T ‘ **7 i l
24 Ekim 1989 Salı ©
Uzak düşler ve özlem ler semti Beyoğlu’m m girişinde, küçük bir kültür kalesi... Taksim Sanatevi...
n O O O O O O O O O O O O O O O O O .
B E Y O Ğ L U B A R L A R I
o o o o o o o o o o o o o o o o o
Mey'le Muhabbet'in
Son Durağı
Arabesk çölde bir vaha
RafaeNn Flamenko nağmeleri
Rafael, safkan b ir Ispanyol... Gitarıyla, aralarında sanatçı Hûmeyra'nın da bulunduğu müdavimlerin kanını tutuşturan "Flamenko" parçalar döktürüyor: Sohbet iyi, hizm et sıcak, m üzik daha da sıcak... Entellektüellerin sanat ve siyaset tartışm aları saatler ilerledikçe hararetleniyor... Akdeniz'in b ir ucundan Boğaz'a uzanan Ispanyol nağmelerle muhabbet almış başını gidiyor...
ı Y ü zyılm başında Taksim , b ir “nezih.’ meydan... ön em li randevular orada veriliyor, yakada çiçek, elde buket, sevgililer bekleniyor. Bir zam anlar gerçekten bir selviiigln süslediği Sıraselviler Caddesi’nde, az İleride Sinem atek... B eyazperdenin ‘ dünyalar içindeki dünyası’ n a açılan bir pencere... Biraz üniversite kantin i havalı, derme çatm a, am a o lsu n
Yıllar sonra, Sinematek kapandı, Taksim Sanatevi
oldu. Tiyatrocu tayfasının mesken tuttuğu, yerin yedi
kat dibindeki bu mekân, ne sıkı edebiyat ve
siyaset tartışmalarına sahne olmadı ki! Taksim
Sanatevi sonunda, geniş ve ferah bir üst kata
taşındı. Usulünce aydınlatılmış, sıcak, konforlu bir
balkonda, Boğaz Köprüsü nün ve Süleymaniye'
nin ışıkları ayaklarınızın altında sanki...
Yazan: Jak DELEON
[5
F o t o ğ r a f la r G ü v e n F O L A l
ENE 1944’te bir yıl dız dergisi. Kapak ta, Nezihe Bece rikli... O demlerde, İstanbul otobüsle rinin pencereleri koltukları “ p u f gib i” yumuşak ve halis deri. Çok değil, 30 yıla kalmadan per deler tırnak makasına, kol tuklar çakıya kurban gide cektir. Daha doğrusu, ikisi de kültür erozyonuna, ne eroz yonu, sekiz R ichter ölçeğin de bir deprem şiddetindeki yozlaşmaya, çiğköfte ve lah macun, yumurta topuk ve dü pedüz “ orm an k ib a rı” zihni yetine ku rban gid ecektir. “ B ir şehri, şehir yapan ya p ılar değil, k işilerd ir” diye s e s le n e n E r n e s t He#- m in g w a y ’i doğrularca, İs tanbul şehir olmaktan çıktı, “ yeni İs ta n b u llu la r saye sinde kocaman bir taşra ka sabasına döndü. “B eyefen d i” sözcüğü hepten unutul muş, “ arabesk” söylem çok tan yaşam tarzına dönüşmüş, Çelik G ülersoy, Aydın B oy san, Özdem ir Kaptan dövü nüyor, nereden nereye İstan bul...
Ö N E M Lİ RANDEVULAR, TAKSİM'DE
S
EYRİNE doyamadığım birkaç bina dışında, Be- yoğ lu ’na ayak basma- maya özen gösteriyoru m . H ele R u m e li P a s a j ı ’ nın (C ité R o u m é lie ) yürekler acısı halini gördükçe, bütün bütün soğuyorum B eyoğlu ’ ndan. Kısası, Taksim çepe rinde noktalıyorum İstanbul’ u. O tadına doyulmaz Ban kalar Caddesi’ni günde yüz kez arşınlasam da, yol bitti ğinde Tünel yönüne değil, Tepebaşı a uzanıp P era Pa- las’ta yorgunluk kahvesi yu dumlamayı tercih ediyorum. Pera Palas, bir dönemden kalan son anı, b elk i son “ k a le” , arabesk çölde “ m e deniyet burcu!”Âdet olduğu üzere bu bar yazışma da geniş “ perspek t if” ten girdik. Meydanı aşıp S ı r a s e l v i l e r ’ in ağzın daki Taksim Sanatevi’ne adım at
madan önce T a ksim ’in enli, boylu ve derin tarihine göz atalım : Y ü zy ılın ba şın d a tram vay " r ö fü j'T e r i, gep- geniş alanın çevresinde do lanan tek tük “ M odel - T F ord ” otomobilleri ve yüz yılın ortalarına kadar daya nabilen kumbaralı İş Ban k a s ı saatiyle “ n e z ih ” bir meydan, öy le nezih ki, önem li randevular orada veriliyor. Yakada çiçek, belki de elde buket, sevgililer beklenir, Y ıldız ya da M ujik Sineması’ mn “ seans” saati kollanırdı: 'Greta G a rb o’nun “ M ata - H ari” si gösteriliyormuş bu gün, aman kaçırmayalım, çı kışta M arkiz’e uğramak şart oldu ama boyunbağı taksay dık keşke!’
Biz en iyisi Taksim ’den. aşağılara, bir zamanların Ma- jik Sineması, sonraların V e nüs S in em ası, bugünlerin İstanbul Devlet Tiyatrosu Taksim Sahnesi’nin yanın dan, D ilson ve K eban otelle rine doğru yürüyelim. Çok değil, kırk adım ötede Sine- m atek'e rastlayacağız...
B e y a z p e rd e n in “ D ü n yalar için deki dü n yası” na açılan bir pencere daha ka pandı. H um phrey B ogart ve Laureen B acall düğün pasta larını kesiyorlar, B arry Fitz- gerald ve B in g Crosby, “ Os- ca r” ı kaptılar, Broadvvay’de Ethel M erm an adlı bir yıldız doğuyor, “ A nnie Get Y our G un” yüzyılın müzikali ol maya aday!
KİMLER GELDİ. KİMLER GEÇTİ?_________ “ lyT P E L E R geçmedi ki Si- | \ | n em a tek 'in ekranın-
JLM
dan? S ilv a n a M an- g a n o 'n u n “ A c ı P i r i n ç ” i, Esther W illiam s’ın “ Su Pe r is i” , M ich ele M o rg a n ’ ın “ G u r u r l u l a r ” ı, U r s u la A n dress’in “ Çin M acerası” , C a t h e r in e D e n e u v e ’ ün “ Gündüz G üzeli” , Charlie C h aplin ’in “ H ong K ong'lu K ontes”i, G regory Peck'in “ M o b y D ic k ” i, A n th o n y Q uinn’in “ Z orb a ” sı, bir de ölümsüz devler: E isenstein’ ın “ P o t e m k in Z ı r h l ı s ı ” ,Müzikli geceler
M etis Sökmen ve "G rup Vega", Taksim S anatevi'nin gözdesi... M üşteriler. ış ıltılı Boğaz manzarasının keyfîni çıkarırken, ke n d ile rin i m üziğin hoş nağm elerine bırakm aya hazır... Gece yarısına doğru başlayan program . Taksim S anatevi'nin ilg i çeken yönlerinden b iri...
“ Orson W elles” in “Yurttaş K a n e” , L a u ren ce O liv ie r ’ n in “ I I I . R i c h a r d ” ve “ H am let” filmleri.
Sonra Sinem atek kapan dı, yerine Taksim Sanatevi geldi. İşlemeli yeşil kapısı (bi raz ahşap, biraz cam), yerin yedi kat dibine döne döne inen merdivenleri, içeriden basamaklı “ p la tform " stili katları, kalın masaları ve kü çük sandalyeleriyle tam bir “ b istro” , peynir - şarap sis temine uygun bir mekân.
Tiyatrocu tayfasının mes ken tuttuğu T aksim Sana- tev i’nde yalnız içki içilip ye mek yenilm ez, “ h a z ir û n ” münhasıran entelektüeller den oluştuğu için, sıkı tartış malara girişilir: Efendim, şu romancı var ya, hani öve öve göklere çıkarttığımız, kitap ları bilmem kaç baskı yapan, “ feşm ekân ” kitabı düpedüz çalıntı, 40 yıl önce İngilizce yayımlanmış! Bale eleştirisi mi? Bırak birader, Türkiye' de bale eleştirmeni falan yok, hele bir Aslanzâde Yakub Efendi var ki, yazdıkları ev lere şenlik! (Hayrola yahu, kim bu Aslanzâde Y akub? Ben hiç duymadım.) özel ti yatrolar, suyuna tirit oyun larla savuşturuyor mevsimi, D e v le t T iy a tr o s u olduğu
yerde sayıyor, Şehir Tiyat r o l a r ı n ı n atılım ı ta rtışıl maya değer, T eşvikiye Sa nat G a lerisi’nde seramikçi Dalya A n ter’in sergisi var, Paris'ten yeni gelmiş, pek de yetenekli bir kızcağız! Dedesi M ısırlı Udi Selim Efendi, büyük dayısı da M ısırlı Udi İb ra h im E fen d i diyorlar, “ sanatkâr” bir aile... SICAK MEKÂNDA KÜLTÜR
TARTIŞMALARI
B
U arada, Sanatevi’nin sevim li “ p a t r o n ’ Tarı Ahm et ve Nilgün Se- zerel sağa sola laf yetiştirir, ikisi de kusursuz “ ev sahi- b i ” dir, m ekânı sıcak tut manın salt “k a lo rife r” so runu olmadığını çok iyi bilir ler! Yıllar sonra taşındı T ak sim Sanatevi; iki kapı yanın daki yapıya, geniş ve “ fe ra h ” bir üst kata. Enli pence relerinden bir tarafta Boğaz K öprüsü görülür, öte yanda ışıl ışıl Süleym aniye, kar şıda A sya kıyıları. Usulünce ışık la n d ırılm ış, gerçekten “k o n fo rlu ” olan bu yer, İs tan bul’un seçkin “b a r - res- tau ran t” larını aratmaz oldu.Ama, yine de biraz nostal ji: Eski Sanatevi’nin tıkış tı- kışlığı, basık tavanı, m ü
Kustırsuz ev sahibi
Ahm et SezereI (soldan ikinci), Flamenko g ita ris t Rafael (soldan üçüncü) ile b irlikte , kıdem li m üdavim lerle şakalaşıyor. Taksim Sanatevi, k a lite li b ir akşam yem eği isteyenler için biçilm iş kaftan. A hm et ve N ilgün Sezerel ç iftin in özenle oluşturdukları m utfak, Fransız ağırlıklı. F iya tla rd a , öyle "dudak uçuklatan" ya da "cüzdan solduran" cinsten sayılmaz pek.
davimlerin ister istemez kay naşması bir Londra 1950 ha vası veriyordu sanki, bardan masaya seslenmeler, belki bir sanatçı “ p u b ” ıydı o demler de, Olsun, yeni yer daha iyi; evet, o “ üniversite k a n tin i” atmosferi' yok ama Taksim S a n a te v i için “ ça ğ a t la m an ın ” sırası çoktan gelmiş de geçiyordu bile! Sinem atek de belki bir gün adma ve ben liğine yakışan, modern dona nımlı, seyirciye her an “ ya n gın k ork u su ” yaşatmayan bir yapıda yeniden açılabilir. Tüm yeni barlarda olduğu gibi, Taksim Sanatevi’ne ka liteli bir akşam yemeği için gidilebilir. A h m et’le Nilgün' ün ö z en le o lu ştu rd u k la rı mutfak Fransız ağırlıklı. Fi yatlar da öyle “ dudak u çu k latan” , “ cüzdan soldu ra n ” . türden değil...
BİR TEK -BEYOĞLU' VAR' *T*ŞTE böyle, B eyoğlu ’nun
I g ir iş in d e k ü çü k b ir J L “ ka le", bir Sanatevi var. İstanbul Anakent Belediye Başkanı Nurettin Sözen, Be yoğlu'na kimliğini veren eski mekânların yeniden canlan dırılacağını her fırsatta yine liyor. Dansı M arkiz Pasta- nesi’nin (T okatlıyan Oteli’ nin, Cercle D’ O rient Ku- lübü’nün ve otelinin, vs„ vs.) başına. “ B eyoğlu n osta lji s in d e n b ı k t ı k u s a n d ık ” diye yakınanlar da lütfedip A tilla D orsay’m 8 Eylül 1989 tarihli Cum huriyet Gazetesi’ ndeki sözlerini okusunlar:
“ İstanbul d ış ın d a o t u ranlar, gid erek b irço k İs tanbullu, Beyoğlu la fla rın dan, Beyoğlu tartışm aların dan, Beyoğlu n ostaljisin den gına getirm iş ola b ilir. Ne yapalım k i İstanbul’ da, do la yısıyla T ü rk iye’ de b ir tek Beyoğlu var. Azalm ış da o l salar, in sa n m a lzem esin deki çeşitlilik ve zen gin lik le, bakım sız da olsa, m im a risin deki üslup fa r k lılık ları ve bu n ların k en di için deki uyum la, neredeyse b ir b u çu k y ü zyıld ır k oca b ir kentin eğlen ce ve sanat ya şam ındaki benzersiz yeri ve işleviyle, Beyoğlu hep b ir uzak düşler ve özlem ler semti ola gelm iş.”
YARIN: GARİBALDİ
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
