T.C.
SELÇUK ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ ORTAÖ RET M ANAB L M DALI
TAR H Ö RETMENL B L M DALI
TÜRK YE’DE ORTAÖ RET M 9.10. VE 11.SINIFLARDA OKUTULAN
TAR H DERSLER LE AZERBAYCAN’DA 9. 10. VE 11. SINIFLARDA
OKUTULAN TAR H DERSLER N N MUHTEVA YÖNÜNDEN
KAR ILA TIRILMASI
YÜKSEK L SANS TEZ
DANI MAN
Prof. Dr. DURMU YILMAZ
HAZIRLAYAN ELBRUS AKHADOV
ÖZET
Bu ara tırmada Türkiye’de ortaö retim 9. 10. ve 11. sınıfta okutulan tarih dersi ile Azerbaycan’da aynı ya grubuna okutulan 9. 10. ve 11. sınıfta okutulan tarih derslerinin muhteva yönüyle kar ıla tırılması amaçlanmı tır.
Di er taraftan Azerbaycan’da okutulan tarih dersine ayrılan yıllık ortalama zaman ile Türkiye’de aynı ya grubuna okutulan tarih dersine ayrılan zaman da dikkate alınmı tır.
Bu ara tırmada öncelikle dersin ana materyali olan hem ekil hem de muhteva yönüyle incelenmi böylelikle ara tırmanın ba langıcında, derslerin yakından tanınması amaçlanmı tır.
lk olarak Türkiye’de okutulan 9. 10. ve 11. sınıf tarih dersi ele alınmı tır. Bu dersin tanımı, derste kullanılan araç – gereçler ve dersin muhtevası ayrıntılı bir ekilde incelenmi tir.
Ders kitaplarında belirtilen ünite ve konular içerikleriyle beraber ortaya konulmu tur. Di er bölümde ara tırmanın amacına uygunluk içerisinde tarih dersinin tanımı, kapsamı ve tarih ders ö retiminde kullanılan araç – gereçler ele alınmı tır. Aynı bölüm içerisinde Türkiye’deki tarih ö retiminin amacı ve Azerbaycan’daki tarih ö retiminin amacı kar ıla tırmalı olarak incelenmi tir. Yine aynı bölüm içerisinde ara tırmamızın esasını te kil eden Azerbaycan tarih ders kitaplarının muhtevasına yer verilmi tir. Kitaplardaki ünite ve konular tespit edilerek, bu ünite ve konuların içeri i ortaya konulmaya çalı ılmı tır.
Ara tırmanın son bölümünde Türkiye’de okutulan 9. 10. ve 11. sınıf tarih ders konuları ile Azerbaycan’daki 9. 10. ve 11. sınıf tarih dersleri konuları muhteva yönüyle kar ıla tırılmı , benzer ve farklı yönler tespit edilmeye çalı ılmı tır. Ara tırma sonrasında her iki ülkede benzer ve farklı konular oldu u tespit edilmi olup, 9. sınıfın tarih dersi konularının farklı oldu u, 10. ve 11. sınıfların tarih derslerinin ise benzer oldu u ortaya konmu tur.
Bu çalı mada Türkiye’de 9. 10. ve11. sınıflarda okutulan tarih dersinin Azerbaycan’da 9. 10. ve 11. sınıflara okutulan tarih dersinin hangi bakımdan benzeyip ve hangi bakımdan farklı oldu u tespit edilmeye çalı ılmı tır. Aynı tarihe ve kültüre sahip iki karde ülkede, benzer ya grubu ö rencilerine verilen derslerin ortak bir hedef ve amaçta birle tirilmesinin daha iyi sonuçlar çıkarılabilece i söylenilebilir.
ABSTRACT
In this study, our aim is to compare education of history lesson in Turkey which is ninth, tenth and eleventh class with education of history lesson in Azerbaijan according to lessons content.
On the other hand, we consider the time of history lessons for these students in Turkey and Azerbaijan. In this study, we studied firstly lessons main materials according to method and contents. The aim of this step is to know lessons closely.
Firsty, we took in hand history lessons of Turkey which is for ninth, tenth and eleventh class students. We studied details of these lessons according to definition, used instruments for lessons and contents of the lessons. We studied for lessons book chapters and subjects with their contents.
In other chapter of this study, we studied the aim of history education of Turkey and Azerbaijan. Also, we gave details about history lessons book contents in Azerbaijan. We studied for lessons books chapters and subjects with their contents like Turkey section.
In last section of this study, we compared the lessons of ninth, tenth and eleventh history lessons class subjects according to their contents and we determined similar and different points about contents. After these study, we determined that similarities and differences between these two Countries history education. There are differences for ninth class history lessons education between Turkey and Azerbaijan but there is no difference for tenth and eleventh class history education.
The aim of this study is to compare history education for ninth, tenth and eleventh class in Turkey and Azerbaijan and determination of the similarities and difference of these lessons contents. We can say that these two close brother countries has similar history and culture and it will give good results to join lessons which for same age class students in similar aim and purpose..
Ç NDEK LER
ÖZET... i ABSTRACT ...ii ÖNSÖZ... v G R ... 1 B R NC BÖLÜM TÜRK YEDE 9. 10. VE 11. SINIFLARDA OKUTULAN L SE TAR H DERS K TAPLARI LE AZERBAYCAN’DA 9. 10. VE 11. SINIFLARDA OKUTULAN TAR H K TAPLARININ TANITIMI 1.1 L SE TAR H 1. ... 21.2 L SE TAR H 2. ... 3
1.3 TÜRK YE CUMHUR YET NKILAP TAR H VE ATATÜRKÇÜLÜK L SE 3. ... 4
1.4 YEN TAR H 9. ... 5
1.5 YEN TAR H 10. ... 6
1.6. EN YEN TAR H 11... 7
K NC BÖLÜM TÜRK YE’DE L SE 1. 2. VE 3. SINIF TAR H DERS N N MUHTEVA YÖNÜYLE NCELENMES 2. 1. Tarih Dersinin Tanımı ve Kapsamı... 8
2.2.Türkiye' de Tarih Dersinin Amaçları ... 8
2.3. Türkiye'de Tarih Ö retiminin Amaçları... 9
2.4. Tarih Dersinde Kullanılan Araç Gereçler ... 10
2.4.1. Ders Kitapları ... 10
2.4.2. Yazı Tahtası... 10
2.4.3. ki Boyutlu Materyaller... 11
2.5. Ortaö retim 9. Sınıf Tarih Dersinin Muhtevası ... 12
2.5.1. Ortaö retim 9. Sınıf Tarih Ders Konuları ... 12
2.6. Ortaö retim 10. Sınıf Tarih Dersinin Muhtevası ... 29
2.6.2. Ortaö retim 10. Sınıf Tarih Ders Konularının çeri i... 38
2.7. Ortaö retim 11. Sınıf Tarih Dersinin Muhtevası. ... 57
2.7.1. Ortaö retim 11. Sınıf Tarih Ders Konuları. ... 58
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AZERBAYCAN’DA 9.10.VE 11. SINIFTA OKUTULAN TAR H DERS N N MUHTEVA YÖNÜYLE NCELENMES 3.1 Azerbaycan Tarih Dersinin Amaçları ... 70
3.2. Azerbaycan’da 9. Sınıfta Okutulan Tarih Dersinin Muhtevası... 70
3.2.1. Azerbaycan’da 9. Sınıfta Okutulan Tarih Ders konuları... 70
3.2.2. Azerbaycan’da 9.Sınıfta Okutulan Tarih Dersi Konularının çeri i ... 73
3.3. Azerbaycan’da 10. Sınıfta Okutulan Tarih Dersinin Muhtevası... 77
3.3.1. Azerbaycan’da 10. Sınıfta Okutulan Tarih Ders konuları... 77
3.4.2. Azerbaycan’da 11.Sınıfta Okutulan Tarih Dersi Konularının çeri i ... 86
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRK YE VE AZERBAYCAN TAR H KONULARININ MUHTEVA YÖNÜNDEN KAR ILA TIRILMASI 4.1. 9. Sınıf Tarih Konularının Muhteva Yönüyle Kar ıla tırılması... 89
4.1.1. 9. Sınıf Ders Kitaplarındaki Tarih Konularının Kar ıla tırılması ... 94
4.1.2. Kar ıla tırma ve De erlendirme... 96
4.2. 10. Sınıf Tarih Konularının Muhteva Yönüyle Kar ıla tırılması... 96
4.2.1. 10. Sınıf Ders Kitaplarındaki Tarih Konularının Kar ıla tırılması ... 104
4.2.2. Kar ıla tırma ve De erlendirme... 106
4.3. 11. Sınıf Konularının Mhteva Yönünden Kar ıla tırılması ... 107
4.3.1. 11. Sınıf Ders Kitaplarındaki Tarih Konularının Kar ıla tırılması ... 113
4.3.2. Kar ıla tırma ve De erlendirme... 115
SONUÇ VE DE ERLEND RME ... 116
KAYNAKLAR... 118
ÖNSÖZ
Tarih bir milletin kültürel manevi ve siyasi anlamda geçmi inin gelece e yansımasıdır. Geçmi in bilinmesi gelece e güvenle bakılmasını sa lar. Bireyin, geçmi e ilgisini çekmek di er ülkeleri ve kültürleri tanımasını sa lamak üphesiz tarih dersinin en önemli amacıdır.
Bu çalı mada Türkiye’de Ortaö retim 9. 10. ve 11. sınıfta okutulan tarih dersi ve Azerbaycan’da 9. 10. ve 11. sınıf tarih dersinin muhteva yönüyle incelenmesi amaçlanmı tır.
Böylelikle Türkiye’de Ortaö retim 9. 10. ve 11. sınıfta okuyan ö rencilerle Azerbaycan’da aynı ya grubundaki ö rencilerin gördükleri derslerin farklılı ı ve benzerli i ortaya konmak istenmi tir.
Ortak bir tarih ve kültüre sahip iki ülkede aynı ya grubuna okutulan dersler farklılık gösterebilir. Ancak, farklılı ın olması ortak tarih ve kültür paydasını de i tirmez. Bu bakımdan derslerin programı hazırlanırken ve ö retimi gerçekle tirilirken daha dikkatli olunması gerekir. Bilinmelidir ki, insanların bugün ve gelecek için hazırlanmasında en temel faktör e itimdir.
Ö retmen, e itim ve ö retimin en temel unsurudur. Bilgiyi aktaran ö rencinin ki ilik geli iminde rehberlik eden de ö retmendir. Ö retmenin bu fonksiyonları yerine getirmesi için sadece kendi ya adı ı yerin tarihini ve kültürünü de il ortak tarihini ve kültürü payla tı ı ülkeleri de tanıması gerekir.
Bu çalı mada hem Türkiye’deki tarih dersi hem de ortak tarihe ve kültüre sahip olunan, Azerbaycan’daki tarih dersinin amaçları, içerdi i konular, derslere ayrılan zaman ve derslerin ö retiminde kullanılan araç – gereçler incelenmi tir. ki ülkede aynı ya grubuna okutulan derslerin hem i leni hem de muhteva yönünden benzer ve farklı yönleri tespit edilmi tir.
Ö rencilere kültür ortamlarının ve medeniyetlerin farklılı ı uurunu kazandırmak suretiyle, onların ö renilen fikirleri sorgulama, görelilik mefhumunu kavrama, tenkit zihniyetini kazanma ve farklı kültürler bünyesinde evrenseli yakalama melekelerini geli tirmek. Ö rencilerde kendilerine geçmi nesillerle ve ça da larıyla irtibatlandıran bir ortalık duygusu uyandırmak. Belli bir bilgi birikimi ve yeni ara tırma metotları kazandırmak suretiyle ö rencilere dünyayı daha iyi tanıma ve toplumda sorumlu bir rol oynama imkânı sa lamak. çinde ya adı ı zamanın arka planını açıklı a kavu turmak sureti ile ö rencinin onu daha iyi anlamasına yardımcı olmak ve böylece onun sürekliyi geçiciden ayırabilme yeteneklerini geli tirmek. Üzerinde dikkat çekici hadiselerin ve medeniyet vukuatlarının
gösterildi i kronoloji cetvelleri yardımıyla ö rencilere zaman uuru kazandırmak; hadiselerin ve nesillerin damgasını ta ıyan kısa süreli, iktisadi ve sosyal de i melerin vuku buldu u orta süreli ve medeniyetlerin olu tu u uzun süreli zaman anlayı larını kavratmak.
Tarih ders programının amaçları ve önemi ana hatlarıyla kısaca yukarıda ifade edilmi tir. Bu amaçlar do rultusunda verilen e itim ve ö retim genç neslin ileriye daha uurlu bakmasını sa lamaktadır.
Farklılıkların ortak bir paydada birle tirilmesinin, ortaö retim ça ındaki ö rencilerin zihinsel ve kültürel de i melerinde daha faydalı olaca ı kanaatindeyiz.
Bu ara tırmanın tarih ö retmenlerine, e itim fakülteleri tarih ana bilim dalında okuyan ö rencilere, ayrıca Orta Asya Türk Cumhuriyetleriyle ortak bir tarih programı hazırlama çerçevesinde yapılacak olan çalı malara ve ilgililere ı ık tutabilece i ümit edilir.
Çalı ma sürecinde bana rehberlik eden danı man hocam Prof. Dr. Durmu YILMAZ’a kaynak temininde yardımcı olan Vasif AL BEYOV’a çalı malarım sırasında yardımını esirgemeyen Özgür F DAN’a, Zafer YILDIRIM’a, Erdem AKDO AN’a ve Tahsin YILDIRIM’a te ekkürlerimi bir borç bilirim.
G R
Bu tez çalı ması dört bölümden, kaynakça ve eklerden olu maktadır.
Birinci bölümde Türkiye’de 9. 10. ve 11. sınıflarda okutulan tarih ders kitapları ile Azerbaycan’da aynı kademede okutulan tarih ders kitaplarının tanıtımı yapılmı tır. Bu bölümde öncelikle derslerin kaç hafta ve kaç saat süreyle okutuldu u belirtilmi , daha sonra ders kitapları ekil yönüyle ayrıntılı olarak tanıtılmı tır. Bu tanıtımlar yapılırken ders kitaplarının görsel olarak amacına uygunlu u de erlendirilmi tir.
kinci bölümde; Türkiye’de okutulan 9. 10. ve 11. sınıflarda okutulan tarih dersleri muhteva yönüyle incelenmi tir. Tarih dersinde kullanılan araç – gereçler ve tarih ö retiminin amaçları ele alınmı ayrıca her sınıf için tek tek tarih dersinin konuları ve içeri inden bahsedilmi tir. Yine aynı bölüm içerisinde derslerin ö renciye kazandırdıkları hedef davranı lar ve içeri inden de bahsedilmi tir.
Üçüncü bölümde; Azerbaycan’da 9. 10. ve 11. sınıflarda okutulan tarih dersleri muhteva yönüyle incelenmi tir. Çalı manın amacına uygunluk açısından Türkiye’de aynı kademede okutulan tarih dersi ikinci bölümde nasıl ele alındıysa, üçüncü bölümde de Azerbaycan’da okutulan tarih dersi aynı ekilde ele alınmı tır.
Dördüncü bölümde; Türkiye’de ve Azerbaycan’da 9. 10. ve 11. sınıflarda okutulan tarih derslerinin muhteva yönüyle kar ıla tırılması yapılmı tır. Bu kar ıla tırma her kademe için ayrı ayrı yapılmı daha sonra da kar ıla tırma ve de erlendirme ba lı ı ile de Türkiye ve Azerbaycan’da aynı kademede okutulan tarih derslerinin benzer ve farklı yönleri ortaya konulmaya çalı ılmı tır. Bu bölüm aynı zamanda bu tez çalı masının temel amacını da ortaya koymaktadır. lk üç bölümde, iki ülkede okutulan tarih dersleri ayrı ayrı ele alınarak genel bir bakı açısı ortaya konulmaya çalı ılmı tır. Bu bölümün amacına ula ması için bir ön hazırlık niteli indedir. Bu bölümde ise aynı kademede okutulan tarih dersleri aynı ba lık altında kar ıla tırmalı olarak incelenmi tir.
Çalı ma sırasında yararlanılan kaynaklar, “kaynaklar” adı altında verilmi tir. Burada Azerbaycan’da ve Türkiye’de okutulan tarih ders kitapları, programları ve benzeri kitaplar ile tarih e itimi ile ilgili akademik bazı akademik yayınlar verilmi tir.
Ekler bölümünde; Azerbaycan’da okutulan tarih ders kitaplarının ön kapaklarının renkli fotokopileri, istiklal mar ı (devlet himmi) ve bayrak yer almaktadır.
B R NC BÖLÜM
TÜRK YEDE 9. 10. VE 11. SINIFLARDA OKUTULAN L SE
TAR H DERS K TAPLARI LE AZERBAYCAN’DA 9. 10. VE 11.
SINIFLARDA OKUTULAN TAR H K TAPLARININ TANITIMI
1.1 L SE TAR H 1. (TUT BAY YAYINLARI, 2007)
Türkiye’de lise tarih ders kitabı olarak okutulan ’’Tarih 1’’ adlı kitap toplam 36 hafta, haftada 2 saat, yıl boyunca 72 saat okutulmaktadır. Kitap toplam 275 sayfa olup 16–23 cm ebadında beyaz kâ ıda renkli olarak hazırlanmı tır.
Kitabın ön kapa ına baktı ımızda, üst kısımda kitabın adı ve kademesi alt kısmında ise; kitabın içeri indeki konuları ça rı tıran sembol ve resimler görülmekte olup hemen altında yazarları, yayın evinin amblemi yar almaktadır. Arka kapakta reklâm amaçlı, haydi kızlar okula e itime destek ve alt kısımda satı bilgileri yer almaktadır. ç kapakta ise kitabın adı, kademesi, yazarları ve baskı bilgileri yer almaktadır. ç kapaktan sonra Türk bayra ı ve
stiklal mar ı onun arkasından gençli e hitabe ve Atatürk resmine yer verilmi tir.
Kitabı dizgi açısından ele aldı ımızda genel olarak kaliteli bir ekilde hazırlanmı olup, kâ ıdın yansımayı engelleyecek düzeyde kalın oldu unu söyleyebiliriz. Kenar bo luklarının yetersiz olması ise bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır. (Ceyhan, Yi it, Ankara, 2003)
Görsel ö elerin kullanılma sıklı ına baktı ımızda sayfalara yerle tirilen resimlerin, grafiklerin ve haritaların konuyla bütünlük sa ladı ını görmekteyiz. Görsel ö elerin canlılı ı çok üst seviyede olmasa da genel hatlarıyla amacı gerçekle tirmeye uygun oldu unu söyleyebiliriz.
Kitabın içindekiler kısmına VI, VII, VIII, IX. ve X. sayfalarda yer verilmi , kitap 7 ana üniteden olu mu tur.
Kitabın en son sayfalarında sözlük, kronoloji ve kaynakçaya yer verilmi hemen ardında ise Türkiye haritası yer almı tır.
Her ünitenin ba ında ünitelerin bölümleri yer alıp, ö rencinin üniteyi daha iyi anlamasını sa lamak amacı ile hazırlanmı hazırlık çalı malarına yer verilmi tir. Bununla birlikte ünite sonuna de erlendirme çalı maları ve test soruları yerle tirilmi tir.
Ünite bölümleri ve hazırlık çalı maları renkli bir sütün içerisinde yazılmı tır. Alt ba lıklarda renkli yazı kullanılarak bu durum desteklenmi tir.
‘Lise Tarih 1’ adlı kitabın tanıtımını yaptı ımız bu bölümde görülüyor ki resim, harita hem nitelik hem de nicelik açısından yeterli seviyede kullanılması; bunun yanı sıra konu ba lıklarının belirgin halda sunulması yazı çe itli ini sa lamı tır.
1.2 L SE TAR H 2. (ÖNDE YAYINCILIK, 2002)
Türkiye’de lise tarih ders kitabı olarak okutulan ’’Lise Tarih 2’’ adlı kitap toplam 36 hafta, haftada 2 saat yıl boyunca 72 saat okutulmaktadır. Kitap toplam 357 sayfa olup 16-23 cm ebadında beyaz ka ıda renkli olarak hazırlanmı tır.
Kitabın ön kapa ına baktı ımızda üst kısımda kitabın adı ve kademesi yer almakta olup bunun altında Topkapı sarayının giri kapısı resmine yer verilmi tir. En altta basım evinin ismini görmekteyiz. Arka kapa ın üst kısmında Topkapı sarayı müzesindeki altın mi fer resmi hemen altında satı bilgileri, basım evine ula abilecek adresler verilmekte, iç kapakta ise kitabın adı, kademesi, yazarları ve baskı bilgilerine yer verilmi tir. ç kapaktan sonra Türk bayra ı ve stiklal mar ı, ardından Gençli e hitabe ve Atatürk resmi yer almı tır.
Kitabı dizgi açısından ele aldı ımızda, kenar bo luklarının yetersizli ine ra men ka ıt kalınlı ının yeterli düzeyde oldu unu söyleyebiliriz.(Kılıç, Seven, Ankara, 2002.)
Resimlerden, haritalardan ve grafiklerden olu an görsel ö elerin yerle imi ve kullanım sıklı ı konu içeri i ile bütünlük sa lamı ; bu ö elerin baskı kalitesi yeterli seviyede olmasa da, genel olarak amacı gerçekle tirmeye yönelik oldu unu söyleyebiliriz.
Kitabın son sayfalarına baktı ımızda sözlük, indeks (dizin), Osmanlı padi ahlarının isimleri, kronoloji, kaynakça, ünitelerdeki test sorularının yanıt anahtarı, son sayfada ise; Türkiye haritası ve Türk dünyası haritasını görüyoruz. çindekiler kısmına ise 6,7,8,9 ve 10. sayfalarda yer verilmi tir.
Burada görüldü ü üzere kitap çe itli bölümlerden olu an 9 ana üniteye ayrılmı tır. Her ünitenin ba ında ünitenin bölümleri ve ö rencinin konuya hazırlanmasını sa lamak amacı ile hazırlık çalı malarına yer verilmi olup, ünite sonlarında ise de erlendirme çalı maları ve test sorularıyla ünite sona erdirilmi tir.
Ünite bölümleri renkli bir sütün içerisinde kullanılmı olup konu ba lıklarında da farklı renkler tercih edilerek ö rencinin dikkatini çekme amaçlanmı tır.
“Lise Tarih 2” adlı kitabı tanıttı ımız bu bölümde görülüyor ki kitabı fiziki olarak ve iç dizayn olarak de erlendirdik. Bir takım eksikliklerin olmasına ra men genel hatlarıyla kitabın amacına uygun bir ekilde hazırlandı ını söyleyebiliriz.
1.3 TÜRK YE CUMHUR YET NKILAP TAR H VE ATATÜRKÇÜLÜK L SE 3.(M.E.B,2006)
Türkiye’de lise 3 tarih ders kitabı olarak okutulan “Türkiye Cumhuriyeti nkılap Tarihi ve Atatürkçülük’’ adlı kitap toplam 36 hafta, haftada 2 saat yıl boyunca 72 saat okutulmaktadır. Kitap toplam 262 sayfa olup 9-17 cm ebadında beyaz ka ıda renkli olarak hazırlanmı tır.
Kitabın ön kapa ının üst kısmında adı ve kademesi yer almaktadır ayrıca Mustafa Kemal Atatürk’ün 9 farklı resmi ve en alt kısımda da basım evin amblemini görmekteyiz. Arka kapakta e itime destek, temiz bir çevre için hep beraber çalı alım, haydı kızlar okula gibi reklamlara yer verilmektedir. ç kapakta ise kitabın ismi, yazarları ve baskı tarihin göre biliriz. ç kapaktan sonra Türk bayra ı ve stiklal mar ı ardından Gençli e hitabe ve Atatürk resmi yer almaktadır.
Kitabı dizgi açısından ele aldı ımızda, kenar bo lukların yeterli, ka ıt kalınlı ının da yeterli düzeyde oldu unu söyleyebiliriz.
Resimlerden, haritalardan ve grafiklerden olu an görsel ö elerin yerle imi ve kullanım sıklı ı konu içeri i ile bütünlük sa lamı ; bu ö elerin baskı kalitesi yeterli seviyede olmasa da genel olarak amacı gerçekle tirmeye yönelik oldu unu söyleyebiliriz.(Ceyhan, Yi it, Ankara 2003)
Kitabın son sayfalarına baktı ımızda Atatürk’ün ölümü üzerine smet nönü’nün yayınladı ı mesaj, sözlük, tarih dizini, kaynakça, kitap içindeki test sorularının cevap anahtarı, Türkiye haritası ve Türk dünyası haritasını görüyoruz. çindekiler kısmına kitabın ön sayfalarında yer verilmi tir.
Kitap ünite eklinde de il 8 bölüm olarak ayrılmı tır. Her bölümün ba ında bölümün konuları ve hazırlık çalı maları yer almakta ayrıca bölüm sonunda de erlendirme çalı maları ve test sorularına da yer verilmi tir.
Bölümler renkli bir sütün içerisinde kullanılmı olup konu ba lıklarında da farklı tercih edilerek ö rencinin dikkatini çekme amaçlanmı tır.
“Türkiye Cumhuriyeti nkılap Tarihi ve Atatürkçülük’’ adlı kitabı tanıttı ımız bu bölümde görülüyor ki kitabı fiziki olarak ve iç dizayn olarak de erlendirdik. Bir takım eksikliklerin olmasına ra men genel hatlarıyla kitabın amacına uygun bir ekilde hazırlandı ını söyleye biliriz.
1.4 YEN TAR H 9.(Elferül, 2007)
Azerbaycan’da 9. sınıflarda okutulan ’’Yeni Tarih 9’’ adlı kitap toplam 34 hafta ve haftada
2(4) saat yıl boyunca 68(136) saat olmak üzere okutulmaktadır. 9. sınıf tarih ders kitabı olarak okutulan ’’Yeni Tarih 9’’ adlı kitap toplam 127 sayfa ve 16-21 ebadında hazırlanmı tır. Beyaz ka ıda renkli olarak hazırlanmı kitabın kapa ına baktı ımızda genel hatlarıyla kaliteli oldu unu söyleyebiliriz. Kitabın kapa ının tasarımına baktı ımızda da genel hatlarıyla iyi oldu unu görmekteyiz. Kapa ın üst kısmında kitabın açık adı yazılı olup hemen altında XIX. yüzyılda sanayi inkılâbını andıran resimler görmekteyiz. Kitabın üst kapa ında 5. çe it resim görmekteyiz.1.resim havada uçan yani insan ta ıya bilen balom, 2.resim XIX. yüzyılda kullanılan bir makine ve bu makineyi kullanan kadın, 3.resim o zamana uygun liman ve bekleyen askerler,4.resim fil üzerinde yolculuk yapan devlet adamları, 5.resim bir birlerine ate açan Avrupalı askerler görmekteyiz. Arka kapak da hiç bir resim ve yazı yok. ç kapak da Azerbaycan bayra ı ve stiklal mar ı aynı sayfa içinde yer aldı ını görmekteyiz.
Dizgi kalitesine baktı ımızda genel hatlarıyla iyi oldu unu söylemekle birlikte kullanılan ka ıdın ince olmasında dolayı eksiklikler göze çarpmaktadır. Örne in 115. sayfayı açtı ımızda bu sayfanın arkasında bulunan resmin 115. sayfaya yansıdı ını görmekteyiz Buda ö rencinin dikkatini da ıtacaktır. Kenar bo luklar ve yazı puntosunun ise amaca uygun hazırlandı ını söyleyebiliriz.(Kılıç, Seven, Ankara 2002)
Kitap görsel ö eler bakımından oldukça zengindir. Resimler ve haritalar konu bütünlü ü içerisinde yerle tirilmi olup resimlerin ve haritaların canlı renklerde olmasıyla birlikte yine ka ıdın ince olmasından dolayı eksiklikler bulunmaktadır.
Kitabın iç kısmına baktı ımızda soru ve ödev ba lı ı ile konunun anla ılması için sorular yerle tirilmi tir. Konu ba lıkları ve kalın puntoyla yazılarak konular belirgin hale getirilmi tir. Ayrıca kitabın içerisinde vurgulanan yerler yine belirgin olarak siyah ve kalın yazılmı tır .
Yeni Tarih 9 adlı kitabı ekil yönüyle tanıttı ımız bu bölümde görülüyor ki kitapta ana hatlarıyla ö rencinin konuyu daha iyi anlaması için resimler ve haritalara yer verilmi yazı karakteri olarak da dikkat çekici özellikler kullanılmı tır. Baskı kalitesi ve dı dizayn olarak da eksikliklerin yanı sıra genel görünüm olarak ö retim ilkelerine uygunluk göstermektedir.
Kitabın sonunda ders programı, ekler, ayrıca içindekiler kısmı kronoloji ise her bölümün sonunda ayrı ayrı verilmi tir. Kitap kendi içerisinde üç ana bölümden olu maktadır. Ayrıca bu bölümler kendi içinde fasıllara ayrılmı tır.
1.5 YEN TAR H 10.(ÇA IO LU,2007)
Azerbaycan’da 10. sınıf ders kitabı olan ’’Yeni Tarih 10’’ adlı kitap 34 hafta ve haftada 2(6)saat yıl boyunca 68(204) saat olmak üzere okutulmaktadır. Kitap 142 sayfa 16–21 cm abadında hazırlanmı tır. Beyaz kâ ıda renkli olarak hazırlanan kitabın kapa ına baktı ımızda genel hatlarıyla kaliteli oldu unu görmekteyiz.
Ön kapa a baktı ımızda konuyla bir bütün olarak hazırlanmı resimleri görmekteyiz. Ön kapa ın üstünde stanbul’un geçmi inden, Osmanlı devleti tarafından fethedildikten sonra merhaleler eklinde nasıl de i ti inin resmini görmekteyiz. lk önce kiliseye benzer evler, camiye benzer figürler, Avrupalıların kendi aralarındaki sava ları, alt kısımda da “divan-u hümayûn’ün’’ toplandı ını görmekteyiz. Arka kapa a hiçbir resim verilmemi tir. Ön kapa ın iç kısmında di er ders kitaplarda da oldu u gibi Azerbaycan bayra ı ve Azerbaycan milli mar ı vardır
Kitabın iç kapa ında yukarıdan a a ıya kitabın yazarları, kitabın adı kaçıncı baskı oldu u, basım yeri ve basım yılının yer aldı ı kimlik bilgiler bulunmaktadır.
Dizgi açısından kitabı ele aldı ımızda genel hatları itibarı ile iyi oldu unu söylemekle birlikte kullanılan ka ıdın ince olmasından dolayı ortaya çıkan sorunlar burada da dikkati çekmektedir. (Ceyhan,Yi it, Ankara 2003)
Kenar bo luklar yeterli olup, bu bo luklar çe itli sorular ve hatırlamalarla ö renmeyi destekleyici hale getirmi tir. Yazı puntosu ö renci seviyesine uygun olarak hazırlanmı tır.
Kitabın görsel ö eler olu turan resimler ve haritalar konu bütünlü ünü destekler biçimde yeterince kullanılmı olup, bu ö eler kaliteli biçimde basılmı tır. Kitabın son sayfalarında içindekiler bölümü yer almakta iken ders programı ve kaynakçaya yer verilmedi i dikkati çekmektedir.
Kitap kendi içerisinde üç bölümden olu mu , bu bölümlerde kendi içerisinde fasıllara ayrılmı .
1.6. EN YEN TAR H 11.(ÇA IO LU,2007)
Azerbaycan’da 11. sınıf tarih ders kitabı olan “En Yeni Tarih 11” adlı kitap 34 hafta ve haftada 2(7.5) saat yıl boyunca 68(255) saat olmak üzere okutulmaktadır.
Kitap143 sayfa ve 16–21 cm abadında hazırlanmı tır. Kitap renkli olarak beyaz ka ıda basılmı tır. Ön kapa ın üst kısmında kitabın ismi, alt sol kö ede kaçıncı sınıfa ait oldu u yani numarası(11) verilmekte. Önde bir harita, haritada Avrupa, SSCB, Asya ve Okyanus yer almakta. Ön kapa ın alt kısmında Berlin Duvarı üstünde ve yanında insanları gösteren bir resim verilmekte. Sol kö ede dört kare eklinde resim verilmekte, en üste uzaya giden insan resmi, altında Alman sava uçakları, bir altında askeri birlik, son olarak da sava gemilerini görmekteyiz.
Kitabın arka kapa ında hiçbir resim, harita v b. verilmemekte. ç kapakta yukarıdan sıra ile kitabın yazarları, kademesi ve baskı olup sayfanın en altında basım yeri ve tarihi yer almaktadır
Her kitapta oldu u gibi milli mar ı ve bayra ı burada da görmekteyiz.
Kitabı dizgi açısından ele aldı ımızda ise genel olarak iyi oldu unu söylemekle birlikte ka ıdın ince olmasından dolayı yansımalar göze çarpmaktadır. Kenar bo luklar yeterli düzeyde olup di er kitaplarda oldu u gibi kavramayı kolayla tırıcı nitelikte sorulara ve hatırlatıcı notlara yer verilmi tir. (Ceyhan,Yi it, Ankara 2003)
Görsel ö eler açısından baktı ımızda ise resimlerin ve haritaların konu bütünlü ünü sa layacak ekilde yeterli seviyede kullanıldı ını ve konu bütünlü ü içerisinde yerle tirildi ini görmekteyiz. Resimler ve haritalarda canlı ve ilgi çekici ekilde hazırlanmı tır. Hazırlanırken her konunun sonunda ö renciye yardımcı olacak soru ve ödevler ba lı ı ile kavrama ve peki tirme açısından önemli olan sorulara yer verilip onun altında da konu içeri indeki önemli olayları yüzeysel olarak kronolojik biçimde yer almı tır.
Konu ba lıkları ve alt ba lıklar da renkli yazı kullanımı belirgin ekilde göze çarpmakta olup önemli kavram ve terimlerin kalın ve koyu ekilde yazılması dikkati çekmektedir.
Kitabın son sayfalarına baktı ımızda bu kısımda içindekiler ve ders programı yer alırken kaynakçaya yer verilmedi ini görmekte olup bunun yanı sıra her konunun içerisinde bahsi geçen olayların kronolojisine yer verildi ini görüyoruz.
K NC BÖLÜM
TÜRK YE’DE L SE 1. 2. VE 3. SINIF TAR H
DERS N N MUHTEVA YÖNÜYLE NCELENMES
2. 1. Tarih Dersinin Tanımı ve Kapsamı
Tarih; geçmi te ya amı insan topluluklarının siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel faaliyetlerini yer ve zaman göstererek, sebep-sonuç ili kisi içinde, belgelere dayanarak, objektif olarak inceleyen sosyal bir bilimdir. (Köstüklü, 2001: s.14)
Tanımda da belirtildi i gibi tarih insan merkezli konuları inceler. nsano lunun yaratılı ından günümüze kadar geçen uzun dönem tarihin ilgi alanına girer. nsano lunun ilk ça lardan günümüze kadar ya adı ı dönemlerin, olayların, tarihte yön veren ahsiyetlerin bilinmesi ancak tarih bilimiyle mümkündür.
Geçmi i bilmek üphesiz ki gelece e güvenle bakmamızı ve emin adımlarla yürümemizi sa lar. Bir devletin tarihindeki sava ların sebepleri, sonuçları hangi devletlerle, hangi dönemlerde hangi nedenlerden dolayı dost ya da dü man oldu unun bilinmesi günümüz
artlarında da benzer olaylarda bize ı ık tutacaktır.(Aktaran, Yıldırım, 2006: 50)
2.2.Türkiye' de Tarih Dersinin Amaçları
Tarih ö retiminin amaçlarını anlayabilmek için öncelikle Türk milli e itiminin genel amaçlarını anlamak ve bilmek lazımdır.
Türk milli e itiminin genel amaçları 1739 sayılı milli e itim temel kanunu'nun ikinci maddesinde öyle belirtilmi tir.
a) "Atatürk inkılapları ve ilkelerine ve anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçili ine ba lı; Türk milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel de erlerini benimseyen, koruyan ve geli tiren; ailesini, vatanını; milletini seven ve daima yüceltmeye çalı an; insan haklarına ve anayasanın ba langıcındaki temel ilkelere dayanan, demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti'ne kar ı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranı haline getirmi yurtta lar olarak yeti tirmek.
b) Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sa lıklı ekilde geli mi bir ki ili e ve karaktere, hür ve bilimsel dü ünme gücüne, geni bir dünya görü üne sahip, insan haklarına saygılı, ki ilik ve te ebbüse de er veren, topluma kar ı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli ki iler olarak yeti tirmk.
c ) lgili istidat ve kabiliyetlerini geli tirerek gerekli bilgi, beceri, davranı ve birlikte i görme alı kanlı ı kazandırmak süratiyle hayata hazırlamak ve onların kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutlulu una katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sa lamak.(Meb, 1998:5.170)
Böylece, bir yandan Türk vatanda larının ve Türk toplumunun refah ve mutlulu unu arttırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini ça da uygarlı ın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir orta ı yapmaktır.
Yukarıdaki Türk milli e itiminin genel amaçlarında belirtildi i gibi, vatanına ve milletine faydalı, Atatürk ilke ve inkılaplarına ba lı, sorumluluk bilincine sahip, Türk milletinin refahı ve mutlulu u için çalı an e itimli bir nesil yeti tirmek amaçlanmı tır.
( Aktaran, Yıldırım, 2006: 51)
2.3. Türkiye'de Tarih Ö retiminin Amaçları
Türkiye’de ders programlarında tarih ö retiminin amaçları a a ıdaki gibi ifade edilmektedir.
1 - Ö rencilerin kendilerini ku atan kültür dünyaları hakkında meraklarını gidermek. 2- Ö rencilere, tabiatın ve tarihin meydan okuyu larına insan tarafından verilmi cevapların çok çe itli oldu unu böylece de kültür farklılıklarının olu tu unu kavratmak; bu sayede milletler arasında sa lıklı ve verimli bir anla ma ortamının artlarını hazırlamak.
3-Ö rencilere kültür ortamlarının ve medeniyetlerin farklılı ı uurunu kazandırmak suretiyle, onların ö renilen fikirleri sorgulama, görelilik mefhumunu kavrama tenkit zihniyetini kazanma ve farklı kültürler bünyesinde evrenseli yakalama melekelerini geli tirmek.
4-Ö rencilerde kendilerine geçmi nesillerle ve ça da larıyla irtibatlandıran bir ortalık duygusu uyandırmak
5-Belli bir bilgi birikimi ve yeni ara tırma metotları kazandırmak suretiyle ö rencilere dünyayı daha iyi tanıma ve toplumda sorumlu bir rol oynama imkanı sa lamak.
6- çinde ya adı ı zamanın arka planını açıklı a kavu turmak sureti ile ö rencinin onu daha iyi anlamasına yardımcı olmak ve böylece onun sürekliyi geçiciden ayırabilme yeteneklerini geli tirmek.
7-Üzerinde dikkat çekici hadiselerin ve medeniyet vukuatlarının gösterildi i kronoloji cetvelleri yardımıyla ö rencilere zaman uuru kazandırmak; hadiselerin ve nesillerin
damgasını ta ıyan kısa süreli, iktisadi ve sosyal de i melerin vuku buldu u orta süreli ve medeniyetlerin olu tu u uzun süreli zaman anlayı larını kavratmak.
8-Büyük medeniyetler arasındaki münasebetler a ı içerisinde milli tarihin yerini belirtmek suretiyle, milli kimli in nasılolu tu unu kavratmak; onlara, millet varlı ının ancak bu kimli in korunarak sürdürülebilece i de i me veya ça da la manın mahiyet de i tirme de il, almaya devam etme olu umunun süreklili ini devam ettirme anlamına geldi i, Atatürk'ün belirledi i "Muasır medeniyet seviyesine ula ma ve onu geçme" idealinin ancak o anlayı içinde gerçekle tirilebilece i uurunu kazandırmaktır. (Meb, 1998: s. 70-71)
Yukarıda belirtildi i gibi; Tarih ö retiminin, ö rencinin geçmi e ilgisini çekmek, milli kültür ve milli kimlik bilincini geli tirmek ayrıca ö rencilerin vatan ve millet kavramlarını benimsemesini sa lamak, geçmi le günümüzü mukayese edebilme becerisini kazandırmak amacında oldu u anla ılmaktadır.
2.4. Tarih Dersinde Kullanılan Araç Gereçler
2.4.1. Ders Kitapları
Ders kitapları, ö retim sürecinin en önemli materyallerinden birini olu turmaktadır. Talim terbiye kurulunun tavsiye kararıyla ilkö retim ve ortaö retim kademelerinde
okutulacak ders kitapları okullara bildirilmektedir. Tebli ler Dergisi'nde yayımlanan bu kitaplardan sadece birisini ö retmen bran ı adına seçebilir. Seçilen ders kitabı bir ö retim yılı boyunca o derse kaynaklık eder. Konular müfredata ba lı olarak i lenir.
Ders kitaplarından ö rencilerin daha iyi verim alabilmesi için kullanılan ka ıt
kalitesinden dizgi ve baskısına, ünitelerde kullanılan resimlerin sayısına, ünite sonlarında yer alan de erlendirme sorularına ve konuların ele alını metoduna kadar her a amasında titizlikle davranılmalı ve kitaplar bu hususlara dikkat edilerek seçilmeli(Köstüklü, 2001 :s.114)
2.4.2. Yazı Tahtası
Yazı tahtaları ö retim sürecinde ö retmenin derste kullandı ı araç gereçlerin
arasındadır. Konularda geçen tarihler, ahıs adları, yer adları, kurulu tarihleri, önemli olaylar, haritalar, grafikler, zaman eritleri yazı tahtalarında ö rencilere gösterilirse akılda kalıcılı ı arttırır. Çünkü göze hitap eden bir ders metodunda ö renilen bilgilerin kalıcılı ı daha uzun olur.
Yazı tahtalarından verimlilik alabilmek için yazı tahtasını kullanırken bazı hususlara dikkat etmemiz gerekir. I ı ın tahtaya geli açısı yansıma yapmayacak ekilde olmalı,
sınıftaki bütün ö rencilerin görebilece i yerde olmalı, yazı okunaklı olmalı, tahta düzeni göze hitap edecek ekilde olmalı, tahtada dersi ilgilendirmeyen yazı, ekil ve benzeri i aretler bulunmamalıdır.(Köstük1ü, 2001 :s. 14)
2.4.3. ki Boyutlu Materyaller
Tarih ö retiminde iki boyutlu materyaller; haritalar, foto raflar ve resimler, grafikler, zaman eritleri. Tarih ö retiminde haritalar kullanım alanı en geni olan materyallerdir. Tarih konularında geçen pek çok kavram haritalarda gösterilerek peki tirilmelidir. Tarihte meydana gelen sava lar ve bu sava ların hangi devletlerarasında nerede meydana geldi i, konular içerisinde belirtilen yer adları, göç yolları, devlet sınırları haritalarda gösterilerek hem dersin daha iyi anla ılmasını sa lar hem de konun daha kalıcı olmasına yardım eder.
Tarih ö retiminde konuların daha somut i lenmesine yardımcı araç-gereçler foto raflar ve resimlerdir. Bu materyallerin kullanılması özellikle ilkö retim ça ındaki ö rencilerde dersin daha iyi anla ılmasına yardımcı olacaktır.
Tarihte i ledi imiz döneme ait resim ya da foto raflar o dönem hakkında sözler ve anlatılması güç olan pek çok mesajı kolaylıkla verebilir. Bu yüzden bir tarihçi ya da tarih ö retmeni konuyla ilgili resim ve foto rafları yeterince kullanabilmelidir. Ders kitaplarında konuyla ilgili bazı resim ve foto raflar bulunsa da ö retmen kitap haricinde resim ve
foto raflarla dersi zenginle tirmelidir. Bu tür resimleri eski kitaplardan, seyahat acentelerinin reklam bro ürlerinden, gazetelerden ve di er kaynaklardan bulmak mümkündür. Bir ö retim malzemesi olarak resim ve foto raflar kullanılırken dikkat edilecek en önemli husus o resim ve foto rafların nasıl yorumlana bilece inin ö retilmesidir.
Grafikler, de i ik tipteki verileri göstermek için sosyal bilimlerde ve di er bilimlerde yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Çünkü içeri inde kullanılan kelime sayısı çok az
oldu undan ve daha ziyade göze hitap etti inden farklı dillerde konu an ve farklı kültürler sahip insanlar tarafından kolaylıkla anla ılabilir ve hepsinden önemlisi bilgileri net olarak aktarırlar. Bu tür ö retim araçları bazı soyut fikirlerin somutla tırılıp ö renilmesini
kolayla tırırlar. Tarih ö retiminde grafik hazırlamak veya onları okuyup yorumlamak bazı tarihi becerileri gerektirir. Tarihte oran bilgilerinin verilmesi, bazı fikir veya kavramların geli me seyrinin gösterilmesi veya daha farklı tipteki bilgileri aktarmakta; grafik kullanımı oldukça faydalıdır.
Zaman eritleri; ö rencilere, zaman kavramını kazandırmak ve muhtelif olaylar arasında zaman ili kilerini göstermek için zaman eritlerinden faydalanılır. Bu araç çok basit,pahalı olmayan ve her eyden önemlisi ba arılı tarih ö retmenleri tarafından hemen her derste kullanılabilecek bir araçtır. Zaman eridi sadece üzerinde birkaç yılı gösteren bir çizgiden ve üzerindeki rakam ve yazılardan ibarettir. Ölçekli olarak çizilir ve olaylar
ya andı ı yıllara veya olaylara göre üzerinde i aretlenir. Zaman eritleri ça ları a an bir tarih diliminden ziyade daha dar zamanlı olaylar için kullanılır. Bütün bir tarihi tek bir uzunlukta gösteren eritlere ise tarih eridi adı verilir. Mesela, eski ça lardan günümüze kadar olan ve ça kavramları ile tarihteki önemli olayları tek bir çizgide gösteren eritler tarih
eritleridir.(Köstüklü, 2001:s.115)
2.5. Ortaö retim 9. Sınıf Tarih Dersinin Muhtevası
9. sınıf tarih dersinin muhtevası genel olarak u ekildedir: Tarih bilimine giri le ba layıp, eski ça larda Türkiye, Türklerin tarih sahnesine çıkı ı, slam tarihi, Türk dünyası ve Türkiye tarihi üniteleri ile bir nevi ö rencilere genel bir tarih bilgisi kazandırılmak amaçlanmı tır. Bu ünitelerin içerisinde konular ba lıklar halinde ele alınmı , ö rencilere bir sonraki sınıfta okuyacakları tarih dersine hazırlık yaptırılmı tır. Çalı manın bu ba lı ı altında 9. sınıfta okutulan tarih dersinin ünite, konu ve içerikleri hakkında bilgi verilmeye çalı ılmı tır.
2.5.1. Ortaö retim 9. Sınıf Tarih Ders Konuları
Türkiye’de ortaö retim 9. sınıfta okutulan Tarih Dersi, 10.13.ve 19. yüzyılları içermektedir. Tarih ders programı Talim Terbiye Kurulu Ba kanlı ının 17.05.2002. tarih ve 266 sayılı kararı ile kabul edilmi tir. Talim Terbiye Kurulu tarafından kabul edilen 9. sınıf Tarih dersi müfredatını öyle sıralayabiliriz.
ÜN TE 1: TAR H B L M NE G R A. TAR H B L M
1. Tarih Biliminin Konusu 2. Tarih Biliminin Yöntemi a. Kaynak Arama (Belge Bulma)
b. Verileri Tasnif, Tahlil ve Tenkit Etme c. Terkip (Sentez) Yapma
3. Tarihin Tasnifi (Sınıflandırılması) a. Zamana Göre Sınıflandırma b. Mekana Göre Sınıflandırma
c. Konuya Göre Sınıflandırma 4. Tarihin Di er Bilimler ile ili kileri B. ZAMAN VE TAKV M
1. Takvimin Ortaya Çıkı ı ve Tanımı 2. Türklerin Kullandıkları Takvimler a. 12 Hayvanlı Türk Takvimi
b. Hicri Takvim c. Celan Takvim ç. Rumi Takvim d. Miladi Takvim .
ÜN TE 2:ESK ÇA LARDA TÜRK YE VE ÇEVRES A.ESK ÇA LARDA TÜRK YE
1. Türkiye'nin Tarih Öncesi Dönemlerini Aydınlatan Merkezler . 2. M.Ö. 2. Binden M.Ö. 6. Yüzyıla Kadar Türkiye ,
3. M.Ö. 2. Binden M.Ö. 6. Yüzyıla Kadar Türkiye'de Kültür ve Uygarlık
a. Devlet Yönetimi b. Din ve inanı
c. Sosyal ve Ekonomik Ya am ç. Yazı, Dil ve Edebiyat d. Bilim ve Sanat
4. M.Ö. 6. Yüzyıldan M.S. 11. Yüzyıla Kadar Türkiye
B. ESK CA LARDA TÜRK YEN N ÇEVRES NDEK KÜLTÜR VE UYGARLIKLAR (MEZOPOTAMYA, MISIR VE D ER DO U AKDEND Z UYGARLIKLARI)
1. Devlet Yönetimi 2. Din ve inanı
3. Sosyal ve Ekonomik ya am 4. Yazı, Dil ve Edebiyat 5. Bilim ve Sanat
ÜN TE 3:TÜRKLER N TAR H SAHNES NE ÇIKI LARI VE LK TÜRK DEVLETLER (10. – 13. YÜZYIL)
A. TÜRKLER N TAR H SAHNES NE ÇIKI I 1. Türk Adının Anlamı
2. Türklerin ilk Ana Yurdu
3. Türklerin Tarih Boyunca Yayıldıkları Bölgeler 4. skitler (Sakalar)
B. LK TÜRK DEVLETLER
1. Büyük Hun Devleti (Asya Hun Devleti)
2. Kavimler Göçü, Asya ve Avrupa'nın Yeni Çehresi, Avrupa Hun Devleti 3. Göktürk Devleti
4. Uygur Devleti
C. D ER TÜRK DEVLETLER VE TOPLULUKLARI Ç. LK TÜRK DEVLETLER NDE KÜLTÜR VE UYGARLIK 1. Devlet Yönetimi
2. Din ve inanı
3. Sosyal ve Ekonomik Ya am 4. Yazı, Dil ve Edebiyat 5. Bilim ve Sanat
D. TÜRK KÜLTÜRÜNÜN ÇEVRE KÜLTÜRLERLE L K LER 1. Türk-Çin ili kileri
2. Türk-Mo ol ili kileri 3. Türk-Arap ili kileri 4. Türk- ran ili kileri
ÜN TE 4: SLAM TAR H VE UYGARLIGI (13. Yüzyıla Kadar)
A. SLAM YET N DO U U SIRASINDA DÜNYANIN GENEL DURUMU 1. Asya a. Siyası Durum b. Din ve inanı 2. Avrupa a. Siyası Durum b. Din ve inanı 3. Afrika
B. SLAM YET N DO U U VE YAYILI I 1. slamiyetken Önce Arap Yarımadası a. Siyası Durum
b. Din ve inanı
ç. Dil ve Edebiyat
2. Hz. Muhammed, Dört Halife, Emevller ve Abbasller Dönemlerinde slamiyetin Yayılı ı
3. slam Uygarlı ının Temelleri
4. slam Uygarlı ının Te ekkülünde Di er Uygarlıkların Etkisi 5. slam Uygarlı ı
a. Devlet Yönetimi b. Din ve inanı
c. Sosyal ve Ekonomik Ya am ç. Yazı, Dil ve Edebiyat d. Bilim ve Sanat
6. slam Uygarlı ının Di er Uygarlıklara Etkisi ÜN TE 5:TÜRK DÜNYASI- I (10. -13. Yüzyıl)
A. TÜRKLER N SLAM YET KABULÜ VE SLAM DEVLETLER NDEK H ZMETLER B. TÜRK – SLAM DEVLETLER 1. Toluno ulları 2. Ih idller 3. Karahanlılar 4. Gazneliler
5. Büyük Selçuklular ve Onlara Ba lı Devletler 6. Harzem ahlar
7. Eyyubiler 8. Memluklar
C. TÜRK – SLAM DEVLETLER NDE KÜLTÜR VE UYGARLIKLAR 1. Devlet Yönetimi 2. Din ve inanı 3. Sosyal ve Ekonomik Ya am 4. Dil ve Edebiyat 5. Bilim ve Sanat ÜN TE 6:TÜRK DÜNYASI- II (13. - 19. Yüzyıl) A. MO OL ST LASI VE SONRASI 1. Cengiz ve Mo ol Devleti
a. Altın-Orda b. lhanlılar c. Ça ataylılar ç. Kubilay Hanlı ı B. T MURLULAR
C. T MURLULARDAN SONRAK S YAS GEL MELER 1. Karadeniz'in Kuzeyindeki Siyası Geli meler
a. Kırım Hanlı ı b. Ejderhan Hanlı ı c. Kazan Hanlı ı ç. Kasım Hanlı ı d. Küçüm (Sibir-Sibirya) Hanlı ı e. Nogay Hanlı ı
2. Türkistan, Hindistan ve ran'daki Geli meler a. eybanller
b. Safeviler
c. Hindistan Türk Sultanlıkları ve Babürlüler
ç. Özbekler ve Özbek (Hive, Buhara, Hakand) Hanlıkları d. Kazak Hanlı ı ve ikizler (Cüzler)
e. Sayan-Altay Türkleri ve Kırgızlar f. Yaka Türkmenleri (Türkmenistan) g. Do u Türkistan (Ka gar Hanlı ı) h. Azerbaycan Hanlıkları Ç. KÜLTÜR VE UYGARLIK 1. Devlet Yönetimi 2. Din ve inanı 3. Sosyal ve Ekonomik Ya am 4. Dil ve Edebiyat 5. Bilim ve Sanat ÜN TE 7:TÜRK YE TAR H (11. - 14. Yüzyıl) A.ANADOLU’NUN FETH
1. Anadolu'ya ilk Türk Akınları 2. Malazgirt Sava ı ve Sonrası
1. Türkiye'de Kurulan ilk Türk Devletleri 2. Türkiye Selçukluları Devleti
C. UÇLARDA HAYAT VE BEYL KLER
Ç. TÜRK YE’DE KURULAN D ER DEVLETLER D. KÜLTÜR VE UYGARLIK 1. Devlet Yönetimi 2. Din ve inanı 3. Sosyal ve Ekonomik Ya am 4. Dil ve Edebiyat 5. Bilim ve Sanat
2.5.2. Ortaö retim 9. Sınıf Tarih Ders Konularının çeri i
Ortaö retim9. Sınıf Tarih dersi; Tarih bilimine giri , Eski ça larda Türkiye ve çevresi, lk Türk devletleri, slam tarihi ve uygarlı ı, Türk Dünyası-I, Türk Dünyası-II, Türkiye tarihi gibi ünitelerden olu maktadır. 9. Sınıf Tarih dersinin ö rencilere neler kazandıraca ı,
amaçları ve davranı larını öyle sıralaya biliriz.( M.E. B Talim ve Terbiye Kurulu B k. K.T 1993 K.S.47 )
I. ÜN TE
ÜN TE ADI: TAR H B L M NE G R Amaç 1: Tarihle ilgili temel kavramlar bilgisi.
Davranı lar :
1. Tarih, tarihçi, olay (hadise), olgu (vaka), belge (vesika, doküman), ar iv, veri. yıllık (anal), kaynak, kronoloji, zaman, ça (devir), takvim, milat, hicret, çözümleme (tahlil), ele tiri (tenkit, kritik), sentez (terkip) kavramlarının tanımını söyleme ve yazma.
2. Tanımı verilen bir kavramın ne oldu unu söyleme ve yazma. Amaç 2: Tarihin konusu bilgisi.
Davranı lar :
1. Tarihin, insanlı ı zaman içinde anlatan bir bilim dalı oldu unu söyleme/yazma.
2. Tarih biliminin olayların sebeplerini; geli melerini ve sonuçlarını ele aldı ını söyleme ve yazma.
3. Tarihin konusunun toplumların zaman içindeki sosyal, iktisadi, siyasi, kültürel ve dini faaliyetlerinden meydana geldi ini söyleme ve yazma.
4. Tarihin konusunu te kil eden olayların ve olguların sebep-sonuç münasebetleri yönüyle birbirine ba lı oldu unu söyleme/yazma.
5. Tarihi olayların anla ılmasında yer ve zaman tespitinin önemini belirtme. 6. Tarihi bilgilerin yeni bulunan belgelerin ı ı ında, de i ebilece ini belirtme. Amaç 3: Tarih ara tırmalarında yöntem bilgisi.
Davranı lar :
1. Be eri bilimler arasında yer alan tarihin kendine özgü bir yöntemi oldu unu belirtme. 2. Tarihi olayların ilgili kaynaklara ba vurmadan ö renilemeyece ini belirtme.
3. Belgelerin, tenkit süzgecinden geçirilmeden kullanılamayaca ını belirtme. 4. Tarihi olayların ve olguların ara tırılmasında izlenen sırayı sayma.
5. Kaynak arama (belge bulma) safhasında yapılacak çalı maları örnek vererek belirtme. 6. Verilerin tasnifini örnek vererek belirtme.
7. Sentez (terkip) safhasında yapılacak çalı maları örnek vererek belirtme. Amaç 4: Tarihin sınıflandırılması bilgisi.
Davranı lar :
1. Tarihin sınıflandırılmasında ana kıstasların neler oldu unu belirtme. 2. Zamana göre sınıflandırmanın özelliklerini örnek vererek belirtme. 3. Mekana göre sınıflandırmanın özelliklerini örnek vererek belirtme. 4. Konuya göre sınıflandırmanın özelliklerini örnek vererek belirtme.
5. Yukarıda belirtilen sınıflandırmalar arasındaki münasebetleri (benzerlik ve farklılıkları) belirtme.
Amaç 5: Tarihin di er bilimlerle münasebeti bilgisi. Davranı lar :
1. Tarih biliminin olayları ara tırırken yararlandı ı be eri bilimlerin adlarını sıralama. 2. Tarih biliminin olayları ara tırırken yararlandı ı tabii bilimlerin adlarını sıralama. 3. Be eri bilimlerin tarihe katkılarını belirtme.
4. Tabii bilimlerin tarihe katkılarını belirtme..
Amaç 6: Zaman, kronoloji ve takvim kavramlarının tarihi olayları, anlama ve ö renmedeki önemini kavrayabilme.
Davranı lar :
1. Zaman, Kronoloji ve takvim kavramlarını tanıma.
2. Takvimin ilk kez kimler tarafından kullanıldı ını söyleme ve yazma. 3. Türkler'in kullandıkları takvimleri sıralama.
4. Türkler'in kullandıkları takvimlerin özelliklerini açıklama.
2. ÜN TE
ÜN TE ADI: ESK ÇA LARDA TÜRK YE VE ÇEVRES Amaç 7: Eskiça larda Türkiye ve çevresiyle ilgili temel kavramlar bilgisi. Davranı lar :
1. Höyük, koloni, polis, site. konsül, tanrı kral, politeizm (çok tanrıcılık) vb. kavram ve terimlerin tanımını söyleme ve yazma.
2. Tanımı verilen bir kavramın ne oldu unu söyleme ve yazma. Amaç 8: Türkiye'nin tarih öncesi devirleri bilgisi.
Davranı lar :
1. Türkiye'nin tarih öncesi devirlerini aydınlatan merkezlerin adlarını söyleme ve yazma. 2. Bu merkezlerin bulundu u yerleri harita üzerinde gösterme.
3. Türkiye'nin tarih öncesi devirlerini aydınlatan merkezlerin özelliklerini belirtme.
Amaç 9: M.Ö. 2. binden M.Ö. 6. yüzyıla kadar Türkiye'de kurulan belli ba lı devletler bilgisi. Davranı lar :
1. M.Ö. 2. binden, M.Ö. 6. yüzyıla kadar Türkiye'de kurulan devletlerin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme.
2. Bu devletlerin ne zaman ve kim/kimler tarafından kuruldu unu söyleme ve yazma. 3. Bu devletlerin ne zaman ve kimler tarafından yıkıldı ını söyleme ve yazma.
Amaç 10: M.Ö. 2. binden M.Ö. 6. yüzyıla kadar Türkiye'de ya ayan belli ba lı toplumlara ait kültür özelliklerini kavrayabilme.
Davranı lar :
1. Bu toplumların, devlet yönetimlerinin temel özelliklerini açıklama. 2. Bu devletlerin hukuk sistemlerinin özelliklerini açıklama.
3. Bu devletlerin hukuk sistemleri arasındaki farklılıkları açıklama. 4. Bu devletlerin askeri te kilatlarının temel özelliklerini açıklama.
5. Bu devletlerin hakimiyeti altında bulunan toplumların din ve inanı larını açıklama. 6. Bu toplumların sosyal ve iktisadi hayatları ile ilgili özellikleri açıklama.
7. Bu toplumların yazı, dil ve edebiyat alanlarındaki çalı malarını açıklama.
8. Bu toplumların bilim ve sanat alanında gösterdikleri geli meleri örneklerle açıklama. 9. Bu toplumların kültürlerinden günümüze neler kaldı ını açıklama.
10. Bu toplumların kültürlerinin günümüze tesirlerini yorumlama.
Amaç 11: M.Ö. 6. yüzyıldan M.S. 11. yüzyıla kadar Türkiye'de hakimiyet kuran devletler bilgisi.
1. M.Ö. 6. yüzyıldan M.S. 11. yüzyıla kadar Türkiye'de hakimiyet kuran devletlerin hakim oldukları bölgeleri harita üzerinde gösterme.
2. Bu devletlerin Türkiye'yi hangi tarihler arasında etkiledi ini söyleme ve yazma. 3. Bu devletlerin Türkiye'deki kültür kalıntılarını belirtme.
Amaç 12: Eskiça larda Türkiye'nin çevresindeki kültür ve medeniyetlerin ö/elliklerini kavrayabilirle.
Davranı lar :
1. Eskiça larda Türkiye'nin çevresinde te ekkül eden medeniyetlerin merkezlerini harita üzerinde gösterme.
2. Bu devletlerin yönetim tarzının özelliklerini açıklama. 3. Bu devletlerin hukuk sistemlerinin özelliklerini açıklama. 4. Bu devletlerin askeri te kilatlarının özelliklerini açıklama.
5. Bu devletlerin hakimiyetinde bulunan toplumların din ve inanı larının temel özelliklerini açıklama.
6. Bu toplumların sosyal ve iktisadi hayatlarım özelliklerini açıklama. 7. Bu toplumların yazı, dil ve edebiyat alanlarındaki çalı malarını açıklama. 8. Bu toplumların bilim ve sanat alanında gösterdikleri geli meleri açıklama. 9. Bu toplumların kültürlerinden günümüze neler kaldı ını açıklama.
10. Bu toplumların kültürlerinin Türkiye'ye tesirini açıklama,
3. ÜN TE
ÜN TE ADI: TÜRKLER N TAR H SAHNES NE ÇIKI LARI VE LK TÜRK DEVLETLER
(Ba langıçtan 10. Yüzyıla Kadar)
Amaç 13: Türklerin tarih sahnesinde çıkı ları ve ilk Türk devletleriyle ilgili temel kavramlar bilgisi.
Davranı lar :
1. Yabgıu ka an, bodun, boy, oymak, kurultay, yog, balbal, samanlık, totem, vb. kavram ve terimlerin tanımı söyleme ve yazma.
2. Tanımı verilen bir kavramın ne oldu unu söyleme ve yazma.
Amaç 14: Türklerin tarih sahnesine çıkı larıyla ilgili olayları kavrayabilme. Davranı lar :
2. Türklerin ilk ana yurdunun neresi oldu unu söyleyip bu yerin sınırlarını harita üzerinde gösterme.
3. Türklerin tarih boyunca yayıldıkları yerleri harita üzerinde gösterme. 4. skitlerin ya adıkları bölgeleri harita üzerinde gösterme.
Amaç 15: lk Türk devletleriyle ilgili belli ba lı tarihi olaylar bilgisi. Davranı lar :
1. lk Türk devletlerinin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme. 2. Bu devletlerin ne zaman ve kim/kimler tarafından kuruldu unu söyleme ve yazma. 3. Bu devletlerin ne zaman ve kimler tarafından yıkıldı ını söyleme ve yazma. Amaç 16: Kavimler Göçü ile ilgili olayları kavrayabilme.
Davranı lar :
1. Kavimler Göçü'nün sebeplerini açıklama. 2. Kavimler Göçü'nün sonuçlarını açıklama.
3. Avrupa'nın etnik yapısı yönünden, kavimler göçünün tesirlerini yorumlama. Amaç 17: Avrupa Hım Devleti ile ilgili tarihi olaylar bilgisi.
Davranı lar :
1. Avrupa Hım Devleti'nin hakim oldu u bölgeleri ve bu devletin merkezini harita üzerinde gösterme.
2. Avrupa Hım Devleti'nin ne zaman ve kim tarafından kuruldu unu söyleme ve yazma. 3. Bu devletin Avrupa'daki tesirlerini belirtme.
4. Bu devletin ne zaman ve kimler tarafından yıkıldı ını söyleme ve yazma.
Amaç 18: Asya ve Avrupa'daki di er Türk devletleri ve topluluklarıyla ilgili olaylar bilgisi. Davranı lar :
1. Asya ve Avrupa'daki di er Türk devletleri ve topluluklarının hakim oldukları bölgeleri harita üzerinde gösterme.
2. Bu devlet ve toplulukların sonlarının ne oldu unu belirme.
3. Bu devlet ve toplulukların ya adıkları bölgelerdeki tesirlerini belirtme.
Amaç 19: Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinin kültür özelliklerini kavrayabilme. Davranı lar :
1. Bu devletlerin yönetim özelliklerini açıklama.
2. Bu devletlerin askeri te kilatlarının yapı ve özelliklerin iaçıklama. 3. Bu devletlerin hukuk düzenlerini açıklama.
4. Bu devletler zamanında Türklerin din ve inanı larını açıklama.
6. Bu devletler zamanında Türklerin yazı, dil ve edebiyat alanlarındaki çalı malarını kar ıla tırmalı olarak açıklama.
7. Bu devletler zamanındaki bilim ve sanat faaliyetlerini açıklama. 8. Bu devletlerin kültürlerinden günümüze neler kaldı ını açıklama.
Amaç 20: Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinin çevrelerindeki devletlerle siyasi münasebetleri bilgisi.
Davranı lar :
1. Türk-Çin siyasi münasebetlerini belirtme. 2. Türk-Mo ol siyasi münasebetlerini belirtme.
3. Türklerle Araplar arasındaki siyasi münasebetleri belirtme. 4. Türklerle ranlılar arasındaki siyasi münasebetleri belirtme.
Amaç 21: Türk kültürünün çevredeki kültürlerle münasebetini kavrayabilme. Davranı lar :
1. Türk-Çin kültür alı -veri ini açıklama. 2. Türk-Mo ol kültür alı -veri ini açıklama.
3. Türk-Arap kültür temaslarının özelliklerini açıklama.
4. Türklerle iranlılar arasındaki kültür alı veri inin özelliklerini açıklama.
4. ÜN TE
ÜN TE ADI: SLAM TAR H VE MEDEN YET (13. Yüzyıla Kadar)
Amaç 22: slam tarihi ve medeniyeti ile ilgili temel kavramlar bilgisi. Davranı lar :
1. Gaza, cihat, gazi, fetih, mevâli. skolastik dü ünce, cizye, ganimet, aforoz, feodalite vb. kavram ve terimlerin tanımını söyleme ve yazma.
2. Tanım verilen bir kavramın ne oldu unu söyleme ve yazma.
Amaç 23: slâmiyet’in do u u sırasında Asya'nın genel durumu kavrayabilirce. Davranı lar :
1. slâmiyet’in do u u sırasında Asya'da bulunan belli ba lı devletleri ve merkezlerini harita üzerinde gösterme.
2. Bu toplumların din ve inanı larını açıklama.
Amaç 24: slâmiyet’in do u u sırasında Avrupa'nın genel durumunu kavrayabilirce. Davranı lar :
1. slâmiyet’in do u u sırasında Avrupa'daki belli ba lı devletleri ve merkezlerini harita üzerinde gösterme.
2. slâmiyet’in do u u sırasında Avrupa'da hakim olan siyasi yapının özelliklerini açıklama. 3. slâmiyet’in do u u sırasında Avrupa'daki genel durumunu kavrayabilirce.
Amaç 25: slamiyet’in do u u sırasında Afrika'nın genel durumunu kavra vahi ime. Davranı lar :
1. slamiyet’in do u u sırasında Afrika'da Bizans’ın hakim oldu u yerleri harita üzerinde gösterme.
2. Afrika'da ya ayan toplumların din ve inanı larını açıklama. 3. Habe istan'ın durumunu açıklama.
Amaç 26: Arap Yarımadası'nın slamiyet’in do u undan önceki durumunu kavrayabilme. Davranı lar :
1. slamiyet’ten önce Arap Yarımadasında kurulan devletleri harita üzerinde gösterme. 2. Arapların din ve inanı larını açıklama.
3. Arapların sosyal durumunu açıklama. 4. Arapların iktisadi durumunu açıklama.
5. Arapların slamiyet öncesi dil ve edebiyatlarını açıklama.
Amaç 27: slamiyet’in do u u ve yayılı ıyla ilgili belli ba lı tarihi olayları kavrayabilme. Davranı lar :
1. slamiyet’in do du u ve yayıldı ı yerleri harita üzerinde gösterme. 2. Hz. Muhammed dönemiyle ilgili tarihi olayları belirtme.
3. Dört Halife devriyle ilgili tarihi olayları belirtme. 4. Emevi Devletinin nasıl kuruldu unu belirtme.
5. Emevi Devleti döneminde slamiyet’in yayıldı ı bölgeleri harita üzerinde gösterme. 6. Emeviler devrinde Maveraünnehr ve Türkistan'da vuku bulan slami fetihleri belirtme. 7. Bu dönemde spanya'nın fethiyle ilgili olayları açıklama.
8. Puvatye (Poitiers) Sava ının önemini açıklama. 9. Emevi Devleti'nin nasıl yıkıldı ını belirtme.
10. Endülüs Emevi Devleti'nin nasıl kuruldu unu ve yıkıldı ını belirtme, l 1. Beni Ahmer Devleti'nin nasıl kuruldu unu ve yıkıldı ını belirtme. 12. Müslümanların spanya'dan sürülmeleriyle ilgili geli meleri açıklama. 13. Abbasi Devleti'nin nasıl kuruldu unu belirtme.
14. Abbasi Devleti döneminde slamiyet’in yayıldı ı bölgeleri harita üzerinde gösterme. 15. Abbasi Devleti'nin nasıl yıkıldı ını belirtme.
16. Siyası yönde Emevilerle. Abbasiler arasındaki belli ba lı farkları belirtme.
Amaç 28: slam medeniyetinin te ekkülünde di er medeniyetlerin tesirlerini kavrayabilirle. Davranı lar :
1. Eski Yunan medeniyetinin tesirini açıklama. 2. Bizans'ın tesirini açıklama.
3. Eski Iran kültürünün tesirini açıklama. 4. Hski Hint kültürünün tesirini açıklama. 5. Süryanilerin tesirini açıklama.
Amaç 29: slam medeniyetlerinin temellerini kavrayabilirle. Davranı lar :
1. slam medeniyetinin temel esaslarını açıklama.
2. Bu esasları muhtelif milletlerin farklı biçimde yorumlayıp uygulayarak slam medeniyetine katkıda bulundu unu, dolayısıyla slâm medeniyetinin bu milletlerin ortak malı oldu unu açıklama.
Amaç 30: slam medeniyetinin belli ba lı özelliklerini kavrayabilme. Davranı lar :
1. slam devletlerinin yönetim özelliklerini açıklama.
2. slam devletlerinde hukuk sisteminin özelliklerini açıklama. 3. slam devletlerinde askeri te kilatın özelliklerini açıklama. 4. slam dininin muhtelif toplumlar üzerindeki tesirini açıklama. 5. slam devletlerindeki e itim ve ö retimin özelliklerini açıklama. 6. slam devletlerinde sosyal hayatın özelliklerini açıklama.
7. slam devletlerinde iktisadi hayatın özelliklerini açıklama.
8. slam devletlerinin yazı, dil ve edebiyatının genel özelliklerini açıklama.
9. slam devletlerinin bilim alanında gösterdikleri geli meleri açıklama. slam devletlerinin sanat alanında gösterdikleri geli meleri açıklama.
Amaç 31: slam medeniyetinin di er medeniyetlere tesirini kavrayabilme. Davranı lar :
1. Bu medeniyetin. slam co rafyası içerisindeki gayri muslini toplumların kültürlerine tesirini açıklama.
2. Bu medeniyetin di er kültür ve medeniyetlere tesirini açıklama 5. ÜN TE
ÜN TE ADI: TÜRK DÜNYASI -I (10-13. Yüzyıllar)
Davranı lar :
1. Sultan, atabey, suba ı, kadı.'vezir, divan, memlûk (gulam vb. kavram ve terimlerin tanımını söyleme ve yazma.
2. Tanımı verilen bir kavramın ne oldu unu söyleme ve yazma.
Amaç 33: Türklerin slamiyet’i kabulü ve slam devletindeki hizmetleriyle ilgili olayları kavrayabilme.
Davranı lar :
1. Türklerin slamiyet’i kabul etmelerinin sebeplerini açıklama. 2. Türklerin slamiyet’i kabul etmeden önceki inanı larını açıklama.
3. Bu inanı larla slam dini arasındaki farklılık ve benzerlikleri yorumlama. 4. Türklerin slam dünyasına yapmı oldukları hizmetleri belirtme.
5. Türklerin slam dünyasına yapmı oldukları hizmetlerin önemini açıklama.
Amaç 34: 10. ve 13. yüzyıllar arasında kurulan Türk- slam devletleriyle ilgili belli ba lı tarihi olayları kavrayabilme.
Davranı lar :
1. Türk- slam devletlerinin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme. 2. Bu devletlerin ne zaman ve kim/kimler tarafından kuruldu unu belirtme.
3. Dandanakan Sava ının sebep ve sonuçlarını açıklama.
4. Büyük Selçuklu Devleti'ne ba lı devlet ve atabeyliklerin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme.
5. Bu devletlerin ne zaman ve kimler tarafından yıkıldı ını belirtme.
Amaç 35: 10. ve 13. yüzyıllar arasında kurulan Türk- slam devletlerinin kültür ve medeniyet özelliklerini kavrayabilirce.
Davranı lar :
1. Bu devletlerin yönetim özelliklerini açıklama.
2. Bu devletlerin askeri te kilatlarının özelliklerini açıklama. 3. Bu devletlerin toprak rejimini açıklama.
4. Bu devletlerin hukuk sistemlerinin özelliklerini açıklama.
5. Bu devletlerin zamanındaki din ve inanı ın özelliklerini açıklama. 6. Bu devletlerin sosyal yapılarının özelliklerini açıklama.
7. Bu devletlerin ekonomileriyle ilgili temel özelliklerini açıklama.
8. Bu devletler zamanında dil ve edebiyat alanında yapılan çalı maları örnek vererek açıklama.
9. Bu devletler zamanında dil ve edebiyat alanında yapılan çalı maları benzerlik ve farklılık yönünden kar ıla tırma.
10. Bu devletler zamanında bilim alanındaki çalı maları açıklama. 11. Bu devletler zamanında sanat alanındaki faaliyetleri açıklama. 12. Bu devletlerden günümüze neler kaldı ını açıklama.
6. ÜN TE ÜN TEN N ADI: TUK DÜNYASI - II (13. - 19. Yüzyıl) Amaç 36: 13. ve 19. yüzyıllar arası Türk dünyasıyla ilgili temel kavramlar bilgisi. Davranı lar :
1. Yasa, noyan, bahadır (hatır), orda. han. hakan (ka an), daruga, yargucı, suyurgal, bak i vb. kavramlar ve terimlerin tanımını söyleme ve yazma.
2. Tanımı verilen bir kavramın ne oldu unu söyleme ve yazma.
Amaç 37: Mo ol stilası ile ilgili belli ba lı tarihi olayları kavrayabilme. Davranı lar :
1. Mo olların hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme. 2. Cengiz'in. Mo ol Devleti'ni nasıl kurdu unu belirtme.
3. Mo ol stilası'nın Türk dünyasına tesirini açıklama.
4. Mo ol stilası'nın Anadolu'nun Türle mesine tesirini açıklama. 5. Mo ol devlet te kilatına Türklerin katkısını açıklama.
6. Mo ol stilası'nın slam dünyası üzerindeki tesirini açıklama.
7. Mo ol Devleti'nin parçalanmasından sonra ortaya çıkan Mo ol-Türk devletlerinin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme.
8. Mo ol-Türk devletlerinin ortak özelliklerini açıklama.
Amaç 38: Timurlular Devleti ile ilgili belli ba lı tarihi olayları kavrayabilme. Davranı lar :
1. Timurluların hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme. 2. Timurlular Devleti'nin nasıl kuruldu unu belirtme.
3. Timur'un siyasi ve askeri faaliyetlerini açıklama.
Amaç 39: Timurlular Devleti yıkıldıktan sonraki siyasi geli meleri kavrayabilme. Davranı lar :
1. Karadeniz'in kuzeyinde kurulan belli ba lı hanlıkların hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme.
2. Bu hanlıkların nerede ve nasıl kuruldu unu açıklama.
3. Türkistan. Hindistan ve ran'da kurulan Türk devlet ve hanlıklarının hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme.
4. Bu devlet ve hanlıkların nerede ve nasıl kuruldu unu açıklama.
Amaç 40: 13. ve 19. yüzyıllar arasında kurulan Türk devletlerinin kültür ve medeniyetleri ile ilgili belli ba lı olguları kavrayabilme.
Davranı lar :
1. Bu devletlerin yönetim özelliklerini açıklama. 2. Bu toplumların din ve inanı larını açıklama.
3. Bu devletlerin hukuk anlayı larının özelliklerini açıklama. 4. Bu devletlerin askeri te kilatlarını açıklama.
5. Bu toplumların sosyal ve iktisadi durumlarını açıklama. 6. Bu toplumların dil ve edebiyatlarını örnek vererek açıklama. 7. Bu toplumlarda bilim ve sanat alanındaki geli meleri açıklama.
8. Bu devletlerin hakim oldukları bölgelerde Türk kültürünün yayılma ve geli mesine yaptıkları katkıları açıklama.
7. ÜN TE
ADI: TÜRK YE TAR H (11. - 14. Yüzyıl)
Amaç 41: 11. ve 14. yüzyıllar arası Türkiye tarihiyle ilgili temel kavramlar bilgisi. Davranı lar :
1. Uç, alp, tasavvuf, dervi , ıkta, vakıf, kervansaray, ferman, ahi vb. kavram ve terimlerin tanımını söyleme ve yazma.
2. Tanımı verilen bir kavramın ne oldu unu söyleme ve yazma.
Amaç 42: Anadolu'nun Türk vatanı olmasıyla ilgili olayları kavrayabilme. Davranı lar :
1. Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının sebeplerini açıklama.
2. Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının kimler tarafından ve hangi tarihlerde yapıldı ını belirtme.
3. Pasinler Sava ının sebep ve sonuçlarını açıklama.
4. Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının sonuçlarını yorumlama. 5. Malazgirt Sava ının sebeplerini açıklama.
6. Malazgirt Sava ının kimler arasında ve hangi tarihte yapıldı ını belirtme. 7. Malazgirt Sava ının sonuçlarını açıklama.
8. Malazgirt Sava ının Türk tarihindeki yerini ve önemini yorumlama.
Amaç 43: Malazgirt zaferinden sonra kurulan devletlerin Anadolu'nun Türkle mesindeki hizmetlerini kavrayabilme.
1. Türkiye'de kurulan ilk Türk devletlerinin adlarını söyleyip bunların hakim oldukları yöreleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme.
2. Bu devletlerin kurulu larını ve kurulu tarihlerini belirtme.
3. Bu devletlerin Anadolu'nun Türle mesindeki hizmetlerini açıklama. 4. Bu devletlerin nasıl yıkıldı ını belirtme.
Amaç 44: Türkiye Selçukluları Devleti ile ilgili belli ba lı iç ve dı olayları kavrayabilme. Davranı lar :
1. Türkiye Selçukluları Devleti kuruldu u sırada Anadolu'nun siyasi durumunu haritaya dayalı olarak açıklama.
2. Türkiye Selçukluları Devleti'nin nasıl kuruldu unu açıklama. 3. Türkiye Selçuklularının Bizans'la olan münasebetlerini açıklama.
4. Türkiye Selçukluları ile Suriye Selçukluları arasındaki münasebetleri açıklama. 5. Türkiye Selçukluları ile Büyük Selçuklular arasındaki münabesetleri açıklama. 6. Haçlılar ve Haçlı Seferlerinin sebeplerini açıklama.
7. Türkiye Selçukluları ile Haçlıların mücadelelerini açıklama.
8. Haçlı Seferlerinin slam dünyası ve Avrupa açısından sonuçlarını açıklama. 9. Türkiye Selçuklularının geni leme politikasını açıklama.
10. Miryokefalon Sava ının sebeplerini açıklama.
11. Miryokefalon Sava ının sonuçlarının Türkiye tarihindeki yerini ve önemini yorumlama. 12. Türkiye Selçuklularının Mo ollara kar ı aldı ı tedbirleri açıklama.
13. Türkiye Selçuklularının Mo ollara kar ı Eyyübilerle i birli i yapma iste ini açıklama. 14. Türkiye Selçukluları ile Harzem ahlar arasındaki münasebetleri açıklama.
15. Köseda Sava ının sebep ve sonuçlarını açıklama.
16. Türkiye Selçukluları ile ilhanlılar arasındaki münasebetleri açıklama. 17. Türkiye Selçukluları ile Memluklar arasındaki münasebetleri açıklama. 18. Türkiye Selçukluları Devleti'nin nasıl sona erdi ini açıklama.
Amaç 45: Uçlarda hayat ve beyliklerle ilgili tarihi olaylar bilgisi. Davranı lar :
1. Türkiye'de uç beyliklerinin ortaya çıkma safhalarını sebeplerini belirtme. 2. Bu beyliklerin görevlerini belirtme.
3. Uçları ve beyliklerin Türkiye'de hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterme.
4. Bu beyliklerin nasıl kuruldu unu belirtme.
