TARİHİN TANIMI
İnsan topluluklarının geçmişteki her türlü faaliyetlerini, sebep-sonuç ilişkilerine dayanarak yer ve zaman göste- rip araştıran, bilime tarih denir.
Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşantıla- rını, uğraşlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, yer ve za- man göstererek neden-sonuç ilişkileri içerisinde incele- yen bir bilimdir.
Durum: İslamiyet'in hızlı yayılmasında diğer din ve inançlara karşı gösterilen hoşgörünün payı büyüktür.
Avrupa'da ve Asya'da ezilmiş ve horlanmış insanlar Müslümanları kurtarıcı olarak karşıladılar.
Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir?
A) İnsan ilişkilerini B) Neden-sonuç ilişkileri C) Yer
D) İnsan topluluklarının yaşayışları E) Zaman
ÇÖZÜM
Bu tür soruları cevaplayabilmenin en kolay yolu, şıklarda verilen öğeleri, metinle karşılaştırmaktır.
Buna göre;
– İnsan ilişkileri; Metinde geçen, ezilmiş ve horlan- mış insanlar.
– Neden-sonuç ilişkileri; İslamiyet'in hızla yayılma- sının nedeni, gösterdiği hoşgörüdür.
– Yer; Avrupa ve Asya'daki insanlar.
– İnsan toplulukların yaşayışları; Ezilmiş ve horlan- mış insanlar.
– Zaman; Tarihin tanımında tarif edilen zaman öğesi- ne, verilen metinde değinilmemektedir.
Cevap E’dir.
T a r i h i O l a y l a r ın Ö z e l l ik l e r i
Olay: İnsanı ilgilendiren sosyal, ekonomik, siyasal, dini vb. alanlarda ortaya çıkan her şey.
Olgu: Bir olayın oluşum sürecidir. Uzun bir zaman alır.
Ör: Malazgirt savaşı bir olay, Anadolu’nun Türkleşmesi bir olgu’dur.
– Tarihi olaylar tekrarlanamaz. Bu nedenle tarihte deney yapılamaz.
Geçmişteki olaylar, günümüzün değer yar- gılarıyla değerlendirilmez. O günün şartları- na göre değerlendirilir.
– Olayların yeri ve zamanı belli olmalıdır.
– Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurulmalıdır.
– Olayların üzerinde belli bir zamanın geçmesi gerekir.
Tarihi olayların oluşmasında maddi ve manevi sebepler bulunmaktadır.
T a r i h i n K o n u s u
Tarihin konusu insanın geçmişte yaptıkları tüm faaliyet- leridir.
Tarihçi, objektif (tarafsız) olmalıdır.
T a r i h B i l i m i n i n Y ö n t e m l e r i 1 . K a y n a k A r a m a :
Tarihin kaynakları yazılı ve yazısız olmak üzere ikiye ayrılır. Tarihçi inceleyeceği konunun kaynaklarını arayıp bulmak zorundadır.
Yazılı kaynaklar; üzerinde yazı bulunan her şeydir.
Örnek: Kitabe, tablet vs…
Yazısız kaynaklar; üzerinde yazı olmayan her şeydir.
Örnek: Destanlar, iskeletler, silahlar vs.
2 . T a s n i f
TARİH BİLİMİ VE İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI
TARİH
ÖRNEK ÖSS - 1996
T A R İ H B İ L İ M İ V E İ L K Ç A Ğ U Y G A R L I K L A R I
( K a y n a k l a r ı n S ın ı f l a n d ı r ıl m a s ı )
İncelenilen konularla ilgili verilerin belli bir sistem içinde sınıflandırılmasıdır. Tarihin sınıflandırılması şu şekilde yapılmaktadır.
a ) Z a ma n a G ö r e
Tarihin kronolojik dilimlere (zamana), yüzyıllara ve çağ- lara bölünmesidir.
b ) M e k a n a ( Y e r e ) G ö r e
Tarihi coğrafi açıdan bölümlere ayırmaktır.
Örnek: Asya Tarihi, Ankara Tarihi, Anadolu Tarihi gibi
c ) K o n u l a r ın a G ö r e
Konusuna göre tarih iki bölüme ayrılmaktadır.
1 - G e n e l T a r ih
İnsanoğlunun tüm faaliyetlerini (siyasi, ekonomik, sosyal vb..) anlatır.
Örnek:
Umumi dünya tarihi, Genel dünya tarih, Beşeriyetin tarihi gibi.
2 . Ö z e l T a r ih
Bir devletin, milletin veya toplumun yapmış oldukları dini, siyasi, sosyal ve kültürel faaliyetlerini araştıran tarih çeşididir.
Örnek;
Osmanlı tarihi, Türkiye tarihi, İslam tarihi, Edebiyat tarih ve Sanat tarihi gibi.
3 . T a h l il ( Ç ö z ü ml e me )
Verilerin kontrol edilmesi ve eksikliklerin giderilmesidir.
4 . T e n k i t ( E l e ş t i r me )
Verilerin doğruluklarını, yanlışlıklarını ve eksikliklerini kontrol etmektir.
5 . T e r k i p ( Se n t e z )
Verileri bir araya getirerek bir plan çerçevesinde eseri yazmaktır.
T a r i h in D i ğ e r B il i ml e r l e İl iş k i l e r i ( Y a r d ı mc ı b il i ml e r )
C o ğ r a f y a : Yer bilimidir. Olayın gerçekleştiği yeri, iklimi, takvimler vb. konularda araştırma yapar
A r k e o l o j i: Kazı bilimidir. Deniz altı ve yer altı kazıları yaparak, tarih öncesi devirler konusunda tarihçiye yar- dımcı olur.
Yazının henüz kullanılmamış olduğu tarih ön- cesi dönemlerin aydınlatılmasında tarihçiye yardım eder.
P a l e o g r a f y a : Eski yazıları inceler. Örneğin; Çivi ve hiye- roglif yazıları gibi.
Yazıdan önceki döneme “Tarih öncesi devirler”, yazıdan sonraki döneme de
“Tarihi devirler” denir.
F i l o l o j i : Dil bilimidir. Dil yoluyla toplumların kültürlerini inceler.
Paleografya yazıyla ilgilenirken, filoloji dilin kendisiyle, yapısıyla ilgilenir.
N ü m i z m a t ik ( M e s k ü k a t ) : Para bilimidir. Para sayesinde bir devletin siyaseti, sanatı, yazısı, dili, devlet adamları ve ekonomileri hakkında bilgi sahibi olmaktayız.
Paranın Lidyalılarca bulunması üzerine takas yöntemi sona erdi. Ticaret gelişti.
E p i g r a f i ( E p ig r a f y a ) Anıt ve kitabeler bilimidir.
A n t r o p o l o j i
İnsan ırklarını inceler. Fiziki ve kültürel antropoloji olarak ikiye ayrılır.
E t n o g r a f y a
Halk bilimidir. Daha çok halk ve toplulukların yaşayışla- rını, kültürlerini ve folklorik özelliklerini araştırır.
İki yada daha fazla kültür arasında mukaye- seler yapmaya da Etnoloji denir.
K r o n o l o j i ( T a k v i m B i l i m i )
Olayların gerçekleştiği zamanı tespit eder. Zamanın belirtilmesi için de takvimler kullanılır.
T A R İ H
D i p l o ma t i k
Siyasi belgeleri, devletler arası yazışmaları ve antlaşma- ları inceler.
İlk diplomatik belge Kadeş Antlaşması’dır.
S i g o l o g r a f i ( M ü h ü r B i l i m i )
Resmi belgelerdeki mühürleri inceler. Sahte olup olma- dığını tespit eder.
H e r a l d it
Belgelerdeki armalarla ilgilenir. Bunların hangi devlete ait olduğunu tespit eder.
S o s y o l o j i
Toplum bilimidir. İnsanları toplum halindeki tepkilerini ve davranışlarını inceler. Sosyal kanunları çıkarır
Ş e c e r e l e r
Önemli şahsiyetlerin ve hükümdarların soy cetvellerini çıkarır.
K i m y a
İskeletlerin ve fosillerin yaşlarının tespit edilmesi için kimyanın karbon 14 metodundan yararlanılır.
F e l s e f e
Kültür ve medeniyet tarihi açısından yararlanılır.
İ k t i s a t ( E k o n o m i)
Devletlerin ekonomik yönlerinin araştırılmasında kullanı- lır.
T o p o n o mi
Yer adlarını ve bunların tarihsel arka planlarını araştırır.
A n t r o p o n o mi
Şahıs adlarını araştırır.
D E V İ R L E R ( Ç A Ğ L A R)
Tarih Öncesi (Prehistorik) Devirler
Taş Devri Maden Devri
1. Kaba (Paleolitik) Taş 1. Bakır 2. Yontma (Mezolitik) Taş 2.Tunç
3. Cilalı (Neolitik) Taş 3. Demir
Tarih öncesi devirler kendi aralarında ikiye ayrılmakta- dır.
1 . T a ş D e v r i
Bu dönemde kendi içinde üçe ayrılmaktadır.
a ) K a b a T a ş ( P a l e o l i t i k - E s k i T a ş ) D e v r i
İnsanlığın yaşadığı en uzun ve en karanlık dönemdir.
İnsanlar henüz alet yapımına başlamadıklarından, tabi- attaki taşlardan olduğu gibi yararlanmaktadırlar.
b ) Y o n t m a T a ş ( M e z o l i t i k - O r t a T a ş ) D e v r i
Havalar soğuduğundan (Buzul çağlar) insanlar mağara- larda yaşamış, insanlığın ilk sanat eseri olan mağara duvarı resimleri yapılmıştır. Avcılık ve toplayıcılıkla geçinmiş, dönemin sonunda ateş bulunmuştur.
c ) C i l a l ı ( N e o l it i k ) T a ş D e v r i
Havalar ısındığından insanlar göller ve nehirler kıyısına yerleşmiş toprağı işleyip tarım yapmış, köy ve şehirler kurmuşlardır. Hayvan evcilleştirilmiş, bitki liflerinden elbise yapılmış, tekerlek bulunmuş, kilden çanak çömlek yapılmıştır. Kölecilik ortaya çıkmış, özel mülkiyet doğ- muştur. Tarih öncesi ilk anıt olan menhir, dolmen ve tümülüsler yapılmıştır.
Dönemin önemli yerleşim merkezleri Kon- ya’da Çatalhöyük, Diyarbakır’da Çayönü ve Gaziantep’te Sakçagözü’dür.
2 . M a d e n D e v r i
Bu dönem kendi arasında üçe ayrılmaktır.
a ) B a k ı r D e v r i
Bakır, Altın ve Gümüş madenlerinin işlenilmesi kolay olduğundan ilk işlenilen madenler olmuşlardır. Bakır tabiatta çok bulunduğundan bakırdan bir çok eşya ya- pılmış bu nedenle Bakır dönemi denilmiştir.
b ) T u n ç ( B r o n z ) D e v r i
Bakır ve kalayın karışımından elde edilmiştir. Kalay sert olduğundan silah yapımında da kullanılmıştır. (kılıç ve kalkan gibi) Bu dönemde ilk şehir devletleri (site) kurul- du.
3 . D e m i r D e v r i
Demirin işlenmesi zor olduğundan en sona kalmıştır.
Demirden silahlar yapılmıştır. Dönemin sonunda yazı bulundu.
Taş devri ile maden devri arasındaki geçiş dönemine Kalkolitik (Taş - Bakır) devri denir.
T A R İ H B İ L İ M İ V E İ L K Ç A Ğ U Y G A R L I K L A R I
T a r i h Ö n c e s i D e v ir l e r i n G e n e l Ö z e l l i k l e r i
Tarih öncesi devirleri birlerinden kesin olarak ayır- mak imkansızdır.
Kullanılan araç ve gereçlere göre sınıflandırılmıştır.
Başlama ve bitiş tarihleri bölgelere göre farklılıklar gösterir.
Bütün insanlar, aynı sıralamayı takip etmemişlerdir.
Kazılarda ortaya çıkarılan eski yerleşim yerlerinin pek çoğunda yiyecek pişirme ve saklama kapları, giyseler, silahlar gibi eşyalara rastlanmaktadır.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olabi- lir?
A) Araç ve gereçlerin paylaşılmasına önem verildiğine B) Topluluklar arasında ticaret yapıldığına
C) İnsan gereksinimlerinin birbirine benzediğine D) Uygarlık düzeyinin toplumdan topluma değiştiğine E) İnsanlar arasında barışın egemen olduğuna
ÇÖZÜM
Soruda ipucu eski yerleşim yerlerinin pek çoğunda ifadesidir. Yani aynı dönemde yaşamış insan toplulukları demektir. Bu da bütün insanların aynı ihtiyaçlar ve so- runlarla karşılaştıklarından aynı araç ve gereçlere ge- reksinim duyduğunu göstermektedir.
Cevap C’dir.
T A R İH İ D E V İR L E R ( T A R İ H D E V İ R L E R İ ) 1 . İl k ç a ğ ( E s k iç a ğ )
M.Ö: 4000-3000 yıllarında yazının Sümerler tarafından bulunması ile başlar, M.S:375 yılında kavimler göçü veya 395 yılında Roma’nın ikiye bölünmesi ya da 476 yılında Batı Roma İmparatorluğunun yıkılması ile son bulur.
2 . O r t a ç a ğ ( 3 7 5 - 4 7 6 / 1 4 5 3 )
M.Ö: 375 veya M.Ö:476 yılında başlayıp, M.S:1453 İstanbul’un fethine kadar (Doğu Rama İmparatorlu- ğu’nun yıkılışı) geçen süredir.
3 . Y e n iç a ğ ( 1 4 5 3 / 1 7 8 9 )
Doğu Roma İmparatorluğu’nun 1453 yılında Fatih tara- fından yıkılması ile başladı. 1789 Fransız İhtilali ile son bulur.
4 . Y a k ı n ç a ğ ( 1 7 8 9 / - )
1789 Fransız İhtilali ile başlayıp, günümüze kadar geçen süredir.
Tarih öncesi devirlerin tasnifinde kullanılan araç ve gereçler, Tarih devirlerin tasnifinde ise evrensel nitelikli olaylar dikkate alınmış- tır.
ÖRNEK ÖSS – 2001
Tarih Öncesi (Prehistorik) Devirler –Yazıdan Önce-
Tarih (Historik) Devirleri – Yazıdan Sonra
Taş Devri Maden Devri
Yazı MÖ:4000-3000
200 100 75 25 0 25 75 100 584 622
Milattan Önce (M.Ö) Milattan Sonra (M.S) Hz. İsa’nın doğumu
Rumi Takvim Hicret Hicri Takvim
Son Çeyrek
İlk Çeyrek
MÖ. 1. Yüzyıl ll.yy
İlk Çeyrek Son Çeyrek
MS. 1. Yüzyıl
Miladi Takvim Kaba Taş Devri Yontma Taş Devri Cilalı Taş Devri Bakır Devri Tunç Dervi Demir Devri
TARİH VE ZAMAN ÇİZELGESİ
T A R İ H
Takvimin Tanımı: Yılı, ayı ve günü belirten araçtır.
Takvimin Gelişimi
Güneş Yılı Ay Yılı Miladi Takvim 1. Hicri Takvim a) Julyen Takvimi
b) Gregoryen Takvimi On iki Hayvanlı Türk Takvimi Celali Takvim
Rumi Takvim
G ü n e ş Y ıl ı
Dünyanın Güneş etrafındaki bir turunu baz alır. Mısırlar tarafından bulunan bu takvim daha sonra Roma tarafından geliştirilerek Julyen takvimi adını aldı. Papa Xlll. Gregoryen tarafından geliştirilerek Hz. İsa’nın doğumu başlangıç alın- dığından buna Miladi takvim adı verildi.
A y Y ı l ı
Ayın dünya etrafındaki bir turunu baz alır. İlk defa Sümerler tarafından bulundu. Hz. Ömer döneminde Hicri takvimi olarak düzenlendi.
T ü r k l e r i n K u l l a n d ığ ı T a k v i ml e r 1 . O n i k i H a y v a n l ı T ü r k T a k v i mi
Türklerin ilk takvimidir. Güneş yılına dayalıdır. Ayların değil yılların ismi bulunur. Her yıla bir hayvan ismi verilmiştir.
Aylara numara verilmiştir.
2 . H i c r i T a k v im
Türkler Müslüman olunca kullanmaya başladılar.
3 . C e l a l i T a k v i m
Büyük Selçuklu Devleti döneminde yapıldı. Güneşe dayalı- dır. Sadece mali işlerde kullanılmıştır.
4 . R u m i T a k v i m
Osmanlılar, sadece mali hesaplar için yaptılar. Güneş yılı esasına dayalıdır. Başlangıcı hicrettir.
5 . M i l a d i T a k v i m
Türkiye Cumhuriyeti tarafından 1926 yılında kullanılmaya başlandı.
İLK ÇAĞ MEDENİYETLERİ
İlkçağ, yazının Sümerlerce tahminen M.Ö: 4000-3000 yılları arasında bulunuşundan başlar. Kavimler Göçü (375) veya Batı Roma İmparatorluğunun yıkılışıyla (476) biter.
Medeniyet ve Uygarlık eş anlamlıdır. Medeniyet Arapça, uygarlık anlamına gelmektedir. Uygarlık ise Uygurlardan gelmektedir.
A N A D O L U T A R İH İ
Anadolu kelimesi Yunanca olup, Anatolia’dan gelmektedir.
Güneşin doğduğu yer demektir.
A N A D O L U ’ N U N T A R İH Ö N C E S İ D E V İ R L E R İ A. TAŞ DEVRİ
1. Paleolitik Devir (Eski Taş- Kaba Taş) Antalya’daki Karain ve Belbaş mağaraları
2. Mezolitik Devir (Orta Taş-Yontma Taş)
Antalya’da Beldibi, Göller bölgesinde Baradiz, Ankara çev- resinde Macunköy, Samsunda Tekkeköy
3. Neolitik Devir (Cilalı Taş-Yeni Taş)
Diyarbakır’da Çayönü, Gaziantep’te Sakçagözü, Konya’da Çatalhöyük.
B . M A D E N D E V R İ
Kalkolitik (Taş- Bakır devri):
Çanakkale’de Truva, Denizlide Beycesultan, Burdur’da Hacılar, Yozgat’ta Alişar, Çorumda Alacahöyük, Van’da Tilkitepe
Anadolu’nun Tarih öncesi ilk medeniyeti Hattiler’e aittir. Hattiler hakkında yazıyı kullanmadıklarından dolayı çok fazla bir bilgiye sahip değiliz.
A N A D O L U N U N T A R İ H İ D Ö N E M L E R İ
Anadolu; Tarih çağlarına Asurların yazıyı buraya getirmesi ile başlar. Asurlu tüccarlara ait yazılı tabletler, (MÖ: 1950) Kayseri yakınlarındaki Kültepe’de Karum denilen pazarı yerlerinde bulunmuştur. Yazı Anadolu’ya Bronz devrinde geldiğinden demir devrini yaşamadan tarih devirlerine geç- mişlerdir. Anadolu, yazıyı kullanan üçüncü bölgedir.
T A R İ H B İ L İ M İ V E İ L K Ç A Ğ U Y G A R L I K L A R I A N A D O L U ’ D A K U RU L A N D E V L E T L E R
1. Hititler (Etiler) MÖ: 2000-700
Siyasi Tarihi
Kafkaslar üzerinden Orta Anadolu’ya gelerek, Kızılırmak havzasına yerleştiler. Başkentleri bugünkü Çorum yakınla- rındaki Hattuşaş’dır. (Boğazköy)
Eski Devlet döneminde 1531 yılında Babil’i ele geçirdiler.
Yeni Devlet dönemindeki en önemli olay Mısırla yapılan Kadeş savaşıdır. (MÖ: 1296) İki tarafın birbirlerine karşı üstünlük sağlayamaması üzerine dünyanın bilinen ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Barış Antlaşması yapıldı. (MÖ:
1280)
Hititler; 1200 yılında Ege göçleri nedeniyle yıkıldılar. Bunun üzerine Güneydoğu Anadolu bölgesine çekilerek (Geç Hitit Şehir Devletleri ) şehir devletleri halinde yaşadılar. MÖ: 700 yıllarında Asurların egemenliğine girdiler. Ardından Persler bu şehir devletlerin tümüne son verdiler.
G e n e l Ö z e l l ik l e r i
1. Hititlerde merkezi otorite güçlüdür.
2. Anadolu’nun ilk siyasal birliğini sağladılar.
Hititler önceleri feodal beylikler halinde kurulmuştu. Daha sonra feodal beylikler kaldırılarak valiler atadılar. Böylece iç mü- cadeleye son vererek merkezi otoriteyi güçlendirdiler.
3. Ülke kral tarafından yönetilirdi.
4. Kral merkezde olmadığında veya seferde olduğunda ülke Tavananna adı verilen kraliçe tarafından yöneti- lirdi.
Hititlerde kraliçenin yönetimde söz sahibi olması kadınlara önem verildiğinin kanıtıdır.
5. Kralın yetkilerini sınırlayan Pankuş adlı meclisleri vardı.
Pankus Meclisi tarihteki ilk meclistir. Üyeleri soylulardan oluşur. Son söz kralda bittiği için bir danışma meclisi niteliğini taşır. Fakat yine de bir kralla birlikte meclisinde yöne- timde söz sahibi olması nedeniyle meşruti yönetim uygulandığını söyleyebiliriz. Meşruti yönetim tarihte ilk kez Anadolu’da uygulan- mıştır.
6. Hititlerde Anal adı verilen ve kral tarafından tanrılarına sunulan yıllıklar bulunurdu. Bu yıllıklar sayesinde ilk gerçekçi tarih yazıcılığı Hititlerde başlamıştır.
Anallar, tarih yazmak amacıyla değil, tanrıya hesap verme amacını taşır. Bu nedenle dinidir.
7. Hititler iki tür yazıyı kullanmışlardır. Bunlar; Asurlardan alınan çivi yazısı ve Mısırdan alınan Hiyeroglif yazıdır.
Bu durum Hititlerin iki kültürden de etkilendiğini göstermektedir.
8. Tarihte ilk aile hukukunu yapmışlardır. Oldukça gelişmiş bir aile hukuku bulunmaktadır.
İlk başlık parasını uygulamışlardır.
9. Hitit dini çok tanrılıydı (Panteist). Bu nedenle Hitit ülkesine bin tanrı ili adı verilmiştir.
10. Mimaride, heykelcilik ve kabartmacılıkta ileri gitmişler- dir. (Yazılıkaya ve İvriz kabartmaları)
11. Hititlerin en ünlü destanları Kumbarti’dir
12. Hititlerin geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Ma- dencilik gelişmiştir. Ticaret ise durgundur. Tımar sis- temi uygulamışlardır.
T A R İ H
2. Frigler (MÖ: 1200-676)
İç batı Anadolu bölgesinde kurul- muştur. Başkentleri Polatlı yakın- larındaki Gordion’dur.
Friglerin başlıca geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır.
Genel Özellikleri
Tarım ile ilgili ilk kanunlar Frigler’de görülmektedir. Bu kanunlara göre saban kırmanın ve öküz öldürmenin cezası ölümdür.
Friglerin tiftik keçisi kılından yaptıkları Tapates adlı halı ve kilimleri ünlüdür.
Fenike alfabesini kullanmışlardır.
Çok tanrılı bir inanışa sahiptirler. En ünlü tanrıları tarım tanrısı Kibele’dir.
En önemli eserleri Midas mezarı ve tapınağıdır.
Gordion, Ön Asya’dan gelen ticaret yolları üzerinde bulunduğundan, kuyumculuk ve ticarette ilerlemişler- dir.
3 . L i d y a l ıl a r ( M Ö : 1 2 0 0 - 5 4 7 )
Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında kalan bölgede kurulmuştur. Başkentleri Sardes’dir.
Özellikleri
Tarihte ilk parayı buldular. (MÖ: 700)
Paranın bulunması takas yönteminin sona ermesi ve ticaretin gelişmesini sağladı.
Efes’ten Asurların başkenti Ninova’ya kadar uzanan tarihi Kral Yolu’nu yaptılar.
Lidya ve Asurlar, Anadolu ve Mezopotamya arasında ticaret yapmışlardır. Bu yol Mezo- potamya ile ticaretin gelişmesini sağlamıştır.
Altın ve mücevher işlemeciliğinde ileri gittiler.
Fenike alfabesini kullandılar.
Orduya pek önem vermediklerinden paralı askerler kullandılar.
Profesyonel ve milli orduları olmadığından çabuk yıkıldılar.
Dokumacılık, dericilik, seramik ve maden sanatlarında gelişmiştir.
Tüccarların malları devlet güvencesine alındığından, ilk sigortacılık örneği görülmüştür.
Filozof ve şairlere devlet tarafından maaş bağlanmış- tır. Sardes, bu dönemde devrin bilgin ve filozoflarının toplandığı bir merkez olmuştur.
4. İyonlar (MÖ: 1200-545)
MÖ: 1200 yıllarında Yunanistan’a göç eden Dorlar’ın önün- den kaçan Akalar, Batı Anadolu kıyılarına gelerek on iki şehir devleti şeklinde örgütlendiler. Önemli şehir devletleri;
İzmir, Efes, Milet ve Foça’dır. Persler; 545 yılında bu şehir devletlerine son verdiler.
Genel Özellikleri
Şehir devletleri krallar tarafından yönetilmektedir.
Tarihteki ilk tiranlık burada kurulmuştur. Ardından oligarşi ile yönetilmişlerdir.
Tiranlık, yönetimin tek bir kişinin elinde olmasıdır. Oligarşi ise; bir sınıfın ve zümre- nin egemenliğidir.
Akdeniz ve Karadeniz’de koloniler kurmuşlar, denizci- likle uğraşmışlardır.
Doğu kültürünü batıya taşıyarak köprü olmuşlardır.
İyonlar, sadece doğu kültürünü taşımamış buna katkıları da olmuştur. Özgür düşünce ortamının olması, felsefe ve matematik alanında ileri gidilmesine neden olmuştur.
Tales, Pisagor, Heredot, Hippograt, Home- ros ve Diyojen İyonyalıdır.
Fenike alfabesini kullandılar.
Fenike alfabesi buradan Yunanistan’a ve oradan Roma’ya geçerek günümüz Latin alfabesi oluşmuştur.
Bilimsel anlamdaki ilk tarih çalışmaları İyonya’da yapılmıştır.
Önemli sanat eserleri; Efes’te Artemis ve Apollo tapı- naklarıdır.
Mimaride İon nizamını buldular.
T A R İ H B İ L İ M İ V E İ L K Ç A Ğ U Y G A R L I K L A R I
5 . U r a r t u l a r ( M Ö : 9 0 0 - 6 0 0 )
Van (Tuşba) merkez olmak üzere kuruldu. İskit ve Med saldırıları sonucu yıkılmıştır.
Genel Özellikleri
Krallıkla yönetilmekte olup, ülke illere bölünmüş, bu illere merkezden atanan valiler gönderilmiştir.
Bu durum merkezi yönetimin güçlü olmasını sağlamıştır.
Tarım ve hayvancılıkla uğraşmış, tarımı geliştirmek için sulama kanalları açmışlardır.
Anadolu’da madencilikte en ileri giden devlettir.
Mimaride ileri gitmişlerdir. En önemli eserleri Van kalesi ve Çavuştepe’dir.
Çok tanrılı bir inanışları bulunmaktadır. En önemli tanrıları savaş tanrısı Haldi’dir.
Bu durum savaşçı olduklarını göstermekte- dir.
Ölümden sonraki hayata inandıklarından mezara ölülerin eşyalarını da koymaktadırlar.
Çivi ve Hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
Anadolu’daki Siyasi Dönemler 1. İlk beş devlet (MÖ: 2000-546) 2. Pers istilası (MÖ: 546-330) 3. Helenizm Dönemi (MÖ:330-30) 4. Roma Dönemi (MÖ: 30-MS:395) 5. Bizans Dönemi (395-1071) 6. Türkiye Tarihi (1071-Günümüz)
Hattuşaş’ta bulunan ve Hititlerle Mısırlılar arasında yapılan Kadeş Barışı ile ilgili olan metinde, antlaşmaya Hitit Kralı lll.
Hattuşili’nin mühürü yanında, Hitit Kraliçesi Pudahepa’nın mühürü de basılmıştır.
Bu bilgi aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
A) Antlaşmanın eşit koşullar altında yapıldığının
B) İki devletin yöneticileri arasında akrabalık bulunduğunun C) Antlaşmanın uzun süre yürürlükte kalacağının
D) Kraliçenin, devlet işlerinde söz sahibi olduğunun E) Eski Anadolu’da yasaların kadınları koruduğunun
ÇÖZÜM
Hititlerde Tavananna unvanlı kraliçe devlet yönetiminde söz sahibidir. Kralın yardımcısı sayılmıştır. Bundan dolayı, ant- laşmalarda onun da mührü bulunmaktadır.
Cevap D’dir.
A n a d o l u Ç e v r e s i n d e k i U y g a r l ı k l a r
M I S I R
Mısır, Afrika’nın kuzey doğusunda Nil havzasında kurulmuştur. Mısır’ın kuzeyine aşağı güneyine yukarı Mısır denilmiştir. Bunun temel nedeni Nil’in akış yönüdür.
Mısır’ın etrafı doğal savunma sınırlarıyla çevrili olduğundan, diğer medeniyetlerden fazla etkilenmeyerek, kendine özgü bir uygarlık oluşturmuştur. Ayrıca Mısır coğrafyası az istila- ya uğramasını sağlamıştır.
Doğal savunma sınırları; dağ, deniz ve çöllerdir.
Bu dönemdeki en önemli siyasi olay, Kadeş Barış Antlaşması’dır. (MÖ: 1280)
Dünyanın ilk yazılı antlaşmasıdır. Hiyeroglif ve Çivi yazısı ile yazılmıştır. Diplomasi ilmi bu antlaşma ile başlar.
Özellikleri
Önceleri Nom adı verilen şehir devletleri şeklinde yönetildiler.
Menes tarafından bütün bu şehirler birleştiri- lerek siyasi birlik sağlandı.
Mısır; İlah-Kral denilen Firavunlar tarafından Sülaleler şeklinde yönetildiler.
ÖRNEK ÖSS - 1999
T A R İ H
Krallarını tanrı olarak görmüşlerdir. Teokra- tik-Monarşik bir yönetim uygulanmıştır.
Dinden güç alma amacı güdülmüştür.
Kendilerine özgü bir resim yazısı olan Hiyeroglif yazı- sını kullandılar.
Tarih devirlerine geçen ikinci bölge olmuş- tur. Bu yazıların okunması 1798 yılında sağlanmıştır. Yazıları Nil kıyısında yetişen Papirüs bitkisinin yaprağına yazmışlar, Papirüs kağıdını bulmuşlardır.
Çok tanrılı bir inanışları vardır. En önemli tanrıları güneş tanrısı Ra’dır.
lV. Amonofis döneminde Amon-Ra adında tek tanrı inancı ortaya çıkmışsa da, bu reform hareketi başarılı olmamıştır.
Ölümden sonraki hayata inandıklarından Firavunlar için Piramit, halk için Labirent adlı mezarlar yaptılar.
Mısır’da ahiret inancı güçlüdür. Bundan dolayı; tıp, anatomi, eczacılık, kimya, mima- ri ve geometri gelişmiştir. Bu olay, bilimin gelişmesinde inançların da etkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca, cesetlerin çürüme- mesi için mumyacılık yapmışlar, bunun sonucunda tıp ve anatomi gelişmiştir. Ayrıca piramitler sayesinde mimari de gelişmiş, geometriyi bulmuşlardır.
Düzenli orduları vardır. Fakat hukuk Mezopotamya kadar gelişmemiştir.
Mısırda; Nil nehrinin taşmasından dolayı bozulan alanların tespiti için, alan ve hacim ölçümlerini buldu- lar.
Hasat mevsimlerini önceden tespit etmek ve Nil’in taşmasını önceden hesaplayabilmek için Güneş yılına dayalı takvimi buldular.
Bu durum buluşlar ihtiyaçlardan doğar ilkesini göstermektedir.
Pi sayısını, ondalık sayma sistemlerini buldular.
En önemli mimari eserleri Piramitlerdir. Özellikle;
Keops ve Neferti piramitleri ünlüdür.
İr a n U y g a r l ık l a r ı
İran medeniyeti Med ve Perslerden oluşmaktadır. Kaynaklarımız Medler üzerinde durmadığından bizde geçiyoruz.
P e r s l e r ( M Ö : 5 5 9 - 3 3 0 ) :
İran, Anadolu ve Mısır’ı almış, Yunanlılarla savaşmış- lardır.
Yunanlılar, Persleri yenerek batıya ilerleme- lerini engellemişlerdir. Büyük İskender’in İran’ı almasının amacı Yunanlıların intika- mını almaktı.
Persler; ülkeyi eyaletlere (Satraplık) ayırarak her Satraplığın başına bir vali (Satrap) tayin ettiler.
Dünyada ilk eyalet sistemini uyguladılar.
Eyaletler arasında haberleşmeyi sağlamak için de ilk posta teşkilatını kurdular.
Dinleri (Ateşperest- Mecusi- Zerdüştlük)’tir. İyilik ve kötülük tanrıları olmak üzere iki tanrılıdır. Tarihte ilk kez iki tanrılı bir din ortaya çıkmıştır.
Doğu Akdeniz (Suriye-Filistin) Uygarlıkları a) İbraniler
Günümüz Yahudilerin atalarıdır- lar. Yahudilere İbrani denilmesi- nin nedeni, Hz. İbrahim’in so- yundan geldikleri veya dinine inandıklarındandır.
ll. Bin yılda Hz. Musa tarafından Mısır’dan çıkartılarak Filis- tin bölgesine getirilmiştir.
İsrail devletini MÖ:722 yılında Asur kralı ll. Sargon yıktı.
Yuda devletini ise MÖ: 586 yılında Babiller yıktılar.
Pers kralı ll. Kyros Yahudilerin yurtlarına dönmelerine izin verdi. (MÖ:598) Yahudiler, MS: 70 yılında Roma devletine karşı isyan ettiler. Bunun üzerine Roma, tüm Yahudileri Kudüs’ten sürdü. 1948 yılında Filistin’de İsrail devletini ikinci kez kurdular.
Özellikleri
Dünyada ilk tek tanrı inancını getirdiler.
Irkçı olduklarından dinleri evrensel bir nitelik kazanmadı.
Merkezleri Kudüs’tür
T A R İ H B İ L İ M İ V E İ L K Ç A Ğ U Y G A R L I K L A R I
Kudüs, Müslümanlar ve Hıristiyanlarca da kutsal kabul edilmektedir.
Kurucusu Hz. Musa olduğundan; Yahudilere Musevi de denilmiştir.
Fenike alfabesini kullanmışlardır.
En önemli eserleri Kudüs’te bulunan Süleyman mabe- didir.
b) Fenikeliler (MÖ: 2000-332) Lübnan Dağları ile Doğu Akdeniz arasındaki bölgede kurulmuştur.
MÖ: 332 yılında Büyük İskender tarafından yıkılmıştır.
Özellikleri
Şehir devletleri şeklinde kurulmuştur.
Merkezi bir yönetim kurulmamış, siyasi birlikleri yoktur.
Toprakları tarıma elverişli olmadığından deniz koloni- ciliğine yönelmişlerdir. Önemli kolonileri Kartaca’dır.
Kolonileri vatan edinmediklerinden Yunan kolonileri gibi uzun ömürlü olmamıştır.
Mezopotamya kültürünü batıya yaymış, ilk alfabeyi bulmuşlardır.
Alfabenin gelişim şu şekildedir:
Fenike+İyon+Yunan+Roma=Latin
M E Z O P O T A M Y A U Y G A R L IK L A RI
Genel Bilgiler:
Fırat ve Dicle nehirleri arasındaki bölge- ye Mezopotamya denir. Mezopotamya kelimesi Yunanca Mezos (orta) Potamos (ırmak) kelimelerinden oluşmaktadır.
Mezopotamya’nın kuzeyine yukarı, güneyine aşağı denilmiştir.
Yukarı ve aşağı Mezopotamya kavramları nehirlerin akış yönüne göre verilmiştir. Mezopotamya’da doğal savunma sınırları bulunmadığından bölge birçok istilaya uğramış ve buradaki halk değişkenlik arz etmiştir. Mezopotamya’da taş az bulunduğundan buradaki binalar kerpiçten yapılmıştır.
Mezopotamya’dan günümüze kadar yapıların ulaşmamış olmasının nedeni de budur.
Mezopotamya da Kurulan Medeniyetler
1. SÜMERLER (MÖ: 4000-3000/2350-1950)
Sümerler, Orta Asya’dan Mezopotamya’ya MÖ: 4000 yılla- rında göç etmişlerdir. Asya kökenli bir kavimdir. Akad kralı l.
Sargon tarafından yıkıldı. Sümerlere kesin bir şekilde Elam- lar son vermiştir.
Özellikleri;
Mezopotamya’da şehir devletleri şeklinde örgütlendi- ler. Önemli şehir devletleri; Ur,Uruk, Lagaş, Kiş ve Nippur’dur.
Şehir devletlerinin olması siyasi birliğinin olmadığını göstermektedir.
Şehir devletinin başında Patesi adı verilen Rahip- Kırallar bulunur.
Dini (teokratik) bir yönetim vardır. Siyasi otorite dini otoriteden güç almıştır.
Dünya tarihinde ilk kanun ve reform Sümerler tarafın- dan yapıldı. İlk reformcu ve kanun yapıcı kişi Lagaş kralı Urgakina’dır.
Bu kanunlar daha sonra Lagaş kralı Urna- mu ve Gudea tarafından geliştirildi. Sümer yasaları, insancıl olup fidye esasına da- yanmaktadır.
T A R İ H
Dünyada ilk yazı olan Çivi yazısını buldular.
Yazının bulunması ile tarih devirleri başladı.
Onlu ve altılık sayı sistemlerini, aritmetik ve geometriy- le ilgili bazı hesapları, ikinci ve üçüncü dereceli denk- lemleri, dairenin 360 derece olduğunu, burçları, ay yılı takvimini buldular.
Sümerler çok tanrılı bir inanışa sahiptirler. Fakat ahiret inançları zayıftır. Sümerlerde kozmik tanrılarda bu- lunmaktadır. Bunlar; güneş, hava ve benzeri...
Tapınaklarına Ziggurat denilmektedir. Zigguratlar aynı zamanda bir gözlem evi niteliğinde kullanılmaktadır.
Destanları; Gılgamış, Tufan ve Yaratılış manzumeleri- dir.
Önemli sanat eserleri de; Gudea heykelleri ve Akba- balar Steli’dir.
2 . A k a d l a r ( M Ö : 2 3 5 0 - 2 1 5 0 )
MÖ: 4000. Yılında Arabistan yarımadasından çıkıp Mezopo- tamya’ya geldiler. Sümerlerin kültürünü benimsediler. Baş- kentleri Bağdat yakınlarındaki Akadadır. Gutilerce yıkıldılar.
Özellikleri;
Tarihte bilinen ilk büyük İmparatorluğu kurdular.
Mezopotamya’nın ilk siyasal birliğini sağla- dılar.
Tanrı-Kral anlayışını getirdiler.
İlk düzenli orduyu oluşturdular.
Eserleri; Naramsin Kabartmasıdır.
3 . B a b i l l e r ( A mu r u l a r ) ( M Ö : 2 0 0 0 - 5 3 9 )
Merkezleri, Fırat kıyısında bulunan Babil şehridir.
Eski Babil devletinin en önemli hükümdarı Hammura- bi’dir. Hammurabi’nin en önemli özelliği kanun yapıcı olmasıdır. Hammurabi; tanrı-kral anlayışı yerine hayır- sever hükümdar kavramını getirmiştir.
Hammurabi yasaları; oldukça serttir. Kısasa kısas esaslarına dayanmakta, bedensel cezala- rı öngörmektedir. Hammurabi din ile devlet işlerini birbirinden ayırarak mutlak krallık kurdu.
Babillerin en önemli eserleri; Babil asma bahçesi ve Babil kulesidir.
4 . A s u r l a r ( M Ö : 2 0 0 0 - 6 1 2 )
Başkenti Ninova’dır.
İlk kara koloniciliğini yapan ve ilk sömürgeci devlettir.
En önemli kolonileri Kayseri yakınlarındaki Kültepe’dir.
Burada Karum adlı ticaret merkezleri bulunmaktadır.
Anadolu ile ticaret yaptıklarından, Anado- lu’ya yazıyı getirdiler. Böylece Anadolu’nun tarihi devirleri başladı.
İlk atlı birlikleri ve kütüphaneyi kurdular.
Kaya oymacılığında ileri gittiler. Nemrut dağı heykelleri Asurlara aittir.
Med ve Babil ittifakı sonucu yıkıldılar.
5 . E l a m l a r ( M Ö : 3 0 0 0 - 7 5 0 )
Başkentleri Sus’tur.
Mezopotamya’nın en zayıf devletidir.
Güzel sanatlar ve süsleme alanında büyük gelişme göstermiştir.
E G E U Y G A RL I K L A R I 1 ) G i r it ( M Ö : 3 0 0 0 - 1 4 0 0 )
Ege’de en eski uygarlıktır. Seramik ticareti yapmışlardır. Filoları (donan- ma) güçlüdür.
Kaya oymacılığı yapmışlardır. En önemli sarayları Knossos sarayıdır.
Aka’lar son vermiştir.
2 . M i k e n ( A k a ) U y g a r l ı ğ ı ( M Ö . 2 0 0 0 - 1 2 0 0 )
MÖ: 2000 yıllarında Yunanistan’a gelen Akalar tarafından kurulmuş, Dorlar tarafından yıkılmıştır.
Kuyu mezarları ile ünlüdürler.
Denizcilikle ilgilenmişlerdir.
T A R İ H B İ L İ M İ V E İ L K Ç A Ğ U Y G A R L I K L A R I
Tarihteki ilk boğazlar savaşı olan Truva savaşını yaptı- lar.
3 . Y u n a n M e d e n iy e t i ( M Ö 1 2 0 0 - 3 3 8 )
MÖ: 1200 yılında Dorlar tara- fından Akalar’ı yenerek ku- rulmuş, Büyük İskender yık- mıştır.
Dorların Mikenleri yenebilmesinin tek nedeni, onların demirden, Mikenlerin tunçtan silah taşımalarıdır.
Dorlar; Yunanistan’da şehir devletleri adı verilen Polis- ler kurdular. Önce krallık ardından Tiranlık ve Aristok- rasi kuruldu.
Şehir devletlerinin olması siyasi birliğin olmadı- ğını göstermektedir. Fakat Olimpiyat oyunları nedeniyle Yunanlılar arasında kültürel birlik oluşmuştur.
Toprakları yetmediğinden deniz koloniciliğine yöneldi- ler.
Yunanistan’da Dragon ilk yasa yapan kişidir. Fakat bu yasalar daha çok soyluların çıkarlarını gözetmiştir. So- lon ise hazırladığı yasada borç köleliğini kaldırdı. Ar- dından, Kliesthenes’in reformlarıyla halk meclisi kurul- du. Böylece demokratik yönetim dünyada ilk kez oluştu.
Halk sınıflara ayrılmıştır.
İyonlardan Fenike alfabesini aldılar.
Yunanlılar; çok tanrılı bir inanışa sahiptirler. En önemli tanrıları Zeus’dur.
Yunanlılar; tanrılarını insan şeklinde dü- şünmüşlerdir.
Yunanlılar, felsefe ve bilim alanında da önemli çalış- malar yapmışlardır. Sokrat, Eflatun (Platon), Aristo, ve Tukides
Yunanistan’da heykeltıraşlık ve mimari gelişmiştir.
Mimaride Dor nizamını buldular.
Helenistik Uygarlık (MÖ: 330-30)
Helenizm: Doğu ve batı kültürünün Büyük İskender’in Asya seferi sonucunda kaynaşmasına Helenizm denir.
Büyük İskender’in, MÖ 323 yılında Babil’de ölmesi üzerine ülkesi, komutanları arasında bölüşüldü. Buna göre;
Avrupa’da: Makedonya krallığı, Asya’da: Seleukos Krallığı kuruldu. Bu krallığın yıkılmasından sonra Anadolu’da küçük krallıklar kuruldu. Bunların en önemlisi Anadolu’daki Ber- gama krallığıdır. Bergama’da Asklepion sağlık merkezi olduğundan önemli bir tıp merkezidir. Ayrıcı, Parşömen adlı bir kağıt yaparak bir çok eser günümüze ulaşmıştır. Önemli sanat eserleri yaptılar. En önemlisi de Zeus Tapınağı’dır.
Mısır’da: Pitolemaios Krallığı
Helenizm dönemi; Roma’nın MÖ: 30 yılında Mısır’ı alması ile son buldu.
Bu dönemde bilim de gelişti. Önemli bilim adamları şunlar- dır.
Felsefe; Diyojen ve Zenon Matematik; Arşimed ve Öklid Coğrafya; Batlamyus
Mezopotamya’da Sus’ta bulunan, taranmış üçgen, taranmış baklava dilimi motifler ve çizgiler içeren seramik çanaklara Aşkabat ve yakınlarında Anav yöresinde de rastlanmıştır.
Bu bilgilere dayanarak;
I. Buluntular, insanlık tarihiyle ilgili bilgilere ulaşılmasını sağlamıştır.
II. Seramik sanatı, farklı yerleşim yerlerinden aynı zaman- da başlamıştır.
III. İnsanlar, seramiği gereksinimlerini karşılamada kullan- mışlardır.
Yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve lll D) ll ve lll E) l, ll ve lll
ÇÖZÜM
Bu soruyu çözerken şu mantığı kurmamız gerekmektedir.
l. İnsanların ihtiyaçları her yerde ve her zaman aynıdır.
(Yeme, barınma, korunma ve sanat)
2. Kazılarda elde edilen buluntularla geçmişi öğreniriz.
3. Farklı bölgedeki sanatlar birbirine benzeyebilir.
Bu mantığı kurduğumuz zaman sorunun cevabı kendiliğin- den ortaya çıkmaktadır. Fakat parçada farklı yerleşim yerle- rinde aynı zamanda başladıklarını belirten bir bilgiye rast- lanmamaktadır.
Cevap C’dir.
ÖRNEK ÖSS - 2002
T A R İ H Roma Uygarlığı (MÖ: 753-MS:1453)
Bugünkü İtalya’da Etrüsk ve İtalikler tarafından kurulmuştur.
Roma’nın siyasi tarihi Krallık, Cumhuriyet ve İmparatorluk olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.
Cumhuriyet yönetimi tarihte ilk defa Ro- ma’da ortaya çıkmıştır.
Roma’da halk üç sınıfa bölünmüştü. (Patrici,Plep, Client ve Servi) Bu sınıflar arasındaki mücadele (Patrici-Plep) sonucu 12 Levha yasaları ortaya çıktı. Günümüz Avrupa hukukunun temelini oluşturur. Ayrıca ilk köle (Servi) isyan olan Sparta- küs isyanı da Roma’da çıktı.
Genel Özellikleri
Fenikelilerin Kartaca kolonisini Pön savaşlarında yendi.
Milano Fermanı (MS: 313): ile Hıristiyanlara özgürlük verildi.
Hıristiyanlığı resmen kabul eden (391) ilk devlet Romadır. Bu durum Hıristiyanlığın geniş bir alana yayılmasını sağlamıştır.
Hıristiyanlıktan önce çok tanrılı bir inanca sahiptiler.
Kavimler göçünün etkisi ile önce Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı.(395) daha sonra Germenlerin sal- dırısı sonucu 476 yılında Batı Roma İmparatorluğu yı- kıldı.
Yunanlılardan Fenike alfabesini alarak Latin alfabesi- ni, Mısır’dan güneş yılı takvimini alarak Julyen takvi- mini oluşturdular.
Gelişmiş ve güçlü bir orduya sahipti. Ayrıca, Lejyon adı verilen paralı askerler de kullanılmaktaydılar.
B iz a n s ( D o ğ u R o ma İ mp a r a t o r l u ğ u ) ( 3 9 5 - 1 4 5 3 )
Romanın ikiye ayrılması üzerine merkezi İstanbul olan Bizans devleti kuruldu. Bu devletin resmi dini Hıristiyan, mezhepleri de Ortodoks’tur. Bu nedenle Katolik Avrupa ile araları açıktı. Türklerin baskıları karşısında zayıflayan Bi- zans 1453 yılında Osmanlı Devleti tarafından İstanbul’un alınması ile yıkıldı.
A s y a U y g a r l ık l a r ı
1 . Ç in M e d e n iy e t i
İpek ihracatı sonucu ipek yolu ortaya çıktı.
Barut, pusula, kağıt, matbaa ve mürekkebi ilk defa buldular.
Bu buluşlar; 751 Talas savaşı ile İslam dünya- sına girdi. Daha sonra Haçlı savaşları sonu- cunda Avrupa’ya geçti.
Çivi yazısını kullandılar
Konfüçyüs ve Tao dinleri Çin’in milli dinlerindendir.
Daha çok ahlak öğretisi şeklindedir. Budizm de Çin de yayılmıştır.
2 . H in t U y g a r l ı ğ ı
Hint uygarlığını kuranlar arilerdir.
Hindistan’a katı sınıf ayrımcılığı olan kast sistemini getirdiler.
Kast sistemine göre, sınıflar arasında geçiş bulunmamakta- dır. Kişi babasının mesleğini sürdürmek zorundadır.
Kast sistemi nedeniyle Hint ulusu kaynaş- madığından aralarında milli birlik ve bera- berlik oluşmadı. Bu durum, savaşlarda başarsızlığa yol açtı. Budizm kast sistemine karşı mücadele etmiştir.
Toprakların bereketli olması sık sık istilaya uğraması- na neden oldu.
Baharatçılıkla uğraştıklarından baharat ihracatı sonu- cu baharat yolu ortaya çıktı.
Dinleri, Hinduizm, Brahmanizm, Budizm ve Veda’dır.
Budizm eşitliği savunduğundan Hindistan’da fazla ya- yılmamıştır.
3. İskitler (Saka)
İlk atlı göçebe devlettir. Türk olduğu iddia edilmiştir. Kadın savaşçılarıyla ünlüdürler.
T A R İ H B İ L İ M İ V E İ L K Ç A Ğ U Y G A R L I K L A R I
1. Tanım: Tarih öncesi dönemlerin araştırılması amacı ile kazı yapan bilime Arkeoloji denir.
Durum: Çayönü’nde yapılan kazı sonucu orak, bıçak, tahıl öğütme taşları bulunmuştur.
Tanım ile durum karşılaştırıldığında aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılır?
A) Çayönünde cilalı taş devrinin yaşandığı B) Tarımsal faaliyetlerin yapıldığı
C) Arkeoloji ilmi tarihin aydınlatılmasında yararlanılan önemli bir bilimdir.
D) Tarihin yardımcı bilimlerinden birisi de Arekolojidir E) Çayönünde Arkeolojik kazılar yapılmıştır.
2. MÖ. 2000 yıllarında Asurlu Tüccarlar Anadolu’ya ilk yazıyı getirdiler. Böylece Anadolu’da tarih devirleri başlamış oldu.
Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşı- lır?
A) Anadolu ile Mezopotamya arasında yoğun ticari ilişki vardır.
B) Ticaret sayesinde kültürler yayılmıştır.
C) Asurlar tüccar bir ulustur
D) Anadolu halkının yazıya ihtiyacı vardı.
E) Asurlu tüccarlar, aynı zamanda bir eğitmendi.
6. Güneş yılına dayalı ilk takvim Mısırlılar tarafından bulundu. Bu takvim Romalılar tarafından alındı ve ge- liştirilerek Julyen takvimi adını aldı. Papa 13. Gregory, takvimdeki diğer hataları da düzelterek Gregoryen takvimini yaptı. Müslümanlar, bu takvime miladi takvim adını verdiler ve kullanmaya başladılar.
Buna göre günümüzde kullandığımız araçların ve aletlerin gelişimi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşabiliriz?
A) Her ulus kendi bildiği alanda çalışmıştır.
B) Mısırlar, bilime büyük katkıda bulunmuşlardır.
C) Roma, medeniyete büyük hizmetlerde bulunmuş- tur.
D) Bütün insanlar bilimsel çalışmalar yapmışlardı.
E) Bilim, bütün insanlığın ortak katkılarıyla günümüze ulaşmıştır.
4. Cilalı taş devrinde meydana gelen gelişmelerden bazıları şunlardır:
I. Yerleşik hayata geçildi.
II. Köyler kuruldu
III. Özel mülkiyet kavramı gelişti IV. Kölecilik ortaya çıktı
V. Hayvan evcilleştirildi.
Bu gelişmeler, cilalı taş devrinde yaşanan hangi olayın bir sonucudur?
A) Ateş’in bulunması B) Ticaretin gelişmesi
C) Nehir ve Göl kenarlarında evlerin kurulması D) Tarımsal hayata geçiş
E) Devletlerin kurulması
5. Devletlerin;
I. Ekonomik yapısı II. Siyasi durumu III. Sanat yapısı IV. Yazısı
hakkında aşağıdaki verilerden hangisi sayesinde bilgi elde etmekteyiz?
A) Kralların bıraktıkları anallar B) Tarih eserleri
C) Kitabeler D) Paralar E) Sanat eserleri
8. Uygarlıkların gelişmesinde bölgenin coğrafik yapısı önem kazanmıştır.
Buna göre;
I. Mezopotamya’da taş az olduğundan binalar ker- piçten yapılmıştır.
II. Çin’de maden azlığından topraktan porselen yapımı ve ipekçilik gelişmiştir.
III. Filistin’de toprakların verimsizliği deniz ticaretine yönelmelerine neden olmuştur.
IV. Yunanistan’da tarım alanlarının az olması denizci- liğe yol açmıştır.
Aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılır?
A) İnsanlar bulundukları coğrafyaya uyum sağlamış- lardır.
B) Her ulus kendi imkânlarını sonuna kadar kullan- mıştır.
C) İlkçağ medeniyetleri genelde su kıyılarında kurul- muştur.
D) Ekonomik faaliyetler bölgelere göre farklılıklar gös- termiştir.
E) Anadolu insan yaşamına elverişlidir.
Ç Ö Z Ü M L Ü T E S T
T A R İ H 7. Hindistan’da tek bir ulus oluşmamasının temel
nedeni aşağıdakilerden hangisi değildir?
A) Sürekli dış saldırılar
B) Hindistan’a göç dalgalarının gelmesi C) Kast sistemi
D) Dinlerinin ayrımcılığı körüklemesi
E) Felsefe ve dini düşüncenin gelişmiş olması
3. Ateşin bulunması ile;
I. Hayvanlardan korunma
II. Madenlerin işlenmesinin sağlanması III. Soğuklardan korunma
IV. Aydınlanma
Bu sonuçlardan hangisi günümüz teknolojisine zemin hazırlamıştır?
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll D) Yalnız lV E) ll ve lV
9. İlk tarih yazıcılığı Hititlerin Anallarına kadar uzanmak- tadır. Bu Anallar’da başarı kadar başarısızlıklar da an- latılmıştır. Bundan dolayı realist tarih yazıcılığının ön- cüsü sayılmıştır.
Hititlerin hata ve yanlışlarını da doğu bir şekilde yazmaları Analların hangi özelliğinden kaynaklan- maktadır?
A) Hititlerin doğruluğu sevmeleri B) Analların yazarlarının tarafsız olması C) Analların tanrıya sunulması
D) Analların muhalifler tarafından yazılması E) Halkın gerçekleri öğrenmesini sağlamak
10. Sümerlerde yönetim dine dayalı olduğundan kralları aynı zamanda bir rahipti.
Buna göre, I. Patesi II. Plep III. Tapates IV. Partici
V. Pankuş
Ünvanlarından hangisi Sümerlerdeki Rahip- Krallara verilmektedir?
A) l B) ll C) lll D) lV E) V
11. I. Tarihte ilk parayı buldular.
II. Kral yolunu yaptılar.
Lidya ile ilgili verilen bu bilgiler Lidya’nın aşağıda- ki özelliklerinden hangisini göstermektedir?
A) Kapitalist bir yönetimin bulunması B) İnşaat sektörünün gelişmiş olması C) Kralların çok seyahat yapması D) Doğu kültürünü batıya taşıması E) Ticaretle uğraşmaları
12. İyonya’da Tales, Pisagor, Hipokrat, Diyojen ve Here- dot gibi filozof ve bilim adamları yetişmişlerdir.
İyonya’da günümüzde bile adları unutulmayan bu bilim adamları ve filozofların yetişmesini sağlan temel etmen aşağıdakilerden hangisidir?
A) İyonların coğrafik konumu
B) Doğu kültürü ile batı kültür arasında köprü olması C) Özgür düşünce ortamı
D) Devletin zengin olması
E) Eğitim kurumlarının gelişmiş olması
13. Hitit krallarının her yıl tanrılarına hesap vermek amacı ile anallar yazması, aşağıdaki gelişmelerden hangisine yol açmıştır?
A) Dine önem verilmesine
B) Tanrıların saygınlığının artmasına C) Tarih yazıcılığının başlamasına D) Demokrasi anlayışının doğmasına E) Hükümdarların halka hesap vermesine
14. Sümerler, tarihte yazıyı kullanan ilk toplumdur. Bu yazı, mabetlere getirilen ürünleri tespit etmek amacı ile rahipler tarafından bulundu. Sümer yazısı kil tablet- ler üzerinde üçgen uçlu bir çubukla yazılırdı. Bu yazı- lar çiviye benzediğinden dolayı çivi yazısı denilmiştir.
Bu durum Sümerlerin yazıyı bulmalarının nedenini nasıl açıklamaktadır?
A) Dine verdikleri önem B) Rahiplerin aydın olması
C) Halkın vergilerini rahiplere verdikleri D) Toplumsal bir ihtiyaç sonucu bulunduğu E) Halkın, ürünleri karşılığında bir belge istemesi
T A R İ H B İ L İ M İ V E İ L K Ç A Ğ U Y G A R L I K L A R I
1. Üniversite sınavlarında çok sık sorulan bir soru tipidir.
Aslında son derece kolay bir soru çeşididir. Cevabı içinde olan bir sorudur. Soruya baktığımızda tanımda arkeoloji anlatılmıştır. Durum da ise Çayönünde bulu- nan buluntulardan bahsedilmiştir. Demek ki burada da kazı yaparak bu sonuca ulaşmış oluyoruz. Seçenekler içinde bunu belirten sadece E şıkkı olduğundan doğru cevap da odur.
Cevap E’dir.
2. Buna göre diye başlayan sorular, soruyu bir paragraf sorusu haline getirirler. Dolayısıyla, bir paragraf soru- sunu nasıl çözersek bu soruları da öyle çözeceğiz.
Yani bilgi kullanma yerine paragraftaki bilgileri kullana- rak doğruya ulaşacağız. Paragrafta Asurlu tüccarların yazıyı Anadolu’ya getirişi üzerinde durmuştur. Dolayı- sıyla burada ticaretin yazı ve kültürün yayılması üze- rindeki etkisi anlatılmış olunmaktadır. Seçenekte de buna en yakın cevap B seçeneğidir.
Cevap B’dir.
3. Paragraf iyi bir şekilde okunduğunda takvimin gelişi- minde Mısır, Roma ve Papalığın katkıları görülmekte- dir. Bu durumda bilimin bütün insanlığın ortak katkıla- rıyla geliştiği seçeneğine ulaşmış olmaktayız.
Cevap E’dir.
4. Soruyu çözmek için maddeleri tek tek inceleyelim:
l. ve ll Madde: Yerleşik hayta geçilmesi yani köylerin kurulması tamamen tarımla alakalıdır. İnsanlar, tarla- larına yakın yerlerde evler kurmuş ve böylece yerleşik hayata geçmiş, ardından evlerin birleşmesiyle ilk köy- ler kurulmuştur.
lll. İnsanlar, emek verdikleri tarlalara sahiplenmiş, burayı korumaya çalışmış, böylece özel mulkiyet doğmuştur.
lV. İnsanlar geniş tarlalarını tek başlarına çalıştırama- dıklarından köle edindiler.
V. Tarlayı ve işlerini yapmak için hayvanlardan yarar- lanmaya çalıştılar.
Bütün bu gelişmeler tarımla alakalı olduğundan D seçeneği doğru cevaptır.
Cevap D’dir.
5. Paralara baktığımızda; üzerindeki resimlerle sanatı, yazılarla dili ve yazısı, hükümdar isimleri sayesinde yönetim ve siyasi yapısı, paranın içindeki altın veya gümüş oranlarına bakarak ekonomisi hakkında bilgi sahibi olmaktayız.
Cevap D’dir.
6. Soruda verilen maddelere baktığımızda her milletin bulundukları yerin coğrafik yapısına göre bir ekonomik faaliyet gösterdiklerini görmekteyiz. Dolayısıyla insan- ların bulundukları coğrafyaya uyum sağladıkları yargı- sına ulaşabiliriz.
Cevap A’dır.
7. Öğrencilerin genellikle ilk anda göremedikleri soru tipi olumsuz nitelikte olanlardır. Seçeneklere baktığımızda E seçeneği hariç diğer bütün seçenekler bir ulus oluşmasını engeller niteliktedir. Ancak felsefi ve dini ayrılıklar düşünce ve vicdanla alakalı olduğundan ulus oluşumunu engelleyici nitelikte değildir.
Cevap E’dir.
8. Seçeneklere baktığımızda teknoloji ile alakalı tek maddenin ikinci madde olduğunu görüyoruz. Çünkü modern teknoloji madenler sayesinde meydana gel- miştir. Ateşle biz madenleri eriterek alet yapmaktayız.
Cevap B’dir.
9. Bu bir bilgi sorusudur. Dolayısıyla paragrafa bakarak doğruya ulaşamayız. Olayı biliyorsak çözebiliriz. Anal- lar, tarih yazmak için değil tanrıya hesap verme ama- cıyla yazıldığından ve tanrının her şeyi bildiğini dü- şündüklerinden doğru ve yanlışları birlikte yazma zo- runluluğunu duymuşlardır.
Cevap C’dir.
10. Bu soruda bir bilgi sorusudur. Bu tür soruları çözmenin yolu kavramları bilmektir. Özellikle yeni sınav siste- minde bilgiye dayalı sorular gelme olasılığı olduğun- dan konularımızla ilgili kavramları iyi öğrenmemiz ge- rekmektedir. Önce kavramların tek tek karşılıklarını verelim:
Patesi: Sümerlerde krala verilen unvan Plep: Roma’da orta sınıfa verilen isim Tapates: Bir Frig halı çeşidi
Patrici: Roma’da üst sınıf
Cevap A’dır.
11. Para ve yol ticaretle alakalıdır. Dolayısıyla bu iki faali- yetiyle Lidya’nın ticarete önem verdikleri anlaşılmak- tadır.
Cevap E’dir.
12. Bilimin gelişmesinin en önemli yolu fikir ve düşünce özgürlüğüdür. Bilim adamları üzerinde fikri baskı olur- sa bilimsel çalışmalar gelişmez.
Cevap C’dir.
13. Hititler’de Tanrıya hesap verme amacıyla her yıl yazılı bilgi verilmesi ilk gerçekçi tarih yazıcılığının ortaya çıkmasına yol açmış oldu.
Cevap C’dir.
14. Buluşlar ihtiyaçlardan doğar prensibi burada da geçer- lidir. Yani yazının bulunması vergilerin tespitinde du- yulan ihtiyacın bir soncudur.
Cevap D’dir.
Ç Ö Z Ü M L E R
T A R İ H
1. Bir tarihçi geçmişi incelerken bugünün değer yargıları- na göre değil o günün koşullarına göre olayı inceleme- li, tarafsız ve objektif olmalıdır.
Bu bilgilere göre bir tarihçi olayları araştırırken aşağıdaki yöntemlerden hangisini kullanamaz?
A) Olayları içinde bulunduğu koşullara göre değer- lendirmeli
B) Nesnel olmalıdır
C) Değer yargıları dönemlere göre değişir D) Geçmişin koşulları bugüne benzemeyebilir E) Her dönemin şartları kendine özgüdür.
2. Tarihin milletlerin hayatında oynadığı rolü çok iyi bilen Atatürk, Cumhuriyet’in ilanından bir yıl sonra yani 1924 yılında İstanbul Üniversitesi’ne bağlı Türkiyat Enstitüsü’nü kurmuş, başına Prof. Dr. Fuat Köprülü gibi büyük bir alimi getirerek tarihimiz, dilimiz, edebiya- tımız, sanatımız üzerinde ilmi araştırmaları başlatmış- tır. 1931 yılında da Türk Tarihi Kurumunu kurmuştur.
Yukarıdaki paragrafa göre Atatürk’ün tarihe önem vermesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisi- dir?
A) Fuat Köprülü’nün ilmi birikiminden yararlanmak B) İlmi araştırmaları başlatmak
C) Tarihin milletlerin hayatındaki önemini bilmesi D) Türk Tarih Kurumunu kurmak
E) İstanbul Üniversitesinin talebini karşılamak
3. Toplayıcılığın yanında avcılık ve balıkçılıkla geçinen Orta Taş Devri insanı mağara yerine ev yapmaya baş- lamışlar. İlk defa müşterek ölü gömme adetine bu de- virde rastlanır. İnsanlar bir arada yaşamak, iş bölümü yapmak, topladıkları yiyecekleri biriktirme yoluna gitti- ler.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi orta taş devri özelliklerinden birisi değildir?
A) İnsanlar arasında işbölümü ortaya çıkmıştır.
B) Stok yapma ve biriktirme yoluna baş vurmuşlardır.
C) Yarını da düşünmeye başlamışlardır.
D) İnsanlar topluluklar halinde yaşamışlardır.
E) İnsanlar mağaralarda yaşamışlardır.
4. Tarihi diğer bilim dallarından ayıran en önemli özellik deney ve gözlem metodunu kullanmamasıdır.
Tarihte deney ve gözlem metodunun kullanılma- masının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Olaylarla ilgili belgelerin az olması B) Olayların bir kere yaşanması C) Deney ve gözlemin zor olması
D) Kişilere göre olayla ilgili yorumların değişmesi E) Tarihin bir bilim dalı olmaması
5. Tarih öncesi devirlerin değişiminde, I. Kullanılan araç ve gereçler II. Evrensel nitelikli olaylar III. Göç ve istilalar
gibi unsurlardan hangisi etkilidir?
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll D) l ve lll E) ll ve lll
6. Türkler tarih boyunca bir çok takvim kullanmıştır.
Bunlar,
– 12 Hayvanlı Türk takvimi – Hicri Takvimi
– Celali Takvimi – Rumi Takvimi – Miladi Takvimi
Türklerin bu kadar değişik takvim kullanmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bilimsel araştırmalara önem vermişlerdir B) Mükemmeliyete ulaşmaya çalışmışlardır C) Çeşitli kültür havzalarıyla etkileşime girmişlerdir D) Din değiştirmenin etkisiyle olmuştur
E) Batıyla ilişkileri geliştirmeye çalışmışlardır.
7. I. Ölüleri mumyalamaları
II. Firavunlar için piramit yapmaları III. Tıp ve anatomide ileri gitmeleri
Bu üç olayın ortak yönü aşağıdakilerden hangisi- dir?
A) Ahiret inancı güçlüdür.
B) Ölülere önem vermişlerdir.
C) Bilimsel çalışmalar yapmışlardır.
D) Krallarının hatıralarını yaşatmak istemişlerdir.
E) İnsan hayatına değer vermişlerdir.
K O N U T E K R A R T E S T İ 1
T A R İ H B İ L İ M İ V E İ L K Ç A Ğ U Y G A R L I K L A R I
8. İbraniler, aşağıdaki hangi alanda yaptıkları çalış- mayla diğer medeniyetlerden ayrılmaktadırlar?
A) Denizci olmaları
B) Harf yazısını kullanmaları
C) Şehir devletleri halinde yaşamaları D) Önemli sanat eserleri bırakmaları E) Din alanındaki yenilikleri
9. İlkçağda yazı yazmanın en zor yönü bu amaçla kulla- nılacak malzemenin az olmasıydı. Hatta günümüz an- lamında kağıt da bulunmuyordu. En çok kullanılan malzeme taş, kil ve deriydi. Fakat Mısırlılar Nil nehri kıyısında yetişen papirüs bitkisinin yaprağından kağıt elde etmiş ve hatta bunu başka ülkelere de ihraç et- mişlerdir.
Bu bilgiye dayanarak yazı malzemeleriyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılır?
A) En eski yazı malzemesi taştır.
B) Taş dayanıklı olduğundan en çok tercih edilen yazı malzemesidir.
C) Yazı malzemesinin gelişimi çok uzun zaman al- mıştır.
D) Mısırın önemli ihraç maddelerinden birisi papirüs- tür
E) Malzeme az olduğundan yazı yazmak zordur.
10. Tarihte ilk anayasa Hitit Kralı Telepinus tarafından hazırlanmıştır. Buna göre Kral, yerine geçecek veliahtı belirlemişti. Ayrıca, veliaht’ı Pankuş meclisi onaylıyor- du.
Hitit anayasasında Kralın yerine geçecek veliahtın belirlenmesine önem verilmesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Monarşi ile yönetilmeleri
B) Veliahtlık müessesine önem vermeleri C) Taht kavgalarını azaltmak
D) Pankuş meclisini yönetimde etkin kılmak E) Kralın yetkilerini sınırlandırmak
11. Anadolu’da ilk yazılı belgelerin Kayseri Kültepe’de ortaya çıkması, bölgenin hangi özelliğinden kay- naklanmaktadır?
A) Anadolu’nun merkezinde olması B) Başkent olması
C) İlim merkezi olması
D) Mezopotamya ile ticari ilişki içinde olması E) Göç yolları üzerinde olması
12. Tarih Sümerle başlar diyen bir tarihçi Sümerlerin hangi özelliğini vurgulamaktadır?
A) Mezopotamya’daki ilk medeniyet olması B) Yazıyı ilk kez Sümerlerin bulması C) Şehir devletleri halinde kurulmuş olmaları D) Prehistorik dönemde yaşamış olmaları
E) Orta Asya’dan Mezopotamya’ya göç etmiş olmala- rı
13. Pankuş meclisi;
– Merkezi otoriteyi sınırlandırıp Hititlerin mutlak bir monarşiye dönüşmesini engellemiştir.
– Tarihte bilinen ilk meclistir.
– Soylulardan oluşmaktadır.
Hititlerde bulunması aşağıdaki yargılardan hangi- sine ulaşmamızı sağlar?
A) İnsan haklarına önem verdikleri B) Yönetimde demokratik oldukları C) Meşruti Monarşi ile yönetildikleri D) Yöneticilerin seçimle başına geldikleri E) İlk demokrasinin Hititlerde ortaya çıktığı
14. Tarih öncesi devirleri bütün toplumlar aynı anda ya- şamamışlardır. Bazı toplumlar cilalı taş devrini yaşar- ken aynı anda başka bir bölgede demir devri yaşanı- yor olabilirdi.
Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangi- sidir?
A) Toplumlar arasında iletişimin olmaması
B) İnsanların içinde bulundukları ortamdan memnun olmaları
C) Kimsenin diğerine yardım etmek istememesi D) Eğitim seviyelerinin yüksek olmaması
E) Bütün toplumlar devirleri aynı anda yaşamıştır.
15. Tarihçiler, geçmişteki olayları bize aktaran ve bizim için araştıran kişilerdir.
Tarihin doğru bir şekilde bize iletilebilmesi için bir tarihçide bulunması gereken en temel özellik aşa- ğıdakilerden hangisidir?
A) Olaylar arasında sebep sonuç bağlantısı kurması B) Objektif olması
C) Olayları bugünün şartlarına göre değerlendirmesi D) Olayla ilgili ön yargılara sahip olması
E) Geçmişte kullanılan dillere hakim olması
T A R İ H
1. Eski bir yerleşim merkezinde yapılan kazıda toprağın en alt katında taş balta ve taştan silahlar bulunmuşken onun hemen üstünde tunçtan yapılan kılıçlar, kalkan- lar ve bıçaklar bulunmuştur.
Yukarıda özelliği verilen bu yerleşim yeri hakkında aşağıdaki yorumlardan hangisine ulaşabiliriz?
A) Bölgenin çok eski bir yerleşim merkezi olduğu B) Silah yapımına önem verdikleri
C) Yontma taş devrini yaşadıkları
D) Ara devirleri yaşamadan doğrudan Tunç devrine geçtikleri
E) Göçebe oldukları
2. I. Irmak ve göl kenarlarında evler yaptılar.
II. Tüketicilikten üreticiliğe geçtiler.
III. Dolmen ve Menhirler yaptılar.
lV. Hayvan evcilleştirdiler
Yukarıda özelliği verilen dönem aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cilalı taş devri B) Yontma taş devri C) Kalkolitik devir D) Demir devri E) Maden devri
3. Müslümanların kullandığı ilk takvim olan Hicri takvimle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlış- tır?
A) Peygamberimizin göçüyle başlar.
B) Güneş yılı esasına dayalıdır.
C) Hz. Ömer zamanında oluşturulmuştur.
D) Bir yıl 354 gündür.
E) Kameri yılı esas alır.
4. Mezopotamya’nın diğer bölgelere göre daha önce tarihi devirlere geçmesinin temel nedeni aşağıda- kilerden hangisidir?
A) İlk devletlerin burada kurulması B) Yazıyı bulmaları
C) Diğer bölgelerden daha önce yerleşime açılması D) İlk kanunların burada yapılması
E) Şehir devletleri kurmaları
5. I. Yazı MÖ: 3000 yıllarında bulundu.
II. Sevr antlaşması 1920’de yapıldı.
III. Miladi takvim 26 Aralık’da kabul edildi.
IV. ll. Meşrutiyet 20 yüzyılın ilk yarısında ilan edildi.
V. İstanbul 29 Mayıs 1453 yılında alındı
Yukarıdakilerden hangisinin oluş zamanı diğerle- rinden daha belirgindir?
A) l B) ll C) lll D) lV E) V
6. I. Hayvanların evcilleştirilmesi II. Ateşin bulunması
III. Mağara duvarlarına resimlerin yapılması IV. Çanak ve Çömleklerin yapılması
Yukarıda verilen gelişmelerden hangileri Cilalı Taş devrinde ilk defa ortaya çıkmıştır?
A) l ve ll B) ll ve lll C) lll ve lV D) l ve lV E) ll ve lV
7. Bir kültür merkezinde yapılan kazı sonucu herhangi bir yazılı belgeye rastlanmamıştır.
Yukarıda özelliği verilen merkez hakkında aşağı- daki bilgilerden hangisine ulaşabiliriz?
A) Prehistorik döneme ait olduğu B) Maden işlemeciliğinde ileri gittikleri C) Ticaretle uğraştıkları
D) Mezopotamya bölgesine uzak olduğu E) Sümerlere ait olduğu
8. Tanım: Epigrafi; anıtları, kitabeleri ve yazıtları incele- yen bir bilim dalıdır.
Olay: Orhun kitabelerini okuyan ilk kişi Danimarkalı bilgin Wilhem Thomson’dur.
Tanımla olay karşılaştırıldığında aşağıdaki yorum- lardan hangisine ulaşılır?
A) Danimarkalı bilgin Orhun kitabelerini okumuştur.
B) Orhun kitabelerini okumak için Epigrafiyi bilmek gerekir.
C) Wilhem Thomson Türkçe bilmektedir.
D) Danimarkalı Bilgin, Orhun kitabelerini okumak için epigrafiden yararlanmıştır.
E) Epigrafi kitabelerin okunmasında yararlanılan bir ilimdir.
