Yeni Symposium Dergisi

Aytül Çorapçıoğlu*, İlhan Yargıç**, Pakize Geyran***, Neşe Kocabaşoğlu****

* Prof. Dr., Kocaeli Üniversitesi, T›p Fakültesi Hastanesi, Psikiyatri Anabilim Dal›, 41300 ‹zmit

**Doç. Dr., ‹stanbul Üniversitesi, ‹stanbul T›p Fakültesi Hastanesi, Psikiyatri Anabilim Dal›, Çapa, 34390 ‹stanbul

***Doç. Dr., Bak›rköy Ruh Sa¤l›¤› ve Sinir Hastal›klar› E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Ruhsal Travma Tedavi Merkezi,

Bak›rköy, 34147 ‹stanbul

***Prof. Dr., ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi Hastanesi, Psikiyatri Anabilim Dal›, Cerrahpafla, 34098 ‹stanbul

Yaz›flma Adresi: Prof. Dr. Aytül Çorapc›o¤lu, Tophanelio¤lu Cad. Petek Sit. A5 Bl D. 9, Altunizade/istanbul

e-posta: aytul@mail.koc.net

Tel: (+90) 216 339 00 54

Teflekkür: Bu çal›flmaya destek vererek katk›da bulunan Türkiye Pfizer’a teflekkür ederiz.

ÖZET

Amaç: Bu çalışma “Olayların Etkisi Ölçeği” (IES-R) Türkçe versiyonunun geçerliliği ve

güvenilirliği-ni belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Yöntem: Çalışmaya 18-65 yaş arası posttravmatik stres bozukluğu (PTSB) tanısı olan 104 ve PTSB

ol-mayan 65 olgu alınmıştır. Sosyodemografik özelliklerin kaydedilmesinden sonra tüm olgulara

IES-R ölçeği ve PTSB değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanılan ve Türkçe versiyonunun geçerliliği

ve güvenilirliği gösterilmiş olan “Clinician Administered Post Traumatic Stress Disorder Scale”

(CAPS) uygulanmıştır. IES-R ölçeğinin CAPS’a göre geçerliliği ile iç tutarlılığı istatistiksel yöntemler

ile değerlendirilmiştir.

Bulgular: IES-R ölçeğinin ve alt ölçeklerinin CAPS ölçeği ve alt ölçekleri ile korelasyonu Spearman

analizi ile değerlendirildiğinde toplam puan (r=0.705, p<0.001), yeniden yaşama puanı (r=0.693,

p<0.001) ve aşırı uyarılma puanının (r=0.639, p<0.001) korelasyon katsayılarının iyi derecede,

çınma puanı için ise orta derecede olduğu saptanmıştır (r=0.491, p<0.001). ROC eğrisi altında

ka-lan aka-lan±standart hata, 0.878±0.031 olarak bulunmuştur (p<0.001). Kesim değerinin 24 ile 33

ara-sında olduğu durumlarda duyarlılık ve özgüllük değerlerinin her ikisinin de %70’ten yüksek

oldu-ğu görülmüştür. IES-R ölçeği’nin Cronbach

a

iç tutarlılık katsayısı 0.937 (p<0.0001) olarak

hesaplan-mıştır.

Tart›flma: Bu çalışma ile IES-R ölçeğinin Türkçe versiyonunun PTSB tanısında geçerli olduğu, 24 ile

33 kesim değerleri arasında tanısal performansının iyi olduğu ve iç-tutarlılığının yüksek olduğu

gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler: PTSB, IES-R, geçerlilik, güvenilirlik

ABSTRACT

Objective: This study was designed to determine the validity and reliability of Turkish version of

“Impact of Event Scale-Revised” (IES-R).

Method: A total of 104 subjects with diagnosis of posttraumatic stress disorder (PTSD) and 65

sub-jects without PTSD were enrolled to the study. After the record of sociodemographic

characteris-tics, all subject were assessed with both IES-R and “Clinician Administered Post Traumatic Stress

Di-sorder Scale” (CAPS), of which reliability and validity of Turkish version have been shown. The

va-lidity of IES-R refering to CAPS and internal-consistency were determined using relevant statistical

methods.

Findings: Total IES-R score (r=0.705, p<0.001) and intrusion (r=0.693, p<0.001), hyperarousal

(r=0.639, p<0.001), avoidance (r=0.491, p<0.001) IES-R subscale scores were found to correlated

with the corresponding scores of CAPS with Spearman analysis. The area under the ROC curve was

defined as 0.878±0.031 (p<0.001). For cut-off points of IES-R between 24 and 33, both sensitivity

and specificity were over 70%. Cronbach

a

was 0.937 (p<0.0001).

Discussion and Conclusion: This study demonstrated that Turkish version of IES-R is valid and has

good diagnostical performance for cut-off points of IES-R between 24 and 33 and high

internal-consistency.

Keywords: PTSD, IES-R, reliability, validity.

“Olaylar›n Etkisi Ölçe¤i” (IES-R) Türkçe Versiyonunun

Geçerlilik ve Güvenilirli¤i

G‹R‹fi

Posttravmatik stres bozuklu¤u (PTSB) fiziksel,

psi-kolojik veya çevresel travma sonras› geliflen ciddi ve

s›kl›kla kronik seyirli bir ruhsal bozukluktur.

Ameri-kan Psikiyatri Birli¤i’ne (1994) göre travmatik stres,

ölüm veya ölüm tehdidi, ciddi yaralanma veya

olgu-nun kendisi veya çevresindekilerin fiziksel

bütünlü-¤üne tehdit sonucu duyulan yo¤un korku ve

çâresiz-lik durumudur. PTSB yeniden yaflama, kaç›nma ve

artm›fl uyar›lm›fll›k olarak ifâde edilen üç belirti grubu

ile karakterizedir.

Depremin de aralar›nda bulundu¤u do¤al

felâket-lerin PTSB’ye yol açt›¤› bilinmektedir (Fukuda ve ark.

1999, Hsu ve ark. 2002, Wang ve ark. 2000, Livanou M

ve ark. 2002). Yap›lan çal›flmalarda deprem yaflayan

olgular›n %24-43’ünde PTSB geliflti¤i ortaya

konmufl-tur (Hsu ve ark. 2002, Wang ve ark. 2000, Livanou M

ve ark. 2002).

“Olaylar›n Etkisi Ölçe¤i” (IES-R), herhangi bir

travma yaflayan olgular›n ölçek uyguland›¤› s›radaki

stresini belirlemeyi hedefler. IES-R geçerlili¤i ve

güve-nilirli¤i gösterilmifl, günlük klinik uygulamada ve

kli-nik çal›flmalarda yayg›n olarak PTSB fliddetinin

belir-lenmesi için kullan›lan bir ölçektir (Creamer ve ark.

2003). Tan›mland›¤› ilk çal›flmalardan bu yana, IES-R

travmatik stres ölçümü için kabûl edilmifl ve

kullan›l-m›fl (Cusack ve Spates 1999, Pfefferbaum ve ark. 2000)

ve orijinal ‹ngilizce d›fl›nda birçok dilde geçerlili¤i ve

güvenilirli¤i gösterilmifltir (Asukai ve ark. 2002,

Bagu-ena ve ark. 2001).

Ancak IES-R’nin Türkçe versiyonunun geçerlili¤i

ve güvenilirli¤i henüz gösterilmemifltir.

Bu çal›flmada Türkçe’ye çevrilen IES-R ölçe¤inin

PTSB olgular›nda geçerlili¤i ve güvenilirli¤inin

belir-lenmesi amaçlanm›flt›r. Bu amaçla, PTSB

de¤erlendi-rilmesinde yayg›n olarak kullan›lan ve Türkçe

versi-yonunun geçerlili¤i ve güvenilirli¤i gösterilmifl olan

“Clinician Administered Post Traumatic Stress

Disor-der Scale” (CAPS), referans ölçek olarak kullan›lm›flt›r

(Aker ve ark. 1999).

YÖNTEM

Olgular

Çal›flmaya, 18-65 yafl aras›, Bak›rköy Ruh Sa¤l›¤›

ve Sinir Hastal›klar› E¤itim ve Araflt›rma Hastânesi

Ruhsal Travma Tedavi Merkezi’ne baflvuran ve

dep-rem veya baflka bir travmaya ba¤l› olarak geliflen

PTSB tan›s› olan olgular ile Kocaeli ve ‹stanbul

Üni-versitesi T›p Fakültesi Hastânesi ve Cerrahpafla T›p

Fakültesi Hastânesi Psikiyatri Klinikleri’ne

baflvu-ran, yar›s› baflka bir psikiyatrik hastal›k tan›s›na

sâ-hip, PTSB olmayan (kontrol grubu), olgular

al›nm›fl-t›r.

Veri Toplama Araçlar›

IES-R, Weiss ve Marmar taraf›ndan 1997’de,

Ame-rikan Psikiyatri Birli¤i (1994) PTSB ölçütlerine göre

haz›rlanm›flt›r. Orijinal IES (Horowitz ve ark. 1979)

travmatik stres semptomlar›na de¤erlendirmek

ama-c›yla en yayg›n kullan›lm›fl olan ölçeklerden birisidir.

IES kullan›lan bir çok çal›flmada, ölçe¤in travmatik

olaylar karfl›s›ndaki psikolojik stres düzeyin

ölçmede-ki baflar›s› vurgulanm›flt›r (Weiss ve Marmar 1997).

Weiss ve Marmar (1997), PTSB semptom gruplar›ndan

sâdece ikisini (yeniden yaflama ve kaç›nma)

sorgula-yan orijinal IES’yi modifiye ederek, tüm PTSD

semp-tom gruplar›n› sorgulayacak flekilde IES-R’yi

olufltur-mufllard›r. Ölçekte, son 7 gündeki belirtilerin

fliddeti-nin 0-4 aras› puanland›¤› 22 soru bulunmaktad›r.

IES-R; yeniden yaflama (1, 2, 3, 6, 9, 14, 16, 20. sorular),

ka-ç›nma (5, 7, 8 11, 12, 13, 17, 22. sorular) ve afl›r›

uyar›l-ma (4, 10, 15, 18, 19, 21. sorular) oluyar›l-mak üzere 3

altölçe-¤in birleflmesinden oluflmaktad›r (Devilly 2001).

Blake ve arkadafllar› (1995) taraf›ndan gelifltirilen

ve geçerlili¤i ve güvenilirli¤i gösterilmifl olan CAPS

ölçe¤i, PTSB tan›s› ve fliddetinin belirlenmesinde

gü-nümüzde yayg›n olarak kullan›lmaktad›r (Weathers

ve ark. 2001). CAPS ölçe¤i DSM-IV PTSB tan›

kriterle-rinden 17 semptomun (B, C ve D semptom gruplar›)

sorguland›¤› klinik bir ankettir. Her semptom için

ay-n› zamanda beflli skala üzerinden (0-4) s›kl›k ve fliddet

de sorgulanmaktad›r.

Çeviri ve Uyarlama Çal›flmalar›

IES-R ölçe¤inin Türkçe’ye çevrilmesi s›ras›nda

ko-lay anlafl›l›r olmas›na ve çeviri ifllemi s›ras›nda anlam

yitirmemesine çal›fl›lm›flt›r. Çeviri s›ras›nda dikkat

edilmesi gereken kabûl edilmifl kurallara (k›sa ve basit

cümle kullan›m›, genel terimler yerine özel terimler

kullanma, karmafl›k cümlelerden kaç›nma ve

öznellik-ten kaç›nma) uyulmufltur (Karno ve ark. 1983). Daha

sonra ölçe¤in Türkçesi, ölçe¤in asl›n› görmemifl kifliler

taraf›ndan ‹ngilizce’ye çevirilmifltir. Bu geri çeviriler

as›llar›yla karfl›laflt›r›lm›fl, yap›lan öneriler

do¤rultu-sunda çeviriler tekrar kontrol edilmifltir. Yeniden

göz-den geçirilen ölçe¤e, IES-R’nin özgün sayfa düzeni

ko-runarak ilk aflaman›n son flekli verilmifltir. ‹kinci

afla-mada IES-R görüflmeciler taraf›ndan bir grup hastaya

uygulanm›fl ve daha sonra görüflmeciler biraraya

gele-rek, hastalar›n sorular› ne kadar anlad›¤›n› kontrol

et-mifllerdir. Bu kontrol ile anlafl›lmas›nda güçlük çekilen

cümleler yeniden gözden geçirilmifl ve IES-R’ye son

flekli verilmifltir (fiekil 1).

Uygulama

Sosyodemografik özelliklerin kaydedilmesinden

sonra tüm olgulara araflt›r›c›lar taraf›ndan IES-R

ölçe-¤i ve CAPS uygulanm›flt›r.

The Impact of Event Scale - Revised

Below is a list of difficulties people sometimes have after stressful life events. Please read each item, and then indicate

how distressing each difficulty has been for you DURING THE PAST SEVEN DAYS with respect to

__________________________________, how much were you distressed or bothered by these difficulties?

1

Any reminder brought back feelings about it

2

I had trouble staying asleep

3

Other things kept making me think about it

4

I felt irritable and angry

5

I avoided letting myself get upset when I thought about it or was reminded of it

6

I thought about it when I didn’t mean to

7

I felt as if it hadn’t happened or wasn’t real

8

I stayed away from reminders about it

9

Pictures about it popped into my mind

10

I was jumpy and easily startled

11

I tried not to think about it

12

I was aware that I still had a lot of feelings about it, but I didn’t deal with them

13

My feelings about it were kind of numb

14

I found myself acting or feeling as though I was back at that time

15

I had trouble falling asleep

16

I had waves of strong feelings about it

17

I tried to remove it from my memory

18

I had trouble concentrating

19

Reminders of it caused me to have physical reactions, such as sweating, trouble breathing, nausea, or a

pounding heart

20

I had dreams about it

21

I felt watchful or on-guard

22

I tried not to talk about it

S

Aç›klama

1

Benzeyen herfley, olayla ilgili duygular›m› akl›ma getiriyor ve hat›rlat›yor

2

Uykumu sürdürmekte, kesintisiz ve derin bir uyku uyumakta zorlan›yorum, uykum bölünüyor

3

Olayla ilgisiz ve farkl› fleyler dahi bana olay› hat›rlat›yor, akl›ma getiriyor ve düflündürüyor

4

Kendimi huzursuz ve öfkeli hissediyorum

5

Olay› düflündü¤ümde, olay› hat›rlatan fleylerle karfl›laflt›¤›mda keyfimin kaçmas›na can›m›n s›k›lmas›na izin vermiyorum

6

‹stemedi¤im halde olay akl›ma geliyor ve onu düflünmek zorunda kal›yorum

7

Sanki olay› yaflamam›fl›m, olmam›fl ve gerçek de¤ilmifl gibi hissediyorum

8

Olay› hat›rlatan durum, yer ve koflullardan uzak duruyorum, kaç›n›yorum

9

Olayla ilgili görüntüler foto¤raf gibi, film gibi gözümün önünde canlan›yor

10

Ani ses, görüntü ve hareketlerden çabuk irkiliyorum ve abart›l› tepkiler veriyorum

11

Olay› düflünmemeye çal›fl›yorum

12

Olayla ilgili birçok duyguyu hala tafl›d›¤›m› fark ettim fakat bunlar›n üzerinde durmuyorum ve çözmeye çal›flm›yorum

13

Sanki bütün duygular›m› kaybetmifl gibi hissediyorum Kendimi hissizleflmifl ve donuklaflm›fl gibi alg›l›yorum

14

Zaman zaman olay s›ras›ndaki duygular›m› yeniden hat›rl›yorum ve sanki o an› yeniden yafl›yormufl gibi tepkiler

gösteriyorum

15

Uykuya dalmakta zorluk çekiyorum

16

Olayla ilgili yaflad›¤›m duygular› o kadar canl› hat›rl›yorum ki, sanki dalga dalga üzerime geliyorlar

17

Olay› haf›zamdan silmeye ve unutmaya çal›fl›yorum

18

Dikkatimi toplamada ve yo¤unlaflmada zorluk çekiyorum

19

Olay› hat›rlatan fleylerle karfl›laflt›¤›mda, terleme, k›zarma, titreme, çarp›nt›, nefes alma güçlü¤ü, gö¤üste bask› hissi gibi

bedensel belirtiler yafl›yorum

20

Olayla ilgili rüyalar görüyorum

21

Kendimi tetikte ve diken üstünde hissediyorum, güvenli¤imle ilgili endifleler duyuyorum

22

Olay hakk›nda konuflmamaya çal›fl›yorum

‹statistiksel Yöntem

Olgular›n sosyodemografik özellikleri tan›mlay›c›

istatistikler (ortalama, standart sapma, yüzde)

kullan›-larak verilmifl ve PTSB olan ve olmayan iki grubun

yafl ortalamalar› Student t; cinsiyet ve medeni duruma

göre da¤›l›mlar› ki-kare testi, e¤itim düzeyi ise

Man-tel-Haensel ki-kare testi kullan›larak

karfl›laflt›r›lm›fl-t›r. p<0.05 istatistiksel anlaml›l›k s›n›r› olarak kabûl

edilmifltir.

Geçerlilik Analizi

IES-R’nin geçerlili¤i, Spearman analizi

kullan›la-rak ölçek ve alt ölçek puanlar›n›n PTSB için alt›n

stan-dart kabul edilen CAPS ölçek ve alt ölçek puanlar› ile

korelasyonu incelenerek de¤erlendirilmifl ve

korelas-yon katsay›lar› (r) hesaplanm›flt›r.

IES-R ölçe¤i’nin CAPS’e göre tan›sal geçerlili¤i,

CAPS’de PTSB tan› kriterinin varl›¤› her bir DSM-IV

puan türü için (B, C ve D) s›kl›k ≥2 ve fliddet ≥2 olarak

kabul edildi¤inde, farkl› IES-R toplam puan› kesim

noktalar› için ölçe¤in duyarl›l›k, özgüllük de¤erleri

he-saplanm›fl, “receiver operating characteristics” (ROC)

e¤risi çizilmifltir.

Belirli bir kesim noktas› için duyarl›l›k, PTSB olan

olgularda IES-R pozitif olanlar›n oran› (gerçek

pozitif-lik), özgüllük ise PTSB olmayan olgularda IES-R

nega-tif olanlar›n oran›d›r (1-yalanc› pozinega-tiflik). Pozinega-tif

yor-dama gücü, IES-R pozitif tüm olgular içinde, PTSB

olanlar›n oran›; negatif yordama gücü ise IES-R

nega-tif tüm olgular içinde, PTSB olmayanlar›n oran›d›r.

ROC e¤risi, her farkl› IES-R kesim de¤erine

karfl›-l›k gelen duyarl›karfl›-l›k ve özgüllük de¤erlerine göre,

ya-tay eksende yalanc› pozitiflik, dikey eksende

duyarl›-l›k olmak üzere oluflturulan e¤ridir. Tüm grafik

alan›-n›n büyüklü¤ü “1” olarak al›nd›¤›nda, ROC e¤risinin

alt›nda kalan alan›n 0.5’ten istatistiksel olarak anlaml›

düzeyde yüksek olmas› ve 1’e yak›n olmas›

durumun-da, incelenen testin, hasta ve kontrol gruplar›

aras›n-daki ay›rt edici gücünün yüksek oldu¤u anlam›na

gel-mektedir. E¤rinin yukar› ve sola hareketi, testin

du-yarl›l›k ve özgüllük de¤erlerinin yükselmesi anlam›n›

tafl›maktad›r (Swets 1986).

Güvenilirlik Analizi

Ölçe¤in güvenilirli¤ini belirlemek için iç tutarl›l›k

analizi yap›larak Cronbach a

katsay›s› hesaplanm›flt›r.

‹ç tutarl›l›k analizi ile ölçe¤i oluflturan sorular›n birbiri

ile (ölçek a

de¤eri), her bir soru ç›kar›ld›¤›nda ölçe¤i

oluflturan di¤er sorular›n birbiri ile ve her bir sorunun

ölçek toplam puan› ile tutarl›l›¤› de¤erlendirilmifltir.

Analiz sonucunda elde edilen (katsay›s› -1 ile 1

aras›n-da de¤iflen ve 1’e yaklaflt›kça ölçe¤in iç tutarl›l›¤›n›n

yüksek oldu¤unu gösteren bir katsay›d›r ve a

‘n›n

0.7’den büyük olmas› kabul edilebilir bir iç tutarl›l›k

s›-n›r› olarak kabul edilmifltir (Nye 1991).

BULGULAR

Çal›flmaya, 18-65 yafl aras› PTSB tan›s› olan 104

(%26.0 erkek) ve PTSB olmayan 65 (%40.6 erkek) olgu

al›nm›flt›r. PTSB tan›s› olan hastalarda, PTSB ile

iliflki-li travma, hastalar›n 46’s›nda deprem, 58’inde di¤er

travmalar olarak bildirilmifltir. PTSB tan›s› almayan 65

kiflinin oluflturdu¤u kontrol grubundaki olgular›n

34’ü, baflka bir psikiyatrik hastal›k öyküsü olan

hasta-lardan oluflturulmufltur.

Sosyodemografik Özellikler

PTSB grubundaki hastalar›n yafl ortalamas› 30.8±

10.3, %62.8’inin e¤itim düzeyi lise ve üstü, %56.1’inin

evli olarak belirlenmifltir. Kontrol grubu yafl olarak

hasta grubuna uygun kiflilerden oluflmaktad›r. PTSB

ve kontrol gruplar›nda yafl, cinsiyet, e¤itim durumu

ve medeni durum da¤›l›m› Tablo 1’de gösterilmifltir.

IES-R ve CAPS Ölçek Puanlar›

PTSB grubundaki olgular›n toplam IES-R puanlar›

ortalama 43.04±16.83 olarak hesaplanm›fl ve kontrol

grubundaki olgular›n ortalamas›ndan (16.65±15.91)

anlaml› olarak yüksek bulunmufltur. Ayr›ca, yeniden

yaflama, kaç›nma, afl›r› uyar›lma alt ölçek puanlar› da

PTSB grubunda, kontrol grubuna göre anlaml› olarak

yüksek olmufltur (Tablo 2).

Kontrol grubu içinde psikiyatrik hastal›k öyküsü

olanlar›n yeniden yaflama, kaç›nma alt ölçek ve

top-lam ölçek puanlar›n›n, psikiyatrik hastal›k öyküsü

ol-mayanlara göre anlaml› olarak yüksek oldu¤u

görül-müfltür. PTSB grubu içinde ise, PTSB’nin deprem d›fl›

bir travmaya ba¤l› oldu¤u hastalarda yeniden yaflama

alt ölçek ve toplam ölçek puanlar›, depreme ba¤l›

PTSB olan hastalara göre anlaml› olarak yüksek

ol-mufltur (Tablo 2).

Olgular›n CAPS ölçek puanlar›; DSM-IV semptom

kriteri B, C, D ve her bir puan türü için s›kl›k ≥2 ve

flid-det ≥2 olan kriter say›s› ve toplam puan olarak

veril-mifltir. Tüm puan ve kriter say›s›

de¤erlendirmelerin-de beklendi¤i gibi PTSB grubunun, kontrol grubuna

göre anlaml› olarak yüksek puana ve daha çok say›da

pozitif kritere sahip oldu¤u görülmüfltür (Tablo 3).

Kontrol grubunda CAPS ölçe¤i toplam puan›, B

semptomlar› puan›, C semptomlar› puan› ve D

semp-tomlar› puan› psikiyatrik hastal›¤› bulunanlarda

bu-lunmayanlara göre daha yüksek bulunmufltur. B

semptomlar› pozitif kriter say›s› da psikiyatrik

hasta-l›¤› bulunanlarda bulunmayanlara göre daha yüksek

olmufltur.

semptomlar› puan›, C semptomlar› puan› ve D

semp-tomlar› puan› yönünden deprem travmas› olanlarla

olmayanlar aras›nda fark bulunmam›flt›r. C

semptom-lar› pozitif kriter say›s›n›n, deprem travmas› olanlarda

olmayanlara göre daha düflük oldu¤u görülmüfltür

(Tablo 3).

IES-R Ölçe¤i’nin Geçerlili¤i

IES-R ölçe¤inin ve alt ölçeklerinin CAPS ölçe¤i ve

alt ölçekleri ile korelasyonu Spearman analizi ile

de-¤erlendirildi¤inde toplam puan (r=0.705, p<0.001),

ye-niden yaflama puan› (r=0.693, p<0.001) ve afl›r›

uyar›l-ma puan›n›n (r=0.639, p<0.001) korelasyon

katsay›la-r›n›n iyi derecede oldu¤u saptanm›flt›r.

Kaç›nma puan›n›n korelasyon katsay›s› ise,

istatis-tiksel olarak anlaml› düzeyde olsa bile orta derecede

saptanm›flt›r (r=0.491, p<0.001) (fiekil 2).

ROC e¤risi alt›nda kalan alan ± standart hata,

0.878±0.031 olarak bulunmufltur (p<0.001) (fiekil 3).

Kesim de¤erinin 24 ile 33 aras›nda oldu¤u

durum-larda duyarl›l›k ve özgüllük de¤erlerinin her ikisinin

de %70’ten yüksek oldu¤u görülmüfltür (Tablo 4).

IES-R Ölçe¤inin Güvenilirli¤i

IES-R ölçe¤i’nin iç tutarl›l›k katsay›s› tüm grup için

0.937, çeflitli çal›flma gruplar› için 0.874-0.936 aras›nda

Tablo 1. PTSB ve Kontrol Grubundaki Hastalar›n Sosyodemografik Özellikleri

PTSB (-)

(n=65)

PTSB (+)

(n=104)

p

Yaş (ortalama±SS)

31.5±11.6

30.8±10.3

t=0.382

0.70

Cinsiyet [n(%)]

X

2

_=3.945

_0.047

Kadın

38 (%59.4)

77 (%74.0)

Erkek

26 (%40.6)

27 (%26.0)

Eğitim [n(%)]

X

2

_=3.959

_0.047

İlkokul

7 (%11.1)

21 (%22.3)

Ortaokul

10 (%15.9)

14 (%14.9)

Lise

20 (%31.7)

33 (%35.1)

Üniversite

26 (%41.3)

26 (%27.7)

Medenî durum [n(%)]

X

2

_=3.864

_0.049

Evli

23 (%36.5)

23 (%56.1)

Bekâr / Boşanmış / Dul

40 (%63.5)

18 (%43.9)

SS: Standart Sapma

Tablo 2. Çal›flma Gruplar›ndaki Olgular›n IES-R Ölçek Puanlar›

Yeniden Yaflama

Kaç›nma

Afl›r› Uyar›lma

Toplam

IES-R Puan›

IES-R Puan›

IES-R Puan›

IES-R Puan›

PTSB (-)

5.37±6.31

6.69±6.62

4.58±4.67

16.65±15.91

PTSB (+)

15.53±7.60

13.83±6.82

13.68±6.19

43.04±16.83

Z

7.771

6.044

7.842

7.842

p

<0.001

<0.001

<0.001

<0.001

PTSB (-) psikiyatrik hastalık (+)

7.56±7.31

9.65±7.42

6.26±4.87

23.47±17.55

PTSB (-) psikiyatrik hastalık (-)

2.97±3.85

3.45±3.49

2.74±3.71

9.16±9.52

Z

2.846

3.750

3.226

3.578

p

0.004

<0.001

0.001

<0.001

PTSB (+) deprem (+)

13.76±7.10

13.00±6.61

13.14±6.05

39.90±15.70

PTSB (+) deprem dışı travma (+)

17.08±7.75

14.56±6.98

14.15±6.33

45.79±17.47

Z

2.174

1.037

0.786

2.067

p

0.030

0.300

0.432

0.039

Tablo 3. Çal›flma Gruplar›ndaki Olgular›n CAPS Ölçek Puanlar›

B puan

C puan

D puan

B Kriter

C Kriter

D Kriter

Toplam

Say›s›

Say›s›

Say›s›

Puan

PTSB (-)

4.47±5.86

2.76±5.14

3.97±4.14

0.50±0.98

0.24±0.73

0.28±0.49

11.19±12.61

PTSB (+)

22.51±5.83

25.67±8.89

23.77±6.02

4.19±0.77

4.83±1.35

4.40±0.83

71.95±16.56

Z

9.700

9.919

10.015

10.141

10.274

10.480

10.065

p

<0.001

<0.001

<0.001

<0.001

<0.001

<0.001

<0.001

PTSB (-) psikiyatrik

6.74±6.56

4.39±5.99

5.58±4.60

0.94±1.34

0.42±1.09

0.58±0.81

16.71±14.20

hastalık (+)

PTSB (-) psikiyatrik

1.85±3.49

0.89±3.14

2.11±2.53

0.11±0.42

0.15±0.60

0.15±0.36

4.85±6.14

hastalık (-)

Z

3.168

3.169

2.996

3.022

1.301

2.376

3.477

p

0.002

0.002

0.003

0.003

0.193

0.018

0.001

PTSB (+) deprem (+)

22.48±6.09

23.63±8.63

23.80±6.30

4.18±0.75

4.35±1.21

4.23±0.86

69.90±17.36

PTSB (+) deprem dışı

22.53±5.65

27.58±8.81

23.74±5.82

4.23±0.81

5.28±1.33

4.56±0.77

73.86±15.75

travma (+)

Z

0.230

1.775

0.549

0.105

2.603

1.525

0.825

P

0.818

0.076

0.583

0.916

0.009

0.127

0.409

?? ?? ? @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?g? @@?@@@@@@?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?g? N@?@?@@@@?e@? @?g? ?@?@@@@@5?e@? @?g? ?@?@@@@0Y?e@?@? @?g?@?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? O)X? @?g? @? ?@@@1? ?@ @?g? @? ?@@@5? ?@L? @?g? ?@@@@@@?@@@? I(Y? ?@@@@? ?O)Xg@?g? ?@@@@@@?e@? ?@ ?@H? @@@1g@?g? ?@@@@?@?e@? ?@ ?@ @@@5g@?g? ?@@@@@@?e@?@? ?@@@@@?@ ?I(Yg@?g?@?g? @? ?@ @?g? @? @?g? @? @?g? @? @?g? @? ?@ @? @?g? @? J@ @L @?g? @? '@@@ @@@, @?g? @? V+M? ?I(Y @? @?g? @? ?J@? @?g? @? ?'@@@? @?g? @? ?V+M @?g? @? @?g? @? O)X? @?g? @? ?@@@)?f@? ?J@?g? @? ?@H?f@? O&@?g? @? ?W&K ?@f@@@@@? O2@@@?g? @? ?*@@@? @?e?@g?I@M ?O2@@0M?@?g? @? ?N@? ?J@?eJ@ ?O2@@0M?e@?g? @? @? ?7@@@?'@@@ ?O2@@0M?f@?g? @? ?3@@@?V+M? O2@@0Mh@?g? @? W26Xe?O)Xe?V+M O2@@0Mhe@?g? @? ?@e7@@1e@@@1 ?O2@@0M?hf@?g? @? ?@?C@@@5e@@@5 ?O2@@0M? @?g? @? W2@@@0R40Ye?I(Y ?O2@@0M? @?g? ?W2@@@@?@@@? 7@@@ O2@@0M @?g? ?7@@@@@?@@@? 3@@5 O2@@0M @?g?

?@@@@?@?e@? V40Y O2@@0M @?g?

?@@@@@@?e@? ?O2@@0M? @?g? @? ?O2@@0M? @?g? @? ?O)Xf?W26X?g?O2@@0M? @?g? @? @?@@@1f?7@@1?fO2@@0M @?g? @? ?J@?@@@5f?3@@5?eO2@@0M @?g? @? O@K?hf?@@@0?(Yf?V4@U?O2@0M? @?g? @? ?@ ?@@@@@hf?N@?he?V@@@0M? @?g? @? J@ ?@@@@@ @?h?O2@@0M? @?g? @? '@@@ I@M? ?O)XeO2@@(MfO@K? @?g? @? @? V+M? @@@)?2@@@(Y?e?@@@@@ @?g? @? ?J@? @@@@@@@Hg?@ @?g? @? ?'@@@? ?O2@@0M?I4@?g?@ @?g? @? ?V+M ?@he?@f?@@? ?@g?O2@@0M? @?g? @? ?@L?hJ@fJ@@L ?@f?O2@@0M? @?g? @? ?W&K ?@@@,?h'@@@e'@@,fW&K?hfO@K?eO2@@@6?2@@0MheW&K? @?g? @? ?*@@@? I(Y?e?@?@eV+M?eV40Yf*@@@h@??@@@@@?@@<?@?@@@0Mhf*@@@ @?g? @? ?N@? J@?@L? N@h?J@?e?@@@?@@??@@@0M N@ @?g? @? W&K? @? '@@@,?he?O@KC5h?'@@@??@@@@@@@@0M?eW&K?he?@ @?g? @? *@@@ V+?(Y?he@@@@0Yh?V+Me?3@@@@@0M?f*@@@ @?g? @? N@ @? ?V@@(MhN@ @?g? @? ?@ ?W2@@? O2@@@0Y?h?@ ?O)X @?g? @? @@ ?*@@5?hfO2@@@(M? @@@) @?g? @? ?J@@L? @@he?O2@@0Y@@H @H @?g? @? ?'@@,? ?7@@)Kg?O2@@@X??@@T26X? @? @?g? @? ?V40Y? ?3@@@@@??W&?2@@@@@@?eI'@@)? @?g? @? @@f?N@@@?eO&@@@?e?@H?e?N@@H?g@? @?g? @? ?J@@L?f@@@=O2@@@@@?e?@g@@L?g@L @?g? ?W2@@@@?@@@? ?7@@@?gV@@@0?@Mhf?V)Kf@@@@ @?g? ?7@@@?@?e@? @? ?@@@H?e?O2@@0M? @@@@@?f@H @?g? ?@@@@@@?e@? ?J@? J@@@e?O2@@0M? @@@@@?f@? @?g? I4@@@?e@?@? ?@@@6?)X?N@?@@@1 @?N@?@@@0Mhe@?@@@@?O2@@0M? ?I@M ?W&Kh@?g??7@@@?g@?g? @? @?@@@5 ?J@??@@@0Mhe?J@? ?3@@@?g@?g? @? W&K? ?I(Y W&@@@(M?hf?@@@@? ?V+Mh@?g? @? 7@@@ @?e?O&@@@@He?@@?h?N@? @? @?g? @? 3@@@L? ?J@??O2@@@@X@LeJ@@Lhe@? @? @?g? @?gW26XheV4@@@?e?W26X? ?7@@@@0MeI'@@e@@@@ @@@@@? O@K? @?g? @@@@@?f7@@1hf?@H?e?7@@1? ?@@@0Mf?N@HeN@@H?@ @?g?@ ?@@@@@ @?g? @@@@@?f3@@5hf?@f?3@@5? O2@@0Mh@?e?@@=?@ @?gJ@ ?@@@@@ @?g? @@@@@?fV40Y@?@? ?V40Y? ?O2@0Mhe@H?O2@@0M?f@@@)hfI@M?e*@@@f?@@@)?h*@@)eV+M??O2@@0M?e?O)XheI4@@@@eW&K?gO)X?hW26Xe'@@@N@h?@H?hN@@H I@M? @?g?@?g?@?g? @? ?W&KgO2@@0Mhf@?e?W-Xhf?@h?3L?h?@@? @?g? @? ?*@@@?eO2@@0M ?*@)h@@hf?N1? @?g? @? ?N@??O2@@0M? ?N@Hg?J@@L?he?J@? @?g? @? @W2@@0M? @?g?'@@,?g?O)X?'@@@? @?g? @? @@@0M?f@? ?V40Y?g@@@)?V+M @?g? @? O2@@0Mh@? @H @?g?

@?O@K? O2@@0Mh@@@@@? ?W26X?h@?gO@K? @?g? @@@@@@ O2@@0Mhe?I@M ?*@@)? ?@@@@@ @?g? @??@ ?O2@@0M? ?N@@H? ?@ @?g? @?C5 ?O2@@0M? @@ ?@ O)X? @?g? @@@@@H @?e?O2@0M ?@@@1? @?g? @@@@@? @?O2@@0M ?@@@5? @?g? @@@@@? @@@@@@0M I(Y?f?W&K @?g? @? @@@0M? ?*@@@? @?g? ?@@@@@@?@@@@@?hf?@f?O2@@0M? ?@e@? ?N@? @?g? ?@@@@?@?@@@@@LhfJ@e?O2@@0M? ?@e@? @? @?g? ?@@@@@@?@@@@@)K?he@@@@@@0M ?@@@@@@@@?fW&K? @?g? ?@@@@@@?e@@@@@@heV@@@0M ?@e@?g7@@@ @?g? @@@@@@hO2@@0M ?@e@?g3@@@ @?g? @?I@M?eW26?2@@0M? V+M? @?g? @?g7@@@@0M? ?@ @?g? @?g@@@(M? ?@ @?g? @?eO2@@@@0Y ?@@@@@ @?g? @?O2@@0M ?@ @?g? @@@0M? ?@ @?g? @(M?hO@KO)X @?g? @Hh?@@@@@@) ?@@? @?g? @?he?@@?@H J@@L @?g? @?he?3@@@? '@@, @?g? @?g?@@??V'M ?@f@? V40Y @?g? @?g?@@L ?@f@? @?g? @@@@@6KO2@@@@)?)X?hf?@@@@@@@@@@? @?g? @@@@@@@@@@@@@@@@)?f?@hI@M??I@Mhf@?@??@?W@@X?e?@H?f?@ ?J@? @?g?@?g? @@@@@@?'@@,?e?@f?@@@@6K?g?W26?26Xh?'@@@?@?e?V40Y?h?@V4@@@@g?*@@@@@)h?V+M @?g?@?g? @? J@e?@h?N@@?@@H @?g? @@@@@??W26X?f?O)T&@@@?@he@@?@@? @?g? @?e?*@@)?e?W2@@(R+M? @?g? @@@@@??N@@H?e?7<?@H @?g? @@@@@?e@@f?@e@L @?g? @@@?@@@@@?g?@@@@@@@ @?g? @?@?@@@@@?h?@e@Hhe@? @?g? @@@?@@@@@?h?@e@?he@? @?g? @@@?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?g? @? @??@ @@ @? ?@ @? @?g? @? @??@ @@ @? ?@ @? @?g? ?? W2@? @@@@@@ W2@@6X ?@@@@@ @@@@@@ @6?2@@@@ @@@@@@@@f? 7@@? 3@@@?@ 7@@@@1 ?@@@@@ @@@@?@ 3@@@@@?@ 3@@@@@?@f? 3@@? ?@@@?@ 3@@@@5 ?@@@@@ @@@@?@ N@@@@@?@ N@?@@@?@f? V4@? @@@@@@ V4@@0Y ?@@@@@ @@@@@@ ?@?4@@@@ ?@@@@@@@f?? ?? ?? W2@@@@e@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?g 7@@@?@eN@ @?g @@@@@@e?@ @?g ?I4@@@e?@?@ @?g@?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ O)X? @?g ?@ ?@@@)? @?g ?@ ?@H? @?g ?@ ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ ?@f@?g?@@? @?g J@ ?@L?e@LgJ@@L @?g @@@@@@e@@ ?@@@,?@@@,g'@@, @?g ?@@@?@eN@ I(Y??I(YgV40Y @?g

7@@@@@e?@ O)X? W&K?f?W26X?W26XheW26X @?g @@@@@@e?@?@ ?@@@1??@@@5? 7@@@f?7@@1?7@@1he7@@13@@@f?3@@5?3@@5he3@@5 @?g@?g ?@ I(Y? V+M?f?V40Y?V40YheV40Y @?g ?@ W26X @?g ?@ 7@@1 @?g ?@ 3@@5 @?g ?@ ?@eV40Y ?@ @?g ?@ ?@L? J@ @?g ?@ ?@@@@? @@@@ @?g ?@ ?@H? N@ @?g ?@ ?@ ?@ @?g ?@ @?g ?@ @?g ?@ @? @@ O2@@@?g ?@ ?J@? ?J@@L? O2@@0Y@?g ?@ ?@@@@? ?@@@@? O2@@0Me@?g ?@ ?N@? ?N@@H? ?O2@@0M?f@?g ?@ @? @@ @?hf?@ ?O2@@0M?g@?g ?@ @?hf?@L? ?O2@@0M?h@?g ?@ @@@@@?h?@@@@? O2@@0Mhf@?g ?@ ?I@Mhf?@H? O2@@0M @?g

?@ ?W&K ?O)Xe?@L? O2@@0M @?g ?@ ?*@@@? @@@)?@@@@? O2@0M? @?g ?@ ?N@? @He?@H? ?O2@@0M? @?g ?@ @? @?e?@ ?O2@@0M? @?g ?@ ?O2@0M @?g ?@ O2@@0M @?g ?@ O2@@0M @?g ?@ ?@ O2@@0M @?g ?@ ?@L? ?O2@@0M? @?g ?@ ?@@@,? ?O2@@0M? @?g ?@ I(Y? ?O2@@0M? @?g ?@ @?g?@ @?hf?@hO2@@@@ @?g @@@@@@eJ@ @?gJ@ @?hf?@L?fO2@@@X@@L? @?g @@@@@@e@@ @@@@@?f'@@@ @@@@@?h?@@@,?eO2@@0MI'@@,? @?g @@@@?@eN@ ?I@MgV+M? ?I@MhfI'U?O2@0M?e?V40Y? @?g @@@@@@e?@?@ ?O2@@0M??V@@@0M? @?g@?g ?@ ?O2@0M @?g ?@ ?@@?e@@e?@f@?e?@ O2@@0M @?g ?@ J@@L?J@@e?@L?e@Le?@L?hfO2@@0M @?g ?@ @@@@?@@@@@@@@?@@@@?@@@@?heO2@@0M @?g ?@ N@@H?N@@e?@H?e@He?@H?g?O2@@@ @?g ?@ ?@@?e@@e?@f@?e?@e?@@??O2@@0Y@f@? @?g ?@ J@@L J@@W2@@0M??@L?e@L @?g ?@ @@@@ ?W&@@@0Me?@@@@?@@@@ @?g ?@ N@@H O&@@@?g?@H?e@H @?g J@ ?W&K?O26X??@@? O2@@@@@?g?@f@? @?g 7@@@ ?7@@@@@@1? O2@@@? @?g 3@@@ ?3@@@@@@5? ?O2@@@@@5? @?g N@ ?V+M?I40Y?hf?O2@@0M?I(Y? @?g ?@ ?W&K W&K? O2@@0M ?O)XgW&K? @?g ?@ ?7@@@? 7@@@ O2@@@? @@@1g7@@@ @?g ?@ ?3@@@? 3@@@ O2@@@@5? @@@5g3@@@ @?g ?@ ?V+M V+M?g@@gO2@@(MI(Y? @?g?I(YgV+M? @?g ?@ ?J@@L??O2@@@@@ @? @?g ?@ ?@@@)?2@@0?'@@,? @@@@@? @?g ?@ @@@@@0M??V40Y? @? @?g ?@ ?@heO&@@(M @?hf@? @@ @?g ?@ ?@L?gO2@@@@ @Lhf@? ?J@@L? @?g ?@ ?@@@,?fO2@@@@@@,? @@@,he@@@@@? ?'@@,? @?g ?@ I(Y??O2@@@X??I40Y? ?I(Yhe?I@M ?V40Y? @?g J@ ?W&K ?W&K ?O2@@@?S)KgW26X?W26X? W&K? @?g @@@@ ?*@@@? ?*@@@?he?O2@@@@@?&@@@?f*@@)?*@@)? *@@@ @?g N@ ?N@? ?N@?heO2@@0M?@e?N@?gN@@H?N@@H? N@ @?g ?@ @? @?hO2@@@Xe?@f@?g?@@?e@@ ?@ @?g J@ O@K? O@K?O2@@@XV)X? O)X??O)X @?g @@@@ ?@@@@@ ?@@@@@@0M?I4@@)? ?@@@)?@@@) @?g N@ ?@ ?V@@@0M?f?@H? ?@H?e@H @?g ?@ @? ?@ @?e?O2@@0M?g?@ ?@f@? @?g W&?@@@eJ@ ?J@? ?@ @?O2@@0Mhe?@L? @L @?g *@?@@@e@@ ?'@@@?hf?@@@@@he@@@@@@0Mhe?@@@,? @@@@ @?g N@?@?@eN@ ?V+M I@M?heV@@@0M I(Y? @H @?g ?@?@@@eJ@7@@@ ?O2@@0M?e?7@@@??O2@@0M??W&K ?W26X??7@@1? @@@1@L ?W26X??7@@1? @?g@?g 3@@@ ?O2@@0M?f?3@@@? ?3@@5? @@@5 ?3@@5? @?g N@ ?@e?O2@0Mh?N@? ?@g?V40Y? ?I(Y ?V40Y? @?g

J@ ?@W2@@0Mhe?J@? J@ @?g @@@@ ?@@@@@0Mhf?@@@@? @@@@ @?g N@ ?@@@ ?N@? N@ @?g J@ ?O2@@0?@ @? ?@ ?O@K @?g 7@@@ ?O2@@0M? @@@@@? @?g 3@@@ ?O2@0M @@@@@? @?g N@ O2@@0M ?I@M @?g J@hO@K?heO2@@0M O)X? @?g 7@@@f?@@@@@hO2@0M? ?@@@1? @?g 3@@@f?@@@@@f?O2@@0M? ?@@@5? @?g N@hI@M?e?O2@@0M? @?e@@ @? I(Y? @?g J@hf?O2@@0M? ?J@?e@@L? @L @?g @@@@hO2@@0M ?@@@@@@@@? @@@@ @?g N@hO2@@0M ?N@?e@@H? @H @?g ?@gO2@@0Mg@?e?@hf?@ ?@ @?e@@ @? @? @?g J@e?O2@@0M?g?J@?eJ@L?he?@ ?@ @L @?g @@@@@@@0M?h?@@@@?'@,?h?@@@@@ ?@@@@@ @@@, @?g N@@@@0M?he?N@?eV+Y?heI@M? I@M? ?I(Y @?g J@@XgO@K?f?J@? ?W&Kg?O@KgW&K? W&K? @?g @@@@f?@@@@@f?@@@@? ?*@@@?f@@@@@?f*@@@ *@@@ @?g N@h?@g?N@? ?N@?h@?gN@ N@ @?g ?@h?@h@? @?h@?g?@ ?@ @?g J@h?@ @? @?g @@@@f?@@@@@ @@@@@? @?g N@h?@ @? @?g ?@h?@ ?@ @? @?g J@h?@ ?@L? @? @?g ?@@@e@@@@f?@@@@@ ?@@@@? @@@@@? @?g ?@@@eN@hI@M? ?@H? ?I@M @?g ?@?@e?@hf?@@?e@?h@? ?@ @?g ?@@@eJ@hf?@@?e@?h@?'@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?g?@ @?g V+M?heI40M?I@Mg?I@M I@M? ?I@M I40M ?I@?g ?@@@ @@@@@? ?@@@@@@? ?@@@@@@? ?W2@@@@?f ?@@@ N@@@@? ?@@@@?@? @@@?@? ?7@@@@@?f ?3@@ ?@@@@? ?@@?@@@? ?7@@@@@? ?3@@@@5?f ?V4@ ?@?4@? ?@@@@@@? ?@@@@@@? ?V4@@0Y?f ? ?? @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?g? W2@@@@e3@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?g? 7@@@?@eN@ @?g? @@@@@@e?@ @?g? ?I4@@@e?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @? @?g? ?@ @L @?g? ?@ @@@@ @?g? ?@ @H @?g? ?@ @? @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? J@ ?O)X @?g? @6KO)Xe7@ @@@1 @?g? 3@@@@1e3@ @@@5 @?g? ?@@@?@eN@ ?I(Y @?g? 7@@@@5e?@ @?g? @0?40Ye?@?@?@ @?g?@?g?@?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?g? ?@ @?hf?@@?f?@ @?g? ?@ @LhfJ@@Lf?@ @?g? ?@ @@@,hf'@@,e?@@@@@ @?g? ?@ ?I(YhfV40YfI@M? @?g? ?@ @? @?g? ?@ @L @?g? ?@ @@@, @?g? ?@ ?I(Y @?g? J@ @?g? @@@@ @?g? N@ @?g? J@ @?g? 7@@@ @?g? 3@@@ @?g? N@g?@ @@ ?@ @?g@?g? ?@g?@ ?J@@L? ?@L? @Lg@?g? ?@f?@@@@@ ?@@@@? ?@@@@? @@@@g@?g? ?@g?@ ?N@@H? ?@H? @Hg@?g? ?@g?@ @? @@he@? ?@he?@ @?g@?g? ?@ ?J@? @L ?@L? @?g? ?@ ?@@@@? @@@@ ?@@@@? @?g? ?@ ?N@? @H ?@H? @?g? ?@ @? ?W26X?f@? ?@ @?g? ?@ ?7@@1? @?g? ?@ ?3@@5? ?O2@@?g? ?@ ?V40Y? ?O2@@@0Y@?g?

J@ O)X? W&K? O@K?O)X? ?O2@@@@@@Xe@?g? @@@@@@e@@ ?@@@)? *@@@ ?@@@@@@@)? ?O2@@@@0MI4@@@e@?g? @?@@?@eN@ ?@H? N@ ?@e?@H? O2@@@0M?g@He@?g? @@@@@@e?@ ?@ ?@ ?@e?@ O2@@@0M?he@?e@?g? @@@@@@e?@ W26X ?W&K ?O)X O2@@@@0M @?g? ?@ *@@) ?*@@@? @@@) O2@@@@0M @?g? ?@ N@@H ?N@? @H O2@@@@0M @?g? ?@ ?@@?hf?@e?@e@?e@? @?f?@e?@ @?e@? ?@e?@ ?O2@@@0M @?g? ?@ ?@e?@L?e?J@? @LfJ@e?@L? @L ?@e?@L? ?O2@@@@0M? @?g? ?@ ?@@@@@@@,?e?'@@@?he@@@,f'@@@@@,? @@@, ?@@@@@@@,?hf?O2@@@@0M? @?g? ?@ I@M?I(Y?e?V+Mhf?I(YfV+M?I(Y? ?I(Y I@M?I(Y?h?O2@@@@0M? @?g? ?@ W&K? ?O)XhfW26X O2@@@0M? @?g? ?@ 7@@@ @@@1hf7@@1 O2@@@@0M @?g? ?@ 3@@@ @@@5hf3@@5 O2@@@@0M @?g? ?@ ?@e?@ @?fV+M??@ ?I(YhfV40YheO2@@@@0M @?g? ?@ ?@e?@L? @LhJ@ ?O2@@@0M @?g? ?@ ?@@@@@@@@? @@@@h@@@@ ?O2@@@@0M? @?g? ?@ ?@e?@H? @HhN@ ?O2@@@@@ @?g? ?@g?@ ?@e?@e@? @?h?@ @?he?O2@@@@0M??@he?@ @?g? J@g?@ ?J@? @LhJ@ @LhO2@@@@@Xf?@he?@L? @?g? @@@@e?@@@@@ ?@@@@?he@@@@h@@@@ @@@@fO2@@@@0?'@@@e?@@@@@g?@@@@? @?g? N@g?@ ?N@? @HhN@ ?W@YO2@@@@@?fN@@Hf?@he?@H? @?g? ?@g?@hf?W&K O)X?f@? @?h?@ O&@@@@0Me@Lf?@@?f?@gO)X??@eO)X? @?g? ?@ ?7@@@? ?@@@1? ?O2@@@0Mf@@@1 ?@@@1?e?@@@1? @?g? ?@ ?3@@@? ?@@@5? ?O2@@@@0M?g@@@5 ?@@@5?e?@@@5? @?g? ?@ ?N@? I(Y? ?O2@@@@0M?he?I(Y I(Y?fI(Y? @?g? ?@ ?J@?hfO@K?he?W&Kf?O@K ?O2@@@@@X? @?g? ?@ ?@@@@?h?@@@@@he?*@@@?e@@@@@?hf?O2@@@@0?'@@@? @?g? ?@ ?N@?hf?@hf?N@?g@?hfO2@@@0M?e?N@@H? @?g? ?@ @?hf?@e?@he@?g@?hO2@@@@0Mh@@e@@ @? @?g? J@ ?@L? O2@@@@@X ?J@@L? @L @?g? @@@@ ?@@@,? O2@@@@0?4@@, ?'@@,? @@@, @?g? N@ I(Y? ?O2@@@0Mf?I(Y ?V40Y? ?I(Y @?g?

?@ ?O2@@@0M ?@@??@ ?@@? @?g?

J@ ?O2@@@@0M? J@@??@ J@@L @?g? @@@@ ?O2@@@@0M? '@@@@@@@ '@@, @?g? N@ ?O2@@@@0M? V40MI@M? V40Y @?g? J@ ?O)XhfO2@@@0M?e?W&K ?O)Xhe?W26X? @?g? @@?@@@e7@@@ @@@)hO2@@@@0Mg?*@@@? @@@)he?*@@)? @?g? N@?@?@e3@ @HfO2@@@@0Mhe?N@? @Hhe?N@@H? @?g? ?@?@@@eN@ ?J@?O2@@@@0M @? @?hf@@ @?g? ?@?@@@eJ@@@@@ ?O2@@@0MO&@@@@0M ?O@KhfW&K?@@@@@?he*@@@ ?W26X?e?O)X?*@@)?e@@@) @?g?@?g? N@ ?O2@@@@0M? @?hfN@ ?N@@H?f@H @?g? J@hf?O2@@@@0M? @?hf?@eW&K?e?W26X?f@@g@?f?O)X ?O)Xg@?g? 7@@@g?O2@@@@0M? 7@@@e?7@@1? @@@1 @@@1g@?g? 3@@@e?O2@@@@0M? 3@@@e?3@@5? @@@5 @@@5g@?g? N@eO2@@@0M? V+M?e?V40Y? ?I(Y ?I(Yg@?g?

J@@@@@@X @?g? @@@@@@@@ @?g? N@e?@ @?g? ?@e?@he@? @? ?@ ?@ ?@@? @?g? J@hf?J@? ?J@? J@L? ?@L? J@@L @?g? @@@@he?@@@@? ?@@@@? @@@? ?@@@@? @@@@ @?g? N@hf?N@? ?N@? N@H? ?@H? N@@H @?g? J@ @?f?W&KhO@K? @? ?@ ?O)Xhf?@ ?@@? @?g? @@@@ ?*@@@?f?@@@@@ @@@) @?g? N@ ?N@?h?@ @H @?g? ?@ @?h?@ @? @?g? J@ O@K? W&K? @?g? @@@@ ?@@@@@ *@@@ @?g? N@ ?@ N@ @?g? ?@g?@ ?@ @?hf?@he@@ @?g? J@g?@ @? ?J@@L? @?g? @@@@e?@@@@@ @@@@@? ?'@@,? @?g?

N@gI@M? ?I@M ?V40Y? @?g?

?@ @? @? @?g? J@ ?J@? ?J@? @?g? @@@@ ?'@@@? ?'@@@? @?g? N@ ?V+M ?V+M @?g? J@ @?g? @@@@ @?g? ?@@@eN@ @?g? ?@?@e?@ ?@@? @? ?@ @?g? ?@@@eJ@ ?@@? @? ?@ @?g? ?@@@e@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?g?N@?@ ?@@?f?@?@@?f?@ @?@? ?@?@ ?@@?f?@?@@?f?@ ?@@??@@? @?g?@?g? ?? ?W2@ ?@@@@@ ?@@@@@ @@@@@@ ?@@@@@ ?@@@@6X?f? ?7@@ ?@@@?@ ?@@@@@ @@@@?@ J@@@?@ ?@@@@@1?f? ?3@@ ?@@@?@ ?@@@@@ @?@@?@ @@@@?@ ?@?@@@5?f? ?V4@ ?@@@@@ ?@@@@@ @@@@@@ ?I4@@@ ?@@@@0Y?f? ??? ? @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?f @@@@@@e3@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?f @@@@?@eN@ @?f @?@@@@e?@ @?f @@@@@@e?@?@?@ @?f@?f@?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @?f ?@ @? @@h@? @?f ?@ @L ?J@@L?f?J@? @?f ?@ @@@@ ?@@@@?f?@@@@? @?f ?@ @H ?N@@H?f?N@? @?f ?@ @? @@h@? @?f ?@ ?@hf@@ @?f ?@ ?@L?h?J@@L? @?f ?@ ?@@@@?h?@@@@? @?f ?@ ?@H?h?N@@H? @?f ?@ ?@hf@@ @?f ?@ @?f

?@ ?W&K O)X? O)X?gO)X? @?f ?@ ?7@@@? ?@@@1? ?@@@1?f?@@@1? @?f ?@ ?3@@@? ?@@@5? ?@@@5?f?@@@5? ?O2@@?f ?@ ?V+M I(Y? I(Y?gI(Y? O2@@0Y@?f

?@ O2@@0Me@?f

?@ W26X O)X? O)X?h?W26X? W26XeO2@@0Mf@?f ?@ *@@) ?@@@)? ?@@@)?h?*@@)? *@@)?2@@0Mg@?f ?@ N@@H ?@H? ?@H?h?N@@H? N@@@@@0Mh@?f ?@ ?@@? ?@ ?@hf@@ ?@@@0Mhe@?f ?@ O2@@0Mhf@?f J@ W-X? ?W26X? W26XgO)X??O)XgW&K? O2@0M? @?f @@@@@@e@@ *@)? ?*@@)? *@@)f?@@@)?@@@)g*@@@ O2@0M? @?f @@@@?@eN@ N@H? ?N@@H? N@@Hg?@H?e@HgN@ O2@0M? @?f @@@@@@e?@ ?@ @@ ?@@?g?@f@?g?@ O2@0M? @?f @@@@@@e?@ O2@0M? @?f ?@ W26X W&K? ?O2@@0M? @?f ?@ *@@, *@@@ ?O2@@0M? @?f ?@ V40Y V+M? ?O2@@0M? @?f ?@ ?O2@@0M? @?f ?@ ?W26X? ?O)X W2@@@0M? @?f ?@ ?7@@1? @@@1 ?O&@@@ @?f ?@ ?3@@5? @@@5 ?O2@@@@5 @?f

?@ ?V40Y? ?I(Y ?O2@@0?40Y @?f

?@ ?O2@0M @?f ?@ W26X ?O@KeO)X?gO)X?fW2@@(M @?f ?@ 7@@1 @@@@@@@@1?f?@@@1?e?O&@@@H? @?f ?@ 3@@5 @@@@@@@@5?f?@@@@=?O2@@@@5 @?f ?@ V40Y ?I@MeI(Y?g?@V@@@0MI40Y @?f ?@ ?@@@0M @?f ?@ O@K?heW&K?f?W26X?f?W26K?O)X?heW26K?O@KheO2@@0M W26X @?f ?@ ?@@@@@he7@@@f?7@@1?f?7@@@@@@1?he7@@@@@@@@?gO2@@0M 7@@1 @?f ?@ ?@@@@@he3@@@f?3@@5?f?3@@@@@@5?he3@@@@@@@@?fO2@@0M 3@@5 @?f ?@ I@M?heV+M?f?V40Y?f?V40M?I(Y?heV40M?I@MfO2@@0M V40Y @?f ?@ O2@@0M @?f ?@ O2@@0M?O)X W26X @?f ?@ O2@0M?e@@@) *@@) @?f ?@ O2@0M?g@H N@@H @?f ?@ O2@0M?h@? ?@@? @?f ?@ O2@0M? @?f ?@ O)X?gO@?2@0M?gO)X? @?f ?@ ?@@@)?fW2@@@0M?g?@@@)? @?f ?@ ?@H?e?O&@@@hf?@H? @?f ?@ ?@e?O2@@0?@hf?@ @?f ?@ ?O2@@0M? @?f

?@ O@K?gO)X? O)X?h?W26X?he?O2@@0M? W&K? @?f ?@ ?@@@@@f?@@@)? ?@@@)?h?*@@)?h?O2@@0M? *@@@ @?f ?@ ?@h?@H? ?@H?h?N@@H?g?O2@@0M? N@ @?f ?@ ?@h?@ ?@hf@@g?O2@0M ?@ @?f ?@ @? @@f?O2@0M ?@@? ?@ @?f ?@ ?J@? ?J@@L??O2@0M J@@L ?@L? @?f ?@ ?@@@@? ?@@@)?2@0M @@@@ ?@@@@? @?f ?@ ?N@? ?N@@@@0M N@@H ?@H? @?f ?@ @? @@0M ?@@? ?@ @?f ?@ ?@ @?e?@h@?2@0Mhf?@hf?@@?hf@? @?f J@ J@L? @?e?@L?g@@@? ?@L?heJ@@Lhf@L @?f @@@@ @@@? @@@@@@@@@?eO2@@@@@?hf?@@@@?he@@@@he@@@@ @?f N@ N@H? @?e?@H?O2@@0Y@? ?@H?heN@@Hhf@H @?f ?@ ?@ @?e?@W2@@(Me@? ?@hf?@@?hf@? @?f ?@h?@ @?e@? @?e?@@@@@H? @?h@? @?f W&?W-XeJ@h?@ @?e@? @?O2@@0MW@ @?h@L @?f *@?7@1e@@@@f?@@@@@ @@@@@@@@@? @@@@@@0Me'@@@ @@@@@?f@@@, @?f N@?@?@eN@hI@M? ?I@M?I@M V@@@0MfV+M? ?I@Mg?I(Y @?f

?@?@@5e?@ O2@@0M @?f

?@?@0Ye?@J@ O2@@0Mg?@L?h?J@@L?f?J@@L?O2@@0Mf?@hf@@h@@ @?e?@@?e?@L? @?f@?f @@@@ O2@@0Mg?@@@,?h?'@@,?f?'@@,? @@@@@@@@,? @?f N@ O2@@0MheI(Y?h?V40Y?f?V40Y? ?I@MeI(Y? @?f ?@ O2@0M? @?f ?@ @? ?@hfO2@(M? @?f J@ ?J@? ?@heO2@@@? @?f @@@@ ?'@@@?hf?@@@@@gO2@@@@@, @?f N@ ?V+M I@M?fO2@0M??I(Y @?f ?@ O2@0M? @?f ?@ O2@0M? @?f

?@ ?W&K O2@0M? ?W&K?O26X? O)X? @?f ?@ ?*@@@? O2@0M? ?*@@@@@@)? ?@@@)? @?f ?@ ?N@?hf?O2@@0M? ?N@?e@@H? ?@H? @?f ?@ @?he?O2@@0M? @?e@@ ?@ @?f J@ ?J@?h?O2@@0M?O@K??O)X O)X? @?f 7@@@ ?7@@@?f?O2@@0M??@@@@@@@@1 ?@@@1? @?f 3@@@ ?3@@@?e?O2@@0M?e?@@@@@@@@5 ?@@@5? @?f N@ ?V+Me?O2@@0M?gI@M??I(Y I(Y? @?f ?@ ?O2@@0M? @?f J@ ?O2@@0M??O)XgO@K? O)X? @?f 7@@@ ?O2@@0M?e@@@1f?@@@@@ ?@@@1? @?f 3@@@hf?O2@@0M?f@@@5f?@@@@@ ?@@@5? @?f N@hf?O2@@0M?g?I(YgI@M? I(Y? @?f ?@he?O2@0M @?f J@h?O2@0M ?O@K ?W26X? @?f 7@@@f?O2@0M @@@@@? ?7@@1? @?f 3@@@e?O2@0M @@@@@? ?3@@5? @?f

N@e?O2@0M ?I@M ?V40Y? @?f

?@?O2@0M @?f J@@@(MfO@K? O@K? W26X @?f @@@0Y?e?@@@@@ ?@@@@@ *@@) @?f N@h?@ ?@ N@@H @?f ?@h?@ ?@ ?@@? @?f ?@ @?f J@ ?W&K ?W&K @?f @@@@ ?*@@@? ?*@@@? @?f N@ ?N@? ?N@? @?f ?@ @? @? @?f ?@ @?f J@ ?W&Kg?O)XgO@K? ?W26X? @?f @@@@ ?*@@@?f@@@)f?@@@@@ ?*@@)? @?f N@ ?N@?h@Hg?@ ?N@@H? @?f ?@@@e?@ @?h@?g?@ @@ @?f ?@?@e?@f@?g?@@?e@? @?f ?@@@eJ@f@?g?@@?e@? @?f ?@@@e@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?fN@f@?g?@@?e@? ?@ @? ?@@? @?f ?@f@?g?@@?e@? ?@ @? ?@@? @?f ?W2@ @6?2@? ?@@@@@@? ?@@@@@@? ?W2@@6X?e ?7@@ 3@@@@? ?@?@@?@? ?@@@@?@? ?7@@@@1?e ?3@@ N@@@@? ?@@@@?@? ?@?@@?@? ?3@@@@5?e ?V4@ ?@?4@? ?@@@@@@? ?@@@@@@? ?V4@@0Y?e

fiekil 2. IES-R ve CAPS ölçek ve alt ölçek puanları korelasyon eğrileri.

CAPS Toplam

IES T

oplam

IES Kaçınma

CAPS Kaçınma

CAPS Tekrarlama

CAPS Hiperarousal

IES T

ekrarlama

IES T

ekrarlama

bulunmufltur. Bu de¤erler, ölçe¤in iç tutarl›l›¤›n›n çok

iyi derecede ve istatistiksel olarak anlaml› düzeyde

ol-du¤unu göstermektedir (Tablo 5).

Tüm olgular için her bir ölçek sorusunun, ölçek

toplam puan› ile iyi derece korele oldu¤u ve soru

ç›ka-r›ld›¤›nda ölçek Cronbach a

de¤erinin tüm sorular

için 0.937’den yüksek oldu¤u görülmüfltür (Tablo 6).

TARTIfiMA

Bu çal›flmada, PTSB tan› ve izleminde

kullan›lmak-ta olan IES-R ölçe¤inin Türkçe versiyonunun

geçerlili-¤i ve güvenlilirligeçerlili-¤i de¤erlendirilmifltir.

Toplumlar›n kültürel ve etnik özelliklerinin PTSB

üzerindeki etkisine yönelik artan ilgiye karfl›n, bat›l›

olmayan toplumlarda PTSB ile ilgili s›n›rl› say›da

ça-l›flma yap›lm›flt›r. Bu çaça-l›flmalar›n say› ve niteli¤inin

artmas›nda, PTSB için kullan›lan tan› ve izlem

araçla-?O@?e?W26KO2@6Xe@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?h

@@@?e?7@@@@@@@1f@? ?W@@(M ?W@@@?h @@@?e?@e@@@?@@f@?@?e?@e@@@?@@f@? W2@@@@@@@@@@@@(YO&@(Y? ?W&@(Y@?hW&@@@?h @?e?@e@@@?@@f@? ?O&@@@@@@@@@@@@0Y? W&@(Y?@?h @??@?@@@@@@?@5f@? ?W2@(M ?W&@(Ye@?h @??@?@@0MI4@0Yf@? O&@0Y? W&@(Y?e@?h

@? W2@(M? ?W&@(Yf@?h @? ?W&@(Y W&@(Y?f@?h @? O&@(Y? ?W&@(Yg@?h @? O2@@0Y W&@(Y?g@?h @? ?@@@@@(M ?W&@(Yh@?h @? ?@@@@0Y? W&@(Y?h@?h @? ?@ ?W&@(Yhe@?h @? ?@ W&@(Y?he@?h @? ?O2@@@@@@@@@ ?W&@(Yhf@?h @? ?W2@(M W&@(Y?hf@?h @? W&@0Y? ?W&@(Y @?h @? 7@ W&@(Y? @?h @? ?J@5 ?W&@(Y @?h @? W&(Y W&@(Y? @?h @? 7@H? ?W&@(Y @?h @? @5 W&@(Y? @?h @? @H ?W&@(Y @?h @? @? W&@(Y? @?h @? @? ?W&@(Y @?h @? @? W&@(Y? @?h @? @? ?W&@(Y @?h @? @? W&@(Y? @?h @? @? ?W&@(Y @?h @? @? W&@(Y? @?h @? @? ?W&@(Y @?h @? ?J@? W&@(Y? @?h @? W&@? ?W&@(Y @?h @? ?W&@5? W&@(Y? @?h @? W&@0Y? ?W&@(Y @?h @? 7(M? W&@(Y? @?h @? @H ?W&@(Y @?h @? @? W&@(Y? @?h @? @? ?W&@(Y @?h @? @? W&@(Y? @?h @? @? ?W&@(Y @?h @? @? W&@(Y? @?h @? @? ?W&@(Y @?h @? @? W&@(Y? @?h @? @? ?W&@(Y @?h @? @? W&@(Y? @?h @? @? ?W&@(Y @?h @? ?W2@5? W&@(Y? @?h @? O&@(Y? ?W&@(Y @?h @? W2@@0Y W&@(Y? @?h @? ?O&@(M ?W&@(Y @?h @@@@6?2@@?f@? ?O2@@0Y? W&@(Y? @?h W@@@@?f@@@? ?O2@@0M? ?W&@(Y @?h 7@?@@@6Xf@? ?O2@@0M? W&@(Y? @?h ?J@5?@(Y@1f@? @@(M ?W&@(Y @?h ?7@H?@Y?@5f@? @(Y? W&@(Y? @?h ?@?@@??@@@0Yf@?@? ?J@H?7@? ?W&@(YW&@(Y? @?h@?h

@? J@5? ?W&@(Y @?h @? 7@H? W&@(Y? @?h @? @@ ?W&@(Y @?h @? ?J@5 W&@(Y? @?h @? ?7@H ?W&@(Y @?h @? J@@? W&@(Y? @?h @? ?O&@5? ?W&@(Y @?h @? ?W2@@@@0Y? W&@(Y? @?h @? W&@0M? ?W&@(Y @?h @? ?O&(M? W&@(Y? @?h @? ?W2@(Y 7@(Y @?h @? O&@0Y? ?J@(Y? @?h @? O2@(M? W&(Y @?h @? ?O2@@@0Y ?W&(Y? @?h @? W2@@@0M? W&(Y @?h @? 7@0M ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h @? @? ?W&(Y? @?h @? @? W&(Y @?h ?@@@6T2@@?f@? @? ?W&(Y? @?h ?@e;@@@@Le@@@? @? W&(Y @?h ?@@6X@(Y@1e@@@? @? ?W&(Y? @?h J@V'@@e@@f@? @? W&(Y @?h ?W&@?V@@)X@5f@? ?J@? ?W&(Y? @?h ?7@@@@@@@@(Yf@? ?75? W&(Y @?h ?@?4@0MI40Y?f@?@? J@H?7@ ?W&(Y?W&(Y @?h@?h

@?hf?J@5 ?W&(Y? @?h @?hf?7@H W&(Y @?h @?hf?@5? ?W&(Y? @?h @?hf?@H? W&(Y @?h @?hf?@ ?W&(Y? @?h @?hf?@ W&(Y @?h @?hf?@ ?W&(Y? @?h @?hf?@ W&(Y @?h @?hf?@ ?W&(Y? @?h @?hf?@ W&(Y @?h @?hf?@ ?W&(Y? @?h @?hf?@ W&(Y @?h @?hf?@ ?W&(Y? @?h @?hf?@ W&(Y @?h @?hf?@ ?W&(Y? @?h @?hf?@ W&(Y @?h @?hfJ@ ?W&(Y? @?h @?hf7@ W&(Y @?h @?hf@@ ?W&(Y? @?h @?he?J@5 W&(Y @?h @?he?7@H ?W&(Y? @?h @?heJ@5? W&(Y @?h @?he7@H? ?W&(Y? @?h @?h?J@5 W&(Y @?h @?h?7@H ?W&(Y? @?h @?h?@5? W&(Y @?h @?h?@H? ?W&(Y? @?h @?h?@ W&(Y @?h @?h?@ ?W&(Y? @?h @?h?@ W&(Y @?h @?h?@ ?W&(Y? @?h @?h?@ W&(Y @?h @?h?@ ?W&(Y? @?h @?h?@ W&(Y @?h @?h?@ ?W&(Y? @?h @?h?@ W&(Y @?h @?f?@@@@@ ?W&(Y? @?h @?f?@ W&(Y @?h @?f?@ ?W&(Y? @?h @?f?@ W&(Y @?h @?f?@ ?W&(Y? @?h @?f?@ W&(Y @?h @?f?@ ?W&(Y? @?h @?e@@@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h W2@6KO2@@?f@?e@@ W&(Y @?h 7@@@@@@?f@@@?e@@ ?W&(Y? @?h @@X@@@@@6Xf@?e@@ W&(Y @?h ?S@@@@@@@1f@?e@@ ?W&(Y? @?h O&@@?@e@5f@?e@@ W&(Y @?h ?@@@@@@@@@(Yf@?e@@ ?W&(Y? @?h ?@@@@@0?40Y?f@?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@ ?W&(Y? @?h @?e@@ W&(Y @?h @?e@@hf?W&(Y? @?h @?e@@hfW&(Y @?h @?e@@he?W&(Y? @?h @?e@@heW&(Y @?h @?e@@h?W&(Y? @?h @?e@@hW&(Y @?h @??J@@g?W&(Y? @?h @?O&@@gW&(Y @?h @@@(M?f?W&(Y? @?h @@(YgW&(Y @?h @(Y?f?W&(Y? @?h @HgW&(Y @?h @?f?W&(Y? @?h @?fW&(Y @?h W26Xe?W26KO2@6Xf@?e?W&(Y? @?h 7@@)X??7@@@@@@@1f@?eW&(Y @?h @(Y@1??@e@@@?@@f@??W&(Y? @?h @H?@@??@e@@@?@@f@?W&(Y @?h @??@@L?@e@@@?@@f@W&(Y? @?h 3@@@V1?@@@@@@?@5f@@@Y @?h V4@@?@?@@0MI4@0Ye@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?h@?@? ?@?@ ?@?@ ?@@??@@? @?h@?h @? ?@ ?@ ?@@? @?h ?@@6X??W2@6?2@@@ ?W2@6KO2@@ @@@6T2@6X? @@@@@@@@@? ?W&?e?W2@@?@@6Xe J@@@1??7@?@@@@@@ ?7@@@@@@ @@?V@@?@1? @@@@ ?*@?e?7@@@?@@@1e 7@e@??@@?@@@??@ ?@@X@@@@@6X? @@@@@@?@@? ?J@(Y@@6X? ?N@?e?@(Y@@@??@e @@?J@??@@?@@@??@ S@@@@@@@1? @@@@@@?@@? ?7@HJ@V'1? @?e?@e@@@?J@e 3@W&@??@@?@@@??@ ?O&@@?@??@5? @??@@@?@@? ?@5?7@?V@? @?e?@)X@@@W&@e V'@@@@@@@@@@@@@5 @@@@@@@@@(Y? @?3@@@@@@@5? @@?@H?3@@@5? @??@@@@@(?'@@5e ?V40?40?4@0MI40Y @@@@@0?40Y @?V40MI4@0Y? @@?@eV4@0Y? @??@0?40Y?V40Ye

Sensitivite

Spesifisite

ROC eğrisi

fiekil 3. IES-R toplam puanının PTSB tanısı ROC eğrisi

Tablo 4. CAPS Ölçe¤ine Göre Farkl› IES-R Toplam

Puan› Kesim Noktalar›nda IES-R Ölçe¤i Duyarl›l›k,

Özgüllük De¤erleri

IES-R Toplam Puan›

Duyarl›l›k (%)

Özgüllük (%)

Kesme De¤eri

>24

92.2 70.7

>25

89.6

72.4

>26

88.3

72.4

>27

87.0

72.4

>28

84.4

72.4

>29

83.1

74.1

>30

83.1

74.1

>31

77.9

74.1

>32

75.3

77.6

>33

74.0

81.0

Tablo 5. Çal›flmaya kat›lan tüm olgular ve çeflitli

çal›flma gruplar› için IES-R ölçe¤inin iç tutarl›l›k

katsay›s› (Cronbach

a

)

Cronbach

a

Tüm grup

0.937

PTSB (-)

0.936

PTSB (+)

0.881

Psikiyatrik hastalık (+)

0.924

PTSB (-)

Psikiyatrik hastalık (-)

0.914

Deprem (+)

0.874

PTSB (+)

Deprem dışı travma (+)

0.884

Tablo 6. Çal›flmaya Kat›lan Tüm Olgular ‹çin

Her Bir Ölçek Sorusunun, Ölçek Toplam Puan› ‹le

Korelasyonu ve Soru Ç›kar›ld›¤›nda Ölçek

Cronbach

a

Katsay›s›.

Soru

Ölçek Toplam› ‹le

Cronbach

a

Korelasyon

(soru ç›karsa)

1

0.644

0.934

2

0.638

0.934

3

0.635

0.934

4

0.691

0.933

5

0.348

0.938

6

0.688

0.933

7

0.371

0.938

8

0.576

0.935

9

0.718

0.933

10

0.684

0.933

11

0.530

0.936

12

0.485

0.936

13

0.574

0.935

14

0.647

0.934

15

0.680

0.933

16

0.729

0.932

17

0.622

0.934

18

0.646

0.934

19

0.696

0.933

20

0.620

0.934

21

0.690

0.933

22

0.565

0.935

r›n›n farkl› diller için geçerlili¤inin ve güvenilirli¤inin

gösterilmesi önemli rol oynamaktad›r. Bu çal›flma

seri-si, PTSB de¤erlendirilmesinde kullan›lan çeflitli

ölçek-lerin Türkçe versiyonlar›n› geçerlili¤i ve

güvenilirli¤i-ni incelemesi nedegüvenilirli¤i-niyle bu aç›dan önem tafl›maktad›r.

Çal›flmaya dâhil edilen olgular incelendi¤inde,

PTSB tan›s› olan hastalar›n yaklafl›k yar›s›nda PTSB’

nin deprem kaynakl› oldu¤u, PTSB almayan grupta

ise olgular›n yar›s›nda baflka bir psikiyatrik hastal›k

oldu¤u görülmüfltür. PTSB geliflimi için risk faktörleri

olduklar› daha önce yap›lan çal›flmalar ile ortaya

kon-mufl olan cinsiyet, e¤itim durumu ve medeni durum

yönünden PTSB grubu ile kontrol grubu aras›nda

bek-lendi¤i flekilde anlaml› bir fark bulunmufltur (Carr ve

ark. 1995, Sharan ve ark. 1996).

Çal›flmaya dâhil edilen olgular›n IES-R ve CAPS

ölçek puanlar› de¤erlendirildi¤inde, her iki ölçek için

de toplam ve alt ölçek puanlar›n›n, PTSB grubunda

anlaml› olarak yüksek oldu¤u görülmüfltür. Kontrol

grubunda ise psikiyatrik hastal›¤› olanlar ile

olmayan-lar karfl›laflt›r›ld›¤›nda, psikiyatrik hastal›¤› olanolmayan-larda

IES-R ve CAPS puanlar›n›n anlaml› olarak daha

yük-sek oldu¤u bulunmufltur. Bu durum, psikiyatrik

has-tal›k varl›¤›n›n ölçek ve altölçek puanlar›n›

etkiledi¤i-ni ve çal›flmada kontrol grubunun heterojen yap›da

ol-du¤unu göstermektedir. Öte yandan PTSB grubunda

PTSB’nin deprem d›fl› bir travmaya ba¤l› oldu¤u

has-talarda yeniden yaflama alt ölçek ve toplam ölçek

pu-anlar›n›n, depreme ba¤l› PTSB olan hastalara göre

an-laml› olarak yüksek olmas›, depremin beklendi¤i

üze-re di¤er travmalara göüze-re daha az fliddette PTSB

oluflu-muna neden oldu¤unu göstermektedir. Breslau ve

ar-kadafllar› (1998) bireyin birinci derece yak›n›n›

kaybet-mesinin, do¤al felâketler ve savafl gibi travmalara

gö-re daha fazla PTSB nedeni oldu¤unu göstermifllerdir.

IES-R’nin geçerlili¤i, CAPS ölçe¤i ile

korelasyonu-na bak›larak de¤erlendirildi¤inde toplam puan,

yeni-den yaflama puan› ve afl›r› uyar›lma puan›n›n

korelas-yon katsay›lar›n›n iyi derecede, kaç›nma altölçe¤inde

ise orta derecede oldu¤u görülmüfltür. Bu durum

IES-R’nin geçerlili¤ini göstermekle birlikte, IES-R

kullan›-lacak hastalarda kaç›nma ölçe¤i puanlar›n›n dikkatli

de¤erlendirilmesi gereklili¤ini göstermektir.

ROC e¤risi incelendi¤inde IES-R ölçe¤i’nin CAPS’e

göre de¤erlendirilen tan›sal geçerlili¤inin oldukça iyi

düzeyde oldu¤u görülmüfltür. Bu bulguya dayanarak,

IES-R ölçe¤inin PTSB için tan› koydurucu oldu¤u

söy-lenebilir.

IES-R’nin PTSB için tan› koydurucu kesim

de¤eri-nin 24 ile 33 aras›nda oldu¤u durumlarda duyarl›l›k

de¤erleri %92.2 ile %74.0 aras›nda ve özgüllük

de¤er-leri %70.7 ile %81.0 aras›ndad›r. Kesim de¤eri 30

al›n-d›¤›nda farkl› PTSB prevalans› (%5, %20, %50, %90)

beklenen durumlarda pozitif yordama gücü 14.4 ile

96.7 aras›nda ve negatif yordama gücü ise 98.8 ile 32.8

aras›nda de¤iflmektedir (Tablo 7).

Cronbach

a

de¤erleri ölçe¤in iç tutarl›l›¤›n›n çok

iyi düzeyde oldu¤unu göstermektedir. Türkçe

versi-yon ölçek için elde edilen 0.94’lük iç tutarl›l›k

katsay›-s›, orjinal ölçe¤in psikometrik özelliklerinin

belirlendi-¤i çal›flmalarda bulunan de¤ere (a

=0.96) çok yak›nd›r.

Sonuç olarak, bu çal›flmada elde edilen bulgular,

Türkçe IES-R ölçe¤inin travmatik stresin

de¤erlendi-rilmesinde kullan›labilecek, geçerli ve iç tutarl›l›¤›

Tablo 7. IES-R’nin PTSB ‹çin Tan› Koydurucu Kesim De¤eri 30 Al›nd›¤›nda Farkl› PTSB Prevalans›

(%5, %20, %50, %90) Beklenen Durumlarda Pozitif veNegatif Kestirim De¤erleri

IES-R Toplam Puan›

PTSB Prevalans› %5

PTSB Prevalans› %20

PTSB Prevalans› %50

PTSB Prevalans› %90

Kesme De¤eri

PYG (%)

NYG (%)

PYG (%)

NYG (%)

PYG (%)

NYG (%)

PYG (%)

NYG (%)

>24

14.2

99.4

44.0

97.3

75.9

90.1

96.6

50.2

>25

14.6

99.2

44.8

96.5

76.5

87.4

96.7

43.6

>26

14.4

99.2

44.4

96.1

76.2

86.1

96.6

40.7

>27

14.2

99.1

44.1

95.7

75.9

84.8

96.6

38.2

>28

13.9

98.9

43.3

94.9

75.4

82.3

96.5

34.0

>29

14.4

98.8

44.5

94.6

76.2

81.4

96.7

32.8

>30

14.4

98.8

44.5

94.6

76.2

81.4

96.7

32.8

>31

13.7

98.5

42.9

93.1

75.0

77.0

96.4

27.1

>32

15.0

98.4

45.7

92.6

77.1

75.9

96.8

25.9

>33

17.0

98.3

49.3

92.6

79.6

75.7

97.2

25.7

PYG: pozitif yordama gücü

NYG: negatif yordama gücü

yüksek bir ölçek oldu¤unu göstermektedir. Bu sonuca

dayanarak, IES-R ölçe¤inin, Türk bireylerde travmatik

stresin belirlenmesi ve izlenmesinde rutin uygulama

kapsam›nda veya uluslararas› çal›flmalarda

kullan›la-bilece¤i gösterilmifltir.

KAYNAKLAR

Aker AT, Ozeren M, Basoglu M, Kaptanoglu C, Erol A, Buran B

(1999) Clinician Administered Post Traumatic Stress

Disor-der Scale (CAPS) Reliability and Validity Study. Turk

Psiki-yatri Dergisi; 10: 286-293.

Amerikan Psikiyatri Birli¤i (1995) Mental Bozukluklar›n Tan›sal

ve Say›msal El Kitab›, Dördüncü Bask› (DSM-IV) (Çev. Ed.:

E Köro¤lu) Ankara: Hekimler Yay›n Birli¤i.

Asukai N, Kato H, Kawamura N, Kim Y, Yamamoto K,

Kishimo-to J, Miyake Y, Nishizono-Maher A (2002) Reliability and

va-lidity of the Japanese-language version of the Impact of

Event Scale - Revised (IES-RJ): four studies of different

tra-umatic events. J Nerv Ment Dis; 190: 175-182.

Baguena M, Villaroya E, Belena A (2001) Psychometric

properti-es of the Spanish version of the Impact of Event

Scale-Revi-sed (IES-R). Analysis y Modificacion de Conducta. 27:

581-604.

Blake DD, Weathers FW, Nagy LM, Kaloupek DG, Gusman FD,

Charney DS, Keane TM (1995) The development of a

Clinici-an-Administered PTSD Scale. J Trauma Stress; 8: 75-90.

Breslau N, Kessler RC, Chilcoat HD, Schultz LR, Davis GC,

And-reski P (1998) Trauma and posttraumatic stress disorder in

the community: the 1996 Detroit Area Survey of Trauma.

Arch Gen Psychiatry; 55: 626-632.

Carr VJ, Lewin TJ, Webster RA (1995) Psychosocial sequelae of

the 1989 Newcastle earthquake: I. Community disaster

expe-riences and psychological morbidity 6 months post-disaster.

Psychol Med; 25: 539-555.

Creamer M, Bell R, Failla S (2003) Psychometric properties of the

Impact of Event Scale-Revised. Behav Res Ther; 41:

1489-1496.

Cusack K, Spates CR (1999) The cognitive dismantling of Eye

Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR)

treat-ment of posttraumatic stress disorder (PTSD). J Anxiety

Di-sord; 13: 87-99.

Devilly GJ (Retrieved August 24, 2001) Assessment Devices., The

University of Melbourne, Forensic Psychology & Victim

Ser-vices Web site: http://www.criminology.unimelb.edu.au/

victims/resources/assessment/assessment.html.

Fukuda S, Morimoto K, Mure K, Maruyama S (1999)

Posttra-umatic stress and change in lifestyle among the

Hanshin-Awaji earthquake victims. Prev Med; 29: 147-151.

Horowitz M, Wilner N, Alvarez W (1979) Impact of Event Scale:

a measure of subjective stress. Psychosom Med; 41: 209-218.

Hsu C, Chong MY, Yang P, Yen CF (2002) Posttraumatic stress

di-sorder among adolescent earthquake victims in Taiwan. J

Am Acad Child Adolesc Psychiatry; 41: 875-881.

Karno M, Burnam A, Escobar JI, Hough RL, Eaton WW (1983)

Development of the Spanish-language version of the

Nati-onal Institute of Mental Health Diagnostic Interview

Sche-dule. Arch Gen Psychiatry; 40: 1183-1188.

Livanou M, Basoglu M, Salcioglu E, Kalender D (2002)

Trauma-tic stress response in earthquake survivors in Turkey. J Nerv

Ment Dis; 190: 816-823.

Nye SM (1991) Are low Cronbach alpha values reliable? J Am

Di-et Assoc. 91(8): 912.

Pfefferbaum B, Seale TW, McDonald NB, Brandt EN Jr,

Rainwa-ter SM, Maynard BT, Meierhoefer B, Miller PD (2000)

Postt-raumatic stress two years after the Oklahama City bombing

in youths geographically distant from the exposition.

Psychiatry; 63: 358-370.

Sharan P, Chaudhary G, Kavathekar SA, Saxena S (1996)

Prelimi-nary report of psychiatric disorders in survivors of a severe

earthquake. Am J Psychiatry; 153: 556-558.

Swets JA (1986) Indices of discrimination or diagnostic accuracy:

their ROCs and implied models. Psychol Bull; 99: 181-198.

Wang X, Gao L, Shinfuku N, Zhang H, Zhao C, Shen Y (2000)

Longitidinal study of earthquake-related PTSD in a

ran-domly selected community sample in North China. Am J

Psychiatry; 157: 1260-1266.

Weathers FW, Keane TM, Davidson JR (2001)

Clinician-adminis-tered PTSD scale: A review of the first ten years of research.

Dep Anxiety; 13: 132-156.

Weiss D, Marmar C (1997) The impact of Event Scale - Revised.

Wilson J, Keane T, editors. Assessing psychological trauma

and PTSD. New York: Guilford.