KITAPLARDAN HABER
JELAVICH, CHARLES ve BARBARA:The Establishment of the Balkan
National States, 1804-1920.
Seattle ve Londra, University of Was-hington Press, 1977. xii+358 s.A IV 3114
Bu kitap, Do~u Orta Avrupa tarihini geni~~ ve sistemli olarak inceleme amac~n~~ güden ve onbir ciltten olu~mas~~ öngörülen bir dizinin VIII. cildidir. Dizinin önemi, bugüne de~in bölge ülkelerindeki tarihçilerin ço~unlulda yaln~zca kendi ülkelerinin geçmi~ini yazmay~~ ye~~ tutmalar~na kar~~l~k, bu dizinin, Do~u Orta Avrupa tarihini bir bütün olarak ele almas~d~r, Onbir cildin yay~mlanmas~~ tamamland~~~nda, bun-lar~n birbirini tamamlayan bir bütün olu~turmas~~ öngörülmü~tür. Bununla bir-likte, yorum ve görü~~ aç~s~~ bak~m~ndan sorumluluk tümüyle kitaplar~n yazarlar~na aittir. Dizinin kapsam~na giren bölgenin s~n~rlar~, bat~da Almanca ve Italyanca konu~an halklar~n do~udaki dil s~n~r~; do~uda ise, Rusya/Sovyetler Birli~i'nin siyasal s~n~rlar~yla belirlenmektedir. Bölge, halklar~n ulusalla~ma süreci, ekonomik ve siyasal bak~mdan incelenmektedir. Hiçbir cilt tek bir ülkeyi ele almamaktad~r. Amaç, geçmi~i, daha sonraki duygu ya da emeller aç~s~ndan yorumlamak de~il, sözkonusu dönemde önemli olan co~rafi ya da siyasal birimler üstünde durmakt~r. Indiana Üniversitesi'nin tarih bölümünde ö~retim üyesi olan Charles ve Bar-bara Jelavich taraf~ndan haz~rlanan kitapta, 1804-1920 y~llar~~ aras~nda Balkanlarda kurulan yedi ulusal devlet ele al~nmaktad~r. Bu yedi devlet, Arnavut, Bulgar, H~r-vat, Yunan, Romen, S~rp ve Sloven devletleridir. Ilk Balkan ayaklanmas~~ olan ~ 8o4'teki S~rp ayaklanmasuun ard~ndan Balkan halk~n~n kendisini Osmanl~~ ve Habsburg yönetiminden kurtarmas~~ yüzy~l~~ a~k~n bir süre alm~~t~r. Önce S~rplar ve Yunanl~lar, en sonra da Arnavutlar ve H~rvatlar ba~~ms~zl~klar~na kavu~mu~-lard~r. Her halk~n ulusal ba~~ms~zl~k kazanmas~, kendine özgü bir biçimde olmu~-tur. Yazarlar, Osmanl~~ Imparatorlu~u ve Avrupa ba~lam~~ içinde, Balkan halklar~~ aras~ndaki z~tl~k ve benzerlikleri ara~t~rrnaktad~rlar.
Kitab~n içindekiler ~unlard~r: ~~ . Osmanl~~ ba~lam~~ (3). - 2. S~rp Ihtilâli (26). - 3. Yunan Ihtilâli (38). - 4, Özerk S~rp Devleti (53). - 5. Yunan Krall~~~~ (68). - 6. 1853'ten önce Eflâk ve Bu~dan (84). - 7. 1786'ya kadar Osmanl~~ Imparatorlu~u: Reformlar (99). - 8. 1876'ya kadar Birle~ik Prenslikler (~ 14).-9. - 1876'ya kadar Bulgar Ulusal Hareketi (128). - ~o. Yetmi~~ y~llar~n~n buna-l~m~~ (~ 4~ ). - ii. ~ 896'ya kadar Özerk Bulgaristan (158). - ~~ 2. Balkan devlet-leri: 1914'e kadar iç politika geli~meleri (170). - 13. Osmanl~~ Imparatorlu~u'nun Avrupa'dan çekilmesi (207). - 14. Arnavutluk'un kurulmas~~ (222). - 15. Habs-burg Imparatorlu~u'nda Balkan Uluslar~~ (235). - 16. Balkanlarda kültürel ge-li~imler (266). - 17. Birinci Dünya Sava~~~ (284). - 18. Sava~~ - sonras~~ yerle~-
meleri (298). - 19. Sonuç (320). - Bibliyografya (329). - Dizin (453). - Ha-lkalar: ~. Osmanl~~ Imparatorlu~u, 1815 (2 ~~ ). - 2. Bo~azlar (24). - 3. S~rbistan'~n yay~lmas~, ~~ 8o4 - 1913 (57). - 4. Yunanistan'~n yay~lmas~, ~~ 82 ~~ - 9 ~~ 9 (79). - 5. Romanya'n~n geni~lemesi, 186 - 92o (126). - 6. Ayastefanos Muahadesi: Berlin Kongresi (154) . - 7. Bulgaristan'~n geni~lemesi, 878-1919 (166). - 8. Makedonya bölgesi, 1913 (2 ~~ 8) . - 9. Arnavutluk, 1913 (23 ) . - ~~ o. Habsburg askeri cephesi (249). - ii. Balkan devletleri, 1914 (262). - 12. S~rp, H~rvat ve Sloven krall~k-lar~n~n kurulu~u, 1920 (303). - 13. Birinci Dünya Sava~~ndan sonra Balkanlar (31 7)•
BABIR, KARL M.: Ot~OMan
Rule in Damascus, 17)8-1758.
Prin-ceton, New Jersey, Princeton University Press, 1980. xxix+216 s.
A IV
541Bir doktora tezi olan bu kitapta, Prof. Barbir, 708-1758 y~llar~~ aras~nda ~am'-da °mani' yönetimini incelemektedir. istanbul'~am'-daki Osmanl~~ ar~ivlerinden ya-rarlanarak yapt~~~~ ara~t~rmalar sonucunda, yazar, or~sekizinci yüzy~lda ~am'da Osmanl~~ yönetimine ili~kin olarak daha önce yap~lm~~~ olan yorumlardan farkl~~ bir görü~~ öne sürmektedir. Prof. Barbir, genellikle yüzy~l~n bütünü için öne sürülen ba~l~ca temalardan birisi olan gerileme ve duraklama temalarnun onsekizinci yüzy~l~n yaln~zca ikinci yar~s~~ için geçerli oldu~unu; Osmanl~~ devlet ar~ivlerinin, yak~n do~udaki Osmanli yönetiminin, daha önceki ara~t~rmalar sonucu ortaya konan görü~ten daha dengeli ve gerçekçi bir görü~le ele al~nmas~na olanak verdi~ini belirtmektedir. Yazar, ~an~'daki Osmanl~~ yönetimine yerel bak~~~ aç~s~ndan çok, merkezi hükûmet aç~s~ndan bakmakta ve bu yönetimi daha geni~~ bir Osmanl~~ ba~lam~~ içine yerle~tirmeye çal~~maktad~r. Yazar, Osmanl~~ devletinin ~am'daki yönetim yap~s~n~~ birbiriyle ili~kili üç alanda yeniden canland~rmaya çal~~t~~~n~~ öne sürmektedir: sorunlar~n eyalet valili~inde merkezile~tirilmesi; yerel gruplar~n durdurulmas~~ ve ~am'dan, Arabistan'~n kutsal kentlerine her y~l yap~lan hac sefe-rinin yeniden düzenlenmesi. Prof. Barbir, Osmanl~lar~n Nasuh Pa~a'n~n valili~i ile ba~layarak ~am'daki eyalet yönetimini sa~lamla~t~rma ve ~s lah etmeye yönelik etkin bir program uygulad~klarm~, bunun 1757 sonlanyla 1758 ba~lar~nda hac kervan~n~n Bedevilerin sald~r~s~na u~ramas~na de~in sürdü~ünü, ancak bu tarihten sonra program~n i~lerli~inin sona erdi~ini öne sürmektedir.
Kitab~n içindekiler ~unlard~r: Tablolar listesi (IX). - Çevriyaz~~ ve tarihlere ili~kin not (XI). - K~saltmalar (XIII). - ~am valileri, 1708-1758 (XV). - On söz (XVII). - Giri~~ (3). - Haritalar (ii, ~~ 2). - I: ~am yönetiminde de~i~en modeller (13). - Osmanl~~ eyalet yönetimi (14). - Birinci model dizisi: Vali'nin i~levlerinin sm~rland~r~lmas~~ (33). - Ikinci model disizi: eyaletin. merkezile~tiril-mesi (44). - Azm'lar ve ~am'~n yönetimi (56). - II: Eyalet gruplar~n~n
diz-ginlenrnesi :
Ayan. Yeniçeriler ve Kabileler(65). - Ayan (67). - Yeniçeriler (89). - Kabileler (97). - III: Hac: ~am'da Osmanl~~ yönetiminin merkezi (~ o8).-Mali temel (~~ ~~ o). - Sürre (126). - Hac kaleleri ~ebekesi (133). - Hac ker-yan~n~n örgütlenmesi (151). - Cerde ve hac güvenli~i (167). - Sonuç (178). - Ekler: I. ~am valilerinin ba~lang~çtaki rütbe ve mevkileri, 1516-1757 (181). - II.KITAPLARDAN HABER 583 ~am valilerinin i~gal ettikleri en yüksek makamlar, 1516-1757 (182). - III. ~am' daki yeniçerilerin (yerli kullar'~n) maa~~ kaynaklar~, (1706) 183. - IV. Haç ge-lirleri ile haç giderleri tahmini (tertip deilerleri) (184). - V. ~am eyaletinin hesap özeti, 1741-1742, 1759-1760 (191). - VI. Devre gelirleri, 1771-1772 (193). - VII. ~am ve Medine aras~nda Hac kale ~ebekesi (196). - VIII. Haç giderleri, 1742-1743 (198). - IX. Hac kervan~na kar~~~ giri~ilen sald~r~, 1517-1757 (200). - Bib-liyografya (203). - Ar~ivler. Osmanl~~ ar~ivlerine ili~kin not (203). - Elyazma-lar~, bas~l~~ kaynaklar, ikinci derecede yap~tlar, ba~vuru kitaplar~~ (205). - Dizin (213).
ÜSTÜN, KEMAL :
Menemen Olay~~ ve Kubilay. Istanbul, Ça~da~~
Yay~nlar~, 1978 (ikinci bas.). 159 S.
A IV 3282
Ça~da~~ Yay~nlar~'n~n, Tarih - An~~ - Gezi - Olay dizisinin 16. kitab~~ olarak yayunlanm~~~ olan bu eser, Menemen'de gericiler taraf~ndan öldürülen Kubilay ile ayn~~ okulda ö~retmen ve olay~n görgü tan~~~~ olan Kemal Üstün taraf~ndan yaz~l-m~~t~r. Kitapta Menemen olay~n~n gerisindeki gerçekler anlat~lmaktad~r.
Kitab~n içindekiler ~unlard~r: Kubilay'~n ya~am çizgileri (5). - Onsöz (7). - Y~l 1930, an~lar (9). - Bir ba~ka Kubilay (3i). - Kubilay an~t~~ (32). - Menemen Türkoca~~~ beyannamesi (35). - Gazi Mustafa Kemal'in mektubu (36). - Me-nemen olay~~ ve 1930 has~n~~ (38). - Bir belge (54). - Babam Kubilay (96). - Y~l 1970 ve 1917 (97). - Derlemeler (102). - Atatürk diyor ki (147). - Kitap için ne dediler (151). - Kubilay için yay~mlanan kitaplar (155). - Sözlük (156). - içindekiler (159).
FV.th International Congress of Turkish Art (edit. G. Feher).
Buda-pe~te, Akademiâi Kiadö, 1978. 943 S.
A VI 3895
Bu kitap 1971 y~l~nda Budape~te'de toplanan Uluslararas~~ Be~inci Türk Sanat~~ Kongresi'ne sunulan bildirilerinden olu~maktad~r. Türk Sanat~~ Kongreleri Daimi Komitesi'nce yürütülen bu kongrelerin birincisi ~~ 959'da Ankara'da; ikinci kongre 1963'te Venedik'te; üçüncü kongre 1967'de Cambridge'de; dördüncü kongre 1971'de Aix-en-Provence'da toplanm~~t~. Macar Ulusal Müzesi'nce düzenlennai~~ olan be~inci kongrenin aç~l~~~ konu~mas~n~~ yapan Kongre Ba~kan~~ Ference Fülep, Macar halk~~ ve Macaristan tarihi ile Türk tarihi ve sanatlar~~ aras~ndaki ba~~ntly~~ vurgulayarak, daha be~inci yüzy~lda, bu günkü Macaristan topraklar~nda Türk-lerle yak~ndan ba~~nt~l~~ ve onlar~nkine benzer bir ya~am süren halklar~n ya~am~~~ oldu~unu, do~al olarak bu ilk ili~kilerin, Macar halk~n~n dil, günlük ya~am, giyim, al~~kanl~klar gibi çe~itli yönlerini derinden etkiledi~ini belirtmektedir. Fülep, daha sonra, onalt~nc~~ yüzy~l ortalar~nda, macaristan'dp Osmanl~~ yönetiminin ba~lan-g~c~nda, Balkanlar~n büyük bir kesiminde bir Türk ya~am biçiminin geli~mi~~ oldu~una de~inmekte, Osmanl~~ yönetiminin sona ermesiyle Türk ve Macar halklar~~ aras~ndaki ili~kilerin dostça geli~ti~ini belirtmektedir. Ference Fülep, daha yirmi
otuz y~l öncesine de~in, Macar ara~t~rmalarm~n birbirine tam anlam~yla z~t iki e~ilim gösterdi~ini, bunlardan birinin Osmanl~lar~n Macarlar üstündeki kültürel etkisine gere~inden çok a~~rl~k verirken, ötekinin bu etkiyi tümüyle yads~d~~~n~; ancak konuya objektif bir yakla~unla e~ilen yeni ara~t~rmalar~n, Türk etkisinin Macar kültür tarihindeki gerçek yerini ve de~erini ortaya koydu~unu öne sür-mektedir.
Kitap, Kongreye çe~itli ülkelerden kat~lan Türk ve ~slâm sanat~~ alan~ndaki ara.~t~rmalanyla uluslararas~~ düzeyde tan~nm~~~ bilim adamlarnun sunduklar~~ dok-san bildirinin büyük ço~unlu~unu kapsamaktad~r. Bu bildiriler özellikle mimari, seramik, ~slam resmi, kaligrafi, maden i~leri, dokumalar, hal~lar ve güzel sanatlar~n öteki dallar~na ili~kindir. Kitapta yeralan çok say~da resim okuyucularm ilgisini art~rmaktad~r.
Kitapta yeralan bildiriler ~unlard~r: Giri~~ (9). - Genel program (~ l). - Ka-t~lanlar~n listesi ( ~~ 3). - Macar Milli Müzesi'nde aç~l~~~ oturumu (15). - Sergi- ler (23). - Ivan Stchoukine (1886-1975) 'in an~s~~ için (25). - Stochoukine'in bilimsel eserlerinin bibliyografyas~~ (27). - Akalay, Z.: The forerurmers of classical Turkish miniature painting (3 ~~ ). - Alparslan, A.: The Ottoman sultans who were calligraphers (49). - Altun, A.: Notes on the architects and designers of the Artukid period (5 ~~ ). - And. M.: Ottoman figural representation in ephe-meral and perishable art objects in the ~ 6th century (53). - Antonius, S.: The tiles of the dome of the rack in Jerusalem (55). - Ar~k, R.: Nene Forschungen über anatolisch - türkische Kunst wW~rend der Verwestlichungsperiode
(57).-Artuk, C.: Ni~ân-~~ li imtiyaz (with an English sununary) (71). - Artuk, L : Yavuz
Sultan Selim'in güney-do~u Anadolu'nun fethi ile ilgili sikkeleri (with an English sun~mary) (79). - Aslanapa, O : The Timurid and Herat book bindings with original inscription in the libraries of Istanbul (91). - Atasoy, N. : Matrakç~'s represer~tation of the seven - towered Topkap~~ Palace (93). - At~l, E.: Ahmed Nak~i, an eclectic painter of the early ~~ 7th century ( o3). - Ats~z, B.: Türkische Kunstgegenstande im Bayerischen Armeemuse~un in Ongolstadt (125). - Batur, A.: L'Art nouveau d'Istanbul et ses particularit6 (147). - Bayram, S.: Medal-lioned genealogies (Silsilenâme's) (~~ 61). - Berk, N.: Quelques aspects des calli-graphies pictographiques dans les anciennes critures turques (167). - Berker, N.: Saray mendilleri (with an English summary) (173). - Bilgin, L : 'Ober die Tekke - Architektur des 13. Jahrhunderts in -Anatolien (183). - Binney, E.:
A lost mar~uscript of Murad III (191). - Carswell, J. Syriar~~ tiles (203). - Cezar, M.: Principles and regulations of constr~~ction and restoration during the Ottoman
period (205). - Crowe, T. : Iznik and the Chinese manner: waves and vin.es
(207).-Ça~atay, N.: The masjid of Do~an Aslan (215). - Ça~man, F.: The miniatures of the Divan-~~ Hüseyni and the influence of their style (23 ~~ ). - Ça~, K.: Two metal Koran cases recently discovered in the Topkap~~ Palace Museum (26 ~~
).-Demiriz, T. : Bemerkungen über geometrische Dekoration in der türkischen K~mst
(267). - Denny, W. B.: Ceramic revetments of the Mosque of Rüstem Pasha (269). - Durul, T. : Ornamentalschrift auf Teppichen und Gebetsteppichen (29 ). - Esin, E.: Togril and sungkur, two Turkish emblematic prey - bird mo-tifs (295). - Fehirvdri, G.: An illustrated Turkish Khamsa of Nizâmi (323). -
KITAPLARDAN HABER 585 Genim, M. S.: Mihrapl~~ ve minberli namazgâhlar (with an English summary) (339). - Geril, Gy. : Türkische Keramik in Ungarn, einheimische und importi-erte Waren (347)• - Gervers-Molnâr, V.: Turkish tiles of the ~~ 7th century and their export (363). - Gokin, L.: Quelques lueurs sur la possible origine des tis-sages â points noues (385). - Göyünç, N.: Ottoman caravanserais from the ~~ 7th century (39 ~ ). - Grube, E. J.: An Ottoman brass mosgue lamp with engraved design (393). - Gürçay, H.: La turbe de Hac~~ Tu~rul sur la route de Ankara-Polatl~~ (395)• - Güre~sever, G.: Two newly discovered caravanserais of Urfa (407).-Haase, C. P.: The Turbe of Buyan Quli Khan at Bukhara (409). - Hamdy, N. L A.: Cairene ornamental tradition in the Ottoman architecture of Egypt (417). - il- han, .N.: Les "buzhane" de Konya (magasins frigorifiques de l'poque seldjou-kide) (423). - ilter, F. Über einige bedeutende türkische Bauten in Osmanc~k und iskilip (433). - inat, G.: The influence of the Kazvin style on Ottoman mi-niature painting (457). - Ivanov, V. K.: The peculiarities of the style of Yakut bone carving in the ~~ 8-19th centuries (concerning the folk traditions and interre lations of the cultures in Yakut applied art) (477). - Karamak ard~, B.: A ceramic oven discovered in Ahlat (479)• - Karama~aral~, H.: Einige Gedanken zur Re-konstruktion der Hur~ad - Moschee und zur Chronologie der Hunad - Baugruppe in Kayseri (495). - Kerarnetli, C. : Neue Dokumente aus dem Museurn fur Turkische und Islamische Kunst in Istanbul und Einige Urkunden, die die Namen seldchu-kischer Sultane und Emire enthalten (539). - Khalikov, A. K.: Architecture of Bultgarie of the premongolian period (539). - Kiel, M.: Aspects of Ottoman - Tur-kish architecture in Albania (541). - Kreiser, K.: " ...dan die Turcken leiden khain Menschen Pildnuss": über die Praxis des "Bilderverbotst bei den Osmanen - Kuban, D.: The complex of Bayaz~d II at Edirne (557). - Kuran, A.: The mosque of Sinan (559). - Malekzadeh, F.: Persian remains in Anatolia (569).-Meinecke, M.: Die osmanische Architektur des 16. Jahrhunderts in Damaskus (575). - Meinecke-Berg, V. : Iznik - Fliesen in Aleppo (597). - Merçil, E.: Die Bautatigkeit der Salguriden nach historischen Quellen (599). - Merey, L. ~.: Ku-~evleri-serçesaraylar~~ (with an English sumn~ary) (6o5). - Merklinger, E. Possible Seljuk influence on the dome of Gol Gumbad (613). - Mutlu, A.: La maison tur-que (629). - Nicolescu, C.: La broderie de l'epotur-que ottomane en Roumanie (641). - Ögel, S.: Der Gartenpavillon in der osmanischen Malerei (653). - Önder, M.: Le mode de se vetir et de se parer chez les dame seldjoukides (655).- Öney, G.: Comparison of a group of Anatolian Seljuk türbes with great Seljuk-Ilkhanid türbes in Iran (665). - Önge, E.: Un edifice seldjoukide inconnu Aksaray - Ni~de (691). - önge,
r. :
The original architecture of Irgandi bridge in Bursa (693). - Orhonlu, C.: Town architects (705). - Renda, G.: Wall paint-ings in Turkish houses (711). - Rogers, J. M.: The inscription of the cistem of Ya'qub Shah Almilunandar in Cairo (737). - Sinemoklu, N.: A typical Anatolian town: Safranbolu (739). - Sims, G. E.: The Turks and illustared historical texts - ~iper, O. : Bat~~ Anadolu'da Türk konutu (with a German s~munary). (773). - Skelton, R.: Characteristics of later Turkish jade carving (795). - Strika, V.: Baghdad architecture of the Ottoman period (809). - Yayla, H.: L'empla-cement du minaret dans le plan de la mosquee turque et son effet architectural(81 ). — Terzio~lu, A.: Die architektonischen Merkmale der seldschukischen,
mameluckischen und osmanischen Krankenlauser und ihre Einflüsse auf die abend-lündischen Hospitüler (827). — Tör, V. : Ober die türlcischen Volkstünze (857).—
Tükel - Tavuz, A.: The geometric patterns of Anatolian Seljuk decorated vaults
(863). — Ünal, R. H.: Notes sur l'ancien r6eau routier entre Malatya et
Diyar-bak~r (881). — ravuz, r.: European influence on Turkish national architecture during the second constitutional period (23 July, 908-2 ~~ December, 1918) (891).—
Tetkin, : The kilims in Ottoman court style discovered in Divrigi Ulu Mosque (9o7). — Telkin, S. K.: La philosophie de l'art Turc (921). — Turdayd~n, H.: The importance of Matrakji Nasuh's Tarih-i Feth-i ~iklo~~ for some Hungarian cities of the ~~ 6th century (925). — Zick - Xissen, J.: Beobachtungen zur Lokalisie-rung, Datierung und Historie osmanischer Feinkeramik des 17. Jahrhunderts (927) •
