İnternet servis sağlayıcısının hukuki ve cezai sorumluluğu

(1)

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

ÖZEL HUKUK ANA BİLİM DALI

ÖZEL HUKUK BİLİM DALI

İNTERNET SERVİS SAĞLAYICISININ HUKUKİ VE

CEZAİ SORUMLULUĞU

Turgut KAYA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Dr. Sinan Sami AKKURT

(2)

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

ÖZEL HUKUK ANA BİLİM DALI

ÖZEL HUKUK BİLİM DALI

İNTERNET SERVİS SAĞLAYICISININ HUKUKİ VE

CEZAİ SORUMLULUĞU

Turgut KAYA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Dr. Sinan Sami AKKURT

(3)

T. C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BİLİMSEL ETİK SAYFASI

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

(4)

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU

Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan ……… başlıklı bu çalışma ……../……../…….. tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Ünvanı, Adı Soyadı Başkan İmza

Ünvanı, Adı Soyadı Üye İmza

(5)

Ö ğr enc ini n

Adı Soyadı Turgut KAYA

Numarası 084233001013

Ana Bilim / Bilim Dalı Özel Hukuk Ana Bilim Dalı / Özel Hukuk Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora

Tez Danışmanı Dr. Sinan Sami AKKURT

Tezin Adı İnternet Servis Sağlayıcısının Hukuki ve Cezai Sorumluluğu

ÖZET

“İnternet Servis Sağlayıcısının Hukuki ve Cezai Sorumluluğu” başlıklı bu çalışma 3 bölümden oluşmaktadır. Her bölümde, incelenen konularla ilgili öğreti ve güncel Yargıtay, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi uygulamalarına yer verilmiştir.

Birinci bölümde, internetin teknik özellikleri ile ilgili temel kavramlar ve internetin işlevleri açıklanmaya çalışılmıştır.

İkinci bölümde ise hukuka aykırı fiiller kısaca tanımlandıktan sonra internet servis sağlayıcıların, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, 5187 sayılı Basın Kanunu, 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun ile 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’dan doğan hukuki sorumlulukları ve bunların aboneleri ile yaptıkları sözleşmelerden doğan hukuki sorumlulukları üzerinde durulmuştur. Ayrıca internet servis sağlayıcılarının aboneleri ile yaptıkları sözleşmelere koydukları sorumsuzluk kayıtları, bu kayıtların hukuki niteliği ile internet ortamında haksız saldırılara maruz kalan kullanıcıların bu eylemler sebebiyle uğramış oldukları zararların giderilebilmesi için müracaat edebilecekleri yasal yollar (koruyucu davalar,

(6)

bölümde, internet ile suç arasında bağlantı kurularak, bilgisayar sistemlerine karşı yapılan saldırıların çeşitleri ve teknikleri açıklanmıştır.

Üçüncü bölümde servis sağlayıcıların hukuki ve cezai sorumluluğunun sonucu olarak ihlale konu olan web adresine erişimin hangi usüller çerçevesinde engellenebileceği, erişimin engellenmesi kararlarının hukuki niteliği, kararların süresi, karşılaştırmalı hukukta verilen erişimin engellenmesi kararaları, Türk Hukuku’nda ki düzenlemelerin diğer ülkelerdeki düzenlemelerle karşılaştırılması ve son olarak başta Anayasa’mızda yer alan temel ilkler ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi kararları ışığında 5651 sayılı kanunla ilgili değerlendirmeler, eleştiriler ve öneriler yer almaktadır.

Anahtar Sözcükler:

1. İnternet Servis Sağlayıcısının Hukuki Sorumluluğu 2. İnternet Servis Sağlayıcısının Cezai Sorumluluğu 3. Sorumsuzluk Kayıtları

4. İnternet Ortamında Kişilik Hakkı İhllalinde Açılabilecek Koruyucu Davalar 5. Diğer Ülkelerde İnternet Servis Sağlayıcısının Sorumluluğu

(7)

Ö ğr enc ini n

Adı Soyadı Turgut KAYA

Numarası 084233001013

Ana Bilim / Bilim Dalı Özel Hukuk Ana Bilim Dalı / Özel Hukuk Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora

Tez Danışmanı Dr. Sinan Sami AKKURT

Tezin Adı Civil and Criminal Liability of Internet Service Provider

ABSTRACT

This study, under the title Legal and Criminal Liability of the Internet Service Provider, consists of three chapters. By giving place to the current practices of the Supreme Court and the doctrines regarding the issues examined herein, the practices of the high court are highlighted.

In the first chapter, it is aimed to explain the basic concepts concerning the technical characteristics of the internet, as well as the functions of the internet.

In the second chapter, following a brief description of unlawful legal acts; legal responsibilities of internet service providers arising from their contracts with their subscribers, as well as from the Turkish Code of Obligations, the Turkish Civil Code, the Law 5846 on Intellectual and Artistic Works, the Law 5187 on Press, the Law 6112 on the Establishment of Radio and Television Enterprises and their Broadcasting Services, and the Law 5651 on the Regulation of Broadcasts via Internet and Prevention of Crimes committed through Such Broadcasts are discussed. Additionally, it is aimed to describe the irresponsibility provisions which the internet service providers include in the contracts with their subscribers, the significance of such provisions in law, and the legal procedures (preventive lawsuits, suits for damages, suits for acting without authority) which can be used by the utilizers who has been exposed to specific offences in order to compensate their damages caused by such acts. Also, the types and techniques of attacks against computer systems are explained by establishing a

(8)

internet service providers are evaluated by making comparisons with the systems in other countries.

The following issues were examined in the third chapter of the study: a) Which procedures should be followed to restrict the access to the web sites due to the violations originating in the legal and criminal liability of service providers? b) legal characteristic of the restriction order c) time-limit of restriction order d) restriction orders in comparative law e) comparing legal regulations related to the restriction orders in Turkey with those in foreign countries f) assessments of the articles enshrined in the Law No. 5651 in the light of fundamental rights enshrined in the Constitution and Judgements of Constitutional Court and European Court of Human Rights on this matter.

Key Words:

1. Liability of Internet Service Providers

2. Criminal Liability of Internet Service Providers 3. Exclusion of Records

4. Protective Cases

(9)

BİLİMSEL ETİK SAYFASI ... ii

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU ... iii

ÖZET ... iv

ABSTRACT ... vi

KISALTMALAR ... xi

GİRİŞ ... 1

BİRİNCİ BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR, İNTERNETİN İŞLEYİŞ TEKNİĞİ VE İŞLEVİ § 1. TEMEL KAVRAMLAR ... 3

I.KİTLEİLETİŞİMARAÇLARIVEİNTERNET... 3

A) KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI ... 3

B) İNTERNET... 3

II.BİGİSAYARAĞI ... 5

§ 2. İNTERNETİN İŞLEYİŞ TEKNİĞİ VE İŞLEVİ ... 5

I. İNTERNETİNTEKNİKVEYAPISALUNSURLARI ... 6

A) İLETİM KONTROL PROTOKOLÜ/İNTERNET PROTOKOLÜ (TRANSMISSION CONTROL PROTOCOL/INTERNET PROTOCOL-TCP/IP) ... 6

B) DÜNYA ÇAPINDA AĞ SERVİSİ TEKNOLOJİSİ (WORLD WIDE WEB-WWW) ... 7

C) SUNUCULAR ... 8

D) WEB TARAYICISI ... 8

E) WEB SAYFALARI ... 9

F) ZENGİN METİN İŞARET DİLİ (HYPERTEXT MARKUP LANGUAGE-HTML) ... 10

G) HİPERMETİN AKTARIM PROTOKOLÜ (HYPERTEXT TRANSFER PROTOCOL-HTTP) ... 10

H) STANDART KAYNAK BULUCU (UNIFORM RESOURCE LOCATOR-URL) ... 11

I) ADRES GRUPLARI (DOMAIN NAME) ... 11

II. İNTRANETVEEKSTRANET ... 11

§ 3. İNTERNETİN BAŞLICA İŞLEVLERİ VE ÖZNELERİ ... 12

I.İNTERNETİNBAŞLICAİŞLEVLERİ ... 12

A) ELEKTRONİK POSTA (E-MAIL) ... 12

B) DOSYA AKTARMA PROTOKOLÜ (FILE TRANSFER PROTOCOL- FTP) ... 13

(10)

II.İNTERNETİNÖZNELERİ ... 15

A) TELEFON/TELEKOMİNİKASYON İDARELERİ ... 15

B) SUNUCU... 16

C) SERVİS SAĞLAYICILAR ... 16

D) WEB SİTESİNİN DÜZGÜN ŞEKİLDE ÇALIŞABİLMESİ İÇİN GEREKLİ DOSYA VE VERİLERİ DEPOLAMA HİZMETİ (HOSTİNG)... 23

İKİNCİ BÖLÜM UYGULAMADAKİ İNTERNET REJİMİ VE İNTERNET SERVİS SAĞLAYICISININ HUKUKİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU § 4. İNTERNET SERVİS SAĞLAYICISININ HUKUKİ SORUMLULUĞU ... 24

I.GENELOLARAK ... 24

II. İNTERNETSERVİSSAĞLAYICISININSÖZLEŞMEDIŞISORUMLULUĞU ... 24

A) 4721 SAYILI TÜRK MEDENİ KANUNU BAKIMINDAN HUKUKİ SORUMLULUK ... 25

B) 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNU BAKIMINDAN HUKUKİ SORUMLULUK ... 53

C) 5846 SAYILI FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU BAKIMINDAN HUKUKİ SORUMLULUK ... 79

D) 5187 SAYILI BASIN KANUNU İLE 6112 SAYILI RADYO VE TELEVİZYONLARIN KURULUŞ VE YAYIN HİZMETLERİ HAKKINDA KANUN BAKIMINDAN HUKUKİ SORUMLULUK ... 86

E) 5651 SAYILI İNTERNET ORTAMINDA YAPILAN YAYINLARIN DÜZENLENMESİ VE BU YAYINLAR YOLUYLA İŞLENEN SUÇLARLA MÜCADELE EDİLMESİ HAKKINDA KANUN BAKIMINDAN HUKUKİ SORUMLULUK ... 89

III.İNTERNETSERVİSSAĞLAYICISININSÖZLEŞMEDENDOĞAN SORUMLULUĞU ... 91

A) İNTERNET SERVİS SAĞLAYICISININ SUNUCU KİRALAMADAN (HOSTING) DOĞAN SORUMLULUĞU ... 94

B) İNTERNET SERVİS SAĞLAYICISININ SÖZLEŞMEYE KOYDUĞU SORUMSUZLUK KAYITLARININ HÜKMÜ ... 96

§ 5. İNTERNET SERVİS SAĞLAYICISININ CEZAİ SORUMLULUĞU ... 98

II.İNTERNETSUÇU–SİBERSUÇAYRIMI ... 98

III.SİBERSUÇUNÖZELLİKLERİ ... 99

A) İNTERNET ARACILIĞIYLA GERÇEKLEŞTİRİLEN EYLEMLER ... 99

(11)

SORUMLULUK ... 107

V.FAİLİNTESPİTİ ... 109

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK HUKUKUNDA ERİŞİMİN ENGELLENMESİ USÜLÜ, KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ DURUM ve 5651 SAYILI YASA ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER § 6. ERİŞİMİN ENGELLENMESİ USÜLÜ ve KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ DURUM ... 111

II.TÜRKHUKUKUNDAERİŞİMİNENGELLENMESİKARARININHUKUKİ NİTELİĞİVEKARARINVERİLMESİUSÜLÜ ... 112

A) ERİŞİME ENGELLEME KARARININ HUKUKİ NİTELİĞİ ... 112

B) İNTERNET ERİŞİMİNİ ENGELLEME ÇEŞİTLERİ ... 113

C) ENGELLEME KARARLARINA KARŞI İTİRAZ USULÜ ... 119

D) ERİŞİME ENGELLEME KARARININ İCRASI ... 121

E) ERİŞİME ENGELLEME KARARLARININ SÜRESİ VE SONA ERMESİ ... 123

III. KARŞILAŞTIRMALIHUKUKTAİNTERNETSERVİSSAĞLAYICISININ HUKUKİVECEZAİSORUMLULUĞUİLEİNTERNETERİŞİMİNİN ENGELLENMESİUSULLERİ ... 124

A. ALMANYA ... 124

B. İNGİLTERE ... 126

C. FRANSA ... 127

D. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ ... 129

E. İTALYA... 130

F. ÇİN ... 130

§7.5651SAYILI İNTERNETORTAMINDAYAPILANYAYINLARIN DÜZENLENMESİVEBUYAYINLARYOLUYLAİŞLENEN SUÇLARLAMÜCADELEEDİLMESİHAKKINDAKANUN ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER ... 132

SONUÇ ... 141

(12)

AB. : Avrupa Birliği

ABBHD. : Ankara Barosu Bilişim ve Hukuk Dergisi ABD. : Amerika Birleşik Devletleri

ACP/IP. : Access Control Protocol /Internet Protocol AİHM. : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

AİHS : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

AÜHFD. : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi ARPA. : Advanced Research Projects Agency

ARPANET. : Advanced Research Projects Agency Network

AÜEHFD. : Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi A.Ş. : Anonim Şirket

AY. : Anayasa

AYM. : Anayasa Mahkemesi AYD. : Anayasa Yargısı Dergisi B. : Baskı (bası)

Bel. : Belediye Bit. : Binary digit

BTK : Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu TBK. : Türk Borçlar Kanunu (6098 Sayılı) Bknz. : Bakınız

C. : Cilt

ccTLD. : Country Codes Top Level Domain CD. : Ceza Dairesi

CMK. : Ceza Muhakemesi Kanunu (5271 Sayılı) DMCA. : Digital Millenium Copyright Act

DPT. : Devlet Planlama Teşkilatı

E. : Esas

edu. : Education ET. : Erişim Tarihi

ETDHK. : Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun EÜSBED. : Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi FSEK. : Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu

(13)

gTLD. : Generic Top Level Domain GÜHF. : Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi

GÜHFD. : Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi HD. : Hukuk Dairesi

HGK. : Hukuk Genel Kurulu

HMK. : Hukuk Mahkemeleri Kanunu (6100 Sayılı) HTML. : Hyper Text Markup Language

HTTP. : Hyper Text Transfer Protocol IP. : Internet Protocol Address IRC. : Internet Relay Chat

ICANN. : Internet Corporation Assigned Names and Numbers İSS. : İnternet İçerik Sağlayıcı

İHAS. : İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi

İÜHFD. : İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

K. : Karar

LAN. : Local Area Network

m. : Madde

MHB. : Mukayeseli Hukuk Bülteni mil. : Military

net. : Network

ODTÜ. : Orta Doğu Teknik Üniversitesi pg. : Paragraf

pol. : Polis

RG. : Resmi Gazete

RTKYHK. : Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında

Kanun (6112 Sayılı)

S. : Sayı

s. : Sayfa

SMTP. : Simple Mail Transfer Protocol TBB. : Türkiye Barolar Birliği

TBBD. : Türkiye Barolar Birliği Dergisi TBD. : Türkiye Bilişim Dergisi

TCK. : Türk Ceza Kanunu (5237 Sayılı)

(14)

TKHK. : Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (6502 Sayılı) TLD. : Top Level Domain

TMK. : Türk Medeni Kanunu (4721 Sayılı) tr. : Türkiye

TR-NET. : Türkiye Ulusal İnternet Altyapı Ağı TTNET. : Türk Telekom Net

TTK. : Türk Ticaret Kanunu (6102 Sayılı)

TÜBİTAK. : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırmalar Kurulu TÜVAKA. : Türkiye Üniversiteler ve Araştırma Kurumları Ağı TV. : Televizyon

UDRP. : Uniform Domain Resolution Process URL. : Uniform Resource Locator

UYAP. : Ulusal Yargı Ağı Projesi vb. : Ve benzeri

vd. : Ve devamı vs. : Vesaire

WIPO : World Intellectual Property Organization www. : World Wide Web

Y. : Yargıtay

y. : Yıl

YD. : Yargıtay Dergisi yy. : Yüzyıl

(15)

GİRİŞ

İletişim alanında kaydedilen gelişmelere paralel olarak ve bu alan kullanılarak işlenen suçlar ile bu suçların faillerinin nitelikleri de aynı hızla artmaktadır. Bilgisayar ve özellikle internet, ekonomik ve sosyal hayatı değiştirdiği gibi bir dizi sorunu da beraberinde getirmiştir. Bir sis temdeki bilgilerin, hileli yollarla alınması, kötü, anlaşılmaz, ahlaka aykırı mesajlarla başkalarının rahatsız edilmesi, dengesiz kullanılarak sistemin yavaşlatılması, arka arkaya mesajlar postalamak suretiyle başkalarının elektronik posta kutularının doldurulması gibi davranışlar sorumluluk bilinciyle bağdaşmamaktadır. Yapılacak düzenlemeler ile bu sınırsız alan kontrol altına alınmaya çalışılmakla birlikte, hak ve özgürlüklerin farklı bir görünümü niteliğinde olan bu alanın kullanımında serbestçe hareket edebilme hürriyetine de zarar vermemek suretiyle çalışmalar yapılmaya başlanmıştır.

Günümüzde, internet kullanılmak suretiyle karşılaşılan ihlal türlerinin daha çok kişilik haklarına yönelik olarak ortaya çıktığı görülmüş, bunu telif haklarına yönelik ihlaller takip etmiştir. Bu çalışmada İnternet Servis Sağlayıcısının Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, iki bölüme ayrılmış, incelenen konularla ilgili öğreti ve güncel Yargıtay uygulamalarına yer verilmiştir.

İnternetin hukuki yapısı itibariyle hem kamu hukuku hem de özel hukuka ilişkin yapılar barındırması sebebiyle1 sorumluluk kavramı iki hukuk türü bakımından açıklanmaya çalışılmış ancak yüksek lisans tez konusunun özel hukuk anabilim dalı çerçevesinde olması sebebiyle cezai sorumluluğa ilişkin kısa bilgiler verilmiştir.

Servis sağlayıcının sorumluluğuna ilişkin karşılaştırmalı hukuktaki durum araştırılırken, internetin her yerde olması, sorunlar ve çözümlerin aynı ya da benzer olmaları sebebiyle ABD, Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere gibi batı ülkelerinin düzenlemeleri esas alınmıştır. İnternet düzenlemesinde anti-demokratik gösterilen ülke düzenlemeleri incelenmemiş, dünyanın en gelşmiş internet erişim engelleme ve takip sistemine sahip olması sebebiyle Çin istisna tutulmuştur. İncelenecek ülke

1

Örneğin, internet alan adlarının yönetimi bir kamu hukuku konusudur ve bu yönüyle ele alınması gerekir zira İnternet alan adlarının yönetiminde bir kamu gücü kullanılmaktadır.

(16)

itibariyle bir sınır getirilmesi ihtiyacı sınırsız bir alanda uğraş vermekten kaçınma düşüncesinden kaynaklanmıştır.

(17)

BİRİNCİ BÖLÜM

TEMEL KAVRAMLAR, İNTERNETİN İŞLEYİŞ TEKNİĞİ VE İŞLEVİ § 1. TEMEL KAVRAMLAR

I. KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE İNTERNET

A) KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI

Kitle iletişim araçları, kitle iletişiminin gerçekleştirilmesi adına ve bu amaç doğrultusunda oluşturulmuş araçlardır2. Kullanım şekillerine göre görsel, işitsel, görsel ve işitsel kitle iletişim araçları olmak üzere üçe ayrılır3. Bu başlık altında sadece görsel ve işitsel kitle iletişim aracı olan internet ele alınmış, bu çalışmanın kapsamıyla ilgili olmayan diğer kitle iletişim araçlarına değinilmemiştir.

B) İNTERNET

Genel Ağ4’ın (internet) başlangıç noktası ABD’dir. Sovyetler Birliğinin 1957 yılında Sputnik uydusunu uzaya göndermesinden sonra ABD savaş sırasında veya savaştan önce, klasik haberleşme kanallarının kullanılamayacak şekilde tahrip edilmesi halinde tek bir merkezden yönetilmeyen ya da başka bir deyişle tek bir ana bilgisayar ağından bağımsız olarak çalışabilen bir bilgisayar ağı kurabilmesi için harekete geçmiştir5. Bu amaçla İleri Araştırma Projeleri Ajansı (ARPA-Advanced Research Project Agency) isimli bir birim kurulmuştur6. Bu birimin desteği ile çalışmalara başlanmış ve Los Angeles, Stanford ve Salt Lake City kentlerinde

2

Yıldız, Sevil, Suçta Araç Olarak İnternetin Teknik ve Hukuki Yönden İncelenmesi, Ankara 2007, s.9.

3

Gedik, Ömer, Türk Yargı Kararları Çerçevesinde Türkiye’de Kitle İletişim Özgürlüğü, Ankara

2008, s. 29, Yıldız, s. 10.

4

Türk Dil Kurumu, İnternet sözcüğüne karşılık olarak genel ağ kelimesinin kullanılmasını önermiştir. Bknz. Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com

_gts&arama=gts&kelime=Genel%20A%C4%9F&guid=TDK.GTS.5526d58a6bac13.96289367, (E.T.09.04.2015).

5

Yıldız, s. 19, Kaya, Mehmet Bedii, Teknik ve Hukuki Boyutlarıyla İnternete Erişimin Engellenmesi, İstanbul 2010, s. 6, (Bedii, İnternete Erişimin Engellenmesi), Günaydın, Barış, İnternet Yayıncılığı ve İfade Özgürlüğü, Ankara 2010, s. 24, Oğuz, Sefer, İnternet Alan Adı Haklarının Korunması, Ankara 2014, s. 42, (Oğuz, Alan Adı).

6

(18)

bulunan dört büyük bilgisayar arasında bilgi transferi gerçekleştirilmiştir7. Bu projenin amacı, savaşta sevk ve idarenin kesintisiz olarak temini ve birbirinden uzakta olan bilgisayarların birbirlerine bağlanması yoluyla desteklenmesidir. Bu kapsamda daha sonra 1971 yılında elektronik posta, 1979 yılında da ağ haberleşme servisleri geliştirilmiştir8. Zamanla ARPANET üniversiteler ve diğer kuruluşlarda da hizmete sunulmuştur9.

Türkiye’de ise, maalesef, internetin geçmişi çok uzun değildir ve dünyadaki gelişmelerin gerisinde kalmıştır10. İnternet ile ilgili çalışmalar 1991 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından oluşturulan TR-NET11 adlı proje grubuyla başlatılmıştır. İlk bağlantı Nisan 1993‘te ODTÜ-Washington arasında gerçekleştirilmiştir12.

İnternetin yayılma hızı, diğer iletişim araçlarının yayılma hızı ile kıyaslanamayacak derecede fazla olmuştur. Radyonun 50 milyon kişiye ulaşması 38 yıl, televizyonun 50 milyon kişiye ulaşması 13 yıl sürmüştür. İnternetin ise 50 milyon kişiye 4 yıl gibi çok kısa sürede ulaşmıştır13. 2000 yılı verilerine göre kullanıcı sayısı her ay % 5 artmaktadır14. Bugün gelinen noktada ise, artık Almanya’da olduğu gibi bir takım kanuni düzenlemelerle, şirketler hukuku alanında genel kurul toplantılarının internet ortamında yapılmasının yolu açılmıştır15.

İnternet Türkiye'ye 1994 yılında gelmiştir ve 2014 yılı itibariyle internet kullanım oranı tüm nüfusa oranla %45 olup, internet kullanıcı sayısı 35 milyonun

7

İçel, Kayıhan/Ünver, Yener, Kitle Haberleşme Hukuku, (Basın, Radyo-Televizyon, Sinema,

İnternet) B. 6, İstanbul 2005, s. 409, Akçam, Bahadır K., Suçla Mücadele Edenler İçin İnternet, Ankara 1999, s. 15.

8

Yıldız, s. 19.

9

Sırabaşı, Volkan, İnternet ve Radyo-Televizyon Aracılığıyla Kişilik Haklarına Tecavüz (İnternet

Hukuku), B. 2, Ankara 2007, s. 57.

10

Oğuz, Alan Adı, s. 42, Bozbel, Savaş, İnternet Üzerinde Yapılan Hukuki İşlemler, Yargıtay

Dergisi, C. 27, S.1-2, y. 2001, s. 276. (Bozbel, İşlem)

11

TRNET, 1996 yılında Türk Telekomünikasyon A. Ş. tarafından hizmete verilen Türkiye Ulusal İnternet Altyapı Ağı'dır. http://www.internetarsivi.metu.edu.tr/tarihce.php, (E.T. 30.12.2015).

12

Sırabaşı, s. 58. 13

Özel, Sibel, Uluslararası Alanda Medya ve İnternette Kişilik Hakkının Korunması, Ankara 2004, s.

25.

14

Günaydın, s. 26.

15

Bilgili, Fatih, İnternet ve Anonim Ortaklık Genel Kurul Toplantısı, Prof. Dr. Necip

(19)

üzerindedir16. İnternet günümüzde de yaygın olan, yediden yetmişe herkesin kullandığı, teknoloji ürünü olan ve her gün yenilenen bir bilgi kaynağı teknolojileri ürünüdür17.

II. BİGİSAYAR AĞI

Birden fazla bilgisayar veya iletişim cihazını, bilgi alışverişi yapabilmeleri ve farklı kaynakları paylaşabilmeleri için, kablolar veya radyo dalgaları kanalıyla birbirine bağlayan yapıya “ağ” denir. En basit bilgisayar ağı, iki bilgisayarın birbirine kablo yardımıyla bağlanmasıyla oluşur. Bilgisayar ağına bağlı kullanıcıların, ağın kaynaklarına ulaşması ve diğer kullanıcılarla iletişimde bulunması ağ kullanımının temel amacıdır18.

Aynı mekanda bulunan ya da birbirine yakın bilgisayarların oluşturduğu ağlara “Yerel Bilgisayar Ağları (Local Area Network-LAN)” denir. Ev, okul, laboratuvar, iş (hizmet) binaları vb. gibi sınırlı coğrafi alanda bilgisayarları ve muhtelif araçları birbirine bağlayan bir bilgisayar ağıdır. LAN'larin özellikleri ise Geniş alan ağlarının (Wide Area Network-WAN) aksine daha yüksek veri aktarımı, daha küçük bir alan, ve daimi bağlantıyı sağlamak için aylık kira karşılığı bir “ara elemana (Leased telecomminication lines)“ gerek olmamasıdır19.

WAN, birden fazla cihazın birbiri ile iletişim kurmasını sağlayan fiziksel veya mantıksal büyük ağdır. Yerel alan ağlarının birbirine bağlanmasını sağlayan çok geniş ağlardır. En meşhur geniş alan ağı internettir20.

§ 2. İNTERNETİN İŞLEYİŞ TEKNİĞİ VE İŞLEVİ

İnternet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. İnternet, insanların her geçen gün gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama/paylaşma ve ona kolayca ulaşma" istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Başka bir tanımla internet, bağlanmak için

16

Görkemli, Burcu, Yargı Kararları Işığında Türk Hukuku’nda İnternet Erişiminin Engellenmesi, Ankara 2015, s. 76, (Görkemli, İnternet Erişiminin Engellenmesi).

17 http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nternet, (E.T. 24.03.2015). 18 http://tr.wikipedia.org/wiki/Bilgisayar_a%C4%9F%C4%B1, (E.T. 24.03.2015). 19 http://tr.wikipedia.org/wiki/Yerel_alan_a%C4%9F%C4%B1, (E.T. 24.03.2015). 20 http://tr.wikipedia.org/wiki/Geni%C5%9F_alan_a%C4%9F%C4%B1, (E.T. 24.03.2015).

(20)

nispeten açık standartları ve protokolleri olan yerel, ulusal ve küresel bilgi ve iletişim teknolojilerinin ağıdır21. İnternet hiç kimsenin sahibi olmadığı ve hiçbir kimse yada kurumun veya devletin kontrolünde olmayan bir ağdır. Bir merkezi yoktur ve hiyerarşik bir yapıya sahip değildir22.

I. İNTERNETİN TEKNİK VE YAPISAL UNSURLARI

İnternet, dünyanın herhangi bir noktasındaki herhangi bir işletim sistemini veya bilgisayar donanımını kullanan herhangi bir kişinin dahil olabileceği açık ağ mimari prensibine göre tasarlanmıştır23. Açık mimari yayınlanmış standartlara sahip tasarım demektir24.

İnternette iki bilgisayar arasında birden fazla iletişim kanalı bulunmaktadır25. Bu, internette iletişimin sürekliliğini sağlamaktadır26. Kanallardan biri devre dışı kalırsa internet iletişimi diğer kanaldan sağlanmaktadır27. İnternet yukarıdan aşağıya kontrol edilebilen piramit yapıda değil, düz satıh üzerinde iki nokta arasında birden fazla iletişim kanalının olduğu bir yapıdadır28.

A) İLETİM KONTROL PROTOKOLÜ/İNTERNET PROTOKOLÜ (TRANSMISSION CONTROL PROTOCOL/INTERNET

PROTOCOL-TCP/IP)

İnternet içerisinde yer alan bilgisayarların herhangi bir sorunla karşılaşmadan veri iletişiminde bulunabilmeleri için geliştirilen ortak kurallara iletim kontrol protokolü (TCP/IP) adı verilmektedir29. Bilgi ağı üzerindeki bilgi iletimi ve paylaşımı bazı kurallar dahilinde yapılmaktadır. Bu kurallara kısaca "internet

21

Chadwick, Andrew, Internet Politics, New York 2006, s. 7. 22

Karagülmez, Ali, Bilişim Suçlarında Delil Toplamayı Etkileyen Başlıca Konular, 2. Polis Bilişim

Sempozyumu, Emniyet Genel Müdürlüğü Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı Yayını, 2005, s. 36.

23

Kaya, s. 7.

24

Açık mimari hakkında daha fazla bilgi için Bknz. https://en.wikipedia.org/wiki/Open_architecture, (E.T. 24.04.2016). 25 Yıldız, s. 21. 26 Yıldız, s. 21. 27 Yıldız, s. 21. 28 Yıldız, s. 21. 29

(21)

protokolleri" ya da TCP/IP protokoller ailesi denir30. Bir başka deyişle TCP/IP, ağ iletişimini sürdüren protokollerin bütünüdür31. İnternette veri aktarımında kullanılan ortak protokol olan TCP/IP iki protokolden oluşur. Bunlardan internet protokolü (Internet Protocol-IP), makinenin adres bilgilerini içerir. İletim Kontrol Protokolü (Transmission Control Protocol-TCP) ise büyük mesajları paketlere böler. Alıcı TCP zarflarını açarak orijinal mesajı tekrar açar32.

İnternette her türlü servis TCP/IP aracılığı ile gerçekleştirilir33. Bu protokollere; dosya alma/gönderme protokolü (File Transfer Protocol-FTP), elektronik posta iletişim protokolü (Simple Mail Transfer Protocol-SMTP) örnek verilebilir34. Adını sıkça duyduğumuz dünya çapında ağ servisi (World Wide Web-www) ortamında birbirine bağlı objelerin iletilmesini sağlayan protokol ise hiper metin transfer protokolü (Hyper Text Transfer Protocol-HTTP) olarak adlandırılmaktadır35.

B) DÜNYA ÇAPINDA AĞ SERVİSİ TEKNOLOJİSİ (WORLD WIDE WEB-WWW)

Genelde web denilen “dünya çapıda ağ servisi (World Wide Web-www)” dünyanın her yerindeki binlerce bilgisayarda kayıtlı milyonlarca dosyadan oluşan bir bütündür36. İngilizce’de World Wide Web sözcüklerinin baş harflerinden oluşturulan bir kısaltmadır. Dünyayı saran web diye açıklayabiliriz. Kısaca web sözcüğü ile de ifade edilir. İngilizcedeki “web (örümcek ağı)” sözcüğünden gelmektedir. Örümcek ağından esinlenerek, bilgisayar ağını ifade etmek için kullanıldığı söylenebilir. Ancak, bu açıklama, yalnızca donanım anlamını içerdiğinden, web’in bu günkü anlamını açıklayamaz. Web, internet üzerindeki servislerden birisidir. İnternet üzerinde yazı, grafik, resim, ses ve hareketli görüntülerden oluşan dökümanları uzaktaki bilgisayarlara iletir. Bu hizmetin

30

Oğuz, Habip, İnternet Ortamında Kişilik Haklarının İhlali ve Korunması, Ankara 2010, s. 28.(Oğuz, Kişilik Hakları)

31

Casad, Joe, Sams Teach Yourself TCP/IP in 24 Hours, B. 4, İndianapolis 2009, s. 7. 32

Civelek, Mustafa Emre, İnternet Çağı Dinamikleri, B.1, İstanbul 2009, s .8. 33

Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 29.

34 Günaydın, s. 27, İçel/Ünver, s. 466-477. 35 Günaydın, s. 27, İçel/Ünver, s. 466-477. 36 Yıldız, s. 22.

(22)

görülebilmesi için geri planda çalışan birçok yazılım vardır. Kullanıcı, bunları görmez ve bilmez. O, kullanıcı dostu bir grafiksel arayüz yardımıyla “www” servisinden kolayca yararlanır. Bilgisayar ekranında gördüğümüz her bir “web” dökümanına bir “web sayfası” denir. Bir kişi ya da kurum, hazırladığı bütün web sayfalarını bir araya getirerek bir web sitesi oluşturabilir. Her web sitesinin internet üzerindeki yerini belirleyen bir adresi vardır. Buna standart kaynak bulucu (Uniform Resource Locator-URL) denilir37.

Kullanıcı açısından bakıldığında, web milyonlarca, milyarlarca bilgi ve yayının yer aldığı çok geniş kapsamlı bir kütüphane, mal ve hizmetlerin sunulduğu açık bir pazardır38. Web’in sunduğu imkanlar sayesinde, aynı sunucudan bir belge çağrılabileceği gibi başka bir sunucuda yüklü bir belge de çağrılabilir. Hatta bir sunucuda yüklü olmayan, kişinin bilgisayarında bulunan bir belgeden de, internet bağlantısı olmak koşulu ile internet sunucularında yüklü bir belge çağrılabilir.

C) SUNUCULAR

Sunucu (Server), bilgisayar ağlarında, diğer ağ bileşenlerinin (kullanıcıların) erişebileceği, kullanımına ve/veya paylaşımına açık kaynakları barındıran bilgisayar birimidir. Bir ağda birden fazla sunucu birim bulunabilir39.

D) WEB TARAYICISI

Web tarayıcısı, internet tarayıcısı, Ağ tarayıcısı veya Web göz atıcısı (Web Browser) kullanıcıların ağ sunucuları üzerinde yer alan zengin metin işaret dili (Hyper Text Markup Language-HTML) veya daha gelişmiş sayfaların açılmasını sağlayan bir yazılımdır40.

Standart web tarayıcısı; metin veya çoklu ortam dosyalarını açabilir, kaydedebilir, HTML'den HTTP'ye bütün protokolleri ve standartları destekler, açılan sayfada aranan nesneyi bulabilir, sık kullanılanlar ve geçmiş listesi yapabilir, genel ağa dosya yükleme ve genel ağdan dosya indirme yapabilir, e-posta ve metin

37

http://www.baskent.edu.tr/~tkaracay/etudio/ders/internet/html/htmlbasics/web.htm, (E.T. 24.03.2015).

38

Topaloğlu, Mustafa, Bilişim Hukuku, Adana 2005, s. 93. 39

http://tr.wikipedia.org/wiki/Sunucu_(bili%C5%9Fim), (E.T. 24.03.2015).

40

(23)

editörleriyle bütünleşebilir. Bağlantıları (Link) izleyebilir. Dosya sistemlerini okuyabilir, bağlayabilir, kaydedebilir. Çokluortam dosyalarını oynatabilir veya kaydedebilir, sayfanın çıktısını alabilir, çevrimdışı çalışabilir. Bir web tarayıcısı işletim sisteminin en gözde elemanlarındandır. Kullanılan web tarayıcıları çıkış tarihlerine göre:

 WorldWideWeb, 26 Şubat 1991  Mosaic, 22 Nisan 1993

 Netscape Navigator ve Netscape Communicator, 13 Ekim 1994  Internet Explorer, 16 Ağustos 1995

 Opera, 1996

 Mozilla Navigator, 5 Haziran 2002  Safari, 7 Ocak 2003

 Mozilla Firefox, 9 Kasım 2004,  Google Chrome, 2 Eylül 2008

 Yandex Browser, 1 Ekim 2012, şeklinde sıralanabilir41.

E) WEB SAYFALARI

Web sayfası, internete uygun bilgi kaynaklarını barındırır ve bir tarayıcı aracılığı ile erişilir. Bu bilgiler genellikle başka internet sayfalarına hipermetin bağlantıları içerebilir. Web sayfaları yerel bir bilgisayardan veya uzak bir bilgisayardaki internet sunucusundan alınır. İnternet sunucusu erişimi sadece özel ağa kısıtlayabilir, örneğin şirket ağı veya genel ağ'da yayınlayabilir. İnternet sayfaları talep üzerine internet sunucusu tarafından Hipermetin Aktarım Protokol'ü (HTTP) kullanılarak sunulur42. 41 http://tr.wikipedia.org/wiki/Web_taray%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1, (E.T. 24.03.2015). 42 http://tr.wikipedia.org/wiki/Web_sayfas%C4%B1, (E.T. 25.03.2015).

(24)

F) ZENGİN METİN İŞARET DİLİ (HYPERTEXT MARKUP LANGUAGE-HTML)

Zengin Metin İşaret Dili (Hyper Text Markup Language-HTML) günümüzde internet üzerinde veri paylaşımı için kullanılan en yaygın metin tabanlı dildir. Dilin son sürümü HTML543'tir.

HTML, bir programlama dili olarak tanımlanamaz. Zira HTML kodlarıyla kendi başına çalışan bir program yazılamaz. Ancak bu dili yorumlayabilen programlar aracılığıyla çalışabilen programlar yazılabilir. Programlama dili denilememesinin nedeni tam olarak budur. Temel işlevi yazı, görüntü, video gibi değişik verileri ve bunları içeren sayfaları birbirine basitçe bağlamak, buna ek olarak söz konusu sayfaların web tarayıcısı yazılımları tarafından düzgün olarak görüntülenmesi için gerekli kuralları belirlemektir44.

G) HİPERMETİN AKTARIM PROTOKOLÜ (HYPERTEXT TRANSFER PROTOCOL-HTTP)

Http internete bağlanılan web sayfalarının kodlarını aktarmak için kullanılan bir protokoldür. İnternette sunucular ve son kullanıcılar arasında bilgilerin "başkaları tarafından" okunamayacak şekilde nasıl aktarılacağına dair kurallar ve yöntemleri düzenleyen bir sistemdir. Bir web sitesine bağlanmaya çalıştığınızda, siz adresin başına bunu yazmasanız da tarayıcınız bunu otomatik olarak ekler, çünkü sunuculardan web sitelerine ait bilgileri indirebilmeniz için, http protokolü ile bir istekte bulunmanız gerekmektedir. Adreslerin başına eklenen http, sunucuya web sitesi ile ilgili bilgileri size http kuralları çerçevesinde iletmesi komutunu verir ve iletişim başlar45.

43

HTML5 : İnternet'in çekirdek teknolojilerinden HTML işaretleme standardının beşinci sürümüdür.

Internet Explorer, Mozilla Firefox ve Opera tarayıcılarının güncel sürümleri tarafından kısmen desteklenmektedir. Kısaca H5 Google Chrome ve Safari tarayıcılarının güncel sürümleri üzerinde

deneme aşamasında da olsa çok daha iyi bir şekilde

çalışmaktadır.http://tr.wikipedia.org/wiki/HTML5, (E.T. 25.03.2015).

44

http://tr.wikipedia.org/wiki/HTML, (E.T. 25.03.2015).

45

(25)

H) STANDART KAYNAK BULUCU (UNIFORM RESOURCE LOCATOR-URL)

Web adresinin ismi URL'dir. Uniform Resource Locator kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. İnternet yoluyla insanların kullanımına sunulmuş olan her dökümanın kendine ait ve tek olan bir adresi vardır, buna URL yani standart (özgün) kaynak adresi adı verilir46.

I) ADRES GRUPLARI (DOMAIN NAME)

Alan adı (domain name) web sitenizin internetteki adı ve adresidir. Bu adres olmadan internet kullanıcıları web sitenize ulaşamazlar. Alan adları “IP adresi” denilen, bilgisayarların birbirini tanımasını sağlayan numara sisteminin daha basitleştirilmiş ve akılda kalması için kelimelerle ifade edilmiş halidir. Örneğin ...com alan adını adres barına yazdığınızda internet bu alan adını önce IP adresine çevirir, daha sonra sizi bu IP adresine sahip bilgisayara yönlendirir47.

II. İNTRANET VE EKSTRANET

İntranet, sadece belirli bir kurum ya da kuruluş içinde bulunan bilgisayarları, yerel ağları ve geniş alan ağlarını birbirlerine bağlayan, çoğunlukla TCP/IP tabanlı bir ağdır. Intranet, web’in küçük ve özel bir versiyonu gibidir. Yerel ağa bağlanabilen bir kimse burada bulunan intranete de bağlanabilir48. İnternet, iletişim protokolleri sebebi ile herkesin ulaşabileceği herkese açık bir ağ iken; intranet, sadece belirli bir grubun ulaşabileceği özel bir ağdır49. Bu yüzden intranete, internetin küçük bir hali de denilebilir ve internetin daha özelleştirilmişidir. İntranet uygulamasının çalışabilmesi için ayrıca internet bağlantısına ihtiyaç yoktur50. İntranet, kurum yada kuruluşun çalışanları arasındaki işbölümünü düzenlemek, işbirliğini sağlamak, kurum ya da kuruluş bünyesinde bilgileri paylaşmak, farklı

46 http://url.nedir.com/, (E.T. 24.03.2015). 47 http://www.hostbul.net/yeni-baslayanlar/40/alan-adi-domain-name-nedir-neden-alan-adina-ihtiyacim-var#.VLv7ok39ldg, (E.T. 24.03.2015). 48

Lowe, Doug, Networking for Dummies, B. 9, İndianapolis 2009, s. 204. 49

Topaloğlu, s. 93. 50

(26)

birimlerdeki çalışanların bir araya gelebildiği çalışma grupları oluşturmak hatta alım-satım işlerini yürütmek için kullanılırlar51.

Ekstranet, bir işletmenin, işletme dışındaki paydaşları ile veri ve enformasyon paylaşımı için mevcut telekomünikasyon altyapısını kullanarak teşkil ettiği bilgisayar ağına verilen addır. Ekstranetler yetkili paydaşlara şirket intranetinin belirli bölümlerine, kurum dışından ve genellikle internet üzerinden erişim yetkisi verilerek oluşturmaktadır. Ekstranet teknolojisi, bir işletmenin diğer gerçek ve tüzel kişilerle ilişkiler kurmasını, internet üzerinden hizmet ve destek sunmasını, daha kapsamlı işbirliği yapabilmesini ve giderek bu ilişkileri güçlendirmesini sağlamaktadır52.

§ 3. İNTERNETİN BAŞLICA İŞLEVLERİ VE ÖZNELERİ I. İNTERNETİN BAŞLICA İŞLEVLERİ

İnternet, dünya üzerindeki milyonlarca bilgisayarın, ağlar şeklinde birbirlerine bağlanmasıyla oluşan bir iletişim sistemi olarak tanımlandığına göre internetin temel işlevi de, sistem (ağ) içinde çift yönlü bilgi aktarımının sağlanması şeklinde ortaya çıkmaktadır53. Günümüzde internet çok çeşitli hizmetler vermektedir. İnternet, daha hızlı bir iletişim aracı olmakla birlikte devasa bir kütüphanedir. Sanal dünyada bankacılık işlemleri dahil olmak üzere evden dışarı çıkmadan tüm işlemlerin kolaylıkla yapılması ve zaman tasarrufu sağlaması yanında eğlence ve paylaşım aracıdır. İnternetin temel olarak iletişim kurma ve bilgiye ulaşma hizmetlerine yönelik ve en yaygın olarak kullanılan işlevlerini şöyle sıralamak mümkündür:

A) ELEKTRONİK POSTA (E-MAIL)

İnternet, birden fazla haberleşme ağının birlikte meydana getirdikleri bir iletişim ortamıdır. Diğer bir deyişle, internet bilgisayarlar arasında kurulmuş bir haberleşme ağıdır54. Elektronik posta ise, diğer bilgisayar kullanıcılarının hesaplarına mesaj veya dosya göndermek için kullanılan bir sistemdir55. İnternetin en temel

51 Lowe, s. 205. 52 http://tr.wikipedia.org/wiki/Ekstranet, (E.T. 25.03.2015). 53

Sınar, s. 33, Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 35. 54

Soysal, Tamer, Elektronik Posta Yoluyla Kişilik Haklarına Müdahaleden Doğan Hukuki

Sorumluluk, ABBHD, y. 2007, S.1, s. 144.

55

(27)

hizmetlerinden birisini oluşturmaktadır. Elektronik posta sayesinde kullanıcılar arasında pulsuz, zarfsız ve postaneye gitmeden hızlı bir haberleşme imkanı tanımaktadır56.

Aslında, elektronik postanın asıl çıkış nedeni, internetin icadında olduğu gibi askeri sebeplerden ötürüdür57.Yani bir birimden diğer birime veri iletme isteğidir. Elektronik posta bu amaçla kullanılan servislere verilen genel addır58. Elektronik postanın her zaman kullanılır olması bir diğer avantajdır. Kullanıcıya, bir elektronik posta mesajı gönderilmesi için onun bilgisayarının açık olması dahi gerekmemektedir59.

B) DOSYA AKTARMA PROTOKOLÜ (FILE TRANSFER PROTOCOL- FTP)

“Dosya aktarma protokolü (FTP)”, internete bağlı bilgisayarlardan birinden diğerine iki yönlü olarak dosya aktarımı yapılabilmesini sağlayan protokoldür60. Bu protokol ile bir bilgisayardan dosya aktarımı yapılırken o bilgisayarlarla etkileşimli bir bağlantı kurulmakta ve protokole uygun olarak verilen komutlar çerçevesinde dosya alma ve gönderme işlemi gerçekleştirilmektedir61.

FTP, dosyaların geniş kitlelere dağıtılması için geliştirilmiş bir uygulamadır. Yoksa kişiler arasında dosya paylaşımı için geliştirilmemiştir. Zaten kişiler arasındaki dosya paylaşımı için web sayfaları daha avantajlıdır. Çünkü web arayüzleri (web sayfaları) daha kullanışlı ve esnektir. FTP uygulamasında dosyalar merkezi bir bilgisayarda depolanır ve merkezi bilgisayar ile dosya paylaşımını isteyen bilgisayar arasında sunucu-istemci ilişkisi kurulur.

C) FORUMLAR

Forumlar, internetin asıl amacına, iletişime, hizmet eden web uygulamalarıdır. İnternet forumu ya da mesaj panosu, elektronik ortamda yaratılmış bir tartışma

56

Seyidoğlu, Halil, Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, B. 8, İstanbul 2000, s. 272. 57

58

Keleş, Halil, Alınan E-Posta İletilerinin Kaynağını Araştırma, ABBHD, 2006, y. 1, S. 1, s. 19, Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 36.

59 Sınar, s. 34. 60 Sınar, s. 39. 61 Seyidoğlu, s. 261.

(28)

platformu ve paylaşım sistemidir62. Posta listeleri, haber grupları, elektronik bültenler forumlara örnek olarak gösterilebilir. Forumlar aracılığı ile internet kullanıcıları belirli konuları tartışmak, fikir alışverişinde bulunmak üzere bir araya gelirler. İletişim, ekranda görünen metin aracılığıyla, sesli veya görüntülü canlı olarak alınan ya da gönderilen mesajlar ve cevaplarla kurulabileceği gibi, daha sonra okunan veya cevaplanan mesajlar aracılığıyla da olabilmektedir63.

Tartışma ortamları elektronik posta aracılığıyla oluşturulduklarında bunlara posta listeleri adı verilir. Posta listeleri, belirlenen konularda, fikir alışverişinde bulunmak amacı ile kurulur ve posta listesine üye olan abonelerin elektronik posta adreslerinden oluşur64. Liste yöneticisi kişi ya da programdır ve listeye üye olan abonelerin e-posta adreslerini bir veritabanında saklar. Grupta yer alan herhangi bir abone görüşünü, düşüncesini içeren elektronik posta iletisini listeye gönderir. Liste düzenleme servisi de aldığı bu e-postayı listeye üye bulunan abonelere dağıtır65.

Forumlar, internet servis sağlayıcının (Internet Sevice Provider-ISP) sitesine dahil gibi görünse de İnternet Servis Sağlayıcıların (İSS) sürekli olarak kontrol etmelerinin mümkün olmadığı interaktif ortamlardır. Dolayısıyla katılımcıların yazdıklarını doğrudan yayınlayan sohbet, forum vb. uygulamalarda yayınlanan ifadelerin içeriğinden İSS’ler sorumlu tutulmamalıdırlar. Ancak İSS’ler yayın sırasında ilgili kişilerin talep ettiği anda, katılımcıya ulaşılmasını sağlayacak bilgileri tespit edebilmeli ve yasal düzenlemelere uygun şekilde yetkili makamlar tarafından istendiğinde bu bilgileri verebilmelidir. Bu hizmeti gerçekleştirebilmek için de gerekli tedbirleri almakla yükümlü olmalıdır. Sohbet, forum vb. uygulamayı kullananlar, yazdıklarından kendilerinin sorumlu olacağı ve soruşturmaya konu olabilecek durumlarda kimliklerine ulaşılmasını sağlayacak bilgilerin belirlenerek yetkili makamlara verileceği konusunda bilgilendirmelidir.66

62 http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nternet_forumu, (E.T. 25.03.2015). 63 Yıldız, s. 28. 64 Sınar, s. 35. 65 Sırabaşı, s. 137. 66 http://www.teknoturk.org/docking/yazilar/tt000086-yazi.htm, (E.T. 01.02.2015).

(29)

II. İNTERNETİN ÖZNELERİ

Telekominikasyon sektöründe yapılan büyük yatırımlar neticesinde internet, tüm dünya üzerinde etkin bir iletişim aracı olmuştur. İnternetin çok yönlü olarak kullanıcıların hizmetine girmesi ile birlikte de bir takım hukuki olgular ortaya çıkmış ve bu sebeple internet hizmetlerinin yerine getirilmesinde rol alan süjeler gündeme gelmiştir. İnternet hizmetlerini kullanıma sunan süjelere internet süjeleri denilmektedir67. Bu süjeler, başta telefon ve telekomünikasyon kuruluşları olmak üzere sunucu, servis (yer) sağlayıcı, erişim sağlayıcı, içerik sağlayıcı ve kullanıcılardan oluşmaktadır68.

Bu süjelerden servis sağlayıcılar, karşılaştırmalı hukukta işlevleri göz önüne alınarak üç gruba ayırılmaktadır. İçerik Sağlayıcı – Yer Sağlayıcı – Erişim Sağlayıcı ayrımı internet suçları söz konusu olduğunda cezai sorumluluğu belirleme açısından da önem kazanmaktadır69.

A) TELEFON/TELEKOMİNİKASYON İDARELERİ

Telefon/Telekominikasyon idareleri var olan telefon hatlarından özel hatları internet bağlantısı hizmetine sunmaktadır70. Bu hatlar internet servis sağlayıcılara yapılan sözleşmelerle tahsis edilmektedir71. Türkiyede bir kamu hizmeti olarak nitelendirilen bu hizmeti Türk Telekom A.Ş. yürütmektedir. Türk Telekom A.Ş.’nin görevi telefon kanallarını temin etmektir. Türk Telekom A.Ş.’nin bütün yetki ve sorumluluğu iletişim altyapısını sağlamakla sınırlıdır. Bunun ötesinde kiraya verilen bu iletişim hatları üzerinde yapılan yayınlardan dolayı sorumlu tutmak mümkün değildir72. Bu sebeple Türk Telekom A.Ş. kiraladığı hatlar üzerinden yapılan yayınlarla ilgili hiçbir sorumluluk üstlenmemektedir73.

Her ne kadar Türk Telekom’un yerine getirdiği bu hizmet kamu hizmeti niteliğinde olsa da Türk Telekom ile internet servis sağlayıcıları arasında akdedilen

67 Sınar, s. 40. 68 Sınar, s. 40. 69 İçel, s. 424. 70

71

Yıldız, s. 32, Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 47.

72

73

T.C. Başbakanlık, Türkiye Bilişim Şurası, Taslak Rapor, Ankara 2002, s. 447, Demir, Önder,

(30)

sözleşmeler idari nitelikte değildir74. Bu sözleşmeler özel hukuk nitelikli abonman sözleşmeleri olarak kabul edilmektedir75. Bu nedenle Türk Telekom ile internet servis sağlayıcıları arasında çıkan uyuşmazlıklar özel hukuk hükümlerine tabidir ve adli yargı mahkemelerinde görülür76. Açılacak dava 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu‘nun 5 vd. maddelerinde düzenlenen genel yetkiye ilişkin düzenlemeler uyarınca, davalı tüzel veya gerçek kişinin, davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ile birlikte aynı yasanın 10. maddesi uyarınca sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesi de yetkili olacaktır.

B) SUNUCU

Sunucu dijital verilerin saklandığı manyetik bir ortam ve ağdaki diğer bilgisayarlara hizmet sağlayan bir bilgisayar ya da bilgisayar programıdır77. Eğer sunucular aynı zamanda servis sağlayıcı değillerse servis sağlayıcıdan destek almak zorundadırlar. Servis sağlayıcılarda hizmetlerini yerine getirebilmek için sunuculardan yararlanırlar78.

C) SERVİS SAĞLAYICILAR

İnternet servis sağlayıcıları, kişi veya kurumların internete bağlanmasını sağlayan, yani erişimi sağlama, sunucu kiralama, alan adı sağlama, sunucu barındırma, içerik sunma gibi çeşitli hizmetleri veren internet aktörlerini ifade etmektedir79. Servis sağlayıcılar, kullanıcıların internete bağlanmasını sağlayan, yani kullanıcılar ile internet arasında köprü görevi gören aracı gerçek veya tüzel kişilerdir80. Kısaca İSS ya da İngilizce’de ISP (Internet service provider) olarak bilinir. İSS şirketler, arama motoru programı işleten şirketleri, tartışma ve haber grupları sağlayan kişiler, web sitesi sahipleri ile internet alt yapısı sunan

74

Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 47. 75

76

Topaloğlu, s. 100. 77

Özel, S. Koruma, s. 157. 78

Kaya, Mine, Almanya’da İnternet Servis Sağlayıcılarının Hukuki Sorumluluğu, AÜHFD, y. 2015, C. 64, S. 3, s. 741, (Kaya, Hukuki Sorumluluk).

80

(31)

telekominikasyon şirketlerdir81. Ülkemizdeki internet servis sağlayıcılarına Superonline ve TTNet örnek olarak gösterilebilir82. İnternet servis sağlayıcıları, internet kullanım hizmeti vermek istediklerinde telefon/telekominikasyon idareleri ile bir sözleşme akdederek bu özel hatlar üzerinde kullanım/kullandırma hakkı elde ederler ve genellikle ücret karşılığında bu hakkı internet kullanıcılarına kiralarlar83.

İnternet servis sağlayıcıları açısından mevzuatımızda 2001 yılına kadar herhangi bir özel prosedür öngörülmemişken Resmi Gazete’de84 yayımlanan, mülga, Telekominikasyon Hizmetleri Yönetmeliği ile Telekominikasyon Kurumu’ndan yetki belgesi alma zorunluluğu getirilmişti. Bu yönetmelik Resmi Gazete’de85 yayımlanan, mülga Telekominikasyon Hizmet ve Altyapılarına İlişkin Yetkilendirme Yönetmeliği ile yürürlükten kaldırılmıştır86. Son olarak resmi gazetede87 yayımlanan Elektronik Haberleşme Sektörüne İlişkin Yetkilendirme Yönetmeliği’nin 29. maddesi ile de 25565 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Telekominikasyon Hizmet ve Altyapılarına ilişkin Hizmet Yönetmeliği, yürürlükten kaldırılmıştır88.

Resmi Gazete’de89 yayımlanan “Elektronik Haberleşme Sektörüne İlişkin Yetkilendirme Yönetmeliği” nin geçici 1. maddesine göre ;”kablolu ve kablosuz internet servis sağlayıcılığı kapsamında kurumdan genel izin almak suretiyle kayıtlanmış olan işletmeciler, internet servis sağlayıcılığı için kuruma bildirimde bulunmuş sayılırlar”. Buradan da anlaşılacağı üzere internet servis sağlayıcısı olmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu90 tarafından genel izin çerçevesinde yetkilendirilmedikçe internet servis sağlayıcılığı faaliyetini yürütemezler. İnternet servis sağlayıcıları, içeriği iletmeden önce içerik hakkında bilgi sahibi değillerdir. Bu durum, internet servis sağlayıcılarının sorumluluğunun

81

Oğuz, Sefer, Telif Hakkı İhlallerinden İnternet Servis Sağlayıcıların Sorumlulukları, GÜHFD, y. 2008, C.12, S.1-2, s. 151, (Oğuz, Telif Hakkı İhlali).

82 http://www.eticaretsozlugu.com/internet-servis-saglayicisi-isp-internet-service-provider-nedir.html, (E.T. 01.02.2015). 83 Sırabaşı, s. 42. 84 R.G. 28.03.2001, S. 24356. 85 R.G. 26.08.2004, S. 25565. 86

R.G. 28.05.2009, S. 27241.

88

R.G. 28.05.2009, S. 27241.

90

Kurumun önceki adı “Telekominikasyon Kurumu” iken, 5809 sayılı kanun ile “Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu” olarak değişmiştir.

(32)

tayini bakımından önemlidir. Buna göre servis sağlayıcılar, sundukları hizmete göre üç gruba ayrılmaktadırlar. Aşağıda anılan gruplar incelenecektir.

1. İnternet Erişim Sağlayıcılar (Internet Access Provider)

İnternet ortamında başkasına ait bilgileri (içerik) yalnızca ileten veya bilgilerin kullanımına erişimini sağlayan hizmet sağlayıcıları erişim sağlayıcılar olup bunlar müşterilerinin telefon hatları aracılığıyla internet erişimini sağlayan elektronik haberleşme şirketlerine benzetilirler91. İnternet erişim sağlayıcıları, çoğu kez internet servis sağlayıcılar ile aynı anlamda kullanılmaktadır92. Ancak internet servis sağlayıcısı sadece erişim hizmeti veriyorsa yani başkalarına ait bilgileri sunucularında barındırmıyor ise erişim sağlayıcı adını alır93.

5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 2/e maddesine göre ; “erişim sağlayıcı : kullanıcılarına internet ortamına erişim olanağı

sağlayan gerçek veya tüzel kişileri”ifade eder. Resmi Gazete’de94 yayımlanan

“Telekominikasyon Kurumu Tarafından Erişim Sağlayıcılara ve Yer Sağlayıcılara Faaliyet Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre ise, erişim sağlayıcı olabilmek için sermaye şirketi olmak gereklidir. Yani gerçek kişi erişim sağlayıcı olamaz. Dolayısıyla kanun hükmü yönetmelik ile daraltılmıştır. Erişim sağlayıcılığı bir telekominikasyon hizmetidir. 406 sayılı Telefon ve Telgraf Kanunu’na göre; bir kimsenin herhangi bir telekominikasyon hizmeti verebilmesi için Telekominikasyon Kurumu tarafından yetkilendirilmesi gerekmektedir. Bu itibarla, sermaye şirketi olan işletmeciler erişim sağlayıcılığı faaliyetinde bulunabilecektir95.

Erişim sağlayıcılar kural olarak ilettikleri bilgiler nedeniyle sorumluluktan muaftırlar96. Bu sorumluluktan muafiyetin temel nedeni bilgi toplumunda erişim hizmetlerinin öneminden kaynaklanmakta, erişim sağlayıcıların erişim altyapısı ile

91

Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 755.

92 Sınar, s. 42. 93 Yıldız, s. 89. 94 R.G. 24.10.2007, S. 26680. 95

(33)

hukuka aykırı veya zararlı içeriği ileterek bunların yayılmasına yardımda bulunmaları, bunlara sorumluluk yüklenmesini gerektirir makul bir neden olarak görülmemektedir97. Ancak getirilen bu muafiyet erişim sağlayıcının hukuka aykırı içerikten haberdar olması sonrasında içeriğin yayından çıkarılması veya erişimin engellenmesi yükümlülüğünü ortadan kaldırmamaktadır98. Yine kural erişim sağlayıcıların sorumluluktan muaf olmaları olsa da hukuka aykırı içeriği, kasıtlı olarak kendi hizmetinden yararlanan bir kullanıcıyla beraber hareket ederek yayınlaması halinde iştirak hükümlerine göre bu içerikten kullanıcı ile birlikte sorumlu tutulmalıdır99.

2. İnternet Yer Sağlayıcılar (Internet Sevice Provider)

İnternetin kullanıcılara ulaştırılmasına ve kullanıcıların kullanımına sunulmasına aracılık eden unsurlar internet servis sağlayıcılardır (İSS)100. İnternet servis sağlayıcılar internetin giriş kapısıdır. Kullanıcı bir internet servis sağlayıcı ile anlaşma yapmadan internet ağına dahil olmayacaktır101. İnternet bağlantısı, telefon hatları üzerinden yapılmaktadır. Mevcut olan telefon hatları üzerinden telekominikasyon idareleri özel hatları internet erişimi için ayırmaktadır. “Veri (Data) hatları” adı verilen ve sadece internet bağlantısı için kullanılan bu hatları telekominikasyon idareleri internet servis sağlayıcılara tahsis etmektedirler102.

İnternet servis sağlayıcılar belirli bir alt yapı kurarak sahip oldukları doğrudan internet bağlantısını genellikle bir ücret karşılığı kullanıma açmak suretiyle internete erişim olanağı sağlamanın yanısıra, başkalarının hazırlamış olduğu verileri kendi sunucularında depolayabilme ve doğrudan bağlantılarını kullanarak bu içeriği internet üzerinden erişilebilir kılabilme özelliğine de sahip bulunmaktadırlar103.

Barındırma hizmeti, 5651 sayılı kanunda yer sağlayıcılığı olarak nitelendirilmiştir. 5651 sayılı kanunun 2/1-m maddesine göre ;“ Yer sağlayıcı:

97

98

Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 756, Bknz. 5651 sayılı kanun m. 6/1-a.

99

Bknz. Aynı yönde Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 756.

100

T.C. Başbakanlık, Bilgi Toplumuna Doğru, Türkiye Bilişim Şurası Taslak Raporu, 2002, s. 447. 101

TİSSAD Raporu, İnternette Yapılabilecek Hukuki Düzenlemelerin İSS Sorumlulukları Açısından Değerlendirilmesi, s.1, http://www.tİSSad.org/calısmalar, (E.T. 20.01.2004).

102

Yıldız, s. 84. 103

(34)

met ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel

kişile-ri” ifade etmektedir104. Bunların en klasik örneği, gerçek veya tüzel tüzel kişilere ait

web sitelerinde barınma imkanı tanıyan sunuculardır105.

Kanunkoyucu yer sağlayıcıların sunucularında depoladıkları bilgilerin miktarı ve hızla değişmesi nedeniyle, bunları kontrol imkanının zor olmasına dayalı olarak barınma hizmeti verilen içerik nedeniyle sorumluluk öngörmemiştir106. Ancak bu sorumsuzluk kaydı içeriğin hukuka aykırı olduğunun bilinmediği durumlar için mutlaktır107. Hukuka aykırı içerikten haberdar edilmesi halinde yer sağlayıcı bu sorumsuzluk kaydını ileri sürerek sorumluluktan kurtulamayacaktır108. Yer sağlayıcı başkasına ait içeriklerin açıkça hukuka aykırılığından haberdar olur olmaz, bu içeriğin çıkartılması ya da buna erişimin engellenmesi için gerekli önlemleri almaması halinde meydana gelen kasıtlı eylem veya haksız fiil sebebiyle sorumlu olacaktır109. Burada ispat yükü davacı tarafta olup yalnızca yer sağlayıcının bildiği değil aynı zamanda ihlal içeren web sitesindeki yayının hukuka aykırı olduğunu bildiğini de ispat etmesi gerekecektir. Almanya’da da aynı durum söz konusudur110.

Avrupa Konseyi, siber suç hakkındaki sözleşmenin111 1. maddesine göre hizmet sağlayıcı şöyle tanımlanmıştır: “Hizmet Sağlayıcı, kavramı, hizmetlerden faydalanan kullanıcılara bir bilgisayar ağıyla iletişim kurma imkanı sağlayan her türlü özel ve kamu tüzel kişisi ve söz konusu iletişim hizmeti veya bu hizmetin kullanıcıları adına bilgisayar verilerini işleyen veya saklayan diğer her türlü kişi veya kuruluştur.”

104

106 Bknz. 5651 sayılı kanun m. 5/1. 107 Bknz. 5651 sayılı kanun m. 5/2. 108 Bknz. 5651 sayılı kanun m. 5/2. 109

Bknz. 5651 sayılı kanun m. 8/A-5, 9/10.

110

Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 758, Bknz. Telemedya Kanunu m. 10.

111

Sanal Ortamda İşlenen Suçlar Sözleşmesi (Convention On Cybercrime), Budapeşte, 23.11.2001, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss380.pdf, (E.T. 31.12.2015).

(35)

3. İnternet İçerik Sağlayıcılar

5651 sayılı kanunun 2/1-f maddesine göre; “içerik sağlayıcı, internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve

sağlayan gerçek veya tüzel kişileri” ifade eder112 .

İnternet içerik sağlayıcı bir bilgi veya belgeyi internet ortamında yayınlanacak şekilde düzenleyen kişi ya da kuruluşlardır113. İçerik sağlayıcılar, forumlarda başkaları tarafından gönderilen mesajları yazan ve gerek gördüğünde kendisine ait mesajları silebilme olanağına sahip bulunmaktadırlar114.

Gerek 5651 sayılı kanunun 4. maddesinde gerekse 30.11.2007 tarih ve 26716 sayılı yönetmeliğin 6. maddesinde içerik sağlayıcılarının sorumlulukları aynı şekilde düzenlenmiştir. Buna göre “içerik sağlayıcı, internet ortamına sunduğu her türlü içerikten sorumludur. İçerik sağlayıcı, bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu değildir. Ancak, sunuş biçiminden, bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise, genel

hükümlere göre sorumludur“115. Burada belirtilen sorumluluk kusura dayanan

sorumluluktur. Bu bağlamda kendi web sayfasını hazırlayan içeriğinden genel hükümlere göre sorumlu olacaktır116.

4. Kullanıcılar

İnterneti etkin ve yararlı bir şekilde kullanmak sureti ile bilgi toplumunu oluşturacak bireylerin her birisi kullanıcıdır117. Kullanıcılar gerçek veya tüzel kişiler olabilmektedirler. İnternette yayınlanmakta olan bilgi ve belgeleri izleyen, okuyan ve kendi bilgisayarlarına yükleyen süjelerdir. Kullanıcılar, internet ceza hukukunda hem sanık hem de mağdur olarak ortaya çıkmaktadırlar118.

112

Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 52, Yıldız, s. 34, Kaya, s. 127, Günaydın, s. 127, Özel, s. 157, Görkemli,

s. 80.

113

Yıldız, s. 34, Kaya, s. 127, Günaydın, s. 127, Özel, s. 157, http://webrazzi.com/2011/06/24/

internet-hukuku/, (E.T. 04.04.2016), Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 52.

114

Yıldız, s. 34, Sınar, s. 41, http://webrazzi.com/2011/06/24/internet-hukuku/, (E.T. 04.04.2016). 115

117

TİSSAD Raporu, s. 1, Yıldız, s. 34, 118

(36)

5. Vekil Sunucu (Proxy Server)

Proxy kelime olarak “vekil” ya da “elçi” anlamına gelmektedir. Proxy, internet üzerinden yerel ağa veya internete bağlı bir bilgisayar ile dış dünya arasındaki bağlantıyı sağlayan bir yazılım uygulamasıdır119. Proxy sunucusu, internet kullanıcısından aldığı “internetten bilgi alma” isteklerini yürütür ve sonucu yine internet kullanıcısına iletir120. Aynı anda, bilgiler de proxy sunucusunun önbelleği üzerinde tutulur ve bir dahaki erişimde internet kullanıcısının istediği bilgiler doğrudan ilgili web sitesinden değil proxy servisinden gelir121. Dolayısıyla internet erişimi daha hızlı olur122. Bunun yanında, proxy servisi, ağ yöneticilerine adres listelerini ya da bir takım kıstaslar kullanarak siteleri engelleme olanağı verir123. Proxy servisi genellikle iki amaç için kullanılır. Birincisi yukarıda da bahsedildiği gibi bilgilerin proxy servisinin ön belleğinde tutulması nedeni ile erişimdeki hızdır. Proxy servisinin temel işlevi de budur124. İkinci olarak bir proxy yardımı ile internete bağlanılmışsa, internette dolaşırken kullanılan IP adresi proxy’e bağlanılan bilgisayarın IP adresi değil, proxy servisinin IP adresidir. Özellikle anonim tabir edilen proxylerde durum budur. Ancak unutulmamalıdır ki anonim proxy servislerinde bile çoğu zaman kendilerine bağlanılan bilgisayarların kayıtları tutulmaktadır125. Şayet böyle bir durumda internet kullanıcısının eylemi bir suç niteliğindeyse proxy kullanmak, yasal süreci birkaç gün geciktirmekten başka bir işe yaramaz126.

119

Dean, Tamara, Network + Guide to Network, B. 5, Boston 2009, s. 592. 120

Muller, Nathan j., Desktop Encyclopedia of Telecomminications, B. 3, New York 2002, s. 853. 123 Muller, s. 854, Dean, s. 592. 124 Muller, s. 853. 125 Muller, s. 853. 126

(37)

D) WEB SİTESİNİN DÜZGÜN ŞEKİLDE ÇALIŞABİLMESİ İÇİN GEREKLİ DOSYA VE VERİLERİ DEPOLAMA HİZMETİ (HOSTİNG)

Web sitesinin düzgün şekilde çalışabilmesi için gerekli dosya ve verileri bir sunucu üzerinde depolama işlemidir127. Bir evin üzerine inşa edidiği arazi olarak düşünülebir128.

Konu bütünlüğünü sağlamak amacıyla burada kısaca tanım yapmakla yetinilmiş olup aşağıda “İnternet Servis Sağlayıcının Sunucu Kiralamadan (HOSTING) Doğan Sorumluluğu” başlığı altında ayrıntılı açıklama yapılmıştır129.

127 https://www.hostinger.web.tr/rehberler/web-hosting-nedir-yeni-baslayanlar-icin-web-hosting-hakkinda-bilgiler/#gref (E.T. 04.01.2019). 128 https://www.ihs.com.tr/blog/web-hosting-nedir/ (E.T. 04.01.2019). 129 Bknz. s. 82.