E S K I S E H Î R D E P R E M Î
Y. Müh. ilhan ERSOY Eskişehir Belediye fen işleri müdürü
Eskişehir ve havalisinde 20/2/1956 günü saat 22.35 te başlıyan ve müteakip günlerde kısa fasılalarla hâlâ devam edegelmekte olan deprem hâdisesi hakkında ilk günlerin moral bozukluğundan kısmen kurtulmuş olarak, bazı fikirler ileri sürülebilir, bir kısım bilgiler verilebilirse de, bunlar fennî ve ilmî olmaktan ziyade, bugün için indî ve iptidaî mütalâalardan ileri gidememektedir.
Muhtelih kaynaklardan aldığımız malûmata göre dere-cesi 7/10, yani Erzincan'ı hâk ile yeksan edenden daha şid-detli olduğu anlaşılan, Eskişehir zelzelesi dipten gelen ve uzunca bir zaman kısa fasılalarla devam eden korkunç ve tehlikeli bir deprem hâdisesi olmasına rağmen, zayiatın hiç denecek kadar az, hasarların da haricen görülemeyecek şe-kilde tezahürü bir taraftan Eskişehirlileri sevindirip şük-rettirirken, diğer taraftan da olduğundan ve lüzumundan çok küçümsenmesi sebebiyle haklı üzüntüler doğurmuştur.
Gerçi şehrin bilhassa merkezinde deprem anında derhal ve tamamen yıkılmış bina adedi pek azdır. Fakat civar köy-lerdeki evlerin kısmıazamının yıkılmış olması, şehirde ise binlerce evin tahliyeye muhtaç bulunması ve hattâ yüze ya-kın binaya bilâhare yıkma lüzumu gösterilmesi depremin şid-deti, neticeleri, hasarların şekil ve sebepleri üzerinde lâyı-kiyle durularak gereken tedbirlerin derhal alınmasını icap ettirmektedir.
Eskişehir çürük ve esnek bir zemin üzerine kurulmuş ve yakın zamanda büyük inkişaflar göstermiş takriben 12400 nüfuslu, 35 bin hanelik bir vilâyet merkezidir. Binaları mın-tıkalarını da ayırmak suretiyle üç esaslı grupta toplamak mümkündür. Odunpazarı namı ile isimlendirilen arızalı
kı-sımda daha çok ahşâp ve hımış ve ekseriya iki katlı eski binalar mevcuttur. Şehrin merkezi ve yeni inkişaf gösteren kıymetli kısımlarında yapı cinsi betonarme veya tam kâgir olup, münferiden sivrilmiş yüksek katlı apartmanları da ih-tiva etmektedir. Diğer grup ise demiryolunun iki tarafın-daki tek katlı kerpiç inşaat bölgesini teşkil etmektedir.
Deprem en az hasarı hımış ve ahşap binaları ihtiva eden Odunpazarı mıntıkasında, en çok hasarı ise aşağı semtlerde ve Porsuk çayı boyunca da merkezde yapmıştır. Bununla be-raber hasar şekilleri de mıntıkalara ve bina inşa tarzlarına göre değişmektedir. Filhakika kâgır yapılardaki hasar isti-natsız kalan duvarlarına, sonradan kat ilâvesi yapılan
lara ve sivri bacalara inhisar ettiği halde kerpiç yapıların esas duvarlarında, dolayısiyle binanın esasında görülmekte-dir.
Binalardaki farklı malzemelerin birleşme noktalarındaki muhtelif şekillerde çatlaklıklar ile bacalardaki hasarlar da-hi yapı cinsine göre farklar göstermektedir.
Şehirdeki bacaların takriben yüzde altmışı hasar gör-müş, bunlardan dörtyüz kadarı derhal ve tamamen yıkılmış-tır. Merkezde 11 adet minarenin ve bir de fabrika bacasının ayni şekilde yıkılmış olduğu görülmektedir.
Depremin dipten gelen ve ufkî sallantıdan ziyade gürül-tülü bir silkinti şeklinde vukuu sebebiyledir ki çok yerlerde baca ve minare gibi sivri bina kısımları zayıf buldukları yer-lerden kuşaklama kopmuş ve biraz farklı olarak yine yeri-ne oturmuş, kerpiç evlerin ve çatısı az mukavim veya bacası
muallâkta binaların bu bacaları ise bir çok yerlerden yanı başındaki daha az irtifalı binaların çatısına düşmüş ve çö-kertmiştir.
Kâgir duvarlardaki çatlakların çok defa haçvarî olduğu görülmekte ve bunun işçilik hatası veya malzeme kıskançlığı yüzünden derzlerde husule geldiği kanaatına varılmaktadır. Bütün bunlara rağmen Eskişehirde merkezdeki hasarın depremin şiddeti ve süresi ile kıyas edilemiyecek kadar az olmasının sebepleri arasında şehrimizin tuğla gibi inşaat malzemesi bakımından şanslı bulunmasını ve binaların daha çok beş altı seneden beri fennî mesuller nezaretinde daha itinalı yapılmış olmasını da zikretmek yerine olur. Bilhassa kısa bir zaman önce sel felâketiyle tehlikeli sayılabilecek bi-naların pek çoğunun yıkılmış ve bundan sonra yapılan bina-ların ise daha iyi malzeme ile daha kontrollü inşa edilmiş olması kanaatimizce hasar miktarının azlığında büyük rol oynamıştır. Civar köylerdeki hasarın şehre nispet edilemi-yecek kadar çokluğu bu iddiaları daha da kuvvetlendirmek-tedir.
Şurası muhakkaktır ki bu gibi hâdiseler ayni zamanda birer ikaz mahiyeti taşımaktadır. Bilindiği üzere Eskişehir bir seylâp memleketidir. Fakat 1949 yılında seylâbın en fazla zarar verdiği yerlere bugün seylâp mahalleleri
kurul-(Devamı 94 ncü Sayfada)
Depremden zarar gören muhtelif yapılar
H a b e r l e r
İÇ TURİZM :
GEREDEDE BİR TURİST OTOBÜSÜ ÇEVRİLDİ
Cumhuriyette okunmuştur:
A N K A R A — Amerikan Kültür Heyeti tarafından tertiblenen turis-tik geziler sırasında, gezilere iştirâk eden Amerikalı ve Türk turistleri taşı-yan bir otobüs yolda bazı kimseler ta-rafından çevrilmiş ve otobüste bulunan-lara tecavüz edilmek istenmiştir.
Cumartesi günü 12 genç kız ve 5 erkekten müteşekkil bir ziyaretçi gru-punu Abanda götüren otobüs dün akşam şehrimize dönerken, Gerededen sonra tornavidalı, bıçaklı, tabancalı 25 kişilik hırpani kılıklı bir grup tarafından çev-rilmiştir. Otobüsü durduran bu şahıslar önce yolcu olarak kendilerinin otobüse alınmalarını istemişlerdir. Buna muva-fakat edilmeyince tabanca ve bıçaklarını çekmişler, otobüste bulunan genç kız-lara tecavüz etmek istediklerini açıkça söylemişlerdir.
Otobüs şoförü şakağına dayanan ta-bancaya rağmen büyük bir cesaret gös-tererek arabayı kaçırmıştır.
Otobüs sür'atle Kızılcahamama gel-miş ve grupun başkanı jaandarma kara-koluna başvurarak durumu anlatmıştır. Otobüsün önüne katılan bir jiple jandar-malar yola çıkmışlardır.
Önde jip, arkada otobüs olduğu hal-de bir müdhal-det gidilmiş, bu hal-defa da jip ve otobüs 6 silâhlı tarafından durdurul-muştur.
Jandarmalarla mütecavizler arasında bir müsademe olmuş ve mütecavizler-den dört kişi yakalanmıştır. Yakalanan-lar karakola götürülmüş ve hakYakalanan-larında t?.kibata başlanmıştır. Diğerleri aran-maktadır.
Bu şahısların daha evvel de bir kam-yonu çevirdikleri ve kamyondaki işçi-leri yaraladıkları bildirilmektedir. K A R A Y O L L A R I N D A TÜRK ASFALTI
KULLANILIYOR
Karayolları Umum Müdürlüğünden öğrenildiğine göre, karayolları 1954 se-nesindenberi Raman petrollerinden istih-sal edilen asfalt ile,. Karabük demir ve çelik fabrikalarından elde edilen zifti yol inşaatında kullanmaktadır.
Karayolları bu sene 36.000 ton
Ra-man asfaltı ile 10.000 ton Karabük kat-ranı kullanacaktır. Bu miktar gelecek sene daha da artacaktır.
Diğer taraftan karayollarının İstan-bulda yapmakta olduğu yollarda tama-men Türk asfaltı kullanılmaktadır.
TARİHÎ DEĞERİ COK BÜYÜK
BİR ŞEHİR BULUNDU
BANDIRMA, (Dünya'dan) — Şehri-miz Aksakal nahiyesine bağlı Ergili kö-yünün Hisartepe mevkiinde hükümet ta-rafından 958 yılı başından beri İs-tanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinden Prof. Hikmet Yalgın, Ankara Üniversi-tesi Dil Tarih Coğrafya FakülÜniversi-tesinden Prof. Ekrem Akurgal, Liseler Umum Mü-dürlüğü Araştırma Enstitüsünden, Zeki Fıratlı, ve Mehmet Aytekin'den müte-şekkil bir heyet tarafından devam edi-len kazı neticesinde senelerdenberi ara-nılan tarihî Daskılanum isimli şehir bu-lunmuştur.Bu şehir dünyaca tanınmış olup ta-rihî kıymeti büyüktür.
Diğer taraftan aynı heyet 1957 sene-sinden itibaren Erdek'e bağlı tarihî Bel-kis kazılarına da başlıyacaktır.
(Başiarafı 75 nci Sayfada) muştur. Eskişehir resmî kayıtlara göre zelzele mıntıkaları-nın hiç bir sınıfına girmemektedir. Fakat diğer mıntıkalarda şimdiye kadar vuku bulmuş zelzelelerin çoğu şiddetle işitil-mekte ve bu defa da zelzelenin bizzat merkezinde bulunmak-tadır.
Şu halde bugün Eskişehir, yarın yurdun bir başka yeri dahi ayni akibete, tabiî âfetlerin insafına terkedilmemeli, ya-pılarımızın (yangın, zelzele, su baskını, heyelân, ve şiddet-li fırtınalar gibi) bütün bu âfetlere topyekûn mukavemet edebilecek yerde ve tarzda inşaasını mümkün kılacak daha
şümullü umumî talimatnameler ihzarı ve buna benzer daha müessir tedbirlerin sür'atle alınması yoluna gidilmelidir. 1 — Yukarıda bahsi geçen zelzelenin Eskişehirde ve merkeze
bağlı 10 köyünde yaptığı hasar bugüne kadar yapılan hesaplara göre şu şekilde hülâsa edilebilir; 3499 ev, 10 okul, 15 cami, 3 resmî bina harap olmuş, 1303 ahır ve samanlık yıkılmıştır. 1 insan ve 113 hayvan zayiatı var-dır.
2 — Bu yazımızın tetkikinden de anlaşılacağı üzere hiçbir fennî mütalâayı ihtiva etmemekte ve mecmuaya der-cedilecek bir karakter de taşımamaktadır.
(Baştarafı 92 nci Sayfada) bunu tahakkuk ettirmek için malzeme bakımından asla bir garanti bulunma-maktadır. İnşaat malzemesi için iki nevi tahsis mevcuttur, (a) Devlet inşaatı için tahsis, (b) hususî inşaat için tahsis. Ko-peratif inşaatı ikinci kategoriye girmek-tedir. İşçiler spekülâsyon yapan hususî
ışaat müteahhitlerini tahsisleri satın alıp kooperatifleri karaborsadan mal almalarını mecbur ettikleri için şikâyet-te bulunmaktadırlar. Hususî inşaatlar bir yana ekseriya tahsisler tek bir
koo-peratifin ihtiyaçlarını dahi karşılama-maktadır. (Hereke gibi) Kooperatifler inşaat malzemesini devlet sektöründen almalarının uygun olacağı kanaatinde-dirler. Kooperatiflerin inşaat malzemsini bir merkez teşkilâtından temin etme-lerine imkân yoktur.
Son olarak, cadde ve diğer lüzumlu yerleri proje içine almakta daima güç-lükler tevlit etmektedir. Mesken kredi-leri yalnız evin içinde lüzumlu olan te-sislerin inşası için verilmektedir. Haricî
tesisat, kanalizasyon, su tesisatı, elektrik kablosu tesisatı, belediyeler tarafından deruhte edilmektedir ve ekseriya beledi-yeler bunları yapmağa malî bakımdan imkânları bulunmamaktadır. Bunun ne-ticesi olarak işçiler, sokaklar bir yana su, kanalizasyon ve elektriksiz mesken-lere taşınmak zorunda kalmaktadırlar. Bu hizmetleri belediyeler ancak birkaç ayda ifa ederler ve yahut bunların in-şası için yeni tahsisata ihtiyaç hasıl ol-maktadır.
