• Sonuç bulunamadı

İLKÖĞRETİMDE ÖĞRETMENLERİN MATEMATİK DERSİNDE ALTERNATİF DEĞERLENDİRME TEKNİĞİ OLAN ÜRÜN SEÇKİ DOSYASI (PORTFOLYO) HAKKINDA GÖRÜŞLERİ

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "İLKÖĞRETİMDE ÖĞRETMENLERİN MATEMATİK DERSİNDE ALTERNATİF DEĞERLENDİRME TEKNİĞİ OLAN ÜRÜN SEÇKİ DOSYASI (PORTFOLYO) HAKKINDA GÖRÜŞLERİ"

Copied!
132
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İLKÖĞRETİM MATEMATİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

İLKÖĞRETİMDE ÖĞRETMENLERİN MATEMATİK DERSİNDE ALTERNATİF DEĞERLENDİRME TEKNİĞİ OLAN “ÜRÜN SEÇKİ DOSYASI (PORTFOLYO)”

HAKKINDA GÖRÜŞLERİ

HAZIRLAYAN Arzu SIRKINTI

TEZ DANIŞMANI Yrd. Doç. Dr. Dursun SOYLU

YÜKSEK LİSANS

(2)

İLKÖĞRETİM MATEMATİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

İLKÖĞRETİMDE ÖĞRETMENLERİN MATEMATİK DERSİNDE ALTERNATİF DEĞERLENDİRME TEKNİĞİ OLAN “ÜRÜN SEÇKİ DOSYASI (PORTFOLYO)”

HAKKINDA GÖRÜŞLERİ

HAZIRLAYAN Arzu SIRKINTI

TEZ DANIŞMANI Yrd. Doç. Dr. Dursun SOYLU

YÜKSEK LİSANS

ANKARA- 2007

(3)

Değerlendirme Tekniği Olan “Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo)” Hakkında Görüşleri” adlı çalışma jürimiz tarafından İlköğretim Bölümü Matematik Öğretmenliği Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.

Adı Soyadı İmza

Üye (Tez Danışmanı): Yrd.Doç.Dr.Dursun SOYLU ...

Üye : Yrd.Doç.Dr. Melek ÇAKMAK ...

(4)

DEĞERLENDIRME TEKNİĞİ OLAN “ÜRÜN SEÇKİ DOSYASI (PORTFOLYO) ” HAKKINDA GÖRÜŞLERİ

Arzu SIRKINTI

Yüksek Lisans, İlköğretim Matematik Öğretmenliği Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd.Doç. Dr. Dursun SOYLU

2007

Bu çalışmanın özü ilköğretimde öğretmenlerin matematik dersinde alternatif değerlendirme tekniği olan “ürün seçki dosyası (portfolyo)”hakkında öğretmen görüşlerini almaktır.

ÖME uygulamasıyla birlikte geleneksel değerlendirme yaklaşımlarına alternatif bazı değerlendirme yöntemleri ortaya atılmıştır.

MEB tarafından pilot olarak uygulanmaya başlayan öğrenci merkezli eğitiminde önemli bir yere sahip olan ürün seçki dosyası (portfolyo), öğrencinin bireysel öğrenme gelişimini, kendisine, öğretmene ve veliye göstermesi bakımından önemlidir.

Bu araştırmanın başlangıcında konu ile ilgili literatür taraması yapılmış ve öğretmenlere uygulamak üzere bir anket formu hazırlanmıştır.Bu anket formunda öğretmenlere açık ve kapalı uçlu sorular yöneltilmiştir.

Araştırma Ankara ili Polatlı ilçesindeki ilköğretim okullarında çalışmakta olan 45 i erkek,65 i bayan olmak üzere 110 sınıf ve matematik öğretmenlerine uygulanmıştır.

Anket hazırlandıktan sonra 50 öğretmene pilot uygulama yapılmıştır.Anket formundaki kapalı uçlu sorulara faktör analizi yapılmıştır.Öğretmenlerin maddelere verdikleri cevaplara göre cevapların frekans ve yüzdelik dağılımları yapılmıştır.

(5)

DEĞERLENDİRME TEKNİĞİ OLAN “ÜRÜN SEÇKİ DOSYASI (PORTFOLYO) ” HAKKINDA GÖRÜŞLERİ

Arzu SIRKINTI

Yüksek Lisans,İlköğretim Matematik Öğretmenliği Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd.Doç. Dr. Dursun SOYLU

2007

The base of this research is taking teachers’ viewpoint about portfolio which is an alternative technique in mathematics lessons in elementary schools.

Some evaluation methods are brought forward alternative for traditional evaluation approaches with the student -centered education.

Having an important place in student centered education Portfolio, which is applied as a pilot method by National Education Ministry, is also important for students to show their personal development to teacher, parents and themselves.

At the beginning of this research a literature scanning is made about the subject and a questionnaire is prepared to apply teachers. In this questionnaire some open-ended and closed-ended questions are asked to the teachers.

This research is applied to 110 mathematics and class teachers as 65 of whom are female and 45 of whom are male working in Polatlı in Ankara city.

After it is prepared fifty teachers are applied a pilot application. Factor analysis is applied to the closed-ended questions in the questionnaire. According to the teachers’ answers it is made frequency and percentage distribution to these answers.

(6)

Çalışmanın sonuca ulaştırılmasında yol gösterici olan danışmanım Yrd. Doç.Dr. Dursun SOYLU ve beni yönlendiren hocam Yrd. Doç. Dr. Melek ÇAKMAK’ a teşekkürü bir borç bilirim.

Bu çalışma sırasında her zaman bana destek veren aileme sonsuz teşekkürler.

Çalışmam boyunca hep yanımda olan yardımlarıyla çalışmamı bitirmemi sağlayan arkadaşlarım M.Fatih.ÇELİK, Neslihan ÜTE ve Emre OKTAY’a teşekkürlerimi bir borç bilirim.

(7)

Sayfa no

JÜRİÜYELERİNİNİMZA SAYFASI ...ii

ÖZET...iii ABSTRACT ... iv TEŞEKKÜRLER...v İÇİNDEKİLER... vi SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ... ..x ÇİZELGELER DİZİNİ ...…xi 1. GİRİŞ...1 1.1. Problem cümlesi ...4 1.2. Araştırmanın Amacı...4 1.3. Alt Problemler ...4 1.4. Araştırmanın Önemi ...5 1.5. Varsayımlar ...6 1.6. Kapsam ve Sınırlılıklar...6 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ...7 2.1.Eğitim nedir?...7

2.2. Eğitimde ölçme ve değerlendirme...8

2.2.1.Ölçme nedir? ...8

(8)

2.6. Geleneksel ve alternatif ölçme değerlendirme metodları ...16

2.6.1.Alternatif Değerlendirme Yöntemleri ...17

2.6.1.1.Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) ...19

2.6.1.1.1. Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Nedir? ...19

2.6.1.1.2.Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Kullanmaya Nasıl Başlayabilirsiniz? ...21

2.6.1.1.3. Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Değerlendirmesi Çeşitleri ...22

2.6.1.1.4. Ürün Seçki Dosyasının (Portfolyo) Yararları Nedir? ...22

2.6.1.1.5. Ürün Seçki Dosyasının (Portfolyo) Amacı Nedir?...24

2.6.1.1.6.Öğrenci Ürün Seçki Dosyasının (Portfolyo) İçeriği ...24

2.6.1.1.7. Ürün Seçki Dosyasının (Portfolyo) Sınırlılıkları...25

2.6.1.1.8. Ürün Seçki Dosyasının (Portfolyo) içeriğinde neler yer alabilir? .25 2.6.1.1.9. Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Değerlendirmesinin Aşamaları .26 2.6.1.1.10. Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Değerlendirme Süreci ...27

2.6.1.1.11. Matematik dersinde Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo)...28

2.6.1.1.12. Ürün Seçki Dosyasının (Portfolyo) Değerlendirilmesi ...29

2.6.1.1.13. Geleneksel Değerlendirme Yöntemi ve Portfolyo Değerlendirmenin Karşılaştırılması ...31

2.6.1.1.14. Ürün Seçki Dosyalarında (Portfolyo) öğretmenin, öğrencinin rolü yarar ve sorumlulukları...32

2.6.1.1.14.1.Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Çalışmasında Öğretmenin Rolü ...32

(9)

2.6.1.1.14.4. Öğrenci için yarar ve sorumluluklar...33

2.6.1.2. Performans Değerlendirme...34

2.6.1.2.1.Performans Değerlendirme Nedir?...34

2.6.1.2.2.Performans Nasıl Değerlendirilir?...35

2.6.1.2.2.1.Rubrik (Dereceli puanlama anahtarı ) nedir? ...36

2.6.1.2.2.1.1.Dereceleme Ölçeği geliştirme Aşamaları ...39

2.6.1.2.2.1.2..Rubrikle Neyi Ölçmeyi Amaçlıyoruz? ...39

2.6.1.2.2.2. Kontrol Listeleri ...40

2.6.1.2.2.3.Gözlem Formları ...41

2.6.1.3.Proje...42

2.6.1.4. Kavram haritaları ...43

2.6.1.4.1. Kavram Haritaları Niçin Yararlıdır?...44

2.6.1.4.2. Kavram Haritalarının Dersin Değişik Düzeylerinde Değişik Amaçlarla Kullanılması...45

2.6.1.4.3. Kavram Haritaları Nasıl Hazırlanabilir?...46

2.6.1.5. Grup ve akran değerlendirme ...46

2.6.1.6.Öz Değerlendirme...48

2.7. Alternatif Değerlendirmede Başarılı Olmanın Yolları ...48

3. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ...50

4. YÖNTEM ...55

4.1. Evren ve Örneklem...55

(10)

5.1. Kapalı Uçlu Sorulardan Elde Edilen Bulgular ...59

5.1.1. Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum...59

5.1.2. İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ...60

5.1.3. Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ...63

5.1.4. Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum...65

5.1.5. Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum...66

5.1.6. Altıncı Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum...71

5.2. Açık Uçlu Sorulardan Elde Edilen Bulgular ...73

5.2.1. Yedinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ...73

5.2.2. Sekizinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum...76

6. SONUÇ ve ÖNERİLER ...80

6.1. SONUÇLAR...80

6.2. ÖNERİLER ...87

6.2.1. Araştırmacılar İçin Öneriler...88

6.2.2. Öğretmenler İçin Öneriler...88

KAYNAKÇA...89

(11)

ÖME :Öğrenci Merkezli Eğitim M.E.B :Milli Eğitim Bakanlığı

EARGED :Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi BDBGD :Bilgisayar Destekli Bireysel Gelişim Dosyası

(12)

Tablo 1: Önceki ve günümüz değerlendirmenin karşılaştırması ...3

Tablo 2: Geleneksel ve alternatif ölçme değerlendirme metodları...16

Tablo 3: Ürün seçki dosyası (portfolyo) ve geleneksel yöntemlerin karşılaştırılması ...31

Tablo 4: Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ...38

Tablo 5: Kontrol listesi ...41

Tablo 6: Uygulamaya katılan öğretmenlerin cinsiyete göre dağılımı ...55

Tablo 7: Uygulamaya katılan öğretmenlerin öğrenci merkezli eğitim hakkında bilgi seviyelerini gösteren tablo ve yüzdelik dağılımları...59

Tablo 8: Uygulamaya katılan ilköğretim öğretmenlerinin değerlendirmeyi kullanma amaçlarını gösteren tablo ve yüzdelik dağılımları ...60

Tablo 9: Uygulamaya katılan ilköğretim öğretmenlerin matematik öğretiminde değerlendirmeyi ne sıklıkla yaptığını gösteren tablo ve yüzdelik dağılımı...63

Tablo 10: İlköğretim öğretmelerinin alternatif değerlendirmeye ihtiyaç duyma sebeplerini gösteren tablo ve yüzdelik dağılımları...65

Tablo 11: Uygulamaya katılan öğretmenlerin cinsiyetlerine göre ürün seçki dosyası (Portfolyo) kullanımını gösteren tablo ve yüzdelik dağılımları ...66

(13)

(Portfolyo) kullanımını gösteren tablo ve yüzdelik dağılımları ...70

Tablo 14: Uygulamaya katılan öğretmenlerin matematik dersinde öğrencilerin

değerlendirilmesinde en çok hangi ölçme yöntem / yöntemlerini kullandığını gösteren tablo ve yüzdelik dağılımları...72

Tablo 15: Uygulamaya katılan öğretmenlerin, ürün seçki dosyasının (portfolyo)

öğretmenlere oluşturduğu fayda ve sınırlılıklar hakkında düşüncelerini gösteren tablo.74

Tablo 16 : Uygulamaya katılan öğretmenlerin, ürün seçki dosyasının (portfolyo)

(14)
(15)

1. GİRİŞ

Son yıllarda program geliştirme çalışmaları, çok büyük gelişmeler göstermiştir. Öğretim yöntemlerinin öğretmen merkezliden öğrenci merkezliye doğru yönelişiyle geleneksel ölçme-değerlendirme teknikleri ile değişen bu program ve öğretim ve ölçme değerlendirme teknikleri ters düşmüştür. Bunun sonucu olarak da eğitimciler öğrencinin gelişimini değerlendirmek için alternatif yollar aramaya başlamıştır. Her ölçme ve değerlendirme yöntemi, bütün öğrencilere uygun değildir, bu nedenle kullanılan tek bir çeşit ölçme değerlendirme metodu da herkese uygun olmayabilir (Bekiroğlu, 2004).

İlköğretim seviyesinde değerlendirme etkinliğinin öğrencinin eksiklerinin saptanması ve giderilmesine yönelik yapılması önerilmektedir (MEB, 2000). Yapılandırıcı yaklaşım; hepimizin bildiği gibi öğrenmenin bilişsel ve duyuşsal boyutları olan zihinsel bir süreç olduğunu kabul etmektedir. Bu yaklaşıma göre öğrenme, bilgiler üst üste konmadan, özellikle yeni bilgiler, farklı duyulara yönelik yöntemlerle iyice kavratılıp öğrencide zihinsel şemalar oluşturularak gerçekleştirilmektedir. Yeni bir bilgi verilirken öğrencideki bu ön bilgiler harekete geçirilmektedir. Öğrenci merkezli yaklaşımda her öğrencinin yeni bilgiyi kendi kalıplarına göre kavrayıp benzersiz bir anlam yaratma ilkesi bulunmaktadır. Bu anlamda her öğrenciye daha önce öğrendiklerinden yeni ve özgün bilgiler üretmesi fırsatı da oluşturulmaktadır (Durmazkul, 2005).

İlköğretimden başlayarak müfredattaki yenilikler, öğrenci merkezli öğretim anlayışı, öğretmeni bir otorite merkezi olmaktan çıkarıp yol gösterici olmaya yönlendirmektedir. Öğrenmede bireysel farklılıkları dikkate alan, bireyin farklı ve kendine özgü özelliklerini ön plâna çıkararak herkesin sahip olduğu bilgilerle yeni aldığı bilgileri kendine özgü biçimde yapılandırdığını öne süren, öğretim yöntem ve tekniklerinin mümkün olduğunca çeşitlendirilmesi gerektiğini vurgulayan yapılandırıcı öğrenme yaklaşımı, ölçme ve değerlendirmede de öğrencilere bilgi, beceri ve tutumlarını sergileyebilecekleri farklı değerlendirme fırsatları sunulması

(16)

gerektiğini vurgular. Öğrenci merkezli yaklaşım bilimsel ve akılcı düşünme becerisine sahip, araştırmacı, sorgulayıcı, bilgiyi ezberleyen değil, bilgiye ulaşabilen, iletişim becerisine sahip, yaratıcı, üretken, öğrenmeyi öğrenmiş öğrenci profilini benimser (Vural, 2004). Müfredatta yapılan yenilikler öğrencide bu profili oluşturmak , yeteneklerini sergilemek için fırsatı verir.

Alternatif ölçme ve değerlendirme teknikleri, tek bir doğru cevabı olan çoktan seçmeli testlerin de içinde bulunduğu geleneksel değerlendirmelerin dışında kalan tüm değerlendirme türlerini kapsar. Alternatif ölçme ve değerlendirme teknikleri; sadece ürünü değil, öğrenme sürecini de değerlendirdiği için öğrencilerin öğrenme konusunda sorumluluk sahibi olmasını ve öğrendikleriyle gurur duymasını, kendilerine güven duymasını sağlar (M.E.B.2005).

Yeni programlarda, çoktan seçmeli testler, doğru yanlış testleri, eşleştirme testleri,tamamlama (boşluk doldurma) testleri, kısa cevaplı yazılı yoklamalar, uzun cevaplı yazılı yoklamalar ve sözlü yoklamaların yanı sıra yapılandırıcı öğrenme teorisine dayanan alternatif değerlendirme ve ölçme yaklaşımları kullanılması hedeflenmiştir. Bu amaçla, performans değerlendirme, kavram haritaları, yapılandırılmış grid, kelime ilişkilendirme, proje, poster grup ve akran değerlendirmesi ve kendi kendini değerlendirme gibi alternatif tekniklerin yanı sıra geleneksel ölçme ve değerlendirme tekniklerinin uygulanması önerilmiştir. Bu bağlamda sadece öğrenme ürünü (çıktısı) değil, öğrenme sürecinin de değerlendirilmesi gerekliliği üzerinde durulmuştur. Bu yöntemlerle yapılan ölçmelerin değerlendirilmesinde ise kontrol listeleri, dereceleme ölçekleri ve rubrikler kullanılır. Tüm bu araç ve yöntemlerle elde edilen sonuçlar öğrenci ürün seçki dosyaları (portfolyo) ile toplu halde değerlendirilir (http://www.erg.sabanciuniv.edu/docs/mufredat_raporu.doc).

Çağımız öğrencisinin gereksinim duyacağı değişim, öğrenciyi doğrudan sistemin merkezine yerleştirme gerekliliğini ve bunun sonucunda; “Öğrenci Merkezli

(17)

Okul”, “Öğrenci Merkezli Eğitim ”, “Okul Merkezli Sistem” kavramlarını gündeme getirmektedir (http://earged.meb.gov.tr/mlo/ome.htm).

Öğrenci merkezli eğitim öğrenciye kendini değerlendirme ve kendi gelişimini öğretmene, veliye gösterme fırsatı verir. Ürün seçki dosyaları (portfolyo) bu noktada önemli bir yere sahiptir. Geleneksel değerlendirme yöntemlerinde öğrencinin gelişimi süreci hakkında ailenin fazla bir bilgisi olmaz. Gerçek değerlendirme, farklı türlerde veri toplama tekniklerini kapsar ve öğrenciyi birkaç istisnayla değil, bir bütün olarak değerlendirir.

Porfolio kimi eğitimciler tarafından “Bireysel Gelişim Dosyası” olarak açıklanırken MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) portfolio’ya karşılık olarak “Ürün Seçki Dosyası”nı uygun görmüştür. Her iki kullanımın temelindeki kavram portfolyo (portfolio)dur .

Önce Günümüzde

Sonuca önem verme Sürecin ölçülmesi

Birbirinden ayrılmış becerilerin ölçümü Birbirini tamamlayan becerilerin ölçümü

Bilginin hatırlanması Bilginin uygulanması

Yazıya dayalı görevler Otantik görevler

Tek bir doğru cevap Birden fazla doğru cevap Gizli veya belirsiz kriterler Açık ve belirli kriterler

Öğretimden sonra Öğretim sırasında

Çok az dönüt Yeterli ve zamanında dönüt

Klasik sınavlar Performansa dayalı ölçümler

Tek bir yöntemle ölçüm Çoklu yöntemlerle ölçüm Ara ara yapılan ölçümler Sürekli ölçüm

Tablo 1 Önceki ve Günümüz Değerlendirmenin karşılaştırması (http://www.istekyasam.com/edu7dergi1/edu7/makale5.doc).

(18)

Yeni değerlendirme anlayışı; güvenilir, performans temelli, işbirliğine dayalı, etkin ve gerçek yaşama ilişkin öğrenmeleri yansıtan, gerçekçi ve uygulanabilir özelliklere sahiptir (Korkmaz, ve Kaptan, 2002:167).

1.1.Problem cümlesi :

İlköğretim öğretmenlerinin matematik dersinde alternatif değerlendirme tekniklerinden biri olan “ürün seçki dosyası (portfolyo)” hakkında görüşleri nelerdir?

1.2. Araştırmanın Amacı:

Eğitim alanındaki yeni araştırmalar ve uygulamalar geleneksel öğrenme, öğretme ve değerlendirme yaklaşımlarını çok fazla etkilemektedir. Bu değişim süreci öğrencinin öğrenmesini sadece sınırlı bir zaman diliminde çoktan seçmeli sorulara verdiği cevaplara bakarak değerlendirmekten ziyade, öğrencinin öğrenme sürecinde bireysel ve grup olarak gösterdiği performanslarını da değerlendirilmeye katılmasını gerekli kılmaktadır. Bununla birlikte yapısalcı öğrenme teorisiyle tutarlı olan alternatif değerlendirme tekniklerinden biri olan “ürün seçki dosyasının (portfolyo)” hemen hemen her alanda olduğu gibi matematik eğitim alanında da kullanımı gittikçe yaygınlaşmaktadır. Çalışmanın amacı, ilköğretim öğretmenlerinin matematik dersinde alternatif değerlendirme tekniklerinden biri olan “ürün seçki dosyası (portfolyo)” hakkında görüşlerini belirlemektir.

1.3. Alt Problemler:

Bu çalışmada şu sorulara cevap aranmıştır :

1. İlköğretim öğretmenlerinin öğrenci merkezli eğitim hakkında bilgi seviyeleri nedir?

(19)

2. İlköğretim öğretmenleri matematik öğretiminde değerlendirmeyi hangi amaçla yapmaktadır?

3. İlköğretim öğretmenleri matematik öğretiminde değerlendirmeyi ne sıklıkla yapmaktadır?

4. İlköğretim öğretmenlerinin matematik öğretiminde alternatif değerlendirme yöntemlerine ihtiyaç duyma sebepleri nelerdir?

5. İlköğretim öğretmenlerinin matematik dersinde ürün seçki dosyası (portfolyo) kullanımı cinsiyet,tecrübe ve mezun oldukları okula göre farklılık göstermekte midir?

6. İlköğretim öğretmenleri matematik dersinde öğrencilerin değerlendirilmesinde en çok hangi ölçme yöntem / yöntemlerini kullanmaktadır?

7. İlköğretim öğretmenlerinin matematik dersinde ürün seçki dosyası (portfolyo) kullanımının öğretmenlere oluşturduğu fayda ve sınırlılıklar hakkındaki görüşleri nelerdir?

8. İlköğretim öğretmenlerinin matematik dersinde ürün seçki dosyası (portfolyo) kullanımının öğrencilere oluşturduğu fayda ve sınırlılıklar hakkındaki görüşleri nelerdir?

1.4. Araştırmanın Önemi:

Değerlendirme, eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. Değerlendirme yöntemleri konusunda değişik yaklaşımlar önerilmektedir. Geleneksel ölçme ve değerlendirme araçları; ezberleme, genel anlayış, vb. yetenekleri geliştirmeye yöneliktir. Bireysel yetenekler, iletişim becerileri, işbirliği becerisi yeterliliği, yaratıcılık ve hayal gücü yetenekleri testlerle ölçülememektedir (Özden,2000:20). Ürün seçki dosyaları (portfolyo) geleneksel ölçme değerlendirme araçlarına göre öğrencinin öğrenmesi hakkında daha geniş ve ayrıntılı bir tanıma fırsatı sağlamaktadır (Oğuz,A.2004).

(20)

Yapılandırmacı yaklaşıma göre, öğrenmeler, öğretme süreci bağlamında değerlendirilir (Demirel,1999:223). Değerlendirme; gözlem, öğrenci çalışmaları, öğrenci performansı...vb gibi çok çeşitli verilere dayalı olarak yapılmalıdır. Kişisel gelişim dosyaları tutularak öğrencilerin gelişimleri incelenebilir. Öğretmen, ölçme-değerlendirme ölçütlerini öğrencilerle birlikte belirler (Özden,2003:73).

Geleneksel ölçme ve değerlendirme araçları öğrencinin bireysel gelişimlerini dikkate almamakla birlikte, öğrenciye kendini sergileme fırsatı vermemektedir. Bu amaçla ürün seçki dosyası (portfolyo) kullanımı oldukça önemlidir.

1.5. Varsayımlar :

Araştırmada aşağıdaki varsayımlarla hareket edilmiştir:

1. Anket sorularına cevap veren öğretmenler gerçek duygu ve düşüncelerini yansıtmışlardır.

2. Araştırmanın örneklemi, evreni temsil yeterliliğine sahiptir. 3. Veri toplama araçları tezin amacına hizmet etmektedir.

1.6. Kapsam ve Sınırlılıklar:

1. Araştırma Ankara ili Polatlı ilçesinde bulunan merkez ilköğretim okulunda görev yapan sınıf ve matematik öğretmenlerini kapsamaktadır.

2. Ürün seçki dosyası (portfolyo) sadece değerlendirme açısından ele alınmıştır.

(21)

2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

2.1. Eğitim Nedir?

Eğitim öğrencide istenilen davranışları geliştirmek, kusurlu davranışları düzeltmek, istenmeyen davranışları yok etmek gibi amaçlarla yapılır. Eğitime tabi tutulan kişilerde eğitimin sürecinin sonucu olarak, planlanan davranış değişikliklerinin meydana gelmesi beklenir. İstenilen niteliklerde bir davranış değişikliği uygulanan eğitimin başarısına, beklenen davranış değişikliğinin gerçekleşmemesi de başarısızlığına kanıttır (Turgut,1997:1).

“Kişi, davranışlarının büyük kısmını doğduktan sonra, çevresinin ilgili öğeleriyle etkileşimlerinin bir ürünü olarak kazanır (Özçelik,2002:1).” Günümüzde daha çok tercih edilen tanım: “bireyin davranışında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istenilen yönde değişme meydana getirme sürecidir” (Ertürk,1972:12). Bu tanıma göre;

O Eğitim bir süreçtir.

O Eğitim sürecinde, bireyin davranışlarının istenilen yönde değiştirilmesi amaçlanmaktadır.

O Davranışlarındaki değişme kasıtlı olarak gerçekleştirilmektedir. O Eğitim sürecinde bireyin kendi yaşantıları esastır.

Eğitim kavramının literatürde değişik tanımları yapılmaktadır.Bunlardan birkaçı şu şekilde verilebilir.

O Eğitim, bireyin tüm yaşamı boyunca sürmekte ve okul dışında ve içinde yaşam boyu edindiği tecrübelerin bütününü kapsar. (Varış, 1988:13).

O Eğitim sürecine giren bireylerde değişmenin istenilen yönde olması beklenir. Yaşantı bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu bireydeki etkidir. Eğitim her yerde ve her an oluşmalıdır ( Alkan, 1984:18 ).

(22)

O Eğitim kısaca davranış değiştirme sürecidir. Eğitilen bireyin davranışlarında değişme beklenir. Yüksek öğrenimini bitiren bireyin bilgileri, tutumları, ahlak ölçüleri liseyi bitirdiği zamana göre değişmelidir ( Türkoğlu, 1993: 2 ).

O Eğitim, bireyin bedensel, zihinsel ve duygusal gelişimi insanlarla bir arada yaşaması için gerekli kuralları oluşturma ve öğretme işlevini yapar. Okul, eğitimin planlı ve kontrollü verildiği çevredir ( Başaran, 1996:15 ).

Bu tanımların birçok ortak özelliği vardır ( Ayhan, 1995).

O Eğitim insana insan tarafından aktarılır. Bir kuşak başka bir kuşağı yetiştirir.

O Eğitimde herzaman ulaşılmak istenen bir amaç vardır. O Eğitim bireyin yaşamı boyunca sürer.

O Kişide birtakım bilgi ve beceriler kazandırır.

2.2. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme

Ölçme ve değerlendirme eğitimde oldukça önemli bir yere sahiptir. Ölçme ve değerlendirme olmaksızın eğitimin sağlıklı bir biçimde devam edebilmesi düşünülemez. Eğitimin verimliliğini göstermesi açısından ölçme ve değerlendirmenin yapılması kaçınılmazdır.

2.2.1.Ölçme Nedir?

Ölçme bir betimleme işidir. Geniş anlamda ölçme belli bir nesnenin yada nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının, sahipse sahip oluş derecesinin gözlenip gözlem sonuçlarının sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir. Öyleyse sıcaklığın kaç derece yada bir çocuğun boyunun kaç cm olduğunu belirtmek birer ölçmedir (Tekin,2000:31). Daha bilinen tanımıyla ölçme,

(23)

herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonuçlarını sayılar ya da sembollerle ifade etmektir (Turgut 1997:12 ). “Ölçme”,var olan nesnelerin yada özelliklerin varlığını ortaya koyar. Bu nedenle, ölçme olumlu bir davranıştır. Ölçme sonunda, ölçülen şey, bir sayı ile ortaya konunca onun ne kadar olduğu zihnimizde belirgin hale gelir (Binbaşıoğlu,1983:2).

Ölçme işlemleri hem gözlemleri kolaylaştıran, hemde gözlemlerin duyarlığını arttıran işlemlerdir. Bir bilim dalı daha kesin olmak yolunda ise ve bir uygulamada kesin verilere dayanacaksa, ölçme yapılması zorunlu olur (Turgut,1997:7). Belli bir özelliğe sahip olup olmama veya sahip olma dereceleri bakımından insanlar farklılık gösterir. Eğer insanlar aynı olsalardı ölçmenin anlamı olmazdı (Küçükahmet, 2003).

2.2.2. Değerlendirme Nedir ?

Ölçme sonuçlarının anlam kazanması için değerlendirme yapmak, yani bir ölçümü bir ölçütle karşılaştırarak bir değer yargısına ulaşmak gerekir. Değerlendirme sürecinde hangi ölçütten yararlanılacağı da değerlendirmenin amacına göre değişir ( Can, 1998: 161). Değerlendirme, iki farklı anlamda kullanılabilmektedir. Birincisi (assesment) öğrencinin öğrenmesi (başarısı) hakkında bilgi toplamada kullanılan ölçme yöntemlerinin tamamını ve öğrenmenin ilerlemesi, gelişimi ile ilgili değer yargılarını içeren genel bir terim anlamındadır. İkincisi (evaluation) ise performansı, ürünü, cevapların değerini veya kalitesini program standartları ile veya oluşturulan kriterlerle karşılaştırarak değer yargısına varmak anlamındadır (Tekindal,2002: 129).

Değerlendirme, ölçüte dayanarak bir ürününün değeri hakkında karar verme işlemidir. Bu tanımdan hareketle değerlendirme sürecinin genel olarak üç aşamayı içerdiği söylenebilir. Birinci aşama ölçüt ya da ölçütler takımına karar vermektir. İkinci aşama bu ölçütlere göre veri toplama ve sonuncu aşama da bu verilerden hareket ile ürünün değeri, niteliği, kullanılabilirliği, etkililiği ve önemi konusunda bir yargıya varmadır. Bir öğretim programı ile ilgili dört ayrı boyutta değerlendirme yapılabilir. Bunlar; kapsam, girdi, süreç ve ürün boyutlarıdır. Kapsam boyutu daha

(24)

ağırlıklı olarak doküman incelemeyi, girdi, süreç ve ürün boyutları ise uygulamaları incelemeyi gerekli kılmaktadır.

(http://www.erg.sabanciuniv.edu/docs/mufredat_raporu.doc).

Değerlendirme eğitim açısından hedeflere ulaşma düzeyi olarak anlaşılmaktadır (Bilen,2006).Değerlendirme yapma eğitim öğretimde çok fazla önem taşımaktadır. Okul hayatı boyunca oluşan gelişmenin öğretmen ve öğrenciler tarafından sürekli olarak izlenmesi gerekir bu da değerlendirme sayesinde olur. Değerlendirme sonuçları, dersleri ve diğer eğitimsel faaliyetleri ve bunlarla ilgili olarak elde edilen başarıyı başta öğrencinin ve öğretmenin program amaçlarına ne dereceye kadar yaklaşabildiğini gösteren birer işarettir ( Tekindal,2002: 130 ). Değerlendirme, ölçülen nesneler hakkında bir değer yargısına ulaşmaktır. Anlam çıkarabilmek için bir ölçütle karşılaştırmak gerekir (Tekin,1996).

Ölçme ve değerlendirme arasında farklılıklar vardır (Küçükahmet, 2003:173). Bunlar şu şekilde sıralanabilir :

1. Ölçme özelliğin miktarını gösterir, değerlendirme ise bu miktarın yeterli olup olmadığını belirir.

2. Değerlendirme ölçmeyi de içine alan geniş bir kavramdır. 3. Ölçme değerlendirmeden önce gelir.

4. Ölçme daha çok gözlem, değerlendirme ise karşılaştırmadır.

5. Ölçme daha objektif, değerlendirme ise daha çok kişisel kanılara dayanır.

Değerlendirme, konunun çok değişik yönlerinin, çok değişik araç yada yöntemlerle ölçülmesini ve bunlardan bir yargıya gidilmesini gerektirir. Buna göre değerlendirmenin çok dikkatli yapılması gereklidir. Değerlendirme sürekli bir iştir. Değerlendirme, bir günde bir haftada, hatta bir yılda olup bitecek bir iş değildir. Bir kimse yada bir küme hakkında, elde ettiğimiz bilgilere dayanarak değerlendirme yapılır. Bu bilgi, ne kadar çok ve uzun zaman içinde alınmışsa, o kadar sağlam olur (Binbaşıoğlu, 1983:12).

(25)

Eğitimde değerlendirme farklı amaçlarla yapılabilir.Bu amaçlar şu şekilde sıralanabilir.

1. Öğrenciyi tanıma ve belli bir yere yerleştirme amacıyla yapılan değerlendirme

2. Öğrenciyi yetiştirme yada geliştirme amacıyla yapılan değerlendirme 3. Eğitim ve öğretim sonuçlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirme(Binbaşıoğlu, 1983:11).

2.3. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirmenin Amacı ve Önemi

Eğitim, karşılıklı etkileşim içinde bulunan temel unsurdan oluşan dinamik bir süreçtir.Karşılıklı etkileşim halinde bulunan üç unsurlardan birincisi; bireylerde oluşturmak istenen davranış değişikliklerinin neler olduğunu belirleyen “ eğitimin amaçlarını”dır. İkincisi, bireylerde istenen davranış değişikliklerinin oluşmasında yararlanılan; içerik, yöntemler, teknikler, araçlar ve diğer hususları belirleyen “müfredat programı”dır. Üçüncüsü de eğitimin amaçlarına ne ölçüde ve ne derecede ulaşıldığını belirlemede bir değer hükmü oluşturma süreci niteliğini taşıyan “değerlendirme” dir (Öncü,1999).

Ölçme ve değerlendirme eğitim ve öğretimin ayrılmaz bir parçasıdır. Eğitim ve öğretim süresince oluşan gelişmenin öğretmen ve öğrenciler tarafından sürekli olarak değerlendirilmesi gereklidir. Her öğretim konusu ve bununla ilgili olarak elde edilen başarı öğrencinin ve öğretmenin öğretim amaçlarına ne dereceye kadar yaklaşabildiğini gösteren bir belirtidir. Ölçme ve değerlendirmenin bir plan içinde yapılması gereklidir. Çünkü bir kuşak yetiştirilmektedir. Bu kuşağın neleri ne derece doğru öğrendiği ve neleri öğrenemediği, istenilen davranış değişikliğinin verilip verilemediği kısa aralıklarla belirlenmelidir (Kemertaş, 2003:249).

Eğitim sürecinde ölçme ve değerlendirmenin fonksiyonları şöyledir (Turgut, 1986):

(26)

1. Değerlendirme, öğrenciye davranışlarını nasıl değiştireceği, nasıl geliştireceği hakkında bilgi verir.

2. Değerlendirme yeterince başarılı olan öğrenciyi motive eder. 3. Değerlendirme öğrenci hakkında verilecek kararlara dayanak olur.

4. Değerlendirme, öğretmenin kendi öğretiminin ne derece etkili olduğunu kestirmesine yardım eder.

5. Değerlendirme, yöneticilere ve diğer ilgililere bilgi verir.

Eğitimde değerlendirme,öğrenciler hakkında çeşitli karar verme yanında yetersizlikleri ve bunların kaynağını ortaya koyar.Öğrencilerin gelişen ilgileri, gereksinimleri, bireysel özellikleri ne kadar iyi tanınırsa, eksikliklerinin zamanında giderilmesi yoluyla onun daha verimli gelişimi sağlanabilir (Baykul,1992:86).

Sınıf içi gözlemler, öğretimle ilgili verilen kararlarda oldukça önemli roller oynayabilir. Örneğin; sözlü sorular, anlatılan ders materyalinin tekrarlanmasıyla ilgili ihtiyacı gösterebilir. Sınıf tartışmaları, konuyla ilgili yanlış anlaşılmaları ortaya koyabilir. Bir konu hakkında öğrencilerin aşırı ilgisi, o konuya planlanandan daha çok zaman verilmesini gerektirebilir. Benzer şekilde öğrencilerin bireysel olarak gözlemlenmesiyle hangi öğrencinin, örneğin, dilbilgisinde yardıma ihtiyacı olduğu, hangisinin matematik problemlerinde daha fazla alıştırma yapması gerektiği, hangisinin okuma sorunlarının giderilmesinin gerektiği ve hangisinin de daha çok motive edilmeye ihtiyaç duyduğu konularında öğretmenin karar vermesi kolaylaşabilir.

(http://talimterbiye.mebnet.net/program-gel-birimi/olc-deg-birimi.htm)

2.4. Ölçme ve Değerlendirmenin Yararları

Ölçme ve değerlendirmenin eğitimin ayrılmaz bir parçası olduğu daha önce belirtilmişti. Ölçme ve değerlendirmenin öğretmene yararı olmakla birlikte öğrenciye de çok yararı vardır. Bunların bazıları aşağıda verilmektedir.

(27)

O Öğretmenin daha iyi bir şekilde rehberlik yapmasını sağlar. O Öğrenciye durumunu bildirir.

O Öğrenciye, davranışlarını nasıl değiştireceği veya geliştireceği konusunda geriye bildirim sağlar.

O İleriye yönelik yapılan planlarda kaynak olur. O Eğitim ve öğretim daha kaliteli yapılmasını sağlar.

O Öğretmenin kendini tanımasına ve öğretim yöntemlerinin ne derece yeterli olduğu konusunda geriye bildirim sağlar.

O Anne-baba ve velilere öğrencinin durumunun ve gelişiminin bildirilmesi sağlanır.

O Öğrencinin kendi içinde, bireysel gelişimi, öğrenme profilinin çıkarılması sağlanır (Yılmaz, 2002).

2.5. Öğrenci Merkezli Eğitime Giriş

Günümüzde geleneksel “sınıf”eğitiminin yanında bireysel farklılıkların önemi anlaşılmış,her bireyin kendi ihtiyaçlarına,mevcut potansiyel ve gücüne uygun bir eğitim alma yaklaşımı ön plana çıkmıştır.Bu yeni anlayış doğal olarak öğretim yöntemlerinin farklılaşmasının yanında değerlendirme yöntemlerinin de farklılaşmasına sebep olmuştur (Orhaner ve Tunç, 2001).

Milli Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı (EARGED) tarafından eğitimde reform çalışmaları kapsamında, eğitimin kalitesini ve öğrenci başarısını artırmayı hedefleyen Müfredat Laboratuar Okulları Modelinde yer alan; “Öğrenci merkezli eğitim esastır. Okuldaki tüm eğitim, öğretim ve yönetim hizmetleri bu esasa göre düzenlenir” ilkesinden hareketle “Öğrenci Merkezli Eğitim Uygulama Modeli” (ÖME) geliştirilmiştir

(http://earged.meb.gov.tr/htmlsayfalar/birimlerimiz/egitimigelis/ome.htm).

Öğrenci Merkezli Eğitimi Uygulama Modeli adlı belgede, “Öğrenci Merkezli Eğitim” tanımı şöyle yapılmıştır: “Öğrenci Merkezli Eğitim: bireysel özellikleri dikkate alınarak, bilimsel düşünme becerisine sahip, öğrenmeyi öğrenmiş, üretken,

(28)

bilgiye ulaşıp kullanabilen, iletişim kurma becerisine sahip, teknolojiyi etkin kullanan ve kendini gerçekleştirmiş bireyler için eğitim sürecinin; her aşamada öğrenci katılımını sağlayacak bir biçimde yeniden yapılandırılmasıdır.”(M.E.B, 2003:14)

Birbirine benzer kalıplaşmış beyinlerin artık eğitim sistemlerinin ihtiyaçlarını karşılamadığını fark eden bu sistemleri sorgulamaya başlayan toplumlar,okul kavramını tüm öğeleri ile birlikte yeniden gözden geçirmekte,eğitim ve okula yeni bir anlam yüklemektedir.Bunun sonucunda öğrenci merkezli okul ile öğrenci merkezli eğitim kavramları gündeme gelmektedir.Öğrenci Merkezli Eğitim Uygulama Modeli’nin temel hedefi öğrenciyi merkeze alarak; birey olarak kendisinin ve sistemin ihtiyaç duyduğu değişim sürecini başlatmaktır (Vural,2004:26).

Eğitimciler, öğrenci merkezli eğitimi; bir dersin yada konunun insan beynindeki öğrenme merkezleri ile ilintisi olarak yorumlarken, bazıları, öğrencinin alternatif yöntemlerle değerlendirilmesi, bazıları da iş birliğine dayalı öğrenme şekli ile bütünleşmiş sürekli gelişim modeli olarak tanımlamaktadır. Öğrenci merkezli eğitim, bunların tümünü ve daha genişini içermektedir. Öğrenci merkezli eğitim, öğrencilerin ilgilerini,isteklerini,becerilerini ve ihtiyaçlarını dikkate alacak biçimde öğretim hayatlarının düzenlenmesidir.En öncelikli amacı, öğrenciye kendi öğrenme profilini ve türünü keşfetme becerisini kazandırmak ve böylece “öğrenmeyi öğretmek” olmalıdır (Vural, 2004).

Öğrencilerin ilgileri, beklentileri programların öğelerini belirlemede yönlendiricidir. Programın her aşamasında öğrencilerin katılımları sağlanır. Konu alanları öğrencilerin durumlarına göre veya ilgi alanlarından yola çıkılarak oluşturulur. Öğrenme süreci, öğrencinin etkin katılımını sağlayacak şekilde düzenlenir. Seçim yapılması gerektiğinde öğrenciye danışılır. Öğrenci katılımı ve öğrencinin bireysel özelliklerinin tanınması ana noktalardır. Programın önceden belirlenmiş bir içeriği yoktur. Bu tasarım öğretmen ve öğrenci arasında işbirliği gerektirir, esnek ve bireyselleştirilmiştir (Erbil, 2004).

(29)

Öğrenci Merkezli Eğitimde (ÖME) ;

O Öğrenci ortamda tüm faaliyetlerinin merkezidir.

O Olgular ve bilgiler zamanla değişir; kavramlar ve ilkeler ise kalıcıdır. O Öğrenci 1. derecede önemlidir. Konu 2. derecede önemlidir.

O Öğrenci kendini tanır ve bireysel özelliklerinin farkında olur.

O Öğrenci kendi yeteneklerinin ve ilgi alanlarının farkında olarak bunları geliştirir.

O Öğrenci eleştirel düşünme beceri ve alışkanlığı kazanır.

O Öğrenci hayat, iş, aile ve toplum ilişkileri, milli ve kişisel ihtiyaçlara yönelik bazı temel kavram ve ilkeleri anlamak ve kabul etmek zorundadır.

O Öğrenci sağlam bir kavram ve kurallar temeline sahip olduğunda, yeni edindiği bilgileri her zaman bu temel kavram ve ilkeler çerçevesinde özümseyecek, hayat boyu öğrenmeye katılmış olacaktır (Vural, 2004:55).

2005-2006 eğitim öğretim yılındaki program değişiminin etkisiyle öğrenme ve öğretme süreçleri ve öğretmenin rolü eski programlara göre daha ayrıntılı bir biçimde ele alınmıştır. Yeni programlarda eskiye oranla öğrenme ve öğretme sürecinde daha fazla somut araç-gereç kullanımının özendirildiği ve bununla ilgili daha somut örneklerin verildiği görülmektedir. Öğrencilerin araştırma, sorgulama, problem çözme ve karar verme süreçlerine katılmasını sağlayacak etkinliklerin kullanılması önerilmiştir. Ayrıca “yaparak-düşünerek” öğrenme etkinliklerinin önemi ve iş birlikli öğrenme stratejilerinin gerekli olduğu vurgulanmıştır. Etkinlikler de çoklu zekâ kuramına dayandırılmıştır. Öğretim sürecinde öğretmenin rolü ise, öğrencilere rehberlik yaparak öğrenmeyi kolaylaştırmak olarak belirlenmiştir.

(http://www.erg.sabanciuniv.edu/docs/mufredat_raporu.doc).

Ölçme ve değerlendirme bilim dalının, son yıllarda dünyada ve Türkiye’de önemi giderek artmaktadır. Özellikle öğrencilerin neleri ne derece öğrendiklerini belirlemeye çalışan geleneksel ölçme ve değerlendirme uygulamalarının yanı sıra, öğrencilerin edindikleri bilgileri ne derece kullanabildiklerini belirlemeye çalışan

(30)

yeni ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarının da girmesi (dereceli puanlama anahtarıyla durum belirleme “rubric assessment”, öğrenci ürün seçki dosyaları yoluyla durum belirleme “portfolyo assessment”, proje tabanlı değerlendirme, kavram haritaları yoluyla değerlendirme vb.) bu bilim alanının önemini iyice artırmıştır (Kutlu, 2003).

2.6. Geleneksel ve Alternatif Ölçme Değerlendirme Metodları

Yeni programda öğrencilerin bireysel gelişimini değerlendirmede geleneksel değerlendirmenin yanısıra alternatif değerlendirme de öne çıkmaktadır.

Geleneksel Ölçme ve Değerlendirme Metodları Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Metodları Çoktan seçmeli sorular Performans

Doğru yanlış soruları Ürün seçki dosyası (portfolyo)

Eşleştirme soruları Kavram haritaları

Tamamlama Proje

Kısa cevaplı sorular Drama

Uzun cevaplı sorular Gösteri

Poster

Kelime ilişkilendirme

Tanılayıcı dallanmış ağaç

Grup akran kendini değerlendirme Yazılı Raporlar

Tablo.2 Geleneksel ve Alternatif Ölçme Değerlendirme Metodlarının Karşılaştırılması

(http://talimterbiye.mebnet.net/program-gel-birimi/olc-deg-birimi.htm). 2.6.1. Alternatif Ölçme Değerlendirme Yöntemleri

Öğrencinin bilgisinin düzeyini ve yeteneklerinin seviyesini belirlemenin bir yolu da alternatif değerlendirmedir. Alternatif değerlendirme etkinliklerinin

(31)

kullanılması öğrenme kuramı ve sınıf yaşantısı ile desteklenir. Öğrenciler farklı yollardan öğrenirler ve öğrenmede olumlu bir metottur. Öğrencilerin kendi deneyimleri sonucunda bilgi oluşur. Eğitimde oluşan değişmeler ve gelişen yeni yaklaşımlar öğretmenleri alternatif değerlendirme yöntemleri kullanmaya yöneltmiştir. Diğer taraftan deneyimli öğretmenler performanslarının nasıl ölçüleceğini ve ulaşılması gereken hedeflerin ne olduğunu bilen öğrencilerin performansının daha iyi olduğunu bilirler. Alternatif değerlendirme etkinlikleri bu iki kriteri buluşturuyor (Deniz, 2002).

Değerlendirme ile ilgili yapılan çalışmalarda, değerlendirmenin sahip olması gereken birçok özellikler belirtilmiştir (Şimşek,2000).

♦ Gelecekteki öğrenme ve öğretmeyi etkilemeli ve şekillendirmelidir.

♦ Öğrencilerin ne bildiğini, ne anladığını ve ne yapabileceğini göstermelidir. ♦ Öğrenci gelişimini ölçmelidir.

♦ Öğrencilere, öğretmenlere ve ailelere bilgilendirme sağlanmalıdır.

♦ Öğrencilere başarmakla ilgili olumlu bir duygu vermeli ve böylece onları motive etmelidir.

Değerlendirme süreci sadece öğretmen tarafından sürdürülen bir baskı aracı olarak kullanmak doğru değildir.Öğrenciye verilen değerlendirme notlarının asıl amacı onların bilgi düzeylerini göstermesi olmasıdır.Düşük bir not başarısızlığı değil,öğrenciye konunun yeterince öğretilmediğini göstermelidir.Öğretmen vereceği notları onları cezalandırmak için değil,onların istekle çalışmasını güçlendirmek için kullanmalıdır.Öğrencilere kendi öğrenme durumlarını ölçme ve değerlendirme fırsatı verilmelidir (Yıldız ve Uyanık, 2004:101).

Bu yeni ölçme ve değerlendirme tekniklerinin bazı özellikleri aşağıda gösterilmiştir.

(32)

• Alternatif ölçme ve değerlendirme özneldir.Değerlendiren kişinin öğrencinin sunduğu eserde ne gördüğü ne ölçüde gördüğü önemlidir.

• Alternatif ölçme anlamlı öğrenme deneyimleri demektir.

• Alternatif ölçme değerlendirme esnektir. Her öğrenciyi tıpa tıp aynı eserleri üretmeye zorlamaz.

• Alternatif ölçme ve değerlendirme, öğrencilerin kendini irdelemeyi öğretir.

• Alternatif ölçme ve değerlendirme,özgün düşünce yeteneklerini bastırmadan,öğrenme öğretme süreçlerine uygun süreçleri yaşayarak ve uygulayarak kendilerini daha iyi ifade etmelerine zemin hazırlar (M.E.B. 2006).

Alternatif ölçme öğrencilerin bu üç mesajı anladıklarını varsayar.

1. Öğrencilerin diğer öğrencilerle birlikte çalışmalarının uygun olduğu, 2. Yapılan bir işin üzerinde değişiklik yapabileceği,

3. Testlerin sadece sınıfta verilen bilgilerden anımsanması ve tekrarlanması olmadığıdır.

Ders işleme teknikleri ile ölçme değerlendirmenin birbirine bağlanması alternatif ölçme değerlerinin bir özü olmaktadır. Öğretmenler sınıf içinde sürekli öğrencileri değerlendirmeye tabi tutarken bu değerlendirme süreci sınıf dışında önemini yitirmektedir. Ayrıca, öğretmenler psikometrik ölçümler yapmak ve bu ölçüm araçlarını geliştirmek için eğitim almamışlardır. Alternatif ölçme araçlarını kullanmak bu gereksinmeyi de karşılar (http://mat.dunyasi.tripod.com/deg.htm).

(33)

2.6.1.1. Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo)

2.6.1.1.1. Ürün seçki dosyası (Portfolyo) nedir?

Ürün seçki dosyası (portfolyo), öğrencinin belli bir amaç için yaptığı çalışmaların veya görevlerin toplandığı ve öğrencinin başarısını yansıtan bir koleksiyondur (Arter ve Spandel ,1994).Ürün seçki dosyası (portfolyo), öğrenci çalışmalarının yaşayan, büyüyen, gelişen bir koleksiyonudur. Ürün seçki dosyası (portfolyo), öğrencinin gelişimini ve yeteneklerini belgelemektedir. Ürün seçki dosyası (portfolyo), her öğrencinin tecrübelerini ve bu tecrübelerinin gelişimine ve yeteneğine katkısını gösteren eşsiz bir fotoğraf (belgeler) sağlamaktadır. Ürün seçki dosyasının (portfolyo), tatmin edici bir değerlendirme oranına sahip olması için kabul edilebilir seviyede içerik ve kalite sağlamalıdır (Cooper,1996).

Çeşitli amaçlarla öğrenci ürün dosyası hazırlanabilir. Amaçlarına göre öğrenci ürün dosyaları sergileme tipi, belgeleme tipi, sınıf tipi ve değerlendirme tipi ürün dosyaları olarak sınıflandırılabilir. Ölçme ve değerlendirme için uygun öğrenci ürün dosyası “değerlendirme tipi” dosyalardır.

(http://altmisinciyil.aydin-meb.gov.tr/olcme/ders_notlari.doc).

Ürün seçki dosyası (portfolyo), velinin ve öğretmenin öğrenci gelişimini, izleyebilmesine olanak sağlar.Sınıf içi etkinliklerin bir araya getirilip, yansıtılmasıyla oluşan portfolyo, aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme yöntemidir.

Ürün seçki dosyası (portfolyo) öğrencinin gelişimini ve yeteneklerini belgelemektedir. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) kaliteli ve kabul edilebilir seviyede içeriği oluşturulmalıdır (Guard, N, U. Richter, and S.Waller 2002).

“Portfolyo Nedir?” sorusuna cevap arandığında portfolyo konusunda değişik tanımlar yapılmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıdaki şekildedir:

(34)

Portfolyo; dinamik, hedefi belirlenmiş ve sistematik çalışmaların bir derlemesidir (Ediger, 2000).

Ayrıca öğrenen kişinin çabalarını, ilerlemelerini ve performansını ortaya koyan çalışmaların tümüdür (Ediger, 1996).

Portfolyo, öğrenciye ve başkalarına öğrencinin bir veya daha fazla alandaki başarılarını sunmak üzere amaçlı olarak öğrenci çalışmalarının yansıtılmasıdır (Arter and Spandel ,1991).

Meisels ve Steele’e (1991) göre portfolyo, öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmeye katmalarını, her bir öğrencinin kendi ilerleyişini izlemesini sağlar ve bireysel olarak öğrencilerin performanslarının değerlendirilmesi için bir temel oluşturur.

Portfolyo öğrencilerin sınıf içerisindeki ve sınıf dışındaki çalışmalarını ve aktivitelerini ortaya koyan bir değerlendirme şeklidir ve “portfolyo kültürü” birbirleriyle etkileşim içerisinde olan bir grup öğrencinin bildiklerini ve yapabileceklerinin sorumluluğunu almalarına dayanır

(http://www.tojet.net/articles/3215.htm)

Collins (1992) ise bu tanımları daha da kısaltarak; portfolyoyu, hedefi belirlenerek toplanan çalışmaların tümü şeklinde ifade etmiştir.

Portfolyo öğrenci merkezli olup, öğrencinin kişisel çabalarını, ilerlemelerini ve başarılarını, bir veya daha çok öğrenme aralıklarıyla ortaya koymasını sağlar (Collins, 1991).

(35)

2.6.1.1.2. Ürün seçki dosyası (portfolyo) kullanmaya nasıl başlayabiliriz?

1. Hangi alanlarda bilgi ve belgelerin değerlendirilmesi yapılırken farklı bir yaklaşıma ihtiyaç duyulmuştur? Portfolyo, şimdiye kadar olan değerlendirme yaklaşımımızı nasıl bütünler?

2. Belirli bir zaman dilimi içinde (örneğin bir ünite,bir çeyrek yıl,kurs dönemi,...)önemli olabilecek davranış ,tutum ve davranışa etki edecek faaliyetler nelerdir?Bu faaliyetlerden hangileri portfolyo değerlendirmede kullanabilecek derecede etkilidir?

3. Öğrencilerin bizim kazandırmak istediğimiz bilgi ve tutum öğrendiğini düşünürsek; hangi gözlemlenebilir davranışlar, bize, tanımladığımız standartların başarıyla ilerlediğini göstermede kanıt olabilir?

4. Öğrencilerin, gerekli olan bilgi ve tutumları kazanıp kazanmadığını ölçmek için, hangi öncü etkinlikleri ölçmeliyiz? Bu etkinliklerden hangileri, değerlendirmenin genel amaçlarıyla uyum sağlamaktadır?

5. Bireysel portfolyo çalışmalarını nasıl değerlendirmeli yada puanlandırmalıyız?

6. Bir öğrencinin portfolyonun amaçlarını anladığından nasıl emin olabiliriz? 7. Velilerin yada yakınları, ön çalışmaları da içeren portfolyo değerlendirme süreci içine nasıl dahil edebiliriz?

8. Yazılı olmayan iletişim tekniklerini( sunum, sözel savunmalar, diyaloglar, demonstrasyonlar ) portfolyomuza nasıl dahil edebiliriz? (Korkmaz ve Kaptan, 2003:27).

Ürün seçki dosyası (portfolyo) ile ölçülebilecek öğrenci becerileri şunlardır: 1. Bilimsel kavramları doğru kullanabilme

2. Grafik kullanarak açıklama yapabilme

3. Temel kavramların günlük hayatta ilişkilendirebilme 4. Kaynak ve referansları uygun kullanabilme

5. Bilgi ve fikirleri sentezleme

6. Efektif olarak kendi kendini ölçebilme

(36)

2.6.1.1.3. Ürün seçki dosyası (portfolyo) değerlendirmesi çeşitleri

Columba & Dolgos’a göre temel olarak sınıfta kullanılabilecek üç çeşit potfolyo vardır.

Vitrin: Bu tip ürün seçki dosyası (portfolyo) öğrencinin en iyi ve en çok örnekleyen çalışmaları üzerinde odaklanır. Bu tip bir portfolyo sanatçının yeteneklerini göstermek için kullandığı bir portfolyoya benzetilebilir. Bu nedenle, bu portfolyoda öğrencinin iyi örneklediğini düşündüğü çalışmaları seçer. Bu dosya genelde veli ziyaretlerinde ortaya çıkarılır.

Öğrenci-Öğretmen Portfolyosu: Bu tip portfolyolar genellikle çalışma portfolyosu yada çalışma dosyası olarak adlandırılırlar. Öğrenci ve öğretmen arasındaki iletişime yardımcı olan interaktif bir portfolyodur. Öğrenci ve öğretmen içeriği belirlemek için neyin eklenip neyin çıkarılacağının kararını almak için toplanırlar.

Öğretmen Alternatif Değerlendirme Portfolyosu: Portfolyodaki tüm parçalar değerlendirilir, notlanır ve oranlanır. Öğretmenler kişisel öğrenci portfolyolarını bir değerlendirme aracı olarak kullanabilirler. Bu odaklanmış bir portfolyo çeşididir ve değerlendirmeye bütüncül bir model oluşturur (Koca, Hea-Jin Lee, 2003).

2.6.1.1.4. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) yararları nelerdir?

• Öğrenme ve değerlendirmeyi bütünleştirir

• Yeni öğretme becerilerinin gelişmesini destekler.

• Doğrudan gözlenebilir.

(37)

• Öğretmen, öğrenci ve aile arasındaki iletişimi artırır.

• Öğrenciler değerlendirme sürecinin bir parçası olduğunu hisseder.

• Ürün seçki dosyası (portfolyo) hem ürün hem de süreç değerlendirilmektedir.

• Hedefleri aydınlatır, öğrencinin yeteneklerinin profilini verir.

• Öğrencinin gelişme için gösterdiği çabayı yansıtır.

• Öğrencinin gelişimi hakkında daha fazla bilgi verir.

• Öğrencinin kendi öğrenmesinin farkında olmasını sağlar.

• Yaşam boyu öğrenme için gerekli olan yetenekleri geliştirmeye yardım eder.

• Öğrencileri kendi kendilerine öğrenmeye teşvik eder.

• Öğrenciler ürün seçki dosyası (portfolyo) seçeneklerini belirlemeli ve kanıtlamalı, öğrenme hedeflerini saptamalıdır.

• Güdülenme sonunda öğrencilere, başarılarını kanıtlama gücü ve yetkisi verir.

• Öğretmen ve öğrenci iletişiminin gelişmesine fırsat verir.

• Öğretmene, her öğrencisini tanıma fırsatı verir (Ocak, 2006).

Portfolyo hazırlarken öğrenciler organize etme ve sentez yapma gibi birçok kabiliyetlerini kullanarak, ne derece başarılı olduklarını ve ne derece öğrendiklerini en iyi şekilde göstermeye çalışırlar. Öğrenci portfolyosunda kendini yansıtır. Öğrenci portfolyoya koymak için neden o materyali seçtiğini ve seçme kriterlerini anlattığı için, öğretmen öğrencinin nasıl ve ne kadar öğrendiği hakkında bilgi sahibi olabilir. Bu da portfolyoyu bir öğrenci dosyasından ayıran en önemli özelliktir.

(http://www.istekyasam.com/edu7dergi1/edu7/makale5.doc)

Ürün seçki dosyası (portfolyo) öğrenciyi aktif kılar.Öğrencilerin iletişim kurmasını olanak sağlar. Öğrencilerin gerçekçi kişisel değerlendirme yeteneklerini

(38)

geliştirir. Son olarak portfolyo öğrencinin bilgi ve yeteneklerinin derinliğini örnekler (Guard, Richter, and Waller 2002).

2.6.1.1.5. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) amacı nedir?

O Öğrenciyi kendi kendine öğretmeye teşvik etmek

O Talimatlar ve değerlendirme arasında bir kesişim yaratmak

O Öğrencilerin öğrenen olarak kendilerine değer vermelerini sağlamak

O Öğrencilerin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini değerlendirme becerisi kazandırmak

O Öğrencinin gelişimini kanıtlarla ve daha sağlıklı izleyebilmek O Öğrencinin gerçekte ne öğrendiğinin somut resmini çizebilmek O Öğrencilerin yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmek

O Öğrencilerin, arkadaşlarının portfolyolarını da izleyerek işbirliği içinde çalışmalarını sağlamak

O Öğrencilerin yaratıcılık yönlerinin geliştirmesini sağlamak (Struyven , Dochy , Janssens, 2002).

2.6.1.1.6. Ürün seçki dosyalarının (portfolyo) içeriği

Ürün seçki dosyasına (portfolyo), öğrencinin haftalık veya günlük yaptığı çalışmalarının içinden seçilen örnekleri ve öğretmenin yaptığı sınav evrakları, resimler, fotoğraflar, boyama, ses veya görüntü kayıt kasetleri, proje çalışmaları, performans ödevleri, kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtarları, velilerden gelen bilgiler, araştırma soruları, kavram haritaları, öğrenci görüşlerini yansıtan formlar vb. konulabilir.

O Dosyanın “içindekiler” bölümü

O Önsöz, özet (ya da özgeçmiş) (Burada öğrenci çalışmalarının başlangıçtan o ana kadarki gelişimini anlatır.

(39)

O Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürünler ya da çalışmalar.

O Yapılan her çalışmanın değerlendirilmesi ile ilgili dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi ya da öz değerlendirme formları gibi araçlar.

O Her ürünün dosyaya konulmasının nedeni? Burada öğrenci kendisi ile ilgili görüşlerini belirtir. Bundan ne öğrendim? Bu çalışmayı neden sakladım? Çalışmayı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım? Benim için bu çalışmanın anlamı nedir? Hangi alanda zayıfım?

O Öğrenci Ürün dosyasının (portfolyo) değerlendirilme Ölçütleri (M.E.B. 2006).

2.6.1.1.7. Ürün seçki dosyalarının (portfolyo) sınırlılıkları

O Ürün seçki dosyasında (portfolyo) yer alan işleri kimin yaptığı sorunu. O Ürün seçki dosyasının (portfolyo) içeriğine karar vermek zordur.

O Alınan notlar ürün seçki dosyasını (portfolyo) değerlendirene göre değişebilir. O Geleneksel değerlendirme tekniklerine göre daha fazla zaman alıcıdır.

O Hazırlanan ürün seçki dosyasının (portfolyo) muhavaza edilmesi konusunda sıkıntılar yaşanabilir.

( http://www.eod.hacettepe.edu.tr/icerik/Gelenekselveyeniolcme.ppt)

2.6.1.1.8. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) içeriğinde neler yer alabilir?

Öğretmen tarafından hazırlanan rehber (öğrencilerin gelişim dosyasının ne olduğunu anlamalarına, kendi gelişim dosyaları için neler yapmaları gerektiğini anlamalarını kavrar.)

O Öğrencilerin ödevleri (taslak yada bitmiş parçaları) O Araştırmalar, problemler ve stratejiler

O Diyagramlar, fotoğraflar, resimler O Video kasetler ve ses kasetleri O Grup ödevleri ve projeler O Öğretmen anekdotları O Kelime geliştirme

(40)

O Öğrencilerin mektupları O Öğretmen kontrol listeleri

O Öğrencilerin zorlukla tekrar yapmak istediği ödevler O Özel ödevlerin içinden seçtiği örnekler

O Değerlendirme kağıtları (öğrenci çalışmalarındaki gelişimleri nasıl değerlendirileceğini gösteren kağıtlar) (Kocabaş,2005).

2.6.1.1.9. Ürün seçki dosyası (portfolyo) değerlendirmesinin aşamaları

Hedefer Belirlenir: Ders ile başarmak istenilen somut, ölçülebilir gözlenebilir davranışların neler olduğu belirlenir.

Ürün seçki dosyası (portfolyo) düşüncesi sınıfa tanıtılır: Örnek bir ürün seçki dosyası (portfolyo) bulunarak öğrencilere bu dosya tanıtılır.Ürün seçki dosyasının (portfolyo) içinde neler bulunacağı konusunda bilgi verilir.

Ürün seçki dosyasının (portfolyo) içeriği açıklanır: Ürün seçki dosyasının (portfolyo), neyi ne kadar kapsaması gerektiğini açıklanır. Dosyaya nelerin konulabileceğine açıklık getirilir. Hem zorunlu hem de seçimlik alanları belirtilir.

Ürün seçki dosyası (portfolyo) sunumu için açık ve ayrıntılı bir rehber verilir: Ürün seçki dosyasının (portfolyo) nasıl geliştirileceğini ve ne zamana hazır olması gerektiği gibi konularda ayrıntılı bir rehberlik sağlar.

Diğer ilgilileri de konu hakkında bilgilendirilir: Velilerle görüşülüp onların yorumu ve de düşünceleri alınır (Çepni, 2007).

(41)

2.6.1.1.10. Ürün seçki dosyası (portfolyo) değerlendirme süreci

1. Toplama :Bu işlem öğrencinin eğitimsel tecrübelerini ve amaçlarını gösteren anlamlı çalışmalarını toplamasıdır. Portfolyonun tanımlanmış olan amacına uygun bağlam ve içerik hakkındaki karar bu aşamada verilmelidir. Çalışmaların seçimi ve toplanması çeşitli temellere dayanmalıdır:

O Özel (ayrıntılı) konu temelleri O Öğrenme süreci veya

O Özel projeler, temalar ve/veya birleşmeler

2. Seçme : Toplanan materyaller ürün seçki dosyası (portfolyo) dahilinde gözden geçirilir ve değerlendirilir. Öğretmenin ürün seçki dosyası (portfolyo) konusunda isteklerinin ne olduğuna ve portfolyonun çeşidine bağlıdır. Bu basamakta öğrenciler topladıkları çalışmaları seçme aşamasına geçer. Öğrenci bunu yalnız, öğretmen ya da ortak çalışmalar sonucu da seçme işlemini gerçekleştirebilir.

3. Yansıma : Öğrenciler bu bölümde neden portfolyoya bu çalışmaya dahil ettiğini açıkladığı ve diğer çalışmalarla karşılaştırıldığı bölümdür. Öğrencilerden bilgileri nasıl ürettikleri açıklanması istenir. Öğrenci, değerlendirme sürecinde aktif rol alır.

4. Bağlantı : Bu basamak yansıma sürecinin sonucudur. Öğrenciler sürekli kendilerine ‘Bunu niye yapıyoruz ?’ diye sorular sorabilirler. Bu bölüm çalışmayı yapan öğrencinin kendisine sağladığı katkıyı ve aktarabileceği yeteneklerini gösterdiği bölümdür. Bu bölüm sınıfta diğer öğrencilere yapılabilecek bir takdim yada sunum ile yapılabilir (Struyven , Dochy , Janssens, 2002).

(42)

2.6.1.1.11. Matematik dersinde ürün seçki dosyası (portfolyo)

Geleneksel ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarında genellikle klasik sınavlar ile çoktan seçmeli, eşlemeli, boşluk doldurmalı veya doğru-yanlış türünden olan sınavlar uygulanmaktadır. Ancak, bu tür sınavlar matematiğin öğrencilere kazandırması hedeflenen kritik düşünebilme, problem çözebilme, keşfetme, grupla çalışabilme, matematiğe karşı olumlu tutum geliştirme, matematiği sevme gibi bilişsel ve duyuşsal özellikteki davranışları ölçmede yetersiz kalmaktadır

(http://www.erg.sabanciuniv.edu/iok2004/bildiriler/Adnan%20Baki.doc).

Ürün seçki dosyaları (portfolyo) ile değerlendirmenin geleneksel ölçme araçlarıyla yapılan değerlendirmelere göre öğretmene, öğrenciye ve veliye öğrenci hakkında güvenilir veriler sağlamasından dolayı eğitim alanında kullanılması gerektiği birçok araştırmacı tarafından önerilmektedir (Baki ve Birgin, 2004).Bu değerlendirme tekniğinin ilköğretim matematik dersinde kullanılmasının öğrencileri daha iyi tanıma fırsatı sağladığı, öğrencilerin eksiklerinin zamanında telafi edilmesine yardımcı olduğu ve öğretmenin öğretimini planlamasına yardım ettiği belirtilmektedir (Mumme,1990; Micklo,1997; Asturias, 1994).

Matematik ürün seçki dosyasları (portfolyo) için önerilenler şu şekilde sıralanmaktadır :

O Açık sonlu sorular

O Grup projesinin bir raporu O Diğer bir konu alanında çalışma

O Öğrenci tarafından ortaya atılan bir problem O Sanat projeleri

O Bir kitap incelemesi

O Öğrencinin günlük yazılarından çeşitli parçalar

O İçindekiler bölümü kompleks bir matematik problemi üzerinde öğrencinin taslakları, ara incelemeleri ve sonuç çalışması

O Gazete ve dergi makaleleri

(43)

O Öğrenci-öğretmen görüşmelerinin ses kayıtları O Öğrencinin el becerilerine ait fotoğraf yada skeçler

O Öğrencilerin hatalarını nasıl düzelttiğini gösteren bir kağıt

O Öğretmenle yada başka bir öğrenci ile yapılmış görüşmenin notları O Örnek günlük girişler

O Öğrencinin birincil (ana) dilinde çalışmalar O Öğretmenin karmaşıklaştırdığı bir kontrol listesi O Öğrenci çalışmasının video kasetleri

O Matematiksel bir otobiyografi

O Matematiksel araştırma (Koca, Hea-Jin Lee. 2003).

Matematik dersi öğretim programının değişmesi sonucunda Ölçme ve değerlendirme açısından yeni Matematik dersi öğretim programının eskiye oranla hem araç hem de yöntemler açısından çeşitliliği artırdığı görülmektedir. Böylece sonuç değerlendirmeden süreç değerlendirmeye doğru önemli ölçüde bir yönelim söz konusudur. Değerlendirme araç ve yöntemlerinin çeşitlenmesi doğru ve etkili kullanıldığında öğrencilerin bireysel farklılıklarına göre değerlendirilebilmesine de olanak sağlayacaktır.

(http://www.erg.sabanciuniv.edu/docs/mufredat_raporu.doc).

2.6.1.1.12. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) değerlendirilmesi

Öğretmenler yeni programların ölçme değerlendirme anlayışında geleneksel ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarının hiç yerinin olmadığını düşünebilirler.Yeni programın ölçme ve değerlendirme konusundaki vurgusu,öğrenme sonucunu belirleme anlayışından çok,öğrenme sürecinde öğrencinin neleri kazandığına doğru kaymıştır (Bıkmaz, 2006:109).

Alternatif değerlendirme yöntemleri geleneksel yöntemlerin dışında eğitim kurumlarına yeni bir açıklık getirmektedir. ‘Sınamak’ yerine ‘değerlendirmeye’ yönelmesi hedeflenmektedir. Güvenilir bir değerlendirme yapabilmek için

(44)

değerlendirmede hedeflerin ne olduğu açıkca belirlenmelidir. Öğretmen bunun için belirli ölçek ve yöntemler geliştirerek öğrencinin performansının gözlenmesine olanak sağlamaktır. Ürün seçki dosyalarının (portfolyo) değerlendirilmesinden önce belirlenip hem öğrenci hem de veliye bildirilen kriterler değerlendirmede çok büyük önem taşıyacaktır. Tüm kriterlerde müfredata uyumluluk dikkate alınmalıdır (İlci, 2002).

Öğrencilerin ürün seçki dosyaları (portfolyo) çalışmalarını değerlendirmek için uygun zaman öğrencilerle birlikte kararlaştırılır.Öğrenciler kendi çalışmalarını değerlendirirler,kendi çalışmaları hakkında yargıya varırlar.Öğrenciler kendi gelişimlerini takip ederler. Örneğin; öğrencilere aşağıdaki sorular gibi örnek sorular sorulur:

O Bu çalışmada gurur duyduğun, en iyisini yaptığına inandığın bir çalışmanı gösterebilir misin?

O Niçin gurur duyduğunu açıklar mısın?

O Tekrar gözden geçirdiğin, ele aldığın bir çalışman oldu mu?

O Yaptığın çalışmalar arasında çok zevk aldığın bir çalışman var mı? Niçin bu çalışmayı yapmaktan zevk aldın? (İlci, 2002).

Öğretmenlerin öğrencilerinin başarılarını, ilerleyişlerini her zaman değerlendirmeleri gerekir. Performans değerlendirmesini kullanmak, öğrencinin öğrendiklerine büyüteç tutmak gibidir. Böylece öğrenme öğrenene kaygı vermeden gerçekleştirilebilir.

Öğretmen rehberlik edecek ve çalışmalara yardımcı olacaktır. Kapsamının ne olacağı konusunda yardımcı olacaktır. Öğrenci kendinin ve arkadaşlarının gelişimini nasıl değerlendireceğini öğrendiği gibi hem öğretmene zamandan kolaylık sağlar hem de sınıfın belirli bir seviyeye gelmesine yardımcı olur (İlci, 2002).

Ürün seçki dosyası (portfolyo) bir bütün olarak değerlendirilebileceği gibi içindeki herbir çalışma ayrı ayrı da incelenebilir. Ürün seçki dosyasının (portfolyo)

(45)

incelenmesinde kontrol listesi, oranlama ölçeği veya rubrikler kullanılabilir. Eğer ürün seçki dosyasından (portfolyo) farklı türden materyaller yer alıyorsa herbiri için atrı puanlama planı yapılmalıdır. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) en büyük avantajı öğrencilerin de ölçme değerlendirme sürecine katılmasıdır. Ürün seçki dosyasında (portfolyo) incelenen her çalışmanın yanında bu çalışmanın puanlandırılması için bir kayıt yöntemi yer alabilir.Önceden belirlenmiş zamanlarda öğretmen ve öğrenci ürün seçki dosyasını (portfolyo) inceler.Genelde önce öğretmen ürün seçki dosyasını (portfolyo) inceler sonra öğrenciyle öğrenciyle beraber tartışır.Bu buluşmalar sırasında sonraki hedefler belirlenir (Bekiroğlu, 2004:116).

2.6.1.1.13. Geleneksel değerlendirme yöntemi ve ürün seçki dosyası (portfolyo) değerlendirmenin karşılaştırılması

GELENEKSEL ÜRÜN SEÇKİ

DOSYASI(PORTFOLYO) Öğrencinin yeteneğini tek bir zamanda

ölçer.

Öğrencinin yeteneğini her zaman ölçer.

Öğrenci ölçütlerden habersizdir,

öğretmen değerlendirmeyi yalnız yapar

Değerlendirme, öğretmen ve öğrenci tarafından yapılır. Öğrenci kriterlerden haberdardır

Öğrencilere bir derece tayin eder Öğrencinin kendi değerlendirmesini içerir.

Öğrencinin dil yeteneğinin ranjını yakalamaz

Dil öğrenme performansını çoğu yönüyle yakalar

Öğrenciye sorumluluk verilmez Öğrenci nasıl sorumluluk alacağını öğrenir

Tablo.3: Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) ve Geleneksel yöntemlerin karşılaştırılması (http://www.eod.hacettepe.edu.tr/seminerdosyalari/betulilci.doc).

(46)

Tabloda da görüldüğü gibi geleneksel değerlendirme yöntemlerinde değerlendirme öğretmen egemenliğindedir.Ürün seçki dosyası (portfolyo) da ise öğrencilerde değerlenmeye katılmaktadır.Öğrenciye birçok sorumluluk verilmektedir.Bu tablodan da çıkarılacağı gibi ürün seçki dosyasında (portfolyo) öğrenci merkezli eğitime önem verilmektedir.

2.6.1.1.14. Ürün seçki dosyası (portfolyo)da öğretmenin, öğrencinin rolü,yarar ve sorumlulukları

2.6.1.1.14.1.Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Çalışmasında Öğretmenin Rolü

• Öğrencilere rehberlik eder, çalışmanın ne ifade ettiğini, gelişimlerine nasıl katkıda bulunduğunu tartışır.

• Örnekler sunar, öğrencilerin en iyi çalışmaları seçmede yardımcı olur.

• Süreç içerisinde, çocukların o süreçte öğrendiği bir çalışmayı ürün seçki dosyasına (Portfolyo) koyabilmesi için ortamlar hazırlar.

Ürün seçki dosyasını (Portfolyo) öğrencilere tanıtır ve bilgi verir.

• Portfolyoyu hazırlarken yönlendirici sorular sorar: S Neden bu çalışmayı seçtin?

S Bu çalışmada en çok neyi beğendin?

S Sence en başarılı örnek hangisi? Neden o en başarılı ? (Cingör, 2003).

2.6.1.1.14.2. Ürün seçki dosyası (portfolyo) çalışmasında öğrencinin rolü

Öğrenci ürün seçki dosyası (portfolyo) öğrencinin sorumluluğundadır.Öğrenciye ait bu ürün dosyasına hangi çalışmasını koyacağını iyi

(47)

saptaması gerekmektedir.Bu konuda öğretmen yardımcı olacaksa da karar öğrenciye ait olacaktır.

Öğrencinin ürün seçki dosyası (portfolyo) çalışması kapsamına girecek olan çalışmaların belgelenmesi çok önemlidir. Öğrenci yaptığı çalışmayı resimlerle belgelemek gereğini duyabilmelidir. Ölçek listesinin öğrenci tarafından çok iyi kavranması öğrencinin çalışmalarını sağlıklı değerlendirebilmesi açısından çok önemlidir (Cingör, 2003).

2.6.1.1.14.3. Öğretmenler için yarar ve sorumluluklar

• Öğrencileri değerlendirirken, öğrencilerin yeteneklerini tanımasını sağlar.

• Öğretmenin elinde öğrenme-öğretme süreci içerisinde her bir öğrencinin, gelişimlerini ve performansını içeren geniş bir kaydının olmasını sağlar.

• Öğretmen için alternatif bir değerlendirme metodu oluşturur.

• Öğretmenlerin işbirliği içerisinde öğretim materyallerinin ve tekniklerinin paylaşımına katkıda bulunur.

• Öğrencinin bütün gelişim aşamalarını izleme ve takip etme fırsatını elde eder (Cooper,1996).

2.6.1.1.14.4. Öğrenci için yarar ve sorumluluklar

• Portfolyo kullanımı öğrenciye kişisel olarak pratik deneyim sağlar.

• Öğrenci, nelerin gerekli olduğu hakkında beklentilerini ve işlemleri ile performansı hakkında geri beslemeye sahip olur.

• Eğer öğrenci özelliklerini gösterebileceği bir yerde değilse, kendi yerini kaybetmeden ana özelliklerini geliştirebilir

Şekil

Tablo 7: Uygulamaya katılan öğretmenlerin Öğrenci Merkezli Eğitim hakkında bilgi  seviyelerini gösteren tablo ve yüzdelik dağılımı
Tablo 8: Uygulamaya katılan ilköğretim öğretmenlerinin değerlendirmeyi kullanma  amaçlarını gösteren tablo ve yüzdelik dağılımları
Tablo 9: Uygulamaya katılan öğretmenlerin matematik öğretiminde değerlendirmeyi  ne sıklıkla yaptığını gösteren tablo ve yüzdelik dağılımı
Tablo 10: İlköğretim öğretmelerinin alternatif değerlendirmeye ihtiyaç duyma  sebeplerini gösteren tablo ve yüzdelik dağılımları
+6

Referanslar

Benzer Belgeler

Bu olumsuzlukları en aza indirmek için; öğrencilerin “öğrenmeyi öğrenmesini” sağlamak, öğrenci başarısına ilişkin kapsamlı bir “süreci yansıtmak”,

Profitability analyzes are calculated from financial and economic direction in dairy farming enterprises and the average financial profitability which shows the

Sağlık çalışanları dokunmatik ekran- lar sayesinde cihazı hastaların kilo, yaş, boy gibi özelliklerine göre ayar- layıp nabız ve soluk sayılarını takip edebiliyor..

hakk nda, velilerin anket soru maddelerine verdikleri cevaplara göre velilerin genel olarak; uygulanmas n n çok ta kolay bir yöntem olmad n , bu yöntemin aile, okul ve ö retmen

Portfolyo geliştirme sürecindeki ilk basamak olan uygulama öncesi basamağı portfolyo uygulamasının etkili ve sorunsuz işlemesi için yapılması gereken ön

Daha önce değinildiği gibi portfolyoların nasıl değerlendirilecekleri kullanım amacıyla çok ilişkilidir... Dereceli

Ürün Seçki Dosyası Değerlendirme Ölçütleri Evet (1 Puan) Hayır (0 Puan) 1?. Kapak sayfası

Amaç: Sınıf yönetiminin tanım ve işlevini dikkate alarak geçmiş deneyimlerinize bağlı olarak bir sınıf ortamı ve öğretmen tutumunu değerlendirilmesi.. Amaç: