Evren ve Örneklem

Araştırmanın evrenini 2013-2014 öğretim yılında Ankara'da serbest kıyafet uygulaması yapan liselerin öğrenci, öğretmen, veli ve okul yöneticileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklem seçiminde amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi ve ölçüt örnekleme birlikte kullanılmıştır. Maksimum çeşitlilik örneklemesinde problemden etkilenen tüm taraflar araştırma kapsamına alınır ve maksimum çeşitlilik örneklemesi farklı değişkenlerin incelenmesini gerektirmektedir (Büyüköztürk vd., 2012). Maksimum çeşitlilik örneklemesindeki amaç, göreli olarak küçük bir örneklem oluşturmak ve bu örneklemde çalışılan probleme taraf olabilecek bireylerin çeşitliliğini maksimum derecede yansıtmaktır. Ölçüt örnekleme yönteminde, önceden belirlenmiş bir dizi ölçütü karşılayan bütün durumlar çalışılmaktadır. Sözü edilen ölçüt ya da ölçütler araştırmacı tarafından oluşturulabilir ya da daha önceden hazırlanmış bir ölçüt listesi kullanılabilir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Amaçlı örneklemede kimlerin örneklem olarak seçileceği konusunda araştırmacı kendi yargısı kullanabilir ve araştırmanın amacına en uygun olanlar örnekleme alınabilir (Balcı, 2009).

Araştırma için ilk önce Ankara ili merkez ilçelerdeki liselerin hangilerinde serbest kıyafet uygulaması yapıldığı, araştırmacı tarafından liselere telefon edilerek öğrenilmiştir. Yapılan telefon görüşmeleri sonrasında 20 okul için Ankara İl Millî Eğitim Müdürlüğünden araştırma izni alınmış bu okullardan 9 tanesinde uygulama yapılmıştır. Bu okullarda öğrenim gören öğrenciler, bu okullarda görev yapan öğretmenler, bu okullarda öğrencisi bulunan veliler ve bu okulların okul yöneticileri çalışmanın grubunu oluşturmuştur. Araştırmada 28 öğrenci, 23 öğretmen, 17 veli ve 9 okul yöneticisi olmak üzere toplam 77 kişi örneklem olarak belirlenmiştir.

Tablo 1. Öğrencilerin Demografik Özellikleri

Tablo 1'e göre çalışma grubunda 19 kız ve 9 erkek olmak üzere 28 öğrenci bulunmaktadır. Çalışma grubunu oluşturan öğrencilerin 12'si 9. sınıf, 11'i 10. sınıf, 4'ü 11. sınıf ve 2 tanesi de 12. sınıf öğrencisidir. Meslek lisesinde öğrenim görenlerin sayısı 11, anadolu lisesinde öğrenim görenlerin sayısı 9, fen lisesinde öğrenim görenlerin sayısı 4 ve anadolu öğretmen liselerinde öğrenim gören öğrencilerin sayısı 4'tür. Öğrencilerin annelerinin eğitim düzeyine bakıldığında 11'inin annesinin ilkokul, 9'unun lise, 5'inin yüksek öğrenim ve 3'ünün ortaokul mezunu olduğu görülmektedir. Babalarının eğitim durumuna bakıldığında ise 12 yüksek öğrenim, 8 ilkokul, 6 lise ve 2 ortaokul mezunu baba bulunmaktadır. Öğrencilerin 21'i orta seviyede, 4'ü yüksek seviyede ve 3'ü düşük seviyede sosyo- ekonomik gelir düzeyine sahiptir.

Öğrenci Kodu

Sınıf Cinsiyet Okul Türü Ailenin Eğitim Düzeyi

Babanın Eğitim

Düzeyi Ailenin Ekonomik Gelir Düzeyi

Ö1 10 Erkek Mes. L. İlkokul İlkokul Orta

Ö2 10 Erkek Mes. L. İlkokul İlkokul Düşük

Ö3 10 Kız Ana. L. Yük. Öğr. Yük. Öğr. Orta

Ö4 9 Kız Ana. L. Yük. Öğr. Yük. Öğr. Yüksek

Ö5 11 Erkek Ana. L. Lise Yük. Öğr. Yüksek

Ö6 12 Kız Ana. L. İlkokul Lise Orta

Ö7 9 Kız Ana. L. Yük. Öğr. Yük. Öğr. Orta

Ö8 10 Erkek Mes. L. İlkokul İlkokul Orta

Ö9 10 Kız Mes. L. İlkokul İlkokul Orta

Ö10 10 Kız Mes. L. İlkokul İlkokul Düşük

Ö11 10 Kız Mes. L. Ortaokul Ortaokul Orta

Ö12 12 Erkek Mes. L. İlkokul İlkokul Orta

Ö13 9 Erkek Ana. L. Yük. Öğr. Lise Orta

Ö14 9 Kız Ana. Öğr. L. Lise Lise Orta

Ö15 9 Erkek Ana. Öğr. L. Lise Lise Orta

Ö16 10 Kız Ana. Öğr. L. Yük. Öğr. Yük. Öğr. Orta

Ö17 11 Kız Ana. Öğr. L. Lise Yük. Öğr. Orta

Ö18 10 Kız Ana.L. Lise Yük. Öğr. Orta

Ö19 11 Erkek Ana.L. Lise Yük. Öğr. Orta

Ö20 9 Kız Ana.L. Ortaokul Yük. Öğr. Orta

Ö21 11 Kız Mes. L. Ortaokul Lise Orta

Ö22 9 Kız Fen L. İlkokul Lise Orta

Ö23 9 Kız Fen L. Lise Yük. Öğr. Yüksek

Ö24 9 Erkek Fen L. Lise Yük. Öğr. Yüksek

Ö25 9 Kız Fen L. Lise Yük. Öğr. Orta

Ö26 9 Kız Mes. L. İlkokul İlkokul Orta

Ö27 9 Kız Mes. L. İlkokul Ortaokul Düşük

Tablo 2. Öğretmenlerin Demografik Özellikleri

Öğretmen Kodu

Cinsiyet Yaş Kıdem Branş Eğitim Durumu Çalıştığı Okul Türü Okuldaki Hizmet Yılı Çevreyi Tanıma Çalıştığı Çevrenin Sosyo- Ekonomik Gelir Düzeyi Öğr1 Erkek 51-60 26 ve üz. Tar. Lisans Ana. L. 6-10 Evet Yüksek

Öğr2 Kadın 41-50 16-20 Biy. Lisans Ana. L. 16-20 Evet Orta

Öğr3 Kadın 41-50 21-25 Coğ. Yük. Lis. Ana. L. 16-20 Evet Yüksek

Öğr4 Erkek 31-40 16-20 Edb. Lisans Ana. L. 1-5 Evet Yüksek

Öğr5 Erkek 31-40 1-5 DKAB Lisans Mes. L. 1-5 Evet Düşük

Öğr6 Erkek 41-50 16-20 Elek. Yük. Lis. Mes. L. 1-5 Evet Düşük

Öğr7 Kadın 21-30 1-5 Edb. Yük. Lis. Mes. L. 1-5 Hayır Düşük

Öğr8 Kadın 41-50 11-15 Reh. Lisans Mes. L. 1-5 Evet Düşük

Öğr9 Kadın 31-40 16-20 Biy. Lisans Ana. Öğr. L. 1-5 Evet Orta

Öğr10 Erkek 31-40 11-15 Mat. Lisans Ana. Öğr. L. 1-5 Evet Yüksek

Öğr11 Kadın 31-40 11-15 Reh. Yük. Lis. Ana. L. 6-10 Hayır Orta

Öğr12 Kadın 41-50 16-20 Alm. Lisans Ana. L. 6-10 Evet Orta

Öğr13 Kadın 31-40 16-20 Edb. Yük. Lis. Ana. L. 11-15 Evet Yüksek

Öğr14 Erkek 31-40 16-20 Biy. Lisans Ana. L. 6-10 Evet Orta

Öğr15 Kadın 31-40 11-15 Biy. Yük. Lis. Fen L. 1-5 Evet Orta

Öğr16 Kadın 31-40 11-15 Edb. Lisans Fen L 1-5 Evet Yüksek

Öğr17 Kadın 41-50 16-20 Gör. Lisans Fen L 1-5 Hayır Orta

Öğr18 Kadın 21-30 1-5 Edb. Yük. Lis. Mes. L. 1-5 Evet Düşük

Öğr19 Erkek 51-60 21-25 Alm. Lisans Mes. L. 16-20 Evet Düşük

Öğr20 Kadın 41-50 16-20 Biy. Lisans Mes. L. 6-10 Evet Düşük

Öğr21 Kadın 31-40 1-5 Edb. Yük. Lis. Mes. L. 1-5 Evet Düşük

Öğr22 Erkek 41-50 21-25 Tar. Lisans Mes. L. 21-26 Evet Düşük

Öğr23 Kadın 21-30 11-15 İng. Yük. Lis. Mes. L. 1-5 Hayır Orta

Tablo 2'ye göre görüşmeye katılan öğretmen grubundaki kadın sayısı 15, erkek sayısı ise 8'dir. Öğretmenlerin 10 tanesi 31-40 yaş, 8 tanesi 41-50 yaş, 3 tanesi 21-30 yaş ve 2 tanesi de 51-60 yaş aralığındadırlar. Öğretmenlerin kıdem yıllarına bakıldığında 9 öğretmen 16- 20 yıl, 6 öğretmen 11-15 yıl, 4 öğretmen 1-5 yıl ve 1 öğretmen de 26 ve üzeri yıl öğretmenlik mesleğini sürdürmektedirler. Bu öğretmenlerden 13'ü 1-5 yıl, 6'sı 16-20 yıl, 5'i 6-10 yıl 1'i 21-26 yıl ve 1 tanesi de 11-15 yıl arası şu an bulundukları kurumlarda çalışmaktadırlar. Lisans mezunu öğretmenler 14, yüksek lisans mezunu olan öğretmenler ise 9 kişidir. 10 öğretmen meslek lisesinde, 8 öğretmen anadolu lisesinde, 3 öğretmen fen lisesinde ve 2 öğretmen de anadolu öğretmen lisesinde görev yapmaktadır. Öğretmenlerin 4 tanesi çalıştığı çevreyi tanımaz iken 19 tanesi tanımaktadır. Öğretmenlerin 9 tanesi tablodaki bilgilere göre düşük sosyo-ekonomik gelirli, 8 tanesi orta sosyo-ekonomik gelirli ve 6 tanesi yüksek sosyo-ekonomik gelirli çevrede çalıştıklarını belirtmişlerdir. Öğretmenlerin branşları farklılık göstermektedir.

Tablo 3. Velilerin Demografik Özellikleri

Veli Kodu

Cinsiyet Yaş Öğrencinin Okul Kodu Eğitim Düzeyi Ekonomik Gelir

Düzeyi Meslek

V1 Kadın 41-50 Ana. L. Lise Yüksek Öğretmen

V2 Kadın 41-50 Ana. L. Ortaokul Orta Memur

V3 Kadın 31-40 Ana. L. Ortaokul Orta Kur'an K. Ö.

V3 Kadın 31-40 Ana. Öğr. L. Ortaokul Orta Har. Müh.

V5 Erkek 31-40 Ana. Öğr. L. Lise Yüksek Memur

V6 Kadın 31-40 Ana. Öğr. L. İlkokul Düşük İşçi

V7 Kadın 31-40 Ana. L. Lise Orta Ser. Mes.

V8 Kadın 41-50 Ana. L. Yük. Öğr. Yüksek Öğretmen

V9 Erkek 51-60 Ana. L. Yük. Öğr. Orta Em. Öğr.

V10 Kadın 41-50 Ana. L. Yük. Öğr. Orta Şeh. Böl. P.

V11 Kadın 41-50 Ana. L. Yük. Öğr. Orta Zir. Müh.

V12 Erkek 41-50 Ana. L. Lise Orta Emekli

V13 Erkek 41-50 Fen. L. Yük. Öğr. Orta Doktor

V14 Kadın 41-50 Ana. L. İlkokul Orta Ev Hanımı

V15 Kadın 41-50 Ana. L. Yük. Öğr. Orta Hemşire

V16 Kadın 41-50 Ana. L. Lise Orta Ev Hanımı

V17 Kadın 41-50 Ana. L. Lise Orta Ev Hanımı

Tablo 3'e göre görüşmeye 4 kadın, 13 erkek olmak üzere 17 veli katılmıştır. Velilerin 11 tanesi 41-50, 5 tanesi 31-40 ve 1 tanesi de 51-60 yaş aralığındadır. Çocuğu anadolu lisesine giden veli sayısı 12, anadolu öğretmen lisesine giden veli sayısı 4 ve fen lisesine giden veli sayısı 1 tanedir. Velilerin 6 tanesi yüksek öğrenim, 6 tanesi lise, 3 tanesi ortaokul ve 2 tanesi ilkokul mezunudur. 13 veli ekonomik gelir düzeyinin orta, 3 veli yüksek ve 1 veli ise düşük olduğunu söylemişlerdir. Çalışma grubunu tabloda da belirtildiği üzere çeşitli meslek dallarında çalışan veliler oluşturmaktadır.

Tablo 4'e göre görüşme yapılan yöneticilerden 8 tanesi erkek, 1 tanesi ise kadındır. Yöneticilerin yaşları incelediğinde 31-40 yaşları arasında 2, 41-50 yaşları arasında 4 ve 51 ve üzeri yaşlarında 3 yöneticinin olduğu görülmektedir. Yöneticilerin 5 tanesi lisans mezunu iken, 4 tanesi yüksek lisans mezunudur. Yöneticilerden 4'ünün kıdem yılı 26 ve üstü, 2 yöneticinin 21-25, 2 yöneticinin 16-20 ve 1 yöneticinin de 11-15 yıldır. Yöneticilerden 4'ü son 1-5 yıl, 2'si 11-15 yıl, 2'si 16-20 yıl ve 1 tanesi de 21-26 yıl aralığında şu anki çalıştıkları okullarında yöneticilik yapmaktadırlar. Yönetici çalışma grubunun 5 tanesi meslek lisesinde, 2 tanesi anadolu lisesinde, 1 tanesi anadolu öğretmen lisesinde ve 1 tanesi de fen lisesinde çalışmaktadır. Yöneticilerin 1 tanesi dışında geri kalan 8 tanesi çalıştıkları çevreyi tanıdıklarını ifade etmişlerdir. Çalışılan çevrenin sosyo- ekonomik gelir düzeyi hakkındaki görüşlerine binaen 3 okul çevresinin yüksek ekonomik

gelire, 2 okulun orta düzeyde bir ekonomik gelire ve 4 tanesinin de düşük gelir grubuna sahip olduğu anlaşılmaktadır. Düşük gelire sahip okulların tamamını meslek liseleri oluşturmaktadır.

Tablo 4. Yöneticilerin Demografik Özellikleri

Yönetici Kodu

Cinsiyet Yaş Görev Eğitim Durumu

Kıdem Yılı Görev Yapılan Okul Türü Görev Yapılan Okuldaki Hizmet Yılı Çalıştığı Çevreyi Tanıma Çalıştığı Çevrenin Sosyo- Ekonomik Gelir Düzeyi Y1 Erkek 31-40 Müd. Yrd. Yük. Lis. 11-15 Ana. L. 1-5 Evet Yüksek

Y2 Erkek 41-50 Müdür Yük. Lis. 16-20 Mes. L. 16-20 Evet Düşük

Y3 Erkek 31-40 Müd. Yrd. Lisans 16-20 Mes. L. 11-15 Evet Orta

Y4 Erkek 41-50 Müdür Yük. Lis. 21-25 Ana. L. 21-26 Evet Orta

Y5 Erkek 41-50 Müd. Yrd. Lisans 21-25 Mes. L. 16-20 Evet Düşük

Y6 Erkek 41-50 Müdür Yük. Lis. 26 ve üz. Fen L. 1-5 Evet Yüksek

Y7 Erkek 51 ve üz. Müd. Yrd. Lisans 26 ve üz. Mes. L. 1-5 Evet Düşük

Y8 Erkek 51 ve üz. Müd. Yrd. Lisans 26 ve üz. Mes. L. 1-5 Hayır Düşük

Y9 Kadın 51 ve üz. Müd. Yrd. Lisans 26 ve üz. Ana. Öğr. L. 11-15 Evet Yüksek