul yöneticilerimize araştırmaya verdikleri katkılardan dolayı teşekkür ederim.
LĠSELERDE SERBEST KIYAFET UYGULAMASINA ĠLĠġKĠN
ÖĞRENCĠ, ÖĞRETMEN, VELĠ VE OKUL YÖNETĠCĠLERĠNĠN
GÖRÜġLERĠ
Yüksek Lisans Tezi
Seher KAPUCU
GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
ġubat 2015
ÖZ
Bu araştırmanın amacı liselerde serbest kıyafet uygulamasına ilişkin öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticilerinin görüşlerini belirlemektir. Çalışmada bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve bütünleşik çoklu durum deseni benimsenmiştir. Katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemi ve buna bağlı olarak maksimum çeşitlilik ve ölçüt örnekleme teknikleri kullanılmıştır. Araştırmanın verileri araştırmacı tarafından her grup için ayrı ayrı geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formları ile toplanmıştır. Açık uçlu ve sondalarla desteklenmiş soruların bulunduğu görüşme formları yüz yüze görüşme şeklinde uygulanmıştır. Araştırmaya 28 öğrenci, 23 öğretmen, 17 veli ve 9 okul yöneticisi katılmıştır. Görüşmeler ses kaydı ya da not tutma şeklinde yapılmış görüşme verileri deşifre edilerek metin dosyası haline getirilmiştir. Elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir.
Araştırmanın sonucunda öğrencilerin büyük çoğunluğunun serbest kıyafet uygulamasının amacını kendilerinin rahat hareket etmelerini sağlamak olarak yorumladıkları görülmektedir. Öğrencilerin büyük çoğunluğuna göre serbest kıyafet uygulaması, akademik başarıyı etkilememektedir. Öğrencilerin tamamına yakını, serbest kıyafet uygulamasının devamsızlık oranlarını etkilemediği görüşündedir. Öğrencilerin yarıdan fazlası, serbest kıyafet uygulamasını ekonomik yük olarak değerlendirmekte ve disiplini bozan bir faktör olarak nitelendirmektedir. Serbest kıyafet uygulaması, öğrencilerin önemli bir kısmına göre okul güvenliğini olumsuz etkilemektedir. Öğrencilerin büyük çoğunluğu, okullarında serbest kıyafet uygulamasının yapılmasını istemektedir. Öğrencilerin çoğunluğu, uygulamadaki kısıtlamalardan haberdar ve memnundur fakat okullarında bu kısıtlamalara uyulmamaktadır.
Öğretmenlerin çoğunluğu, serbest kıyafet uygulamasının temel amacının öğrencilerin rahat etmesini sağlamak olduğunu düşünmektedir. Öğretmenlerin önemli bir kısmı, serbest kıyafet uygulamasını öğrencilere tercih fırsatı sunmak ve öğrencilerin kendilerini rahat hissetmelerini sağlamak açısından güçlü bulmakta ancak akademik başarıya bir etki yapmadığını savunmaktadır. Öğretmenlerin büyük bir kısmı, serbest kıyafet uygulamasını ekonomik yük olarak dezavantajlı bulmakta, öğrencileri ayrıştıran bir unsur olarak yorumlamakta ve öğrenci kimliği açısından uygun olmadığını belirtmekte fakat öğrencilerin devamsızlık oranlarının serbest kıyafet uygulamasından etkilenmediğini düşünmektedir.
Velilerin büyük çoğunluğu; aile ekonomisi, öğrenci kimliği, güvenlik ve disiplin açısından okul üniformasını tercih etmektedir. Velilerin çoğunluğuna göre, serbest kıyafet uygulaması, öğrencilerin giyim tarzında değişiklik meydana getirmemiş, akademik başarılarında bir fark oluşturmamış ve öğrenci davranışını etkilememiştir. Serbest kıyafet uygulaması, velilerin büyük bir kısmına göre öğrencilerin okul için hazırlanma sürecinde zaman kaybı oluşturmuştur.
Okul yöneticilerinin yarıya yakını, serbest kıyafet uygulamasının temel amacını öğrencileri rahat ve özgür bırakma ile öğrencilerin kişilik gelişimlerine katkı sağlama olarak düşünmektedir. Okul yöneticilerinin yarıdan fazlası öğrencilerin sınırları zorlaması, yarıya yakını öğrencilerde her gün farklı giyinme isteği oluşturması ve bir kısmı da yabancıların okula girişini kolaylaştırması bakımından serbest kıyafet uygulamasını dezavantajlı bulmaktadır. Okul yöneticilerinin büyük çoğunluğu, serbest kıyafet uygulamasını ekonomik bir külfet ve öğrenciler arasında rekabet durumuna sebep olarak değerlendirmektedir. Okul yöneticilerinin önemli bir kısmı, serbest kıyafet uygulamasını okul güvenliği açısından riskli, disiplin açısından zedeleyici fakat okul iklimi açısından rahatlatıcı bulmaktadır.
Araştırma sonunda ortaya konan öneriler kapsamında bu alanda yapılacak çalışmaların kapsamı genişletilerek nitel ve nicel çalışmalar yapılabilir, konu akademik platformlarda alan uzmanları tarafından tartışılabilir. Uygulama öncesi pilot çalışmalar yapılarak serbest kıyafet uygulamasının artı ve eksi yönleri belirlenebilir ve sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyine göre okul ölçekli kararlar alınabilir. Ekonomik açıdan aile ve öğrenciler desteklenebilir, öğrencilerin rahat etmesine yönelik okullarda çeşitlenebilen kıyafet politikası yürütülebilir ve öğrencileri serbest kıyafet uygulamasının boyutlarına yönelik bilinçlendirici seminerler düzenlenebilir.
Bilim Kodu :
Anahtar Kelimeler: Serbest kıyafet, okul üniforması, öğrenci Sayfa Adedi : xix + 165
THE VIEWS OF STUDENTS, TEACHERS, PARENTS AND SCHOOL
ADMINISTRATORS ABOUT FREE DRESS CODE AT HIGH
SCHOOLS
Master Thesis
Seher KAPUCU
GAZI UNIVERSITY
GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES
February 2015
ABSTRACT
The aim of this research is to determine the opinion of students’, teachers’, parents’ and school administrators’ about free dress code at high schools. An intentional sample survey has been used for choosing the participants and accordingly maximum variety and criterion sampling techniques have been used. The data of the research has been collected via semi-structured interview forms that were planned for each group separately. The interview forms, supported by open-ended questions and sondes, have been conducted via face to face meeting of participants and researchers. The data is collected from 28 students, 23 teachers, 19 parents and 9 school administrators. The data is recorded via voice recording and note-taking and each interview has been decoded and converted to a text file. For the analysis of the data, descriptive analysis method has been used.
According to the data gathered, the students think that the aim of the practice is to make students feel comfort and it is advantageous for this aim. The most of the students think that it does not have an impact on the academic achievement. Almost all of the students, it does not affect the rate of absenteeism. More than half of the students, think it as a burden, a factor that spoils the discipline. For most of the students, it is harmful for the school security. Many of the students desire free dress code at school. The most of the students are aware of restrictions and glad, but these restrictions are ignored at schools.
The most of the teachers think that the main purpose is to make students feel comfort. A great part of teachers think it is strong for students’ feeling comfort and right of choosing, but it does not have an impact on the academic achievement. Many of the teachers think it
is disadvantegous as an economic burden, they interpret it a separative fact and negative for the students’ identity. It does not affect the rate of absenteeism.
Many of the parents prefer school uniforms for family budget, student identity, security and discipline. According to the most of the parents, free dress code does not change the clothing style, it does not bring out diversity for the academic achievement and it does not affect students’ behavior. The practice of free dress code causes waste of time during preparation according to most of the parents.
Near half of the school administrators, the main purpose of the free dress code is to make students feel comfort and free and support their personality development. More than half of the administrators find it disadvantegous as students push the limits, almost half of them think students feel they should wear different dress every day, some think it makes easier strangers’ entrance to schools. The most of the administrators think that it is an economic burden and a cause of competition among students. A great deal of administrators find it risky for school security, hazardous for discipline but calming for the school atmosphere. According to the suggestions at the end of the research, qualitative and quantitative studies could be conducted after expanding studies’ scope, the subject could be discussed by domain experts on academic setting. The pros and cons could be determined by pilot studies and decisions for schools could be taken according to their socio-economic development. Parents and students should be supported economically, various dress policies could be conducted for students’ facility. Informative seminars could be organized about dimensions of free dress code.
Science Code:
Key Words : Free dress code, school uniforms, student Page Number: xix + 165
ĠÇĠNDEKĠLER
TELĠF HAKKI ve TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU ... i
ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii
JÜRĠ ONAY SAYFASI ... iii
TEġEKKÜR ... iv
ÖZ ... v
ABSTRACT ... vii
ĠÇĠNDEKĠLER ... ix
TABLOLAR LĠSTESĠ... xv
SĠMGE ve KISALTMALAR LĠSTESĠ ... xviii
1. BÖLÜM ... 1 GĠRĠġ ... 1 1.1. Problem Durumu ... 1 1.2. AraĢtırmanın Amacı ... 8 1.3. AraĢtırmanın Önemi ... 9 1.4. AraĢtırmanın Varsayımları... 10 1.5. AraĢtırmanın Sınırlılıkları ... 10 1.6. Tanımlar ... 10 2. BÖLÜM ... 11 KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 11
2.1. Okul Kıyafeti Kavramı ... 11
2.2.1. Serbest Kıyafet ... 14
2.2.2. Okul Üniforması... 17
2.3. Okul Kıyafeti Uygulamalarının ĠliĢkili Olduğu Kavramlar ... 19
2.3.1. Akademik BaĢarı ... 19 2.3.2. Öğrenci DavranıĢları ... 21 2.3.3. Okul Güvenliği ... 24 2.3.4. Disiplin ... 26 2.3.5. Okul Ġklimi ... 27 2.3.6. ġiddet ... 28 2.3.7. Ekonomik Maliyet ... 29 2.3.8. Öğrenci Devamsızlığı ... 29
2.4. Dünyadaki Okul Üniforma Uygulamaları ... 30
3. BÖLÜM ... 33
YÖNTEM... 33
3.1. AraĢtırmanın Modeli ... 33
3.2. Evren ve Örneklem ... 34
3.3. Veri Toplama Aracının GeliĢtirilmesi ... 38
3.4. Verilerin Toplanması ... 39
3.5. Verilerin Analizi ... 40
3.6. Geçerlik ve Güvenirlik ... 41
4. BÖLÜM ... 43
BULGULAR ve YORUM... 43
4.1. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasına ĠliĢkin GörüĢleri ... 43
4.1.1. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Temel Amacı Hakkındaki GörüĢleri ... 43
4.1.2. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Güçlü Yanları ya da Avantajları Hakkındaki GörüĢleri ... 45
4.1.3. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Zayıf Yanları ya da Dezavantajları Hakkındaki GörüĢleri ... 48 4.1.4. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Akademik BaĢarı Ġle ĠliĢkisi Hakkındaki GörüĢleri ... 51 4.1.5. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Devamsızlıkları Bağlamında Değerlendirmeleri ... 54 4.1.6. Okul Kıyafet Politikalarının Memnuniyet Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Öğrenci GörüĢleri ... 55 4.1.7. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasının OluĢturduğu Ekonomik Problemler Hakkındaki GörüĢleri ... 56 4.1.8. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulaması Disiplin ĠliĢkisi Bağlamındaki GörüĢleri ... 60 4.1.9. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulaması ve Çevre ĠliĢkileri Hakkındaki GörüĢleri ... 64 4.1.10. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Zaman Yönetimine Etkisi Bağlamındaki GörüĢleri ... 67 4.1.11. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Okul Güvenliği Bağlamında Değerlendirmeleri ... 69 4.1.12. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulaması Yönetmeliğindeki Kısıtlamalara ĠliĢkin GörüĢleri ... 72 4.1.13. Öğrencilerin Uygulanmasını Ġstedikleri Kıyafet Politikası Bağlamındaki GörüĢleri ... 73 4.2. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasına ĠliĢkin GörüĢleri ... 74 4.2.1. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Temel Amacı Hakkındaki GörüĢleri ... 74 4.2.2. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Güçlü Yanları ya da Avantajları Hakkındaki GörüĢleri ... 77 4.2.3. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Zayıf Yanları ya da Dezavantajları Hakkında GörüĢleri ... 79
4.2.4. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Öğrenci BaĢarısı Açısından Değerlendirmeleri ... 83 4.2.5. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Çevre ĠliĢkileri Bağlamında Değerlendirmeleri ... 85 4.2.6. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Öğrenci Devamsızlığı Açısından Değerlendirmeleri ... 88 4.2.7. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Okul Renkliliği Bağlamında Değerlendirmeleri ... 89 4.2.8. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasına Uyum ve Ġsteklilik Göstermeleri Hakkında Öğretmen GörüĢleri ... 89 4.2.9. Serbest Kıyafet Uygulamasının Öğrenci Kimliği Bağlamında Değerlendirilmesine ĠliĢkin Öğretmen GörüĢleri ... 91 4.2.10. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Ekonomik Boyutuna ĠliĢkin GörüĢleri ... 92 4.2.11. Serbest Kıyafet Uygulamasının Öğrenci Belirginliği Bağlamında Değerlendirilmesine ĠliĢkin Öğretmen GörüĢleri ... 94 4.2.12. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Kısıtlamalarına ĠliĢkin GörüĢleri ... 96 4.2.13. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasına KarĢı Tavırlarına ĠliĢkin Bulgular ... 98
4.3. Velilerin Serbest Kıyafet Uygulamasına ĠliĢkin GörüĢleri... 99 4.3.1. Velilerin Kıyafet Politikalarını Maliyet Açısından KarĢılaĢtırmaları ... 99
4.3.2. Velilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Öğrenci-Veli ĠliĢkisi Bağlamında Değerlendirmeleri ... 102 4.3.3. Serbest Kıyafet Uygulaması Sonrasında Öğrencilerde OluĢan Farklılıklara ĠliĢkin Veli GörüĢleri ... 103 4.3.4. Velilerin Kıyafet Politikalarını Öğrenci Kimliği Bağlamında Değerlendirmeleri ... 105 4.3.5. Velilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Okul Güvenliği Açısından Değerlendirmeleri ... 106
4.3.6. Serbest Kıyafet Uygulamasının Öğrenci Psikolojisinde OluĢturduğu Durumlara ĠliĢkin Veli GörüĢleri ... 108 4.3.7. Velilerin Kıyafet Temin Süreci Hakkındaki GörüĢleri ... 112 4.3.8. Velilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Zaman ve Etkinlik Yönetimi Açısından Değerlendirmeleri ... 113 4.3.9. Velilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Öğrenci Cinsiyeti Bağlamında Değerlendirmeleri ... 115 4.3.10. Velilerin Kıyafet Politikalarını Disiplin Bağlamında Değerlendirmeleri ... 116
4.4. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasına ĠliĢkin GörüĢleri ... 118 4.4.1. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının Temel Amacı Hakkındaki GörüĢleri ... 118 4.4.2. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının Olumlu Yönleri ya da Avantajları Hakkındaki Değerlendirmeleri ... 120 4.4.3. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının Olumsuz Yönleri ya da Dezavantajları Hakkındaki Değerlendirmeleri ... 122 4.4.4. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasını Eğitim Kademelerinde Kolaylık Açısından Değerlendirmeleri ... 125 4.4.5. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasını Lise Türlerinde Kolaylık Açısından Değerlendirmeleri ... 126 4.4.6. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasını Kıyafet Rekabeti Açısından Değerlendirmeleri ... 127 4.4.7. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının Ekonomik Boyutu Hakkındaki GörüĢleri ... 127 4.4.8. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulaması Sırasında KarĢılaĢılan Durumlara ĠliĢkin GörüĢleri ... 129 4.4.9. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının AlgılanıĢına ĠliĢkin GörüĢleri ... 130 4.4.10. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının Kısıtlamalarına ĠliĢkin GörüĢleri ... 131
4.4.11. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının Okullarda Meydana
Getirdiği DeğiĢiklikler Hakkındaki GörüĢleri ... 131
4.4.12. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulaması Sırasında Ek Bilgi Alma Durumlarına ĠliĢkin Değerlendirmeleri ... 133
4.4.13. Okul Yöneticilerinin Okul Kıyafet Politikasının DeğiĢtirilmesine ĠliĢkin GörüĢleri ... 134
5. BÖLÜM ... 137
SONUÇ ve ÖNERĠLER ... 137
5.1. Sonuçlar ... 137
5.1.1. Öğrenci GörüĢlerine ĠliĢkin Sonuçlar ... 137
5.1.2. Öğretmen GörüĢlerine ĠliĢkin Sonuçlar... 139
5.1.3. Veli GörüĢlerine ĠliĢkin Sonuçlar ... 141
5.1.4. Okul Yöneticilerinin GörüĢlerine ĠliĢkin Sonuçlar ... 142
5.2. Öneriler ... 143
KAYNAKÇA ... 145
EKLER... 154
EK 1. GörüĢme Formları ... 154
EK 2. AraĢtırma Ġzin Yazısı ... 164
TABLOLAR LĠSTESĠ
Tablo 1. Öğrencilerin Demografik Özellikleri ... 35
Tablo 2. Öğretmenlerin Demografik Özellikleri ... 36
Tablo 3. Velilerin Demografik Özellikleri ... 37
Tablo 4. Yöneticilerin Demografik Özellikleri ... 38
Tablo 5. Öğrencilere Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Temel Amacı ... 44
Tablo 6. Öğrencilere Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Güçlü Yanları ya da Avantajları ... 45
Tablo 7. Öğrencilere Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Zayıf Yanları ya da Dezavantajları ... 48
Tablo 8. Serbest Kıyafet Uygulamasının Öğrenci Başarısı Açısından Değerlendirilmesi .. 52
Tablo 9. Serbest Kıyafet Politikasının Devamsızlık Açısından Değerlendirilmesi ... 55
Tablo 10. Okul Kıyafet Politikalarının Öğrenci Memnuniyeti Açısından Değerlendirilmesi ... 56
Tablo 11. Öğrencilere Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Oluşturduğu Ekonomik Problemler ... 57
Tablo 12. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Disiplin Açısından Değerlendirmeleri ... 60
Tablo 13. Öğrenci Görüşlerine Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Çevre İlişkileri Açısından Değerlendirilmesi ... 64
Tablo 14. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Günlük İşlerin Akışına Etkisi Konusundaki Görüşleri ... 68
Tablo 15. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Okul Güvenliği Açısından Değerlendirmeleri ... 70
Tablo 16. Öğrencilerin Serbest Kıyafet Uygulaması Yönetmeliğindeki Kısıtlamalara İlişkin Görüşleri ... 72
Tablo 17. Öğrencilerin Okullarda Uygulanması İstenen Kıyafet Politikasına İlişkin
Görüşleri ... 74
Tablo 18. Öğretmenlere Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Temel Amacı ... 75
Tablo 19. Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Güçlü Yanları ya da Avantajları ... 77
Tablo 20. Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Zayıf Yanları ya da Dezavantajları ... 80
Tablo 21. Serbest Kıyafet Uygulamasının Öğrenci Başarısı Açısından Değerlendirilmesine İlişkin Öğretmen Görüşleri ... 84
Tablo 22. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Çevre İlişkileri Bağlamında Değerlendirmelerine İlişkin Görüşleri ... 86
Tablo 23. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Öğrenci Devamsızlığı Açısından Değerlendirmelerine İlişkin Görüşleri ... 88
Tablo 24. Serbest Kıyafet Uygulamasının Okul Renkliliğine Yansıması ... 89
Tablo 25. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasına Uyum ve İsteklilik Gösterme Hakkındaki Görüşleri ... 90
Tablo 26. Serbest Kıyafet Uygulamasının Öğrenci Kimliği Bağlamında Değerlendirilmesine İlişkin Öğretmen Görüşleri ... 91
Tablo 27. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Ekonomik Boyutuna İlişkin Görüşleri ... 93
Tablo 28. Serbest Kıyafet Uygulamasının Öğrenci Belirginliği Bağlamında Değerlendirilmesine İlişkin Öğretmen Görüşleri ... 95
Tablo 29. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Kısıtlamalarına İlişkin Görüşleri ... 96
Tablo 30. Öğretmenlerin Serbest Kıyafet Uygulamasına Karşı Tavırları ... 98
Tablo 31. Velilerin Kıyafet Politikalarını Maliyet Açısından Karşılaştırmaları ... 99
Tablo 32. Serbest Kıyafet Uygulamasının Veli-Öğrenci İlişkisine Yansıması ... 102
Tablo 33. Velilerin Kıyafet Politikalarını Öğrenci Kimliği Açısından Değerlendirmeleri105 Tablo 34. Serbest Kıyafet Uygulamasının Okul Güvenliği Açısından Değerlendirilmesine İlişkin Veli Görüşleri ... 107
Tablo 35. Serbest Kıyafet Uygulamasının Öğrenci Psikolojisinde Oluşturduğu Durumlara İlişkin Veli Görüşleri ... 109
Tablo 36. Velilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Kıyafet Rekabeti Açısından Değerlendirmeleri ... 111
Tablo 37. Kıyafet Temininde Dikkate Alınan Unsurlar ... 112 Tablo 38. Serbest Kıyafet Uygulamasının Zaman ve Etkinlik Yönetimi Açısından Değerlendirilmesine İlişkin Veli Görüşleri ... 113 Tablo 39. Velilerin Serbest Kıyafet Uygulamasını Öğrenci Cinsiyeti Bağlamında Değerlendirmelerine İlişkin Görüşleri ... 115 Tablo 40. Velilerin Kıyafet Politikalarını Disiplin Bağlamında Değerlendirmelerine İlişkin Görüşleri ... 116 Tablo 41. Okul Yöneticilerine Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Temel Amacı ... 118 Tablo 42. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının Olumlu Yanları ya da Avantajları Hakkındaki Görüşleri ... 120 Tablo 43. Yöneticilere Göre Serbest Kıyafet Uygulamasının Olumsuz Yanları ya da Dezavantajları ... 122 Tablo 44. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasını Eğitim Kademelerinde Kolaylık Açısından Değerlendirmeleri ... 125 Tablo 45. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasını Lise Türlerinde Kolaylık Açısından Değerlendirmeleri ... 126 Tablo 46. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasını Kıyafet Rekabeti Açısından Değerlendirmeleri ... 127 Tablo 47. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının Ekonomik Boyutu Hakkındaki Görüşleri ... 128 Tablo 48. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasının Algılanışına İlişkin Görüşleri ... 130 Tablo 49. Okul Yöneticilerin Serbest Kıyafet Uygulamasının Kısıtlamalarına İlişkin Görüşleri ... 131 Tablo 50. Serbest Kıyafet Uygulamasının Okullarda Meydana Getirdiği Değişikliklere İlişkin Okul Yöneticilerinin Görüşleri ... 132 Tablo 51. Okul Yöneticilerinin Serbest Kıyafet Uygulaması Sırasında Ek Bilgi Alma Durumlarına İlişkin Değerlendirmeleri ... 134 Tablo 52. Okul Yöneticilerinin Okul Kıyafet Politikasının Değiştirilmesine İlişkin Görüşleri ... 134
SĠMGE ve KISALTMALAR LĠSTESĠ
MEB Milli Eğitim Bakanlığı ABD Amerika Birleşik Devletleri BAE Birleşik Arap Emirlikleri
TDK Türk Dil Kurumu
Ö Öğrenci Öğr Öğretmen V Veli
Y Yönetici
Fen L. Fen Lisesi
Mes. L. Meslek Lisesi
Ana. L. Anadolu Lisesi
Ana. Öğr. L. Anadolu Öğretmen Lisesi Yük. Öğr. Yüksek Öğretim
Yük. Lis. Yüksek Lisans Müd. Yrd. Müdür Yardımcısı Tar. Tarih
Biy. Biyoloji
Coğ. Coğrafya Edb. Edebiyat
Elek. Elektrik Reh. Rehberlik Mat. Matematik Alm. Almanca Gör. Görsel Sanatlar İng. İngilizce
Kur'an K. Ö. Kur'an Kursu Öğreticisi
Ser. Mes. Serbest Meslek
Em. Öğr. Emekli Öğretmen Müh. Mühendis
USDE United States Department of Education
NAESP National Assocition of Elementary School Principals
1. BÖLÜM
GĠRĠġ
Bu bölümde araştırma problemi, problem cümlesi ve alt problemler, varsayımlar, sınırlılıklar ve tanımlara yer verilmiştir.
1.1. Problem Durumu
İnsan, var olduğu andan itibaren farklılık gösteren ihtiyaçlarını karşılamak ve bu ihtiyaçlarını gidermek için çaba sarf etmiştir. İhtiyaçları gidermek amacıyla üretilen mal ve hizmetler, zaman içinde nitelik değiştirmesine karşın insanın temel ihtiyaçlarından biri olan giyinme ihtiyacını değiştirmemiştir (Aslan, 2012). İlkçağlarda doğa olaylarından korunmak amacıyla başlayan giyinme ihtiyacı, daha sonraları değişerek gelişmiştir. Örneğin; soğuk ülkelerde yaşayan insanlar avladıkları hayvanların postlarına bürünerek soğuktan korunmaya çalışmışlar, sıcak ülkelerde yaşayanlar ise daha hafif giysilere ihtiyaç duymuşlardır (Karaman, 1976).
İlk oluşumunda genelde insan vücudundaki belli kısımlarını örten küçük bitki veya deri parçalarıyla oluşmaya başlayan giysi kültürü, binlerce yerleşim merkezinde ve farklı kültürlerde kendisini üreten toplumları simgeleyen özgün nitelikli yapıya ulaşmıştır (Erden, 1998). Günümüzde giyim kültürü; karmaşık bir yapıya bürünerek "vücudu dış etkilere karşı koruyan doğal bir gereksinme olduğu kadar, kişisel görünüş, kendine güven, başarı, ruhsal ve sosyal bakımlardan da kişiyi etkileyen önemli faktör" haline gelmiştir (Kırzıoğlu, 1992).
Yer-zaman ilişkisi giyimde kişisel standartlaşmayı belirleyen en önemli etkenlerden biridir. Mesleki ve sosyal etkinlikler birbirinden farklı zaman ve mekânlarda meydana geldiğinden
insanların giyimleri de bulundukları mekân ve zamana uyum sağlamaktadır. Mekân ve zaman ilişkisi bazı durumlarda insanlar üzerinde önceden belirlenen kıyafetleri giyme zorunluluğu oluşturmaktadır (Yurdakul ve Ural, 2008).
Tezcan'a (1983) göre giyim, çeşitlenerek başlı başına bir sanayi ve kültür oluşturmuştur ve giyimin okul giyiminden, ev, tekstil ve tatil giyimine kadar pek çok türü bulunmaktadır. Yazarın yaptığı yerine göre giyim sınıflandırmasında sıralanan giyim çeşitlerinden biri de okul giyimidir. Okul giyimi (okul kıyafeti); en basit şekliyle okulda bulunan şahısların okul içerisinde bulundukları sürece giydikleri giysiler olarak tanımlanabilir. Okul giyimi bazı giyim politikalarına dayanmaktadır. Okul giyimi; serbest kıyafet, ana hatları ile tanımlanmış bir kıyafet yönergesi, detaylandırılmış kıyafet yönergesi, gönüllü tek tip kıyafet uygulaması ve zorunlu tek tip kıyafet şeklinde sınıflandırılmıştır (Paliokas, 1996'dan aktaran, Erkan, 2003). Poliokas'a (2005) göre elbise politikaları kısıtlama boyunca sürekli değişir. Araştırmacı; elbise politikalarını (i) kıyafet politikası olmayan, (ii) genel ilkeleri, ana hatları olan bir kıyafet politikası, (iii) genellikle yasaklayıcı yapıda ayrıntılı kıyafet politikası, (iv) serbest kıyafet politikası, (v) bir tercih hükmü dışında, zorunlu üniforma politikası, (vi) bir tercih hükmü olmadan, en kısıtlayıcı zorunlu üniforma politikası şeklinde adlandırmıştır.
Toplumsal ve kültürel değişimlere bağlı olarak zaman içinde değiştirilen ve dönüştürülen okul üniformaları, eğitim sisteminin en eski geleneklerinden biridir. Dünya ülkelerinin okul kıyafeti uygulamalarına bakıldığında, ülkeler bazında farklı uygulamalar olduğu görülmektedir. Eğitimin devlet ya da belirli bir düzen tarafından verildiği, özellikle de ulusal değerlerin yeniden üretilmesinin öncelikli amaç olduğu eğitim sistemlerinde okullarda üniforma giyilmektedir. Japonya, Tayvan, Çin Halk Cumhuriyeti, Hong Kong gibi bazı ülkelerde tarihsel süreç içinde öğrenciler merkez tarafından belirlenmiş üniformalar giyerlerken bazı ülkelerde hiç okul üniforması olmamıştır (Hesapçıoğlu ve Giorgetti, 2009). Birleşik Devletler, Fransa ve İngiltere gibi ülkelerde ise öğrenciler üniformalar giyseler de tüm öğrencilerin tek tip üniforma giymesine yönelik merkezi düzenlemeler bulunmamaktadır (Donald, 2002'den aktaran Hesapçıoğlu ve Giorgetti, 2009).
İngiltere'de ilkokul üniformalarının kökeni, fakir çocuklarının gittiği vakıf okullarına dayanmaktadır (Hesapçıoğlu ve Giorgetti, 2009). Fransa'da da İngiltere'den etkilenerek okul üniforması politikası uygulanmıştır. Doksanlı yıllardan itibaren ABD'deki okullarda tek tip kıyafet uygulaması hızla yaygınlaşmıştır (Erkan, 2003). Japonya'da devlet
ilkokullarının çoğunda tek tip kıyafet bulunmamaktadır. Ancak okulların ayırt edilebilmelerini sağlamak amacıyla aynı okulda öğrenim gören öğrencilerin aynı şapka veya sembolü taşımaları gerekmektedir (Kıral ve Kıral, 2009). Ortaokullarında ise okul üniforması kullanmaktadırlar.
Türkiye'deki eğitim kurumlarında bulunan öğrencilerin kılık-kıyafetleri, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yayımlanan çeşitli kılık-kıyafet yönetmelikleri ve genelgeleriyle belirlenmiştir. Ulusal Kurtuluş Savaşı'ndan zaferle çıkan halkın yoksulluğu öğrenci kıyafetlerine de yansımış, yurttaşlar arasındaki ekonomik farklılığı ortadan kaldıracak ulusal eğitimin düzen, disiplin ve bütünlük içinde yapılması amacıyla ilköğretim çağında bulunan tüm kız ve erkek öğrencilerin kılık-kıyafetleri düzenlenmiştir (Kıran, 2001). 1925’ten itibaren kısmen uygulanmakla birlikte 3 Aralık 1934 yılından itibaren kanunen ilkokul ve ortaokullarda resmi kıyafet kullanımı zorunlu hale gelmiş, ilkokullarda giyilen siyah renkli, beyaz yakalı önlükler ile kız ve erkeklerin kullanabileceği tek tip kıyafet uygulamasına geçilmiştir (Solak, 2014). MEB'in 1981 yılında yayımladığı yönetmeliğe göre öğrencilerin kılık-kıyafetlerinin belirlenmesinde her derece ve türdeki okullardaki öğrencilerin; Atatürk ilke ve inkılaplarına uygun, çağdaş, sade ve okul ortamına uygun bir kılık- kıyafette olmalarını sağlamak amaçlanmıştır. Bu yönetmelik ile öğrencilerin kılık-kıyafetlerindeki uyum, düzen ve birliği sağlamanın öğrencilerde toplum nitelikleriyle bağdaşan kılık-kıyafet alışkanlıkları kazanmaları istenmektedir (MEB, 1981). 1981 yılında MEB tarafından yayımlanan yönetmelikte öğrenci kılık kıyafetleri temel eğitim birinci ve ikinci kademede; siyah önlük, beyaz yakadan oluşan bir kıyafettir. Ortaokulda ise kızlar için okul tarafından belirlenen bir renkte, öğrencilerin vücut hatlarını belli etmeyecek şekilde, yırtmacı bulunmayan, kollu ve boy uzunluğu diz kapağını örtecek şekilde bir forma; erkeklerde ise ceket, gömlek, pantolon ve kravattan oluşan bir takımdır. Kıran'da (2001) bahsedildiği şekilde 1989-1990 eğitim-öğretim yılında siyah önlük uygulamasının öğrencileri psikolojik yönden olumsuz etkilediği belirtilerek ülke düzeyinde yedi coğrafi bölgenin her birinde bir köy ve bir şehir okulunda farklı renkte önlük giyme uygulaması denenmeye başlanmıştır. Yapılan bu deneme sonucunda 09 Şubat 1990 tarihli genelgede ilköğretimde öğrencilerin lacivert, gri ve deniz mavisi gibi renkleri, beraber veya kız erkek ayrı ayrı giyebilecekleri belirtilmiştir. MEB'in 1990 yılında yayınladığı genelge ile valiliklere; aileleri ekonomik sıkıntıya sokmadan, ilköğretimde okul yönetimi, öğretmenler kurulu, okul koruma derneği ve okul aile birliğinin ortak kararıyla kademeli bir şekilde önlük giyimine geçilebileceği duyurulmuştur. 1990-1991 eğitim-öğretim
yılından sonra ise ilköğretim öğrencileri siyah önlük yerine mavi önlük ile okula gitmişlerdir (Kıran, 2001).
Geçmişten günümüze çeşitli genelgeler yayımlayarak, öğrencilerin kılık-kıyafetlerinin nasıl olacağı konularında uyarılarda bulunulmuştur (Güçlü, 2009). Yayımlanan yönetmelik ve genelgelerle sürekli değişime uğrayan öğrenci kılık-kıyafetleri 2002 yılına gelindiğinde liselerde kız öğrencilerin pantolon giyebilmelerine fırsat tanıyan bir nitelikte oluşturulmuştur. Bu genelge ile ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören kız öğrencilerin siyah, füme ve gri renk pantolon giyebilmelerine olanak sağlanmıştır (Milliyet, 2013). 2009 yılının Haziran ayında yapılan Okul Kıyafetleri Çalıştayı'nda okul kıyafetleri; "Ekonomik boyut", "Sosyo kültürel boyut" ve "Fiziksel gelişim ve eğitim boyutu" konularında ve öğrenciler, öğretmenler, okul müdürleri, sendika temsilcileri, okul aile birliği başkanı olan veliler, sendika temsilcileri ve MEB bürokratlarından oluşan komisyonlar tarafından tartışılmıştır (MEB, 2009). Okul Kıyafetleri Çalıştay'ı sonunda öğrenciliğin toplumsal bir kategori olduğu vurgulanarak özel öğrenci kıyafetine ihtiyaç olduğu belirtilmiş ve belirli serbestlikler sağlanarak okul kıyafetlerinin seçiminde demokratik bir yöntem kullanılması aynı zamanda anaokulu, 1-3. veya 1-5. sınıflar için serbest kıyafet uygulamasına gidilebileceği önerilmiştir (Hürriyet, 2013). Rapor sonucundan yararlanılarak okul kıyafetleriyle ilgili belirlenecek uygulamanın 2010-2011 eğitim öğretim yılında başlatılması planlanmıştır. 2012-2013 eğitim-öğretim yılının Kasım ayının 26'sında yayımlanan bir yönetmelik ile okul kılık-kıyafetleri düzenlenmiştir.
Kasım 2012'de resmi ve özel okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerinin kıyafetlerine dair usulleri belirlemek amacıyla çıkarılan yönetmelikte; öğrencilerin kılık-kıyafetlerinin devlet okullarında bazı kısıtlamalar dâhilinde serbest olması, MEB'e bağlı özel okullarda ise öğrenci kılık-kıyafetlerinin okul yönetimlerince belirlenmesi kararı alınmıştır. Öğrencilerinin okul kıyafetleri; okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise yaş grup niteliklerine uygun, temiz ve düzenli bir kıyafet giyer şeklinde belirlenmiştir. Ayrıca okullarda yürütülen etkinliklerde uygun kıyafetler giyilmesi ve spor etkinliklerinde tek tip kıyafet giyilmeye zorlanamaz ilkesinin uygulanması kararı alınmıştır (MEB, 2013). Türkiye'de çok ses getiren bu yönetmelik; 25 Temmuz 2013 tarihinde değişikliğe uğrayarak okul yönetimi ve okul-aile birliğinin koordinatörlüğünde, yönetmelikte yer alan sınırlamalara aykırı olmamak kaydıyla, velilerin yüzde ellisinden fazlasının muvafakati alınması şartı ile serbest kıyafet uygulaması yerine eğitim-öğretim yılı için okul kıyafeti veya kıyafetleri belirlenebileceği şeklinde değiştirilmiştir. Bu değişiklik ile birlikte
okulların bir kısmı eski uygulamaya dönerek tek tip kıyafet uygulamasına geçmiştir. En son 27 Eylül 2014 tarihinde kılık kıyafet yönetmeliğinde tekrar bir değişiklik yapılmış ve yönetmelikte bazı değişikliklere gidilmiştir. Yönetmeliğin ilk aşamasındaki sınırlamalarla ilgili olarak okullarda başı açık bulunur ifadesi okul öncesi ve ilkokullar kapsam dışı bırakılarak yüzü açık bulunur şeklinde değiştirilmiş; öğrencilerin siyasi sembol içeren her türlü materyal taşımaları yasaklanmış, öğrencilere saç boyama, vücuda dövme yapma, pirsing takma konularında yasaklar getirilmiştir (MEB, 2014).
MEB'de en çok genelge yayımlanan konulardan biri olan öğrenci kıyafetlerinin son yıllarda gündeme gelen serbest kıyafet uygulaması şeklinde olması kamuoyunun önemli tartışma konularından biri olmuştur (Güçlü, 2009; MEB, 2014; Türk, 2003). Serbest kıyafet uygulamasına dair yayımlanan yönetmelik ile birlikte, ülkemizde bu uygulamanın yararlı olacağını düşünenlerin yanında zararlı olacağını düşünen taraflar da olmuştur. Okullardaki kıyafet uygulamaları çeşitli taraflarca farklı şekilde algılanmaktadır. Serbest kıyafet uygulamasını savunan görüşlerin temel çıkış noktaları, tek tip kıyafetin ifade özgürlüğünü engellemesi ve akademik başarı ile doğrudan ilgisinin kanıtlanamaması gibi hususlar etrafında toplanmıştır. Tek tip kıyafet zorunluluğunu savunanların temel yaklaşımına göre güvenli ve disiplinli bir öğrenme ortamı oluşturma, okullardaki disiplin problemlerini azaltma, okul güvenliğini artırma ve öğrenciler arasındaki sosyo-ekonomik ve kültürel farklılıkların oluşturabileceği problemleri en aza indirme noktalarında tek tip kıyafet okul ortamında gerekli görülmektedir (Erkan, 2003).
Öğrenci kıyafetlerine ilişkin tutumların incelendiği bir araştırmada, serbest kıyafete karşı olumsuz, tek tip kıyafete karşı ise olumlu bir tutum gözlenmektedir (Kıran, 2001). Çocuklar ve annelerinin okul forma ve önlüklerine ilişkin tutumlarının incelendiği bir araştırmada ise deneklerin okul önlük ve formalarına karşı çeşitli nitelikler bakımından memnuniyet duydukları belirtilmektedir (Üstün ve Çeğindir, 2006). Öğretmen ve öğrencilerin tek tip kıyafeti nasıl değerlendirdiklerini araştıran bir çalışmada, tek tip kıyafeti öğretmenler öğrencilere göre ve ilkokul-ortaokul öğrencileri lise öğrencilerine göre daha olumlu değerlendirmektedir (Stockton, Gullatt ve Parke, 2002).
Sosyo-ekonomik düzeyin öğrenci kıyafetlerine etkisi çeşitli çalışmalarla araştırılmıştır. Lise öğrencilerinin okul üniforma tercihlerinin sosyo-ekonomik düzeye bağlılığını araştıran Dinçer (2005), öğrencilerin okul üniforma tercihlerinin sosyo-ekonomik düzeye bağlı olarak farklılık gösterdiğini belirtmektedir. Başka bir araştırma sonucu, aile gelir düzeyinin öğrencilerin önlük giyme istekleri üzerinde etkili olduğunu göstermektedir
(Turan, 2012). Zorunlu kıyafet uygulamasının öğrencilerin devamsızlık, okul suçları, okul kavgaları ve vandalizmi azalttığı (Cohn, 1996), okul iklimini daha elverişli hale getirdiği (Murray, 1997; Tucker, 1999) ve tek tip kıyafet uygulanan okullardaki benlik saygısı ve akademik başarının yüksek olduğu belirtilmektedir (Gregory, 1996; Sanchez, Yoxsimer ve Hill, 2012).
Araştırmalar, okul kıyafetinin çocuk suçluluğu üzerinde önemli bir değişken olarak algılandığını (Tanioka ve Glasser, 1991), okul şiddetini önlemede okul üniforma politikalarının önemli olduğunu (Peterson, 2008; Sanchez vd., 2012) ve tek tip kıyafet giyilen okullarda disiplin sorunları ve zorbalığın azaldığını (Sanchez vd,, 2012) göstermektedir. Başka bir araştırmada ise okul üniforma politikalarının, okullarda çeteleşmeye engel olduğu ve okul suçlarını azalttığı durumuna karşı çıkılmaktadır (Evans, 1996). Okul kıyafetlerinin okul şiddeti üzerine etkisinin incelendiği bir araştırmada, çocukların okula üniforma ile gelmelerin okuldaki şiddet olaylarını % 22 ile % 39 oranında düşürdüğü gözlemlenmiştir. Tek tip kıyafet, okullarda verilen eğitimin öneminin anlaşılması yönünden olumlu bir iklim oluşturmakta, öğrencilere ortak bir amaç için bir arada bulunduklarını hissettirmektedir (Gottfredson, 2007'den akt. Kepenekçi ve Özcan, 2000). Katı okul kıyafet politikalarının savunucularına göre bu politikalar okullardaki olumsuz akran baskısı, çete ile ilgili etkinlik ve mücadeleyi azaltarak öğrenci güvenliğini teşvik etmektedir. Katı okul kıyafet politikaları; pahalı-moda giyimi satın almada aileler üzerindeki baskıyı azaltmakta ve öğrenci devamsızlığını, disiplin cezalarını ve madde bağımlılığını önlemeye yardım etmektedir (Workman ve Sudak, 2008).
Tek tip kıyafet üzerine yapılan araştırmaların bazılarında tek tip kıyafet, öğrenciler arasında eşitleyici (Caruso, 1996) bir etken olarak görülürken bazılarında öğrenciler arasında eşitsizlik (Kim ve DeLong, 2006; Wilkins, 1999) durumu oluşturan bir etmen olarak nitelendirilmektedir. Bir tarafta tüm öğrencilerin aynı okul üniformasını giymesi; öğrenciler arasında eşitlik durumu yaratırken, diğer tarafta aynı okul kıyafeti sosyo-ekonomik açıdan öğrenciler arasındaki eşitsizliğin öğrencilerce fark edilmesine neden olmaktadır. Firmin, Smith ve Perry (2006) öğrencilerin sosyo-ekonomik statülerine göre tek tip kıyafeti kullanma amaçlarının farklılık gösterdiğini, devlet ve vakıf okullarında tek tip kıyafetin öğrenciler arasında eşitleme işlevi gördüğünü, özel okullarda ise tek tip kıyafetin statü belirlemede kullanıldığını belirtmektedirler. Bazı araştırmalarda tek tip kıyafetin ayrımcılık olarak nitelendirildiğine yönelik bulgular söz konusudur (Jennings, 1989). Ayrıca, tek tip kıyafetin öğrencilerin psikolojik durumlarının, duygularının ve
problemlerinin farkına varılmasını engellediğini belirten araştırmalar da bulunmaktadır (King, 1998). Bununla birlikte, tek tip kıyafetin öğrencilerin tüm yaşam alanlarını kapsamadığı için ekonomik farklılıkların yarattığı sorunların varlığını çok da engelleyemediğini gösteren çalışmalar da mevcuttur (Evans, 1996; Pollitt, 1988).
Öğrencilerin kendilerini daha özgür ve rahat hissedecekleri kıyafetlerle okula gelmelerinin okulları renklendireceğini (Göktürk, 2012; Kaymak, 2007), serbest kıyafetin öğrenciye rahatlık sağlayacağını, öğrencilerin kendilerini daha özgür hissedebileceklerini ve uygulamanın öğrencilerin birey olmalarını desteklemeye yönelik bir adım (Gündoğdu, 2012) olduğunu savunanlar serbest kıyafet uygulamasına yönelik olarak Türkiye'de olumlu bir taraf oluşturmuşlardır. Buna karşın serbest kıyafet uygulamasının sosyo-ekonomik farklılıkların görünürlüğünü artırdığını (Demir, 2012; Mengi, 2012), okullarda serbest kıyafet uygulaması ile okul dışı bireylerin öğrencilerden ayırt edilemeyerek okullarda güvenlik problemi yarattığını (Ataklı, 2012), yeni kılık-kıyafet yönetmeliğinin okullarda kaosa yol açtığını (Canatar, 2012), serbest kıyafet uygulamasının eğitime ve öğrencilerin psikolojisine olumsuz etki yaptığını (Özçakır, 2012) dile getirerek bu uygulamaya karşı Türkiye'de olumsuz bir taraf da bulunmaktadır.
Okul kıyafetleri ile ilgili literatür incelendiğinde, Türkiye'de serbest kıyafet uygulamasının yeni bir uygulama olması, öğrenci kılık-kıyafeti ile ilgili yeterince araştırmanın olmaması ve paydaşların algıları üzerinden yürüttükleri bir tartışma konusu olması sebebiyle bu alanda bir araştırma yapılmaya ihtiyaç duyulmuştur. Kıran’ın (2001) bu alandaki araştırmasında; öğrenci, öğretmen ve anne-babaların tek tip ve serbest kıyafete ilişkin tutumları belirlenmeye çalışılmıştır. Erkan’ın (2003) makalesinde okullarda kıyafet uygulamalarına ilişkin görüş, uygulama ve araştırma sonuçlarının sentezi sunulmuş, tek tip kıyafet zorunluluğunun olumlu ve olumsuz etkileri belirtilmiştir. Kahraman ve Karacan (2013) çalışmalarında; resmi liselerdeki öğrencilerin serbest kıyafet giymelerinin yönetici, öğretmen, öğrenci ve veli görüşlerine göre etkileri belirtilmiştir. Süzer ve Sağlam (2014) ilkokullarda serbest kıyafet uygulamasına ilişkin öğrenci velilerinin görüşlerini, Tınmaz ve Sağlam (2014) ilkokul öğrencilerinin serbest kıyafet uygulamasına ilişkin görüşlerini, Şen ve Sağlam (2014) ise araştırmalarında ilkokullarda serbest kıyafet uygulaması konusunda sınıf öğretmenlerinin görüşlerini incelemişlerdir. Akbaba ve Konak (2014) öğrenci kılık-kıyafet politikalarının ve uygulamalarının önemini, başka ülkelerdeki uygulamalara ve medyadaki konu ile ilgili haberlere de yer vererek konunun pedagojik, ekonomik ve sosyal boyutlarını araştırmışlardır. Coşkun (2014) ise ortaokul ve liseye devam eden öğrencilerin ve
velilerinin okullarda kıyafet serbestliği uygulamasına ilişkin görüşlerini araştırmıştır. Bu alanda yapılan az sayıda araştırmanın tek taraflı ve birbirinden bağımsız şekilde yürütülmesinin aksine bu çalışma, serbest kıyafet uygulamasına yönelik eğitimin tüm paydaşlarının araştırmada birlikte yer aldığı ve konuya ilişkin kapsamlı bir bakış açısının oluşturulmak istendiği bir yapıdadır. Çoklu perspektiften konuya yaklaşım paydaşların birbirini anlamasına yardımcı olacaktır. Anlayış geliştirme açısından tüm paydaşların birlikte aynı konu hakkında görüş bildirmeleri, çözüm odaklı değerlendirme yapmalarına olanak sağlayarak birbirlerinin değer yargılarına saygı oluşturacaktır. Tüm paydaşların görüşlerinin karşılaştırılması, konunun etraflıca ve taraflarca tartışılması ve de belirlenen sorunların doğru çözümü açısından bu araştırmanın yapılmasına gereksinim duyulmuştur. Bu araştırma, eğitim kurumlarının temel aktörleri olan öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticilerinin serbest kıyafet uygulamasına ilişkin görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Paydaşların farklı bakış açılarını sentezlemeyi amaçlayan bu araştırmanın sonuçları, Türkiye'de okullarda serbest kıyafet uygulamasının kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesine yardımcı olabilir.
1.2. AraĢtırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, liselerde serbest kıyafet uygulamasına ilişkin öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticilerinin görüşlerini belirlemektir. Bu temel amacın gerçekleştirilmesi için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:
1. Liselerde serbest kıyafet uygulamasına ilişkin öğrencilerin görüş ve değerlendirmeleri nelerdir?
2. Liselerde serbest kıyafet uygulamasına ilişkin öğretmenlerin görüş ve değerlendirmeleri nelerdir?
3. Liselerde serbest kıyafet uygulamasına ilişkin velilerin görüş ve değerlendirmeleri nelerdir?
4. Liselerde serbest kıyafet uygulamasına ilişkin okul yöneticilerinin görüş ve değerlendirmeleri nelerdir?
5. Liselerde serbest kıyafet uygulamasının geliştirilmesine yönelik öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticilerinin önerileri nelerdir?
1.3. AraĢtırmanın Önemi
Öğrenciler, günlerinin büyük bir kısmını okullarda geçirmektedirler. Öğrencilerin okul hayatları, ülkelerin geleceklerini inşa etmelerinde büyük öneme sahiptir. Bu sebeple ülkeler, eğitim-öğretim politikalarını en iyi şekilde planlamak durumundadır. Türkiye'de ve dünyada farklı uygulama çeşitleri bulunan okul kıyafet politikalarında öğrenci, okul ve toplum açısından en iyi politikanın hangisi olduğuna dair kafa karışıklığı bulunmaktadır. Bazı ülkelerin eyalet, şehir hatta okullarında birbirinden farklı politikalar uygulanmaktadır. Politika farklılıkları çoğunlukla bilimsel bir temele bağlı olmadan, eğitim sistemi yöneticileri tarafından belirlenmekte ve bu durum da uygulamada bazı sorunların yaşanmasına sebebiyet vermektedir. Eğitim-öğretimin temel unsurları olan öğrenci, öğretmen, veli ve yönetici istek, görüş ve önerilerinin göz önünde bulundurulduğu bir uygulamaya geçişin sağlanması açısından bu çalışma önemli görülmektedir.
Öğrencilerin okulda bulundukları sürece giydikleri giysilerin serbest kıyafet uygulaması şeklinde değişmiş olması, Türkiye'de büyük bir ilgi uyandırmış ve öğretim sisteminin bu uygulamadan nasıl etkileneceği merak konusu olmuştur. Araştırma, uygulamaya ait görüşlerin yetkililere iletilmesi ve gelecekte öğrenci kılık-kıyafeti konusunda alınabilecek yeni kararlara ilişkin bazı çıkarımlar sunulması açılarından önemlidir.
Bu araştırmadan serbest kıyafet uygulamasının öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticileri tarafından algılanışı, öğrencilerin okula gelme istekleri, öğrenci devamsızlıkları, öğrencilerin akademik başarıları, öğrencilerin psikolojik durumları, okul ortamında disiplin ve güvenlik sorunları, öğrenciler arasında ekonomik düzey farklılıkları gibi boyutlara etkilerine ilişkin önemli bulguların elde edileceği düşünülmektedir.
Serbest kıyafet uygulaması sürecinin Türkiye'deki tüm okulları kapsaması durumundan vazgeçilerek, kararın her okulun kendi okul aile birliklerine bırakılmış olması sebebiyle hangi uygulamanın okullar için avantajlı olduğuna karar verilebilme noktasında bu okullara yardımcı olma açısından bu araştırma önemli görülmektedir. Ayrıca bu konuda okullarda alınacak kararlarda aktif rol alan velilere örnek teşkil etme açısından önemlidir. Serbest kıyafet uygulaması sırasında öğrenci yaşamının çeşitli boyutlarında meydana gelen değişim, gelişim ve eğilimlere ilişkin öğrencilere bilgi sunma açısından çalışma önemlidir.
Yapılan araştırmalar incelendiğinde; öğrenci okul kılık-kıyafetlerine yönelik literatürde yeterli sayıda çalışmanın olmadığı görülmüştür. Var olan diğer çalışmalar genellikle nicel boyutta ve tek değişkenlidir. Bu çalışmanın diğer çalışmalardan farklı olarak nitel bir çalışma niteliğinde olması, birden çok değişken içermesi ve derinlemesine analiz
niteliğinde hazırlanmış olması önemlidir. Serbest kıyafet uygulamasına ilişkin öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticilerin görüşlerinin incelenmesinin önemli olduğu düşünülerek bu çalışmanın bundan sonra yapılacak çalışmalara kaynaklık edebilecek sonuçlar üretebileceği umulmaktadır.
1.4. AraĢtırmanın Varsayımları
Öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticilerinin görüşlerinin okullardaki kılık-kıyafet politikalarını belirleme noktasında önemli olduğu varsayılmaktadır.
1.5. AraĢtırmanın Sınırlılıkları
Bu araştırmada elde edilen veriler; Ankara ili merkez ilçe sınırları içerisindeki serbest kıyafet uygulaması yapılan liselerde öğrenim gören öğrenciler, bu liselerde görev yapan öğretmenler, liselerde öğrencisi bulunan veliler ve liselerin okul yöneticilerinin görüşleri ile sınırlıdır.
1.6. Tanımlar
Serbest Kıyafet: Öğrencilerin okulda bulundukları süre içerisinde giydikleri ve kumaş, renk, desen, vb. faktörlerin öğrenciler tarafından belirlendiği kıyafet çeşididir.
Tek Tip Kıyafet: Belli otoriteler tarafından belirlenen ve aynı okulda öğrenim gören tüm öğrenciler tarafından giyilmesi mecburi olan tek çeşit kıyafettir.
2. BÖLÜM
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Bu bölümde araştırmaya ilişkin temel kavramların açıklanmasına ve ilgili araştırmalara yer verilmiştir.
2.1. Okul Kıyafeti Kavramı
Kıyafet, salt giysi kavramından öte bireyin genel görünümüyle ilgili bir içeriğe sahiptir. Kıyafet biyolojik ihtiyacı karşılamanın ötesinde, bireylerin sosyal sınıflarını, mesleklerini, sahip oldukları duygularını, düşüncelerini, içerisinde bulundukları doğal çevreyi, mevsimleri de açıklamaktadır. Kıyafetler yapılan işe, bulunulan konuma ve mekâna uygun olduğunda fiziksel, toplumsal kolaylıklar sağlamakta, çevre tarafından duygusal algılamayı kolaylaştırmaktadır. Meslek grupları ve öğrenciler ile ilgili yönetsel kıyafet düzenlemeleri bulunmaktadır (Açıkalın, 2003). Okul kıyafeti, en basit anlamda öğrencilerin okul zamanı giyindikleri kıyafetlerdir. Çocuklar öz benliklerini algılarken kendilerine yakışan biçimler ve renkler üzerinde seçici olmaya başlamakta; öğrenciler çocuk olduklarını, genç olduklarını, öğrenciliğe sonradan ve zorunlu olarak girdiklerini düşünmeye ve formaların tekdüzeliğinden, zorunluluğundan yakınmaya başlamaktadırlar (Açıkalın, 2003).
Öğrencilerin okullarda giydiği kıyafetler ve bu kıyafetlere yönelik kriterler, eğitimin daha önceden belirlenmiş amaçlarına tam ve eksiksiz ulaşılma çabasını tamamlayan unsurlar arasındadır. Kıyafetlerin özellikleri ülkelerin özelliklerine göre çeşitli farklılıklar içermektedir. Bazı ülkelerde ulusal kapsamda tek tip ve zorunlu, bazılarında okulun inisiyatifi dâhilinde yine okul yönetimi ya da aile birliklerinin belirlediği tipte, diğer ülkelerde ise öğrencinin kendi inisiyatifindedir (Altınsoy, 2012'den akt. Akbaba ve Konak,
2014). Okul kıyafet politikalarının belirlenmesinde karar verme yetkisine sahip çeşitli organlar bulunmaktadır. Bu yapılar; bazen devlet yetkilileri, bazen okul yönetimi, bazen okul aile birlikleri, bazen veli ve öğrenciler ve bazen de tüm bunların ortak hareketi olabilmektedir.
Okullarda okul kıyafet politikaları belirlenirken göz önünde bulundurulması gereken etmenler, sürece yönelik çeşitli öneriler bulunmaktadır. ABD'de 1996 yılında yayınlanan "Okul Kıyafetleri Kılavuzu"nda hükümete okul üniforma politikaları belirlenmeye çalışırken göz önünde bulundurulması gereken sekiz öneri sunulmuştur. Bu kılavuzda yayınlanan maddelerden anlaşıldığı üzere kıyafet belirleme sürecinde başlangıçtan itibaren ebeveynler sürece dâhil edilmelidir, kıyafetler öğrencilerin dinsel ve diğer ifade haklarını koruyan bir yapıda olmalıdır. Okulda uygulanmakta olan gönüllü veya zorunlu okul üniforma politikasının olup olmadığı önceden belirlenmeli; zorunlu bir okul üniforma politikası kabul edildiğinde, gerekmediğini belirlemek için vazgeçme olanağı sağlanmalıdır. Üniforma giyildiğinde öğrenciler çevreye bir mesaj veriyor olmamalıdır. Yardıma ihtiyacı olan ailelere gerekli maddi destek sağlanmalı ve okul üniformalarına genel güvenlik programının bir parçası olarak bakılmalıdır (United States Department of Education [USDE], 1996).
Essex'in (2001) okul üniformalarının toplum içinde kabul edilmesine yönelik önerileri bulunmaktadır. Bu kapsamda maliyet bazı aileler için olumsuz bir faktör olabilmektedir. Bu nedenle dezavantajlı ailelere üniforma edinme için mali destek planı hazırlanabilir, okullarda tek tip üniforma kullanımı için toplum veya yerel işletmeler; üniformalar için ailelere ödeme yapmaya çağrılabilir, okul bölgesi içinde tek bir sınıf kullanılarak yapılan bir pilot uygulama potansiyel sorunların ve ihtiyaç duyulan destek türünün belirlenmesine yardımcı olabilir. Bir okulda okul üniforma politikasını sürekli ve yasal olarak uygulamak dikkat edilmesi gereken bir konudur. Okul üniformaları kullanımının etkinliği değerlendirildikten sonra, politika çalışmalarını yapmak için gereken zaman esnekliği sağlanmalı, politika yapıcılarının da planı yeniden gözden geçirme durumu bulunmalıdır. Okul kıyafet politikası belirleme süreci hakkında öneri sunan King, Walker ve Minor (2002) ise görüşlerini; (i) herkes süreçten haberdar olmalı, (ii) bu süreç çocuk merkezli ve proaktif bir ortamda oluşturulmalı, (iii) her şeyden önce yavaş olunmalı ve (iv) her adımda ebeveyn ve öğrenciler sürece dâhil edilmeli şeklinde belirtmişlerdir. Okul üniforma politikası belirlenirken bütün paydaşların sürece dâhil edilmesi önemli görülmektedir.
Üniforma politikası belirlenirken toplumun değer yargılarına duyarlı olunmalı ve toplumun farklı kesimlerinin değerlendirme yapmasına imkân tanıyan bir yaklaşım benimsenmelidir.
2.2. Okul Kıyafet Politikaları
Okul kıyafetleri içinde bulunulan dönemin şartlarına göre sürekli değişim göstermiş ve ihtiyaçlar doğrultusunda gelişerek çeşitlenmiştir. Çeşitli etkenler okul kıyafet politikalarının belirlenmesinde önemli rol üstlenmiştir. Ekonomik gelir düzeyi, sosyo-kültürel özellikler, öğrenci psikolojisi gibi faktörler okul kıyafet politikalarının belirlenmesinde etkili olmuştur. Örneğin; okula giyilen giysilerin öğrencilerin tutum ve davranışlarına etkisi, üniforma da dâhil katı politikaların benimsenmesi arkasındaki itici güç olarak görülmektedir (Behling, 1994). Okulların öğretim durumuna göre öğrenciler, günlerinin önemli bir kısmını okul kıyafeti içinde geçirmektedirler. Bu nedenle, okul kıyafetlerinin fiziksel ve psikolojik bakımdan çocukların rahat kullanabileceği ve severek giyebileceği bir yapıda olması önemlidir (Ünal, Yıldız ve Özdil, 2011). Öğrencilerin kendilerini iyi hissettiği kıyafetler içinde bulunmaları, çocukların okula karşı olumlu tutumlar geliştirmelerine yardımcı olmaktadır. Ağaç ve Harmankaya'nın (2009) ilköğretim kademesinde bulunan çocukların giysi seçimine etki eden faktörleri belirlemeyi amaçladıkları araştırmalarında, öğrencilerin rahat edebilecekleri nitelikteki üniformaları tercih ettikleri sonucuna ulaşılmıştır.
Kraft'a (2003) göre tek tip bir kıyafet politikası benimseyen okullar için tanımlanan karar politikalarında iki seçenek bulunmaktadır. Bunlar; üniforma giyiminin hüküm içeren ilkelere dayandırıldığı zorunlu politika ve üniforma giyiminin tercih edilebilen bir niteliğe sahip olduğu gönüllü politika şeklindedir. Erkan (2003) "Okullarda Tek Tip ya da Serbest Kıyafet" makalesinde; okullarda tek tip zorunluluğuna ya da serbest kıyafet uygulamasına evet ya da hayır demenin kolay bir karar olmadığını belirterek, herhangi bir kıyafet uygulamasına geçiş için pilot uygulamalara, toplumsal ve kültürel etkilerin analiz edilmesine gerek olduğunu dile getirmiştir. Kıran'ın (2001) araştırmasında; öğrenci, öğretmen, anne-babaların tek tip ve serbest kıyafete ilişkin tutumları belirlenmeye çalışılmıştır. Öğrenci, öğretmen, anne ve babaların öğrenci kıyafetlerine ilişkin tutumları kıdem, sosyo-ekonomik düzey, meslek, cinsiyet, öğrenim düzeyi ve gelir düzeyi yönünden incelenmiştir. Araştırma sonunda öğrenci, öğretmen, anne ve babaların serbest kıyafete karşı olumsuz tutum geliştirdikleri ve okullardaki tek tip kıyafet uygulamasına olumlu baktıkları gözlenmiştir.
Üstün ve Çeğindir (2006) araştırmalarında; ilköğretim çağında bulunan çocuklar ile annelerinin okul önlük ve formalarının konforuna ilişkin memnuniyet durumlarını incelemişlerdir. Araştırmada veriler, anne ve çocuklarına ayrı ayrı görüşme şeklinde hazırlanan anket formu ile toplanmıştır. Araştırma bulguları; çocukların % 65'inin formalarının modellerinden memnuniyet duyduklarını, erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre forma modellerinden daha fazla memnun olduklarını, önlük kullananların % 96'sının ve özel forma kullananların ise % 34,3'ünün forma modellerinden memnun olduklarını, önlük kullananların özel forma kullananlara göre formalarının renklerinden memnun olduklarını, çocukların yarıdan fazlasının forma kalıbından ve formanın kullanışlığından memnun olduklarını göstermektedir. Annelerin % 57'sinin çocuklarının okul forma modellerinden, % 49'unun forma kalıplarından ve % 48'inin forma renklerinden memnun oldukları; % 44'ünün okul forma modellerinden, % 52'sinin forma renginden ve % 73'ünün çocuk formalarının kullanım özelliklerinden memnun olmadıkları tespit edilmiştir.
2.2.1. Serbest Kıyafet
Serbest kıyafet uygulaması öğrencilerin okullarda belli sınırlar çerçevesinde okul giyimini oluşturan her türlü kıyafeti içermektedir. Öğrencinin okula giyeceği kıyafetler konusunda kararın kendisine bırakıldığı uygulamadır. Serbest kıyafet uygulanmaya başladığı andan itibaren tartışma konusu olmuştur (Türk, 2003) ve tartışmalar serbest kıyafetin avantajları ve dezavantajları üzerinde yoğunlaşmıştır (Güçlü, 2012). Tartışmanın tarafları arasında pek çok açıdan görüş farklılıkları bulunmaktadır. Serbest kıyafet uygulamasını savunan görüşlerin temel çıkış noktaları ifade özgürlüğünü engelleme, akademik başarı ile doğrudan ilgisinin kanıtlanmaması gibi hususlar etrafında toplanmıştır (Erkan,2003). Serbest kıyafet uygulamasının avantaj olduğunu savunanların görüşlerine göre; serbest kıyafet ile okula gelen öğrencilerde tek tip kıyafetin getirdiği sorunlar ortadan kalkacak, öğrencilerin okula sürekli aynı kıyafetle gelmeleri eğitime odaklanma açısından problem olarak algılandığı için öğrencilerin serbest kıyafetle okula gelmeleri bu olumsuzluğu giderecektir. Okul yönetiminin sürekli üzerinde durduğu bir konu olan kılık kıyafet konusu üzerine çok fazla gidilmeye gerek kalmayacak, serbest kıyafet uygulamasıyla okul yönetimi daha farklı işlemlere ağırlık verebilecektir. Öğrenci dış ortamdaki rahatlığını okulda da sağlayacak, psikolojik olarak daha rahat derse odaklanıp, her gün kendini ifade edebilecek farklı bir kıyafet ile psikolojisini düzenleyecektir (Kaymak, 2007). Pahalı olan okul üniformalarının maddi sıkıntısı ortadan kalkarak birçok ailenin sıkıntıları giderilmiş
olacaktır. Öğrenciler kirlenen okul elbiseleri veya sürekli aynı giysi giymenin verdiği rahatsızlıktan kurtulacaktır. Bu gibi sorunları daha az kafasına takarak derslerine yoğunlaşabilecektir (Göktürk, 2012).
Serbest kıyafet konusunu avantaj olarak algılayanların yanı sıra bu uygulamayı dezavantajlı gören çevrelerin varsayımlarına göre; serbest kıyafet uygulaması ile öğrenciler arası çatışmalar ve öğrencilerde "Bugün ne giysem?" kaygısı başlayacaktır. Sınıf ortamında ders havası yerine moda havası esebilecek, öğrenciler arasında marka tartışmaları ve marka yarışı gibi sorunlar ortaya çıkacaktır. Serbest kıyafetin verdiği rahatlıkla öğrencilerde disiplinsizlik ortaya çıkabilecek, okullarda istenmeyen görüntüler ve saygısız davranışlar ortaya çıkabilecektir (Canatar, 2012). Kız öğrencilerin giydiği kıyafetler sebebiyle okulda taciz olayları da artabilecektir. Öğrencilerin kendi arasında ekonomik sınıf ayrılığına düşebilecekleri, öğrencilerin kıyafet markalarına göre arkadaşlarını değerlendirmeye başlayabilecekleri ve bu durumun öğrenciler arasında fakir-zengin gibi yorumlamalara yol açabileceğini belirtmektedirler (Ataklı, 2012). Okul yönetimi için bu uygulamanın ilk yıllarında büyük işler düşeceğinden eğitimde aksaklıklar oluşabilecektir. Öğrencilerde günlük giysi seçme sıkıntısı ortaya çıkacaktır. Arkadaşlar arasında dışlanma, alay edilme ve bu gibi sıkıntıların yaşanabilme riski daha da artacağından öğrencilerin psikolojileri bu durumdan olumsuz etkilenecektir (Özçakır, 2012).
Turan (2012) "İlköğretim Öğrencilerinin Serbest Kıyafet Uygulamasına İlişkin Görüşleri" araştırmasında, Elazığ ilinde bulunan iki ilköğretim okulunun 4. ve 5. sınıf öğrencilerine anket uygulamıştır. Bu anket sonucunda, ilköğretim 4. sınıf öğrencilerinin 5. sınıflara göre serbest kıyafet uygulamasını ve farklı kıyafetlerle okula gelinmesini daha çok istedikleri, her gün önlük giyip okula gelmekten bıkkınlık duygusunu daha çok yaşadıkları belirtilmiştir. Akbaba ve Konak'ın (2014) çalışmasında serbest kıyafet uygulaması; velileri ekonomik olarak zorlayan, öğrencilerin zamanını alan ve öğrenciler arasında zengin fakir ayrımı ortaya çıkaran bir etmen olarak görülmesine rağmen çağ açısından bir gereklilik olarak nitelendirilmektedir. Coşkun'da (2014) öğrenci ve velilerin serbest kıyafet uygulamasının öğrenciyi psiko-sosyal ve fizyolojik etkileri açısından olumlu; akademik, ekonomik ve güvenlik açılarından ise olumsuz etkileyeceğini düşündükleri belirtilmektedir.
Kahraman ve Karacan'ın (2013) çalışmasında, serbest kıyafet uygulamasına öğrenci, öğretmen, veli ve yöneticilerinden en çok yöneticilerin olumsuz yaklaştığı belirtilmektedir. Araştırmada, serbest kıyafet uygulamasının öğrencilerde oluşturabileceği durumlar olumlu
