İnternet servis sağlayıcıları, kişi veya kurumların internete bağlanmasını sağlayan, yani erişimi sağlama, sunucu kiralama, alan adı sağlama, sunucu barındırma, içerik sunma gibi çeşitli hizmetleri veren internet aktörlerini ifade etmektedir79. Servis sağlayıcılar, kullanıcıların internete bağlanmasını sağlayan, yani kullanıcılar ile internet arasında köprü görevi gören aracı gerçek veya tüzel kişilerdir80. Kısaca İSS ya da İngilizce’de ISP (Internet service provider) olarak bilinir. İSS şirketler, arama motoru programı işleten şirketleri, tartışma ve haber grupları sağlayan kişiler, web sitesi sahipleri ile internet alt yapısı sunan
74
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 47. 75
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 47.
76
Topaloğlu, s. 100. 77
Özel, S. Koruma, s. 157. 78
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 53. 79
Kaya, Mine, Almanya’da İnternet Servis Sağlayıcılarının Hukuki Sorumluluğu, AÜHFD, y. 2015, C. 64, S. 3, s. 741, (Kaya, Hukuki Sorumluluk).
80
telekominikasyon şirketlerdir81. Ülkemizdeki internet servis sağlayıcılarına Superonline ve TTNet örnek olarak gösterilebilir82. İnternet servis sağlayıcıları, internet kullanım hizmeti vermek istediklerinde telefon/telekominikasyon idareleri ile bir sözleşme akdederek bu özel hatlar üzerinde kullanım/kullandırma hakkı elde ederler ve genellikle ücret karşılığında bu hakkı internet kullanıcılarına kiralarlar83.
İnternet servis sağlayıcıları açısından mevzuatımızda 2001 yılına kadar herhangi bir özel prosedür öngörülmemişken Resmi Gazete’de84 yayımlanan, mülga, Telekominikasyon Hizmetleri Yönetmeliği ile Telekominikasyon Kurumu’ndan yetki belgesi alma zorunluluğu getirilmişti. Bu yönetmelik Resmi Gazete’de85 yayımlanan, mülga Telekominikasyon Hizmet ve Altyapılarına İlişkin Yetkilendirme Yönetmeliği ile yürürlükten kaldırılmıştır86. Son olarak resmi gazetede87 yayımlanan Elektronik Haberleşme Sektörüne İlişkin Yetkilendirme Yönetmeliği’nin 29. maddesi ile de 25565 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Telekominikasyon Hizmet ve Altyapılarına ilişkin Hizmet Yönetmeliği, yürürlükten kaldırılmıştır88.
Resmi Gazete’de89 yayımlanan “Elektronik Haberleşme Sektörüne İlişkin Yetkilendirme Yönetmeliği” nin geçici 1. maddesine göre ;”kablolu ve kablosuz internet servis sağlayıcılığı kapsamında kurumdan genel izin almak suretiyle kayıtlanmış olan işletmeciler, internet servis sağlayıcılığı için kuruma bildirimde bulunmuş sayılırlar”. Buradan da anlaşılacağı üzere internet servis sağlayıcısı olmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu90 tarafından genel izin çerçevesinde yetkilendirilmedikçe internet servis sağlayıcılığı faaliyetini yürütemezler. İnternet servis sağlayıcıları, içeriği iletmeden önce içerik hakkında bilgi sahibi değillerdir. Bu durum, internet servis sağlayıcılarının sorumluluğunun
81
Oğuz, Sefer, Telif Hakkı İhlallerinden İnternet Servis Sağlayıcıların Sorumlulukları, GÜHFD, y. 2008, C.12, S.1-2, s. 151, (Oğuz, Telif Hakkı İhlali).
82 http://www.eticaretsozlugu.com/internet-servis-saglayicisi-isp-internet-service-provider- nedir.html, (E.T. 01.02.2015). 83 Sırabaşı, s. 42. 84 R.G. 28.03.2001, S. 24356. 85 R.G. 26.08.2004, S. 25565. 86
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 48. 87
R.G. 28.05.2009, S. 27241.
88
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 49. 89
R.G. 28.05.2009, S. 27241.
90
Kurumun önceki adı “Telekominikasyon Kurumu” iken, 5809 sayılı kanun ile “Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu” olarak değişmiştir.
tayini bakımından önemlidir. Buna göre servis sağlayıcılar, sundukları hizmete göre üç gruba ayrılmaktadırlar. Aşağıda anılan gruplar incelenecektir.
1. İnternet Erişim Sağlayıcılar (Internet Access Provider)
İnternet ortamında başkasına ait bilgileri (içerik) yalnızca ileten veya bilgilerin kullanımına erişimini sağlayan hizmet sağlayıcıları erişim sağlayıcılar olup bunlar müşterilerinin telefon hatları aracılığıyla internet erişimini sağlayan elektronik haberleşme şirketlerine benzetilirler91. İnternet erişim sağlayıcıları, çoğu kez internet servis sağlayıcılar ile aynı anlamda kullanılmaktadır92. Ancak internet servis sağlayıcısı sadece erişim hizmeti veriyorsa yani başkalarına ait bilgileri sunucularında barındırmıyor ise erişim sağlayıcı adını alır93.
5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 2/e maddesine göre ; “erişim sağlayıcı : kullanıcılarına internet ortamına erişim olanağı
sağlayan gerçek veya tüzel kişileri”ifade eder. Resmi Gazete’de94 yayımlanan
“Telekominikasyon Kurumu Tarafından Erişim Sağlayıcılara ve Yer Sağlayıcılara Faaliyet Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre ise, erişim sağlayıcı olabilmek için sermaye şirketi olmak gereklidir. Yani gerçek kişi erişim sağlayıcı olamaz. Dolayısıyla kanun hükmü yönetmelik ile daraltılmıştır. Erişim sağlayıcılığı bir telekominikasyon hizmetidir. 406 sayılı Telefon ve Telgraf Kanunu’na göre; bir kimsenin herhangi bir telekominikasyon hizmeti verebilmesi için Telekominikasyon Kurumu tarafından yetkilendirilmesi gerekmektedir. Bu itibarla, sermaye şirketi olan işletmeciler erişim sağlayıcılığı faaliyetinde bulunabilecektir95.
Erişim sağlayıcılar kural olarak ilettikleri bilgiler nedeniyle sorumluluktan muaftırlar96. Bu sorumluluktan muafiyetin temel nedeni bilgi toplumunda erişim hizmetlerinin öneminden kaynaklanmakta, erişim sağlayıcıların erişim altyapısı ile
91
Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 755.
92 Sınar, s. 42. 93 Yıldız, s. 89. 94 R.G. 24.10.2007, S. 26680. 95
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 50. 96
hukuka aykırı veya zararlı içeriği ileterek bunların yayılmasına yardımda bulunmaları, bunlara sorumluluk yüklenmesini gerektirir makul bir neden olarak görülmemektedir97. Ancak getirilen bu muafiyet erişim sağlayıcının hukuka aykırı içerikten haberdar olması sonrasında içeriğin yayından çıkarılması veya erişimin engellenmesi yükümlülüğünü ortadan kaldırmamaktadır98. Yine kural erişim sağlayıcıların sorumluluktan muaf olmaları olsa da hukuka aykırı içeriği, kasıtlı olarak kendi hizmetinden yararlanan bir kullanıcıyla beraber hareket ederek yayınlaması halinde iştirak hükümlerine göre bu içerikten kullanıcı ile birlikte sorumlu tutulmalıdır99.
2. İnternet Yer Sağlayıcılar (Internet Sevice Provider)
İnternetin kullanıcılara ulaştırılmasına ve kullanıcıların kullanımına sunulmasına aracılık eden unsurlar internet servis sağlayıcılardır (İSS)100. İnternet servis sağlayıcılar internetin giriş kapısıdır. Kullanıcı bir internet servis sağlayıcı ile anlaşma yapmadan internet ağına dahil olmayacaktır101. İnternet bağlantısı, telefon hatları üzerinden yapılmaktadır. Mevcut olan telefon hatları üzerinden telekominikasyon idareleri özel hatları internet erişimi için ayırmaktadır. “Veri (Data) hatları” adı verilen ve sadece internet bağlantısı için kullanılan bu hatları telekominikasyon idareleri internet servis sağlayıcılara tahsis etmektedirler102.
İnternet servis sağlayıcılar belirli bir alt yapı kurarak sahip oldukları doğrudan internet bağlantısını genellikle bir ücret karşılığı kullanıma açmak suretiyle internete erişim olanağı sağlamanın yanısıra, başkalarının hazırlamış olduğu verileri kendi sunucularında depolayabilme ve doğrudan bağlantılarını kullanarak bu içeriği internet üzerinden erişilebilir kılabilme özelliğine de sahip bulunmaktadırlar103.
Barındırma hizmeti, 5651 sayılı kanunda yer sağlayıcılığı olarak nitelendirilmiştir. 5651 sayılı kanunun 2/1-m maddesine göre ;“ Yer sağlayıcı: Hiz-
97
Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 755.
98
Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 756, Bknz. 5651 sayılı kanun m. 6/1-a.
99
Bknz. Aynı yönde Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 756.
100
T.C. Başbakanlık, Bilgi Toplumuna Doğru, Türkiye Bilişim Şurası Taslak Raporu, 2002, s. 447. 101
TİSSAD Raporu, İnternette Yapılabilecek Hukuki Düzenlemelerin İSS Sorumlulukları Açısından Değerlendirilmesi, s.1, http://www.tİSSad.org/calısmalar, (E.T. 20.01.2004).
102
Yıldız, s. 84. 103
met ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişile-
ri” ifade etmektedir104. Bunların en klasik örneği, gerçek veya tüzel tüzel kişilere ait
web sitelerinde barınma imkanı tanıyan sunuculardır105.
Kanunkoyucu yer sağlayıcıların sunucularında depoladıkları bilgilerin miktarı ve hızla değişmesi nedeniyle, bunları kontrol imkanının zor olmasına dayalı olarak barınma hizmeti verilen içerik nedeniyle sorumluluk öngörmemiştir106. Ancak bu sorumsuzluk kaydı içeriğin hukuka aykırı olduğunun bilinmediği durumlar için mutlaktır107. Hukuka aykırı içerikten haberdar edilmesi halinde yer sağlayıcı bu sorumsuzluk kaydını ileri sürerek sorumluluktan kurtulamayacaktır108. Yer sağlayıcı başkasına ait içeriklerin açıkça hukuka aykırılığından haberdar olur olmaz, bu içeriğin çıkartılması ya da buna erişimin engellenmesi için gerekli önlemleri almaması halinde meydana gelen kasıtlı eylem veya haksız fiil sebebiyle sorumlu olacaktır109. Burada ispat yükü davacı tarafta olup yalnızca yer sağlayıcının bildiği değil aynı zamanda ihlal içeren web sitesindeki yayının hukuka aykırı olduğunu bildiğini de ispat etmesi gerekecektir. Almanya’da da aynı durum söz konusudur110.
Avrupa Konseyi, siber suç hakkındaki sözleşmenin111 1. maddesine göre hizmet sağlayıcı şöyle tanımlanmıştır: “Hizmet Sağlayıcı, kavramı, hizmetlerden faydalanan kullanıcılara bir bilgisayar ağıyla iletişim kurma imkanı sağlayan her türlü özel ve kamu tüzel kişisi ve söz konusu iletişim hizmeti veya bu hizmetin kullanıcıları adına bilgisayar verilerini işleyen veya saklayan diğer her türlü kişi veya kuruluştur.”
104
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 55. 105
Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 758.
106 Bknz. 5651 sayılı kanun m. 5/1. 107 Bknz. 5651 sayılı kanun m. 5/2. 108 Bknz. 5651 sayılı kanun m. 5/2. 109
Bknz. 5651 sayılı kanun m. 8/A-5, 9/10.
110
Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 758, Bknz. Telemedya Kanunu m. 10.
111
Sanal Ortamda İşlenen Suçlar Sözleşmesi (Convention On Cybercrime), Budapeşte, 23.11.2001, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss380.pdf, (E.T. 31.12.2015).
3. İnternet İçerik Sağlayıcılar
5651 sayılı kanunun 2/1-f maddesine göre; “içerik sağlayıcı, internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve
sağlayan gerçek veya tüzel kişileri” ifade eder112 .
İnternet içerik sağlayıcı bir bilgi veya belgeyi internet ortamında yayınlanacak şekilde düzenleyen kişi ya da kuruluşlardır113. İçerik sağlayıcılar, forumlarda başkaları tarafından gönderilen mesajları yazan ve gerek gördüğünde kendisine ait mesajları silebilme olanağına sahip bulunmaktadırlar114.
Gerek 5651 sayılı kanunun 4. maddesinde gerekse 30.11.2007 tarih ve 26716 sayılı yönetmeliğin 6. maddesinde içerik sağlayıcılarının sorumlulukları aynı şekilde düzenlenmiştir. Buna göre “içerik sağlayıcı, internet ortamına sunduğu her türlü içerikten sorumludur. İçerik sağlayıcı, bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu değildir. Ancak, sunuş biçiminden, bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise, genel
hükümlere göre sorumludur“115. Burada belirtilen sorumluluk kusura dayanan
sorumluluktur. Bu bağlamda kendi web sayfasını hazırlayan içeriğinden genel hükümlere göre sorumlu olacaktır116.
4. Kullanıcılar
İnterneti etkin ve yararlı bir şekilde kullanmak sureti ile bilgi toplumunu oluşturacak bireylerin her birisi kullanıcıdır117. Kullanıcılar gerçek veya tüzel kişiler olabilmektedirler. İnternette yayınlanmakta olan bilgi ve belgeleri izleyen, okuyan ve kendi bilgisayarlarına yükleyen süjelerdir. Kullanıcılar, internet ceza hukukunda hem sanık hem de mağdur olarak ortaya çıkmaktadırlar118.
112
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 52, Yıldız, s. 34, Kaya, s. 127, Günaydın, s. 127, Özel, s. 157, Görkemli,
s. 80.
113
Yıldız, s. 34, Kaya, s. 127, Günaydın, s. 127, Özel, s. 157, http://webrazzi.com/2011/06/24/
internet-hukuku/, (E.T. 04.04.2016), Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 52.
114
Yıldız, s. 34, Sınar, s. 41, http://webrazzi.com/2011/06/24/internet-hukuku/, (E.T. 04.04.2016). 115
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 52. 116
Kaya, Hukuki Sorumluluk, s. 751.
117
TİSSAD Raporu, s. 1, Yıldız, s. 34, 118
5. Vekil Sunucu (Proxy Server)
Proxy kelime olarak “vekil” ya da “elçi” anlamına gelmektedir. Proxy, internet üzerinden yerel ağa veya internete bağlı bir bilgisayar ile dış dünya arasındaki bağlantıyı sağlayan bir yazılım uygulamasıdır119. Proxy sunucusu, internet kullanıcısından aldığı “internetten bilgi alma” isteklerini yürütür ve sonucu yine internet kullanıcısına iletir120. Aynı anda, bilgiler de proxy sunucusunun önbelleği üzerinde tutulur ve bir dahaki erişimde internet kullanıcısının istediği bilgiler doğrudan ilgili web sitesinden değil proxy servisinden gelir121. Dolayısıyla internet erişimi daha hızlı olur122. Bunun yanında, proxy servisi, ağ yöneticilerine adres listelerini ya da bir takım kıstaslar kullanarak siteleri engelleme olanağı verir123. Proxy servisi genellikle iki amaç için kullanılır. Birincisi yukarıda da bahsedildiği gibi bilgilerin proxy servisinin ön belleğinde tutulması nedeni ile erişimdeki hızdır. Proxy servisinin temel işlevi de budur124. İkinci olarak bir proxy yardımı ile internete bağlanılmışsa, internette dolaşırken kullanılan IP adresi proxy’e bağlanılan bilgisayarın IP adresi değil, proxy servisinin IP adresidir. Özellikle anonim tabir edilen proxylerde durum budur. Ancak unutulmamalıdır ki anonim proxy servislerinde bile çoğu zaman kendilerine bağlanılan bilgisayarların kayıtları tutulmaktadır125. Şayet böyle bir durumda internet kullanıcısının eylemi bir suç niteliğindeyse proxy kullanmak, yasal süreci birkaç gün geciktirmekten başka bir işe yaramaz126.
119
Dean, Tamara, Network + Guide to Network, B. 5, Boston 2009, s. 592. 120
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 53. 121
Oğuz, Kişilik Hakkı, s. 54. 122
Muller, Nathan j., Desktop Encyclopedia of Telecomminications, B. 3, New York 2002, s. 853. 123 Muller, s. 854, Dean, s. 592. 124 Muller, s. 853. 125 Muller, s. 853. 126
D) WEB SİTESİNİN DÜZGÜN ŞEKİLDE ÇALIŞABİLMESİ İÇİN