T.C
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ÖĞRETMENLİĞİ ANA BİLİM DALI
İLKÖĞRETİM KURUMLARI İKİNCİ KADEMEDE
ÖĞRENİM GÖREN ÖĞRENCİ VE GÖREV YAPAN BEDEN
EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİNİN BEDEN EĞİTİMİ DERSİNE
YÖNELİK GÖRÜŞ VE TUTUMLARININ İNCELENMESİ
(KARS İLİ ÖRNEĞİ)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan
Özkan ARAS
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Seyfi SAVAŞ
Ankara
Mart, 2013
JÜRİ ONAY SAYFASI
Özkan ARAS’ın “İlköğretim 2. Kademe Beden Eğitimi Programının Değerlendirilmesine İlişkin Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Görüşleri ” başlıklı tezi 12.04.2013 tarihinde, jürimiz tarafından Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Başkan: Prof. Dr. Ömer ŞENEL ……….
Üye: (Tez Danışmanı): Yrd. Doç. Dr. Seyfi SAVAŞ ………
i
Yaşadığımız yüzyılda eğitim ve sporun iç içe olduğunu görmekteyiz. Buda bize her ikisine de ne kadar önem vermemiz gerektiğini göstermektedir. Eğitimli bir toplumla her alanda ileri gidileceği kaçınılmaz bir gerçektir. Eğitim sistemimiz içerinde ilköğretim ve orta öğretim kurumlarında beden eğitimi derslerinde spor ve spor ahlakı ile ilgili yeterli bilgiler aktarılarak bireylerin zihinsel, bedensel ve ruhsal olarak gelişime katkı sağlayacaktır.
Eğitim-Öğretim programı ele alınarak beden eğitim dersinde öğrencilerin beklentilerine cevap veren, öğrenci merkezli beden eğitimi ve spor ders programları hazırlanması, beden eğitimi ve spor dersini gereksiz gören zihniyetten uzaklaşılmasını ve öğrencilerin ilgilerinin beden eğitimi ve spora çekilmesini sağlayarak çocukların bilişsel, duyuşsal ve sosyal gelişimlerine katkı sağlanılabilecektir.
Öğretmenlerin bedensel ve ruhsal açıdan sağlıklı nesiller yetiştirmek için sadece zihinsel faaliyetlere değil sportif aktivitelere de gereken önemi vermesi Milli Eğitimimizin temel amaçlarından biridir. Bu görevi yerine getirecek Beden Eğitimi öğretmenlerinin görevleri ve sorumlulukları da artmaktadır. Bu yüzden Beden Eğitimi öğretmenleri, öğrencileri yetiştirirken onların sadece fiziki becerilerini geliştirmekle yetinmemeli “ahlakî” değerleri kendisine ilke edinen nesiller yetiştirmeye gayret etmelidir.
Yüksek lisans eğitimim boyunca ve araştırmanın planlama, uygulama ve değerlendirme sürecinin her aşamasında hiçbir yardımını benden esirgemeyen değerli görüşleriyle bu araştırmanın tamamlanmasında büyük katkı sağlayan danışmanım, sayın Yrd. Doç. Dr Seyfi SAVAŞ’ a aynı zamanda değerli bilgi ve görüşleriyle bana her zaman destek olan sayın Yrd. Doç. Dr İlker ÖZMUTLU’ ya teşekkürlerimi sunarım.
Yüksek lisans çalışmamım her aşamasında benden destek ve yardımlarını esirgemeyen kardeşim kadar yakın olan değerli dostum Volkan SURAL’ a ve arkadaşlarım Erkan ASLAN ve Emre BATIBAY’a en içten teşekkürlerimi sunarım.
Yüksek lisans çalışmamın başlangıcından sonuna kadar olan süreçte yardım ve desteklerini hiç eksik etmeyen çok değerli aileme en içten teşekkürlerimi sunarım.
ii
İLKÖĞRETİM KURUMLARI İKİNCİ KADEMEDE ÖĞRENİM GÖREN ÖĞRENCİ VE GÖREV YAPAN BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİNİN BEDEN EĞİTİMİ
DERSİNE YÖNELİK GÖRÜŞ VE TUTUMLARININ İNCELENMESİ (KARS İLİ ÖRNEĞİ)
ARAS, Özkan
Yüksek Lisans, Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Seyfi SAVAŞ
Şubat – 2013
Bu araştırmada, Kars ili merkezinde ilköğretim okullarında öğrenim gören ikinci kademe öğrenciler ve derslere giren öğretmenlerin beden eğitimi dersinden beklentileri ve tutumları araştırılmıştır. Araştırmanın evrenini, 2011-2012 eğitim-öğretim yılında Kars ilindeki Milli Eğitim Bakanlığa bağlı ilköğretim okullarında görev yapan 31 beden eğitimi öğretmeni ve bu okullarda öğrenim gören 1007 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise, Kars ili merkezin de görev yapan beden eğitimi öğretmenleri ile bu okullarda öğrenim gören 6.7.8’inci sınıflardan rastgele seçilen öğrencilerden oluşturulmuştur. (Araştırmaya katılacak öğrenciler belirlenirken her okul için; okul mevcudunun % 10’u alınmış, bunlar içinden de her bir sınıf için, % 10 erkek ve % 10 kız öğrenci rastgele yöntemle seçilmiştir.)
Araştırma verilerinin toplanmasında iki farklı veri toplama aracından faydalanılmıştır. Öğrencilerin tutumlarının ölçülmesi için Demirhan ve Altay (2001) tarafından geliştirilen, ilk ve orta öğretim öğrencileri üzerinde kullanılan, 12’si olumlu, 12’si olumsuz olmak üzere toplam 24 maddeden oluşan Beden Eğitimi ve Spor Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Anket formundaki maddelerin öğretmen görüşlerine göre incelenebilmesi için belirlenen dereceler ve sayısal değerler esas alınarak elde edilen aritmetik ortalama değerleri; Hiç: 1.00–1.74, Az: 1.75–2.49, Kısmen: 2.50–3.24 ve Tamamen: 3.25– 4.00 olarak belirlenmiştir. Bu değerlere göre her bir madde için hesaplanan aritmetik ortalamalar değerlendirilerek, yeni Beden Eğitimi Öğretimi Programı’nın belirlenen alt boyutlarına uygunluğu konusunda öğretmen görüşlerindeki genel kanı belirlenmiştir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde, SPSS 15.0 (Statistical Package for Social Sciences) paket programından yararlanılmıştır.
iii
başlamış öğretmenlerden oluştuğu, öğretmenlerin genelinin kendini alanında yeterli gördüğü, ders işlenen sınıfların fazla kalabalık olmadığı, öğrencilerin ilerleyen eğitim dönemlerinde de beden eğitimi dersini almak istedikleri, öğretmenlerinin çoğunun kısmen de olsa uygulanan eğitim - öğretim programında ki kazanımlara ulaştığı ve öğrencilerin derse katılımının üst düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
iv
ABSTRACT
That research is made among the Physical Education Teachers who are working at the second level of the public schools. It is made to learn about their thoughts, ideas and manners toward the Physical Educational lessons.
(That is an example for the Kars City)
ARAS, Özkan
Masters, Physical Education and Sports Field Adveser: Yrd. Doç. Dr. Seyfi SAVAŞ
February – 2013
The purpose of this research, is to learn the expectations and manners of the public school teachers toward Physical Education Lessons they enter at the second level of the elementary schools. In this research 31 Physical Education teachers and 1007 students take place. These students and teachers are choosen from the city of Kars between the years 2011 – 2012 working at the public schools connected to the Ministry of Education of this city. The samples of this research which are Physical Education teachers and students taken randomly from the 6’th, 7’th and 8’th classes are choosen from all schools in Kars city. (All people that take place in this research, %10 of the number of the students that have their education in that shcool are taken as samples for this research and for each school %10 of the students are girls and %10 are boys who are taken randomly. )
When research data is gathered there are used two different data gathering tools. For measuring the manner of students it is used the Manner Measurin Scale of Demirhan and Altay (2001) which has 12 positive and 12 negative matters which in total has 24 matters of the Physical Educational and Sports Manner Measuring Scale.
To make it possibles to analyse the manners of teachers according to the matters that take place in questionnaire, grades and values are used to determine the mathematical means like; None: 1.00–1.74, Little: 1.75–2.49, Partly: 2.50–3.24 ve Completely: 3.25– 4.00. According to these values for each matter it is found the mathematical mean and it is analysed so that to find if the new Physical Educational Programme and its under scales of this programme is appropriate according to teachers.
v
In this research it is found that gyms in schools in the centre of city are not sufficient, students are really interested in Physical Education Lessons, teachers have newly started work, teachers moslty see themselves sufficient in their fields for the work they do, classes of the Physical Education are not crowded, students want to take Physical Education Lessons in their future education, most of the teachers say that they can achicve their aims in their programmes during the school terms and the attendance of students is in the maximum level.
vi İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ………... i ÖZET………... ii ABSTRACT………... iv İÇİNDEKİLER………... TABLOLAR LİSTESİ………... vi viii BÖLÜM 1………... 1 1.GİRİŞ………. 1 1.1. Problem Durumu……… 1 1.2. Alt Problemler………. 1 1.3. Araştırmanın Amacı……….... 1 1.4. Araştırmanın Önemi……….…... 2 1.5. Araştırmanın Sınırlılıkları……….….. 2 1.6. Varsayımlar………. 2 1.7. Tanımlar……….…. 2 BÖLÜM 2………. 3 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE………... 3
2.1. Eğitim - Öğretim Faaliyetleri Arasında Beden Eğitimi……… 3
Öğretiminin Genel Çerçevesi……….. 3
2.1.1. Eğitimin Önemi ve Amacı……….. 3
2.1.2. Beden Eğitimi………...……….. 3
2.1.3. Beden Eğitimi Dersi ve Sporun Önemi………..……….... 4
2.1.4. Okullarda Beden Eğitimi Dersi ve Sporun Genel Amaçları …..…….…... 5
2.1.5. Öğretim Kurumlarında Beden Eğitimi ve Spor …………..……...……… 6
2.1.6. Farklı Ülkelerde Beden Eğitimi ve Spor…………..…...………... 8
2.2. Günümüzde İlköğretim Okullarında Beden Eğitimi ve Spor Öğretim…….… 9
Programları……….. 9
2.2.1. Program Hakkında Genel Bilgi………..……….… 9
2.2.2. Programın Vizyonu………..……….….. 10
2.2.3. Programın Yapısı…………..……….…. 10
2.2.4. Kazanımlar………..……….…... 11
2.2.5. Öğrenme Alanları ve Alt Öğrenme Alanları………..……….… 15
2.2.6. Ölçme ve Değerlendirme……..……….…. 12
2.3. Beden Eğitimi Öğretmeni ve İlköğretim Beden Eğitim ve……….… Spor Öğretimi Programı……….. 13 13 2.3.1. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmeni…...………... 13
2.3.2. Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri…...………... 14
2.3.2.1. Ders Uygulamalarında Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri…..…... 14
2.3.2.2. Spor Kulübü Faaliyetlerinde Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri.... 16
2.3.2.3. İzcilik Faaliyetlerinde Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri..……... 16
2.3.2.4. Okul Dışı Faaliyetlerinde Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri…... 17
2.3.2.5. Ders Alanlarının Bakımında Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri.... 17
2.3.2.6. Beden Eğitimi Öğretmenlerinde Bulunması Gereken Özellikler……… 18
vii
2.3.2.6.4. Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme………... 21
2.3.2.6.5. Okul - Aile ve Toplum İlişkileri………... 21
2.3.2.6.6. Program ve İçerik Bilgisi……….. 22
2.4. Tutum Kavramı………….……… 23 2.4.1. Tutumun Öğeleri………...……….. 23 2.4.1.1. Bilişsel Öğe………... 24 2.4.1.2. Duyuşsal Öğe……… 25 2.4.1.3. Davranışsal Öğe……… 25 2.4.2. Tutumun Özellikleri……… 26
2.4.3. Tutumun Oluşmasını Etkileyen Faktörler………..……….……… 27
2.4.4. Tutumun Oluşması ve Değişmesi İle İlgili Kuramlar………..…….…….. 28
2.4.5. Tutum ve Davranış ilişkisi………..……….…... 29
2.4.6. Tutum Ölçekleri………..……….…... 29
2.4.7. Tutum Ölçeklerinin Eğitimde Kullanılması……… 30
BÖLÜM 3……….……. 32 3.YÖNTEM……….…….. 32 3.1. Araştırmanın Modeli………...……… 32 3.2. Evren ve Örneklem……….……… 32 3.3. Verilerin Toplanması………..……… 32 3.4. Verilerin Analizi……….……… 33 BÖLÜM 4……….. 34 4.BULGULAR………... 34 BÖLÜM 5……….. 64
5. TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERİLER……… 64
KAYNAKÇA 70 EKLER 79
viii
Özellikleri………...….34 Tablo 4.1.2. Araştırmaya Katılan Okullardaki Sınıfların Ortalama Mevcuduna, Okullardaki İnternetin Eğitim Amaçlı Ne Ölçüde Kullanıldığına Dair Demografik Bilgilerdir………35 Tablo 4.1.3. Araştırmaya Katılan Okullarda Öğretmenlerin Yeni Programı Uygulama Açısından Donanım Yeterli mi, Uygulamakta Olduğunuz Yeni Program İle Herhangi Bir Seminer, Hizmet İçi Eğitim Toplantı vb. Katıldınız mı Sorularına Ait Demografik Özellikler……….36 Tablo 4.1.4. Beden Eğitimi Öğretmenlerinin ‘Beden Eğitimi Programının Geneli ve Genel Amaçlarla İlgili Soruları’ ve Bunlara Verdikleri Cevaplar……….37 Tablo 4.1.5. Beden Eğitimi Öğretmenlerinin ’Kazanımlarla İlgili Genel Sorular’ ve Bunlara Verdikleri Cevapları……….39 Tablo 4.1.6. Beden Eğitimi Öğretmenlerinin ‘Öğrenme-Öğretmen Süreciyle İlgili Sorular’ ve Bunlara Verdikleri Cevaplar………40 Tablo 4.1.7. Beden Eğitimi Öğretmenlerinin ‘Ölçme ve Değerlendirme Süreciyle İlgili Sorular’ ve Bunlara Verdikleri Cevaplar………45 Tablo 4.2.1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Cinsiyet, Yaş, Sınıf, Branş, Baba Eğitimi, Anne Eğitimine İlişkin Bulgular………..50 Tablo 4.2.2. Beden Eğitimi Ve Spor Derslerinde Hep Korku Hissine Kapılırım Sorusuna İlişkin Bulgular………51 Tablo 4.2.3. Beden Eğitimi Ve Spor Etkinliklerinden Çok Sıkılırım Sorusuna İlişkin Bulgular………..………52 Tablo 4.2.4. Beden Eğitimi Ve Spor Etkinliklerine Katılmaktan Daima Çekinirim Sorusuna İlişkin Bulgular………52 Tablo 4.2.5. Beden Eğitimi Ve Spor Dersinde Başarılı Olmak İçin Çaba Sarf Etmem Sorusuna İlişkin Bulgular………53 Tablo 4.2.6. Beden Eğitimi Ve Spor Dersine Diğer Dersler Gibi Zorunlu Olduğu İçin Katılırım Sorusuna İlişkin Bulgular………53 Tablo 4.2.7. Beden Eğitimi Ve Sporla İlgili Konuşmak Zevklidir Sorusuna İlişkin Bulgular………..54 Tablo 4.2.8. Beden Eğitimi Ve Spordan Zevk Aldığım İçin Dersi Özlemle Beklerim Sorusuna İlişkin Bulgular………54
ix
Tablo 4.2.10. Beden Eğitimi Dersinde İşbirliği Duygularım Gelişir Sorusuna İlişkin Bulgular………..……55 Tablo 4.2.11. Beden Eğitim Ve Spor Dersi Sağlıklı Ve Temiz Olmayı Öğretir Sorusuna İlişkin Bulgular………56 Tablo 4.2.12. Gelecekteki Öğrencilik Yaşantımda Beden Eğitimi Ve Spor Dersi Almak İstemem Sorusuna İlişkin Bulgular………..……..56 Tablo 4.2.13. Beden Eğitimi Ve Spor Etkinliklerinin İnsanın Sağlıklı Gelişmesine Katkı Sağladığına İnanırım Sorusuna İlişkin Bulgular………57 Tablo 4.2.14. Okul Ders Programlarına Beden Eğitimi Ve Spor Dersi Koymak Gerekli Değildir Sorusuna İlişkin Bulgular……….57 Tablo 4.2.15. Beden Eğitimi Ve Spor Uğraşının Gelecek Yaşamında Önemli Yarar Sağlayacağına İnanırım Sorusuna İlişkin Bulgular………58 Tablo 4.2.16. Okul Ders Programlarının Her Yılında Beden Eğitimi Ve Spor Olmalıdır Sorusuna İlişkin Bulgular………58 Tablo 4.2.17. Beden Eğitimi Ve Spor Etkinliklerine Katılmak Beni Dinlendirir Sorusuna İlişkin Bulgular………..59 Tablo 4.2.18. Beden Eğitimi Ve Sporla İlgili Etkinliklerin Dürüstlük Ve Demokratik Yaşam Davranışlarını Kazandırdığına İnanırım Sorusuna İlişkin Bulgular…………59 Tablo 4.2.19. Egzersiz Ve Spor Yaparak Serbest Zamanların Daha İyi Değerlendirildiğine İnanırım Sorusuna İlişkin Bulgular………..60 Tablo 4.2.20. Beden Eğitimi Ve Spor Etkinlikleri İle Uğraşmanın Zaman Kaybı Olduğuna İnanırım Sorusuna İlişkin Bulgular………..60 Tablo 4.2.21. Serbest Zamanlarında Egzersiz Ve Spor Yapmak İçimden Gelmez Sorusuna İlişkin Bulgular………61 Tablo 4.2.22. Beden Eğitimi Ve Spor Etkinliklerine Önemli Bir Zamanımı Ayırırım Sorusuna İlişkin Bulgular………61 Tablo 4.2.23. Beden Eğitimi Ve Sporla İlgili Hiçbir Şeye İlgi Duymam Sorusuna İlişkin Bulgular………..62 Tablo 4.2.24. Beden Eğitimi Ve Spor Etkinlikleri Her Zaman İlgimi Çeker Sorusuna İlişkin Bulgular………62 Tablo 4.2.25. Beden Eğitimi Ve Spor Etkinliklerine Katılmayı Başkalarına Önermem Sorusuna İlişkin Bulgular………...63
1-GİRİŞ
1.1. Problem Durumu
İlköğretim okullarında, beden eğitimi derslerine gereken önemin verilmemesi, okul yöneticilerinin derse karşı tutumları, tesis, salon ve malzeme eksikliği, ders saatlerinin yetersiz oluşu ve okullardaki beden eğitimi öğretmeni eksikliği, bu dersin etkinliğini ve verimliliğini olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir.
İlköğretim okullarında öğrenim gören öğrenciler ile görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin beden eğitimi dersinden beklentileri nelerdir? Beden eğitimi dersinin, öğrenim boyutunda, öğrencilerin fiziksel, ruhsal, sosyal ve zihinsel olarak gelişimlerine katkı sağladığı bilinmektedir. Ayrıca dersi veren öğretmenlerin dersle ilgili mesleki beklentilerinin gerçekleşme düzeyi nedir? Sorusu, bu araştırmanın problemini oluşturmaktadır.
1.2. Alt Problemler
* Beden eğitimi dersi alan öğrencilerin, beden eğitimi dersinden beklentileri nedir? * Öğrencilerin beden eğitimi dersiyle ilgili beklentilerinde cinsiyete göre farklılıklar var mıdır?
* Beden eğitimi dersine ait tesis ve malzeme kullanımına ait beklentiler ve yararlanma düzeylerinin oranı nedir?
*Beden eğitimi öğretmenlerinin ders verimliliği ile ilgili beden eğitimi dersinden beklentileri nelerdir?
1.3. Araştırmanın Amacı
Beden eğitimi dersi programları; öğrencileri fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal alanda sağlam bir birey olarak kendilerini geliştirme yeteneklerinin kazandırılması amacıyla hazırlanmalıdır. Beden Eğitimi Programları’nın amacı, sadece elit sporcular yetiştirmek değil, daha çok çocukların fiziksel olarak aktif bir yaşam tarzını benimsemelerini sağlamaktır. Bu çalışmanın amacı; ilköğretim okullarında zorunlu dersler arasındaki beden eğitimi dersini alan ilköğretim 6,7 ve 8’inci sınıf öğrencileri ile bu dersi veren beden eğitimi öğretmenlerinin ders ile ilgili beklentilerinin ilgili bazı değişkenlere göre değerlendirilmesidir.
1.4. Araştırmanın Önemi
İlköğretim okullarında, Beden eğitimi dersinin uygulama bakımından önemsenmediği bir süreç yaşanmaktadır. Haftalık ders saatlerinin yetersiz oluşu, tesis ve malzeme yetersizliğine rağmen, beden eğitimi dersi, öğrenciler tarafından sevilen dersler sıralamasında yine ilk sıralarda yer almaktadır(MEB). Ders geçme, sınav olma gibi kaygıların yaşanmadığı öğrenci merkezli bir derstir. Dersin içeriğinin tam olarak anlaşılması, öğretmenlerin ve öğrencilerin, beden eğitimi dersinden beklentilerinin tanımlanmamış olması sorun teşkil etmektedir. Bu araştırmayla, bu soruya cevap bulunacağı ümit edilmektedir. Ayrıca; araştırma bulgularının, M.E.B. Talim Terbiye Kurulunca hazırlanan Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği programlarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
1.5. Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma, Kars ili merkez il ve ilçelerinde eğitim-öğretime devam eden İlköğretim okullarının ikinci kademe ki 6.7.8’inci sınıfdaki öğrenciler ile bu okullarda görev yapan beden eğitimi öğretmenlerini kapsamaktadır.
1.6. Varsayımlar
1. Araştırma kapsamında bulunan katılımcıların görüşlerini objektif olarak ortaya koymuştur.
2. Üzerinde çalışılan grubun, evreni temsil edecek niteliğe sahiptir.
1.7. Tanımlar
Beden Eğitimi: Bireye fiziksel aktiviteler yoluyla fiziksel, zihinsel ve sosyal beceriler
kazandırma sürecidir(Yaylacı, 2007).
Spor: Belirli kurallar altında araçlı veya araçsız, ferdi veya toplu olarak boş zaman
faaliyeti kapsamında veya tam zamanını alacak şekilde meslekleştirerek yaptığı, sosyalleştirici, toplumla bütünleştirici, ruh ve fiziği geliştiren, rekabetçi, dayanışmacı ve kültürel bir olgudur.
Tutum: Bireyin kendine ya da çevresindeki herhangi bir konu (obje) ya da olaya karşı
deneyim ve bilgilerine dayanarak örgütlediği bilişsel, duygusal ve davranışsal bir tepki ön eğilimidir (Baysal, 1981).
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
2.1. Eğitim - Öğretim Faaliyetleri Arasında Beden Eğitimi Öğretiminin Genel Çerçevesi
2.1.1. Eğitimin Önemi ve Amacı
Eğitimin; toplumu kurucu, koruyucu, geliştirici, denetleyici ve ona kimlik kazandırıcı role sahip olduğu gerçeği daha iyi anlaşılmış, giderek gündelik hayatta bir etkileşim biçimi olmanın ötesinde, anlam ve önem kazanmaya başlamıştır. Bu durum, eğitime duyulan ihtiyacın şiddetini artırmış olup, günümüzde yaşanan hızlı bilimsel ve teknolojik gelişmeler, doğal olarak çeşitli alanları etkisi altına almakta, birçok kurum ya da örgütsel yapıların yeniden gözden geçirilmesi zorunluluğunu doğurmaktadır. Eğitimin demokratikleşmeye, insan haklarına ve siyasi istikrara olumlu katkıları bulunmaktadır (Türkmen, 2002).
Eğitim; bağımsız bir toplum ve ulusu oluşturacak, moral düzeyi yüksek, sağlıklı bireylerin yetiştirilmesiyle, hem bireysel hem de evrensel bir kültüre sahip, zengin bir toplumu oluşturmayı amaçlar. Eğitimin, toplumsal değişmelerden sorumlu olması nedeniyle, tüm yenileşme ve gelişme girişimleri, toplumun her kesiminin ilgi alanına girmektedir. Bir toplumun refah ve mutluluğu; o toplumdaki insanların nitelikli ve sürekli eğitim almaları ve bununla kazandıkları bilgi, beceriler ile ekonomik büyümeye yapabilecekleri katkılara bağlıdır. Bunun için, sosyo-ekonomik gelişmelerin en önemli itici gücü ve verimlilik artısında en önemli faktör, toplumun eğitim düzeyidir (Eres, 2005).
2.1.2. Beden Eğitimi
Beden Eğitimi, Milli Eğitimin Temel İlkelerine uygun olarak kişinin beden, ruh, fikir gelişimini sağlamaktır (Yaylacı, 2007).
Eğitim konusunda ilk farklı fikirler üreten filozoflardan sayılan ilkçağ Yunan düşünürlerinden Eflatun, eğitimi tanımlar ve açıklarken, özetle “beden ve ruha elverişli olduğu mükemmelliği kazandırmak, başka bir ifadeyle insanda beden ve ruh güzelliğini gerçekleştirmektir” demektedir. 16. yüzyılda Montaigne de, beden ve ruh bütünlüğünden hareketle eğitimdeki amacın tek yönlü bireyler yetiştirmek olmayıp, bireylerin tüm yönleriyle uyumlu olarak geliştirilmesinin gerekli olduğunu belirtmiştir (Yaka, 1991).
Sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmanın başlıca unsuru insan gücüdür. İnsanların günlük yaşamlarını devam ettirebilmeleri, fiziksel ve ruhsal gelişmelerini sağlamaları için beslenme, uyuma, barınma gibi ihtiyaçları yanında bedensel hareket içinde bulunmaları da gereklidir. Spor faaliyetlerinin vücut yapısını geliştirici ve eğitici rolünün yanında, fikir ve ruh sağlığında da önemli bir rolü vardır. Özellikle genç nesillerin yapıcı ve yaratıcı olmasında, sosyal kaynaşmada ve milli dayanışmanın sağlanmasında beden eğitimi ve sporun sosyal ve kültürel kalkınmada katkısı pek çoktur. Bu açıdan, etkili ve çekici bir eğitim unsuru olan spora fonksiyonel ve modern eğitim modelinde, planlama faaliyeti içerisinde gereken önemin verilmesinde fayda vardır. “Beden eğitimi ve spor” hareket faktörünün her çeşidini ve bütün prensiplerini kapsar (Yergin, 2002).
2.1.3. Beden Eğitimin Dersi ve Sporun Önemi
Beden eğitimi dersi ve spor, insan sağlığı, karakter oluşumu, moral verimliliğinin artırılması milli yönden güçlü, ortak duygu ve davranışları yüksek bir insan varlığı ile doğrudan ilgili etkili bir eğitim faaliyetidir.
Beden eğitimi dersi ve spor, insanların zihni ve fikri gelişimle birlikte bedeni gelişimlerinin uyumlu olması, insanların içinde yasadıkları toplumlarda daha sağlıklı dengeli, verimli ve daha mutlu olmalarında önemli bir rol oynar. Bunun yanında toplumların beden eğitimi ve spor faaliyetlerine katılmaları ve sonucunda da elde edecekleri başarıları yoluyla kendi ülkelerinin tanıtımını ve propagandalarını yapmaları açısından önem taşır (İnal, 2003).
Beden eğitimi dersi ve spor; fertlerin ve fertlerin oluşturduğu genel toplum yapısının sağlık ve mutluluğunun bir amacıdır. Nitelikli insan gücü, sağlıklı olmadan verimli olamaz ve kendinden beklenenleri gerçekleştiremez. İnsanların, özellikle gençlerin, beden ve ruh yapısının eğitilerek geliştirilmesi için en uygun ve en tesirli araç hareket faktörünün her çeşidini ve prensiplerini kapsayan beden eğitimi ve spor eğitimidir. Bu özellikleri iki baslık altında toplayabiliriz:
Fiziksel Vasıflar: Çeviklik, elastikiyet, mukavemet, sürat, hareket, koordinasyon vs. Ruhsal Vasıflar: Yarışma ruhu, yardımlaşma duygusu, çalışma disiplini, cesaret,
mücadele azmi ve kuvveti vs. (İnal, 2003).
2.1.4. Okullarda Beden Eğitimi Dersi ve Sporun Genel Amaçları
Atatürk İlkeleri ve İnkılâpları, Anayasa, Milli Eğitim Temel Kanunu ve Türk Milli Eğitiminin temel amaçları doğrultusunda; öğrencilerin gelişim özellikleri de göz önünde tutularak, onların kişisel ve toplumsal yönden sağlıklı, mutlu, iyi ahlaklı ve dengeli bir kişilik sahibi, yapıcı, yaratıcı ve üretken, milli kültür değerlerini ve demokratik hayatın temel ilkelerini benimsemiş fertler olarak yetiştirilmeleri genel amaçtır (MEB, 2000).
Beden eğitimi dersi toplum olarak spor yapma alışkanlığını kazanmamız da ve sporu bir hayat felsefesi olarak benimsememizde, ülke sporunda başarıyı yakalamamızda, hayattan zevk alan, mutlu, huzurlu, sorumluluk sahibi, kendine güven duygusunu kazanmış ve sosyal statüye sahip bireyler, dolayısıyla bir toplum oluşumunda büyük bir öneme sahip olduğu gerçeği göz ardı edilemez (Dalkıran ve Tuncel, 2007).
Gelişmiş toplumlarca uygulanan en önemli eğitim araçlarından biri olan spor faaliyetlerinin amacı, toplumun sağlıklı nesiller kazanmasını sağlamak ve sporun uluslararası bir özellik kazanması nedeniyle de toplum kültürünün tanıtılabileceği yaygın bir propaganda ve reklam aracı olabilme olarak ifade edilmektedir (Sunay, 2002).
Milli Eğitim Temel Kanununun 26. maddesinde, “Ortaöğretimin temel eğitime dayalı, en az dört yıllık öğrenim veren genel, mesleki ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsar.” ibaresi ile eğitimin sekli çizilmiştir. Aynı kanunun 27’nci maddesinde, “Temel Eğitimi tamamlayan ve ortaöğretime girmeye hak kazanmış olan her öğrenci, ortaöğretime devam etmek ve ortaöğretim imkânlarından ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanma hakkına sahiptir.” ve 29. maddesinde, “Ortaöğretim çeşitli programlar uygulayan liselerden meydana gelir” ifadeleri ile ortaöğretim kurumlarındaki okulların genel şablonunu belirlemiştir (Çoban, 2006).
Eğitimden beklenen, bireylerin gizil güçlerini ve yeteneklerini ortaya çıkararak en üst düzeyde geliştirilmesine yardım etmektir. Bireyleri fiziksel, zihinsel, duygusal ve toplumsal yönleriyle bir bütün olarak yetiştirmek çağdaş eğitimin temel ilkelerindendir (Aracı 1999). Görüldüğü gibi sadece fikir eğitiminden sorumlu bir öğretim ve eğitim sistemi artık geçerli değildir. Çünkü insan sadece beyinden ibaret değildir, onun en az öteki kadar eğitilmeye gereksinimi olan bir vücudu ve ruhsal durumu vardır (Öztürk, 1998). Kaldı ki, bedensel gelişmenin, bütün eğitim faaliyetleri içinde ancak beden eğitimi ve spor programlarıyla mümkün olması, beden eğitimi ve sporun eğitim
açısından değerini ortaya koymaktadır (İmamoğlu 1992). Sağlıklı, fiziksel olarak aktif olan öğrencinin başarılı, uyanık ve akademik motivasyonunun fazla olması daha olasıdır. Çocukların büyüme ve ergenlik çağlarında yaptıkları fiziksel aktivite, sosyal ve duygusal yeteneklerin olumlu gelişimini arttırmaktadır. Gelişmiş ülkelerin okullarındaki beden eğitimi programlarının temelini, fiziksel yeteneğin ve fiziksel uygunluğun gelişimi ile yasam boyu sağlıklı yasam tarzı kavramını anlamak oluşturur.
Beden eğitimi ve spor etkinlikleri sınava hazırlanma döneminde kaygıyı azaltması ve öğrenmede etkinliği arttırması bakımından önemli bir yere sahiptir. Günde 10–20 dakika düzenli egzersiz yapmanın sınavlara hazırlanan bir gence sağlayacağı yararlardan birisi kaygıyı azaltması diğeri de öğrenmede etkinliği artırmasıdır (Bozkurt, 2003).
2.1.5. Öğretim Kurumlarında Beden Eğitimi ve Spor
Eğitim; öğretmenlerin, bilgi yetenek ve çeşitli değerleri öğrencilere aktardıkları sistematik oluşum veya bireyin davranışlarında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak, istendik davranış değişikliği oluşturma sürecidir. Daha geniş bir tanımla eğitim, toplumun genç üyelerinin var olan kültüre, yetişkin üyelerce bilinçli, amaçlı ve düzenli biçimde hazırlanması süreci. Kısaca, öğrenme deneyimlerinin yönlendirilmesidir (Güney, 1998: 89).
Milli eğitimin genel amaçları içinde;“Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek (MEB, 2000: 40)” ibaresi de yer almaktadır.
Sağlıklı nesiller yetiştirmede, beslenme ve gıda almanın yanında en büyük etken spor ve beden eğitimi gelir, beden eğitiminin insan bünyesine kişilik, karakter, dürüstlük kendine güven ailesine ve ulusuna karşı sorumlu hissettirme payı toplum tarafından kabul edilmiştir (Kuş, 1993: 73). Yine beden, ruh ve zihin sağlığı korunmayan çocuğun iyi eğitilmesi olanaksızdır. Bugün birçok eğitim yetkilisi, hatta ana baba “ okullar çocuk bakım yeri değil” diyorlar. Bu anlayış kökten yanlıştır. Gelişmiş ülkelerde zorunlu eğitimin 19-20 yaşına kadar uzatılmasının nedeni, çocukları daha bilgili kılmak değil, onlara emin ellerde bakmak ve onları korumaktır. Sağlıklı insan, ileri yaşlarda birçok bilgi ve beceri elde edebilir (Altunkaya, 1999: 31).
Tamer ve Pulur (2001)’a göre Beden Eğitimi, kişinin fiziksel hareketlere katılmak suretiyle davranışlarında kasıtlı olarak beden eğitiminin amaçlarına uygun (bedensel, duygusal, sosyal ve zihinsel) değişme meydana getirme sürecidir. Beden eğitiminde eğitimin diğer alanlarından farklı olarak “hareket öğrenme ve hareket yoluyla öğrenme” esas alınmaktadır. Bir başka değişle “fiziksel hareket yoluyla insanın eğitilmesidir.”
Eğitim yoluyla insanlarda bilgi, tutum ve beceri yönünden özlenen davranışlarda bulunulması hedeflenmektedir. Bu hedefin gerçekleştirilmesi salt öğüt verme, kitap okuma, konferans düzenleme vb. etkinliklerle mümkün olmamaktadır. Etkili bir eğitim, fiziksel mekânlar içinde özenle düşünülüp, düzenlenmiş programlar aracılığıyla yapılmaktadır (Koç, 1991: 92).
Spor eylem yetisi ise spor yapmaktan ve spor yapmaya ehil olmaktan fazla bir şeydir. Çok boyutludur, zengin ve toplumsal bir olgudur (Grössing, 1991: 49).
Hareket eğitiminin amacı, insanın eğitiminin bütünlüğünü kapsar. İnsan kültür yaratan bir varlıktır. O bir kültür varlığıdır. Bundan dolayı, onun bedeni kültüre uygun biçimde geliştirmesi gerekir. Hareket eğitimi, beden kültürü için bir yoldur (Grössing, 1991: 53).
İnsan özel bir varlık olarak harekete gereksinim duyar. Çocuk birçok hareket deneyimi kazanarak gelişir. Bu bağlamda okulun en önemli görevi, insanları, yaşam boyu hareket için eğitmelidir. (Grössing, 1991: 53).
Bu çağda görülen baş döndürücü gelişme ve değişmeler ile teknolojik ilerlemeler, insanı birçok yönden etkilemektedir. Bu gelişme ve değişimler karşısında, bütün toplumlar nitelikli insan gücü yetiştirmek zorundadırlar. İnsanların, özellikle gençlerin beden ve ruh yapısının eğitilip geliştirilmesinde en uygun ve önemli araç, hareket faktörünün hemen her çeşidini ve bütünü prensiplerini kapsayan beden eğitimi ve spor eğitiminin büyük bir önem taşıdığını herkes takdir etmektedir. Artık modern eğitim anlayışı, eğitim ve öğretim faaliyetlerinde, okul içi ve dışı gençlerin zihni gelişmesini olduğu kadar, bedeni ve ruhi gelişimlerini de sağlayacak metotları araştırmaktadır. Bu yaklaşım içinde, etkili ve cazip eğitim, öğretim aracı olan sporcu eğitim sistemi içerisinde gerekli önemin ve önceliğin verilmesini zaruri kılmaktadır. Gerçekten de 1982 anayasasının 59. Maddesinde Devletin, her yaştaki Türk vatandaşının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri almasını kabul etmiş, sporun kitlelere yayılmasını teşvik edeceğini ifade etmiş ve başarılı sporcunun da devlet tarafından korunacağını dile getirmiştir (GSGM, 1990: 105). Yine bu konu ile ilgili
olarak 1999 yılında yapılan spor şurası eğitim ve öğretim kurumlarında spor ve spor teşkilatı ilişkileri komisyonu raporu ve ön komisyon raporunun sonuçlarından biri: Türkiye de sporun her kesime yaygınlaştırılması, sporun bir yaşam biçimi halinde benimsetilmesi ve performans sporcularının yetiştirilmesi için eğitim ve öğretim kurumlarında beden eğitimi ve spor faaliyetlerine gerekli önemin verilmesi ve yasal düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç olunduğu vurgulanmıştır. Öneri, çözüm yolları, hedefler kapsamında uzun vadeli olarak ilk ve ortaöğretim kurumlarında beden eğitimi dersleri zorunlu olarak okutulmalı, haftada en az üç saat olmalı, bu konuda gerekli düzenleme yapılmalıdır. Dersler hafta içinde 2+1 (derslerden biri teorik diğerleri pratik) olarak yapılmalıdır. Ayrıca haftada iki saatte seçmeli ders olarak uygulanmalıdır ifadelerine yer verilmiştir (GSGM, 1999: 11).
Yaka (1991)’ya göre beden eğitimi dersine gereken önemin verilmeyişinin iki nedeni; beden eğitiminin insan eğitimi içindeki gerçek işlevi, eğitimin gerçekleştirilmesine olan katkıları bir türlü kavranamaması ve özellikle son yıl on yıllık dönemde eğitim sistemimizin iki sınava (ÖSS ve LGS) göre ayarlanır olmasının getirdiği yanlışlıktır.
2.1.6. Farklı Ülkelerde Beden Eğitimi ve Spor
Beden eğitimi ve spor alanında gelişmiş olan Avustralya ve Almanya gibi ülkeler sistemlerini kurmuşlar; insan ve madde kaynaklarını en akılcı olarak kullanmışlardır. İnsanın beden, ruh, zihin, benlik, vicdan, ahlak gibi yapılarını ciddi olarak işletmişlerdir. İlgili tüm tesisler, okullar, ders programları vs. her şeylerini tamamlamış; nasıl kaliteli eleman yetiştireceklerini; ders programlarında haftada bir defa beden eğitimi ve spor dersleri yerine; ilkokuldan orta ikiye kadar genel beden eğitimi; ortaokul ikiden lise ikiye kadar beden eğitimi ve en az iki saat ders içi spor faaliyetleri ve ekstra olarak da ders dışı spor faaliyetleri bulunmaktadır. Bunların yanında bazı spor çalışmalara 1-2 ay süresince haftada 4 saat ve bir gün gibi ilgili spor merkezlerinde yapılmaktadır. Bu çalışmaları bitiren çocuklara temel ya da değişik basamaklar sertifikası verilmektedir. Bunların dışında aileler çocukları ile beraber spor çalışmalarına katılmaktadırlar (Akdenk, 1993: 76).
Japon ortaöğretim akademik programda, haftada 9 saati akademik olmayan derslere ayrılır. Bu sürede erkekler 4 saat beden eğitimi kızlar ise 2 saat beden eğitimi ve 2 saat de ev ekonomisi dersleri alırlar. Bunun yanında erkekler ve kızlar 1 saat sağlık, 2 saat de güzel sanatlar dersi almaktadırlar (AAÜV, 1996: 84).
Spor, başarıyı genişletme ve yarışmada üstün gelme amacını içerir. Bunun için bedensel açıdan daha yetenekli olanların seçilmesi, seçilenlerin sürekli ve yoğun bir eğitimle yetiştirilmesi gerekir. Spor, gerçek anlamda başarı gücünün arttırılması ve kişisel açıdan en yüksek noktaya çıkarılması yolunda gösterilen yoğun çabadır (Aracı, 2001: 5).
Spor farklı düşüncede, farklı inançta ve farklı çizgide olan insanları birleştiren, bir araya getiren, yer yer sevindiren, yer yer eğlendiren, yer yer de ağlatan toplumsal önemli bir olgudur. Türkiye de sporun gelişerek dünya standartlarını yakalayabilmesi için sporun toplumun büyük bir kesimin desteğine ihtiyaç vardır. Toplumun desteğini alabilmek için ise öncelikle sporu insanlara benimsetmek gerekmektedir. Bu nedenle sporla uğraşan bilim adamları ve yöneticilerin öncelikli olarak yapması gereken çalışmaların başında, sporu halkın inanç ve tutumlarıyla bütünleştirmeye yönelik çalışmalar olmalıdır.(Üzüm ve Mirzeoğlu, 2003: 497).
Eğitim sporun en önemli boyutlarından birisidir. Spor bu boyutu ile ele alındığında iki şekilde değerlendirilmesi gerekir. Spor için eğitim ve eğitim için spor. Spor için eğitimde spor amaçtır ve sporun en üst düzeyde gerçekleştirilebilmesi için eğitimden yararlanır. Sporcu eğitimi, antrenör eğitimi, seyirci eğitimi, hakem ve spor yöneticilerinin eğitimi söz konusudur. Eğitim için sporda ise spor, eğitimin hedeflerine ulaşması için kullanılan araçlarda sadece bir tanesi ama belki de en eğlencelisi ve doğru kullanıldığında en etkilisidir (Öztürk, 1998: 77).
Sporun toplumsal ve sağlık boyutları, çoğu kez arka plana itilerek yalnızca spor yapma amaç olmaktadır. Çocuğun spor üstüne düşünce üretmesine olanak vermemektedir (Grössing, 1991:50).
2.2. Günümüzde İlköğretim Okullarında Beden Eğitimi ve Spor Öğretim Programları (İlköğretim Beden Eğitimi Dersi (1.-8. sınıflar) Öğretim Programı) 2.2.1. Program Hakkında Genel Bilgi
İlköğretim dönemi düşünüldüğünde, 7–9 yas arasındaki öğrenciler temel hareket becerileri, 10-11 yasındaki öğrenciler özelleşmiş hareket becerileri, 12-14 yasındaki öğrenciler ise sportif hareket becerileri yoluyla bu amaçları gerçekleştirerek (Kirchner ve Fishburne, 1995; Stilwell ve Wilgoose, 1997; Pangrazi, 2001; Gallahue ve Donnelly, 2003; akt. MEB, 2006) yasam boyu fiziksel etkinliklere katılırlar. Öğrenim standartları ve kazanımlarını gerçekleştirebilmek için genellikle ilköğretimin 1–3 sınıflarında, oyun,
jimnastik, ritim ve dans, daha sonraki dönemlerde ise, oyun, ritim ve dans, atletik etkinlikler, jimnastik etkinlikleri, yüzme ve doğa etkinliklerine (MEB 2006) yer verilmektedir. Bu etkinliklerin hangi yasta ne oranda sunulacağı bireyin gelişim özellikleri ile yakından ilişkilidir. Bu program (MEB, 2006) açıklanan yaklaşım doğrultusunda hazırlanmıştır.
2.2.2. Programın Vizyonu
Beden Eğitimi ve spor öğretim programı, öğrencilerin yaşamlarında kullanabilecekleri temel, özelleşmiş spora özgü hareket becerileri ile fiziksel etkinliklere özgü bilgileri, duygusal ve toplumsal özellikleri kazanmaları ve sağlığı geliştirici fiziksel etkinliklere yasam boyu etkin katılım sağlamaları amacıyla hazırlanmıştır. Bu programın uygulanması sonucunda öğrencilerin beden eğitimi ile ilgili genel kabul görmüş, aşağıda belirtilen standartlara ulaşacakları öngörülmektedir. Standartlar, Naspe (2004) ve www.ichper.sd.org, (2006)’dan yararlanılarak belirlenmiştir (MEB, 2006).
2.2.3. Programın Yapısı
Beden eğitimi öğretim programının temel amacı bireyin, fiziksel, devinişsel, bilişsel, duyuşsal ve toplumsal gelişimine katkıda bulunmak, yasam boyu fiziksel etkinliklere katılmasını sağlamaktır (MEB, 2006).
Bu amacın gerçekleştirilebilmesi için öğrencilerin, yaparak-yaşayarak ve aşamalı şekilde düzenlenmiş öğrenme etkinliklerine katılmaları ve etkinlik surecinin sonunda ne kadar gelişme sağladıklarının farkında olmaları gerekir. Bunun için kazanımlar yazılırken ve etkinlik örnekleri düzenlenirken yapılandırmacı yaklaşım temel alınmış, öğrenme ortamlarının çeşitlendirilmesi ve öğrencinin doğrudan surecin içinde olmasına dikkat edilmiştir.
Yapılandırmacı yaklaşıma göre öğrenciler, kendi öğrenmelerini yapılandırırken, yeni öğrenmeler, öğrenenin önceki yaşantılarına dayanır. Yapılandırmacı yaklaşım ilkeleri ile işlenen derslerde, öğretme-öğrenme ortamlarını katılımcı etkili hale getirirken bu durumda her öğrenci etkinliğe katılmakta ve kendisini ifade etmektedir. Çünkü öğrenme yaşantıları öğrencilerin, ilgi, istek, gereksinim ve on öğrenmelerine dayanmaktadır. Her birey birbirinden farklı ve kendine özgü olduğundan, öğrenme yolları da buna göre farklılık göstermelidir (MEB, 2006).
Öğrencilerin, öğrenme alanlarındaki gelişimleriyle bağlantılı bir yılın sonunda dikey olarak sekizinci sınıfın sonunda kazanacakları ve hayat boyu kullanacakları temel beceriler beden eğitimi programının içerdiği kazanımlarla bu temel becerilerin gelişmesini sağlayacaktır. Örneğin ilköğretimin üçüncü sınıfında yer alan “Ritmik hareketleri bireysel, esli, grupla, nesnesiz ve nesneli olarak uyumlu şekilde yapar.” Kazanımına ilişkin etkinliklerle, yaratıcı düşünme, karar verme ve öz yönetim becerileri kazanılır. Yine, 5.sınıfta yer alan “Yakın çevresindeki spor alanları ve spor etkinliklerini tanır.” kazanımı ile araştırma ve iletişim becerileri kazanılır. Altıncı sınıf kazanımlarından olan “Sportif etkinliklerde karsılaştığı problemlere çözümler üretir.” kazanımı ile problem çözme ve eleştirel düşünme becerileri geliştirilir (MEB, 2006).
Öğrencilerin okullarda beden eğitimi ve spor dersleri sonunda birçok özellik kazanmalarını sağlamak için öğrenim surecinin sonunda, bazı standartlara ulaşması şarttır. Bu standartların anlamı, her bireyin kendi kapasitesi içerisinde fiziksel etkinliklere katılım için gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazanması ve bunları sürdürmesidir. Çeşitli kaynaklardan (Naspe, 2004; www.ichper.sd.org, 2006) yararlanılarak ve ülkemizin koşulları da dikkate alınarak belirlenen standartlar aşağıda kısaca açıklanmıştır.
Bu standartlar (MEB, 2006) fiziksel etkinliklere katılım için, gerekli fiziksel becerileri geliştirmek, hareketlere ilişkin becerileri öğrenmek, öğrencinin ders içi ve ders dışı etkinliklere katılım olasılığını yükseltmek, öğrencilerin bilişsel bilgiyi anlayarak, devinişsel becerilerin edinilme ve geliştirilmesinde onu kullanmayı kolaylaştırmaktır.
Ayrıca hareketin yapılmasına ilişkin kavram, ilke, kural, strateji ve taktiklerin yanında spor psikolojisi ve spor sosyolojisi, biyomekanik ve egzersiz fizyolojisi gibi disiplinler hakkında da bilgi sahibi olmak, fiziksel gelişim surecinde sağlıklı bir yasam tarzı edinmek, kurallara bağlılık, grup çalışmasına istekli, düzgün bir vücut kompozisyonuna sahip, fiziksel etkinliklere okul içi ve okul dışında da düzenli olarak katılma isteği geliştirmek, amaçlanmaktadır.
2.2.4. Kazanımlar
Kazanımlar belirlenirken, bireyin gelişim özellikleri, bilimsel araştırma bulguları ve bireyin gereksinimleri dikkate alınarak iki ana öğrenme alanı 1.Hareket bilgi ve becerileri, 2.Etkin katılım ve sağlıklı yasam için ayrı ayrı belirlenmiş ve diğer derslerdeki benzer kazanımlarla ilişkilendirilerek verilmiştir (MEB, 2006).
2.2.5. Öğrenme Alanları ve Alt Öğrenme Alanları
Beden eğitimi dersi iki ana boyutta yapılandırılmıştır. Bunlar; A. Hareket bilgi ve becerileri ile
B. Etkin katılım ve sağlıklı yasamdır.
Hareket becerileri, temel hareket becerileri, özelleşmiş hareket becerileri ve spor becerileri olarak sınıflandırılabilir (MEB, 2006). Etkin katılım ve sağlıklı yasam ise; düzenli fiziksel etkinlik, sağlıkla ve performansla ilişkili fiziksel uygunluğu koruma ve güçlendirme, fiziksel etkinlik ve beslenme ilişkisi, kişisel güvenlik ve kazalardan korunma, spor organizasyonları ve olimpiyat oyunları, Atatürk ve ulusal bayramları içermektedir (MEB. 2006). Öğrenme alanları, programda alt öğrenme alanlarına ayrılmış ve alt öğrenme alanları da sınıflandırılmıştır.
Hareket bilgi ve becerileri öğrenme alanı, temel hareket bilgi ve becerileri, yer değiştirme hareketleri, dengeleme hareketleri, nesne kontrolü gerektiren hareketler ve bunların bir arada kullanıldığı birleştirilmiş hareketleri içermektedir. Ayrıca, özelleşmiş hareket bilgi ve becerileri, vücut yönetim, ritmik hareket, jimnastik, bireysel ve esli mücadele ve oyun becerilerini içermektedir (MEB, 2006).
Öğrencilerin spor bilgi ve becerileri hakkında kazanımları 6.sınıftan itibaren eğitim surecine katılırken, okul, cevre, coğrafi şartlar ve ekonomik durumlar doğrultusunda spor türleriyle ilgili temel beceri, bilgi, ilke ve oyun kurallarını da öğrenmeleridir.
Etkin katılım ve sağlıklı yasam öğrenme alanı, düzenli fiziksel etkinliklere katılım alt öğrenme alanı içinde; fiziksel etkinliklere düzenli katılım, sağlıkla ve performansla ilişkili fiziksel uygunluğu koruma ve güçlendirme, fiziksel etkinlik ve beslenme ve kişisel güvenlik ve kazalardan korunma (MEB, 2006) olarak ele alınmıştır. Ayrıca, yerel, ulusal ve uluslararası spor organizasyonları, Atatürk ilke ve inkılâpları doğrultusunda ulusal bayramlar, ulusal kültürümüzle ilgili etkinlikler de bu alt öğrenme alanı içinde yer almıştır (MEB, 2006).
2.2.6. Ölçme ve Değerlendirme
Beden eğitimi ve spor dersi, Türk Milli Eğitiminin genel amaçları doğrultusundaki öğretim programının amacına ulaşabilmesi için, ölçme ve değerlendirmenin, öğrenen merkezli ve yapısalcı yaklaşım çerçevesi içinde ele alınması üzerine planlanmıştır. Ayrıca öğrencilerin öğrenme alanları ve alt öğrenme alanlarına ait kazanımlara ulaşma düzeylerinin öğrenim surecinde belirlenmesi, öğretim surecinin
tamamını içermesi, sürekli, kapsamlı, ölçütlere dayalı ve öğrenci, öğretmen, veli is birliğini içerecek şekilde yapılandırılması gerekmektedir (MEB, 2006).
Beden eğitimi ve spor dersinde ölçme ve değerlendirme, öğretim surecinin basında, öğretim surecinde ve öğretim surecinin sonunda etkin olarak yürütülmelidir. Sınıf içerisinde her bir öğrencinin düzeyleri farklı olacağı için, süreçteki ve sonuçtaki performansları da farklı olacaktır. Bu nedenle değerlendirme, her öğrencinin kendi içerisinde ve kendi gelişimine göre yapılmalıdır. Öğrencilerin kazanımları değerlendirilirken, süreç, sonuç ve urun değerlendirmesi birlikte kullanmalı, bu kapsamda içerisinde farklı türdeki maddelerin bulunduğu, yazılı testler, sınavlar, performans ve proje ödevleri ile öğrenci urun dosyalarından yararlanılmalıdır (MEB, 2006).
Öğrencilerin bilişsel alandaki özellikleri ölçülürken, okuduğunu anlama, eleştirel düşünme, muhakeme ve araştırma yapabilme, araştırma sonuçlarından hareketle bilgiyi analiz edebilme, günlük hayatta karsılaştığı problemleri çözebilme, çevresiyle etkili iletişim kurabilme gibi üst düzey bilgi ve becerileri ölçmeye çalışılmalıdır. Öğrencilerin duygusal ve toplumsal özelliklerinin ölçülmesinde; ilgilerinin, tutumlarının, değerlerinin vb. özelliklerinin belirlenmesi gerekmektedir. Öğrencilerin, ilgi, tutum, değer gibi özelliklerinin ölçülmesi diğer alan özelliklerinin ölçülmesine oranla daha zordur. Bunun için genellikle şu üç yol izlenir (MEB, 2006).
1) Uzmanlar tarafından geliştirilmiş ölçekler kullanılır. Örneğin, öğrencilerin beden eğitimine ve çeşitli spor alanlarına yönelik tutumları, geliştirilmiş bir tutum ölçeği ile ölçülebilir.
2) Öğrencileri gerçek yasamda gözlemleyerek, gözlem sonuçları kaydedilebilir. 3) Öğrencilerin, kendi ilgilerini, tutumlarını, değerlerini yazılı veya sözlü olarak ifade etmeleri sağlanabilir.
2.3. Beden Eğitimi Öğretmeni ve İlköğretim Beden Eğitim ve Spor Öğretim Programı
2.3.1. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmeni
Beden eğitimi öğretmenlerinin kişisel ve meslekle ilgili birçok sorumlulukları bulunmaktadır. Ders dışına tasan, okulun tesisleri ve okul saatleri ile sınırlayan çok sayıda sorumlulukları vardır. Öğrencilerle olan çalışmalarının yanı sıra diğer öğretmenler, yöneticiler ve toplum ile olan isler günlük okul mesaisinden daha fazla zaman gerektirir.
Beden eğitimi öğretmeni 40-80 kişilik sınıflardaki günlük ders programından sonra genelde okul içi veya okullar arası sportif faaliyetlerle ilgilenmek durumundadır. Ayrıca okul ile ilgili toplantılara katılmak zorundadır. Öğretim görevinin yanı sıra ders planları, ünite ve aktivitelerle ilgili hazırlıklar yapmaktadır. Özel günler için (23 Nisan, 19 Mayıs) aylar öncesinden hazırlık yapmak, törenlere katılmak ve törenler için okul dışında yapılan toplantı ve çalışmalara katılmak Beden Eğitimi Öğretmeninin yapmış olduğu çalışmalardır.
Beden eğitimi ve spor öğretmeni öğrenci gelişimini sağlamak için ona komuta etmemekte, emir vermemekte, rehberlik etmekte, öğrencinin vücudunu tanıması ve çevreye uyum sağlaması için caba sarf etmektedir. Öğretmen sadece kuru bilgi aktaran ya da beceriyi sunan değil, sorun çözmede oncu, disiplinde tutarlılık sağlayan, uygar dünyadaki gelişmeleri izleyip öğrencilerle paylaşabilen, konu alanını bilen, öğreteni değil, öğretmeni on planda tutan kişidir (Demirhan ve ark., 2002: s.35 - 41).
2.3.2. Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri
Beden eğitimi öğretmeninin mesleki faaliyetleri 5 ana bolümde toplanır. Bunlar; beden eğitimi dersiyle ilgili hususlar(ders uygulamaları),spor kolu çalışmaları( okul içi ve okul dışı),izcilik faaliyetleri(okul içi ve okul dışı),okul dışı faaliyetlerle ilgili diğer hususlar ve beden eğitimi ders alanı olarak kullanılan yerlerin bakımıdır.
2.3.2.1. Ders Uygulamalarında Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri
Beden eğitimi ve spor öğretmeni; mevsim şartlarına, yer, saha ve malzeme imkanlarına, sınıf mevcutlarına ve seviyelerine, hareketlerin yapılmasında basamaklamaya uyarak, öğretim programlarının ana maddelerini ayrı ayrı bölümlerde göstermek suretiyle hazırlanmış bir programa göre ders isler. Esas görevi de bir “ders”
olan beden eğitimi ve spor dersinin genel amaç ve hedeflerine uygun olarak, programda belirtilen kazanımla öğrencilerini ulaştırma gayreti içindedir.
Bunun için ünitelendirilmiş yıllık planlar hazırlar. Dersler de, ünitelendirilmiş yıllık planın ana hatlarını detaylandıran “Ders Planına” göre uygulanır.
Dersin işlenişinde; hareketlerin öğrenci seviyesine uygun olmasına dikkat edilir ve vücudun her yönden çalışmasına imkân vermesi, dersin öğrencilerde neşe, canlılık, istek ve ilgi uyandırılmasına dikkat edilir.
Her derste düzen alıştırmalarına yeteri kadar zaman ayrılır, bütün çalışmalarda öğrencilerin kurallara uyması, her zaman dürüst davranması alışkanlık haline getirilesi sağlanır.
Beden eğitimi öğretmeni, öğreteceği konuları kendisi de hakkıyla bilir, yapılacak çalışmaları kısaca anlatır, yaparak da gösterir, komutları ve öğretim metotlarını en iyi şekilde uygular.
Beden eğitimi öğretmeni ders içinde ve ders dışında her bakımdan öğrencilerin güvenini, sevgisini ve saygısını kazanır.
Atatürk İnkılap ve İlkelerinin beden eğitimi ile ilgili hususları derslerde her fırsatta öğrencilere anlatır, özellikle Milli Bayramlar ile anma ve kutlama günleri, bu hususların anlatılması ve kavratılması için fırsat bilinir.
Her beden eğitimi öğretmeni öğretim yılı basında o öğretim yılı ve dönemlerine ait çalışmalarını gösterir şahsi bir dosya hazırlar. Bu dosyada aşağıda yazılı evraklar bulunur:
• O yıla ait ünitelendirilmiş yıllık planlar • O yıla ait zümre toplantı tutanakları
• Beden Eğitimi Öğretmenlerinin ders içi ve ders dışı çalışma talimatı kitabı,
• Ders planları
• Öğretmen not defteri • Sınıf geçme yönetmeliği
• İl Milli Eğitim Müdürlüğünce onaylanmış, 6 saatlik ders dışı çalışma planı(MEB).
2.3.2.2. Spor Kulübü Faaliyetlerinde Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri
Beden eğitim öğretmeni sadece yasal olarak haftada 2 saatlik dersini islemekle kalmaz ayrıca spor kulübü faaliyetlerinin de yürütülmesinde öğrencilere rehberlik eder.
Ders saatleri dışında spor kulübü faaliyetleri olarak; sınıflar, gruplar ve okullar arası çeşitli spor karsılaşmalarına yer verilir; bu çalışmalarda ders yılı basında hazırlanacak programda istenilen hedeflere ulaşılmaya çalışılır. Ayrıca, aşağıda belirtilen defter ve dosyaları tutar. Bunlar, karar defteri, spor kulübü demirbaş malzeme defteri, yoğaltım malzeme defteri, spor kulübü tahmini bütçe taslağı, gelir-gider defteri, karşılaşma sonuçları defteri, gelir makbuzu, senet ve fatura dosyası ve sağlık raporu dosyasıdır.
2.3.2.3.İzcilik Faaliyetlerinde Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri
Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okul içi ve dışında, yasal ve geleneksel, birçok görevi vardır. İzcilik faaliyetleri de bunlardan biridir. İzcilik faaliyetlerinin, ilgili yönetmelik yıllık ve donem çalışma programlarına göre yürütülmesi öğretmenin isidir. İlköğretim okullardaki küçük izci faaliyetler ile de ilgilenmesi beklene gelen bir durumdur.
İzciliğe ait bilgiler teorik olarak okulda verilmekle beraber, bunların yapılacak gezi, tatbikat ve kamplar sırasında öğrencilerle benimsetilmesine çalışılması gerekir. Sonuçta izcilik faaliyetleri insanın doğaya hükmetmesi, doğayla bas edebilmesi ve uyum içinde yasamasını destekleyecek faaliyetlerdir. Esasında beden eğitim ve spor derslerinin de amacın çok yakındır.
Her bakımdan faydası büyük olan ve kısa ve uzun sureli kamp faaliyetlerini organize etmek, öğrencilerin ulaşım, beslenme, barınma gibi temel gereksinimlerinin karşılanmasında ise koşulacak kişi, kurum ve yapıları kontrol etmek beden eğitimi ve spor öğretmeninden beklenir.
Beden eğitimi, spor ve izcilik faaliyetleri yolu ile öğrencilerin bedenen ve ruhen sağlıklı bir şekilde gelişmelerinin, onların milli ve manevi yönden amaçlanan vasıfları taşıyan birer vatandaş olarak yetişmelerinin gerektiğini her turlu uygulamalar yapılar.
2.3.2.4. Okul Dışı Faaliyetlerinde Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri
Beden eğitimi öğretmenleri, okul dışındaki gençlerin ve yetişkinlerin beden eğitimi ve spor faaliyetlerine ve bu faaliyetlerine ve bu faaliyetlerin yapıldığı müesseselere ilgisiz kalamaz. Okuldaki, sporcu ruh ve karakterini okul dışına da taşıyarak etkili olma yoluna gitmektedir.
Bunun için öğretmen, öğretmenlik vasfını her şeyin üstünde tutmak suretiyle; bilgi, ihtisas ve yeteneklerinden okul dışı gençleri de faydalandırma yoluna gider ve onları olabilecek birtakım zararlı alışkanlıklardan korumak için çalışır.
Bunlardan başka; öğrencilerin sağlık durumları bakımından bir nevi koruyucu doktoru olmaktadır. Yararlanmalarda ve ani rahatsızlıklar da ilk yardım yapması beklenir. Öğrencilerin beden eğitimi ve spor faaliyetleri ile ilgili sağlık durumlarını önemle takip etmek zorundadır.
Beden eğitimi öğretmeni; öğrencilerin beden eğitimi, spor ve izcilik faaliyetleri yolu ile yetiştirilmelerinin sağlanması için diğer öğretmen ve yöneticilerle işbirliği yapar; imkansızlıklar içinde bile, yaratıcı faaliyetleriyle öğrencilerini aktif duruma getirecek bir unsur olur.
Birçok beden eğitimi öğretmeninin, çevresindeki gençlere örnek olduğunu, onların temel ahlaki ve erdemlere sahip olmaların da model olduğunu, okul idarecileriyle işbirliği yaparak oyun ve spor tesisleri kurduğunu, gerekli ders malzemelerini temin ettiğini, bu tesislerin temizlik ve düzenine özen gösterdiğini ve okulun eğitsel etkinliklerinden olumlu ve verimli çalışmalarıyla her zaman takdir edildiğini biliyoruz.
2.3.2.5. Ders Alanlarının Bakımında Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri
Okullarda beden eğitimi dersi ve spor çalışmaları yapılan spor salonu ve bu amaç ile kullanılan alanların bakım ve temizliğinden Beden Eğitimi Öğretmenleri sorumludur. Beden eğitimi öğretmenleri bu alanların temizliği için gerektiğinde öğrencilerin de yardımıyla çalışmalar yapması belenir.
Ders içi ve ders dışı çalışmaların yürütüldüğü okul bahçesinde bulunan çeşitli acık hava tesisleri bu çalışmalar sırasında dershane konumunda olacağından bu çalışmalar esnasında ders veya çalışma ile ilgisi olmayan kişilerin çalışma alanında bulunmaması için okul yönetimi ve nöbetçi öğretmen ile koordinasyon sağlayarak gerekli önlemleri aldırır.
2.3.2.6. Beden Eğitimi Öğretmenlerinde Bulunması Gereken Özellikler
Beden eğitimi öğretmenlerinde bulunması gereken genel özellikleri A. Kişisel ve Mesleki Değerler - Mesleki Gelişim,
B. Öğrenciyi Tanıma,
C. Öğrenme ve Öğretme Sureci,
D. Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme, E. Okul-Aile ve Toplum İlişkileri,
F. Program ve İçerik Bilgisi,
olmak üzere 6 ana özellikle incelemek gerekir.
2.3.2.6.1. Kişisel ve Mesleki Özellikler
Bu özelliklerde beden öğretmenlerinden beklenen nitelikler su şekilde olabilir: • Kültürel farklılıklarını, yaptıklarını ve ilgilerini dikkate alarak en yüksek
düzeyde öğrenmeleri ve gelişmeleri için çaba harcaması gerekir.
• Öğrencilerinde geliştirmek istediği kişilik özelliklerini kendi davranışlarında göstererek iyi bir model olması beklenir.
• Diğer öğretmen, yönetici ve uzmanların başarılı deneyimlerinden yararlanarak mesleki gelişimi sağlayabilir.
• Öz değerlendirme yaparak değişim ve sürekli gelişim için çaba harcar. • Yeni bilgi ve fikirlere acık olması, iletişim becerisini de gerektiren bir
özelliktir.
• Kendisini ve kurumu geliştirmede etkin rol oynar.
• Mesleği ile ilgili mevzuatı (yasa, yönetmelik, genelge v.b.) izleyerek bunlara uygun davranması beklenir.
• Öğretmen, öğrencilerin her birinin önemli ve değerli olduğunu kendilerine fark ettirebilmeli ve özelliklerine uygun davranabilmelidir. Onların bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal, kültürel farklılıklarına ve gereksinimlerine iliksin anlayışını, farkında lığını öğrencilerinin öğrenmesini desteklemek ve daha ileriye götürmek için kullanabilmelidir.
• Öğretmen, öğrencilerinin yaşantıları ve düzeyleri ne olursa olsun, onların eğitim kazanımlarını sürekli arttırmayı amaç edinmeli, onlara öğrenme ve başarma konusunda özgüven kazandırabilmelidir.
• Öğretmen, çocuk hakları, insan hakları, anayasa ve demokrasi ilkelerini benimseyerek her toplumun kendine özgü kültürel yapısı, değerleri olduğu anlayışıyla öğrenme yaşantıları düzenleyebilmelidir. Ulusal ve evrensel değerleri benimsemeli, uluslararasındaki anlayışı, is birliğini, dostluğu, barısı destekleyerek, öğrencilerinin de bu değerleri kazanması için caba gösterebilmelidir.
• Öğretmen, sınıf içi ve dışı çalışmalarını eleştirel bir yaklaşımla analiz edebilmeli, öz değerlendirme yapabilmeli, yeni bilgi ve fikirlere acık olarak kendini sürekli geliştirebilmelidir.
• Öğretmen, kendini geliştirme sorumluluğunun bilincinde, istekli, sebatlı, canlı, enerjik ve yaratıcı olabilmelidir. Eleştirel düşünme, problem çözme, iletişim becerileri ve estetik anlayışını geliştirebilmeli ve etkili kullanabilmelidir.
• Öğretmen, mesleki gereksinimlerinin farkında olarak kendini ve öğretme- öğrenme surecini geliştirmek için hizmet içi eğitim, toplantı, seminerlere katılabilmeli, alanı ile ilgili yayınları izleyebilmelidir. Bu tur etkinliklere katkı getirme çabası içinde olabilmelidir.
• Öğretmen, öğrencilerin öğrenmelerini desteklemek ve geliştirmek için okulu çalışanları ile bir bütün olarak düşünmeli ve okulun bir toplum merkezi haline gelebilmesi için onlarla is birliği yapabilmeli, okul gelişim çalışmalarında öğrencileri ile birlikte etkin rol alabilmeli ve kişisel gelişiminin, okul gelişimine katkı sağlayacağının bilincinde olabilmelidir.
• Öğretmen görev, hak ve sorumlulukları ile ilgili mevzuatı bilmeli, izlemeli ve bunlara uygun davranabilmelidir.
2.3.2.6.2. Öğrenciyi Tanıma
Öğretmen, öğrencinin tüm özelliklerini, ilgi, istek ve ihtiyaçlarını bilir, geldiği ailenin ve çevrenin sosyo - kültürel ve ekonomik özelliklerini tanır.
• Öğretmen öğrencinin fiziksel, sosyal, bilişsel, dil, duygusal, kültürel gelişimine ait düzeyini, öğrenme biçimlerini, güçlü ve zayıf yönlerini, ilgi ve gereksinimlerini bilmelidir.
• Öğretmen, öğrenmeyi planlama, uygulama ve değerlendirme süreçlerinde öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları ile farklı öğrenme biçimlerini göz önünde bulundurabilmelidir.
• Öğretmen, öğrenciyi birey olarak kabul etmeli ve geçmiş yaşantılarına, gelişim özelliklerine, ilgi ve ihtiyaçlarına, öğrenme biçimlerine saygı gösterebilmelidir.
• Öğretmen, öğrencinin kendini ve diğerlerini tanımasına ve kabul etmesine, kendisi ile ilgili farkında lığını günlük hayatta kullanmasına ve olumlu davranışlar geliştirmesine, kendi kendini güdülemesine rehberlik edebilmelidir.
2.3.2.6.3.Öğrenme ve Öğretme Süreci
Öğretmen, öğretme ve öğrenme süreçlerini planlar, uygular ve yönetir. Öğrencilerin öğrenme surecine etkin katılımını sağlar.
• Öğretmen, öğrenci merkezli bir yaklaşımla kullanacağı yöntemleri, etkinlikleri, ders araç-gereç ve materyallerini, ölçme değerlendirme tekniklerini özel alan öğretim programındaki amaç ve kazanımlarla tutarlı olarak öğrencilerle birlikte planlayabilmelidir.
• Öğretmen sahip olduğu olanakları verimli kullanarak ve öğrencilerinin ihtiyaçlarını dikkate alarak öğretim materyallerini hazırlayabilmelidir. • Materyalleri hazırlarken teknolojik ve çevresel olanaklardan
yararlanabilmeli ve içeriğin sunumunu kolaylaştırıcı olmasına dikkat etmelidir.
• Öğretmen, öğretme-öğrenme surecinin etkili olarak gerçekleştirilmesi için, psikolojik ve fiziksel boyutları ile birlikte öğrenme ortamlarını öğrencilerle birlikte düzenleyebilmelidir.
• Öğretmen, eğitimin sürekliliğini ve okul-çevre bütünlüğünü sağlayacak şekilde, öğrencilerinin yas grubuna ve hedeflere uygun etkinlikler (tiyatro, müze, fabrika, park ve benzeri geziler ) planlayıp yürütebilmelidir.
• Öğretmen, sınıf içinde çok farklı ihtiyaç, ilgi, yetenek ve özgeçmişe sahip olan öğrencilerle karsı karsıyadır. Onların var olan kapasitelerini geliştirme ve seçenekleri çoğaltan bir eğitim alma hakları olduğunu
bilmeli ve öğretme-öğrenme surecini düzenlerken bunları göz önünde bulundurabilmelidir. Öğretmen, özel gereksinimi olanlara karsı kendi sorumluluklarının, kanuni yükümlülüklerinin, müdahale sekilerlinin, değerlendirme yollarının bilincinde olmalı ve bireysel öğretim planları yapabilmelidir.
• Öğretmen, kendisine ayrılan öğretme ve öğrenme zamanını dersin bölümlerini dikkate alarak uygun bicimde kullanabilmeli; öğrencilerini ders içi ve ders dışı çalışmalarda zamanı etkili kullanmaları için yönlendirebilmelidir.
• Öğretmen, öğrencilerin öz denetim kazanabilecekleri; kendi hak ve sorumluluklarının yanı sıra diğerlerinin hak ve sorumluluklarını da kavrayabilecekleri, duygu ve düşüncelerini yönetebilecekleri ve kendilerini özgürce ifade edebilecekleri demokratik bir ortam hazırlayabilmelidir.
2.3.2.6.4. Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme
Öğretmen, öğrencilerin gelişim ve öğrenmelerini değerlendirir. Öğrencilerin kendilerini ve diğer öğrencileri değerlendirmelerini sağlar. Ölçme sonuçlarını daha iyi bir öğretim için kullanır; sonuçları öğrenci, veli, yöneticiler ve öğretmenlerle paylaşır.
• Öğretmen, öğrenci kazanımlarını değerlendirmeye uygun ölçme stratejilerine ve araçlarına karar vererek, ölçme ve değerlendirme planını hazırlayabilmelidir.
• Öğretmen, ölçme sonuçlarını uygun teknikler kullanarak yorumlayabilmeli, öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek geri bildirim sağlamalı ve gerekli önlemleri alabilmelidir.
• Öğretmen, ölçme ve değerlendirme sonuçlarına göre öğretme öğrenme surecini gözden geçirmeli ve gerekli gördüğü düzenlemeleri yapabilmelidir.
2.3.2.6.5. Okul - Aile ve Toplum İlişkileri
Öğretmen, okulun bulunduğu çevrenin doğal, sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerini tanır. Aileleri ve toplumu eğitim surecine ve okulun gelişimi ile ilgili çalışmalara katılmaları yönünde teşvik eder.
• Öğretmen, okulun bulunduğu çevrenin doğal, sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerinin farkında olarak çevrenin önemli sorunlarına duyarlı olmalı ve bunları öğretim surecine yansıtabilmelidir.
• Öğretmen, öğrencilerin ve okulun gelişimini sağlamak için her turlu cevre olanaklarını etkin bir şekilde kullanabilmeli ve okul yönetimi ile işbirliği yapabilmelidir.
• Öğretmen, okulu çevrenin bir kültür merkezi haline getirebilmek için çeşitli etkinlikler planlanmasına, uygulanmasına yönelik çalışmalı ve katkı sağlayabilmelidir.
• Öğretmen, ailelerin sosyo- ekonomik ve kültürel özelliklerini tanımaya yönelik çeşitli etkinlikler düzenleyebilmelidir. Ailelerle ilişkilerde tarafsız olabilmeli, öğrencinin gelişimi ve eğitimi ile ilgili doğru, acık ve net paylaşımlarda bulunabilmelidir.
• Öğretmen, ailelerin okula güven duymaları ve öğretme-öğrenme surecine katkı sağlamaları için özendirici çalışmalar yapmalı, öğrencilerin gelişimi ile ilgili ailelerle bilgi alış verisi yaparak işbirliği zemini oluşturabilmelidir.
2.3.2.6.6. Program ve İçerik Bilgisi
Öğretmen, Türk Milli Eğitim Sisteminin dayandığı temel değer ve ilkeler ile özel alan öğretim programının yaklaşım, amaç, hedef, ilke ve tekniklerini bilir ve uygular.
• Öğretmen, Türk Milli Eğitim sisteminin dayandığı temel değer ve ilkeler ile amaçlarının neler olduğunu bilmeli ve bunları eğitim öğretim faaliyetlerine yansıtabilmelidir.
• Öğretmen, özel alan öğretim programının ilkeleri, yaklaşımı, amaçları ve içeriğiyle tutarlı somut bilgi ve anlayış sahibi olduğunu, özel alanda gerekli olan öğrenme yollarını öğrenciye kazandırmak üzere öğretme-öğrenme ortamını, yöntem ve tekniklerini, ders araç-gereç ve materyallerini güvenli ve etkili bir şekilde düzenleyip kullana bilmelidir. Ayrıca, özel alan bilgisinin sınıf ve kademelere göre dağılımını dikkate alarak öğretme-öğrenme surecini düzenleyebilmelidir.
• Öğretmen, özel alan öğretim programında yapılan değişiklikleri izleyebilmeli, programların geliştirilmesi surecine uygulamada yasadığı sorunlar ışığında öneriler getirebilmeli, özel alan öğretim programı kapsamında ele alınan konuları önem, öğrenci gelişimine katkı, öğrenci ihtiyaçlarına ve gelişim düzeylerine uygunluk acısından değerlendirebilmeli ve bu konularda kendini sorumlu hissedebilmelidir. Özel alan öğretim programının uygulanmasını kolaylaştıracak uygun öğretim materyallerini seçebilmeli ve kullanabilmelidir.
2.4. Tutum Kavramı
Tutumlar öğrenmeyle kazanılan, bireyin davranışlarına yön veren, karar verme sürecinde yanlılığa neden olan bir olgudur. Tutumlar yaşantı ve deneyimlerle, öğrenme süreci sonunda oluşur (Tavşancıl, 2002).
Bireylerin tutumları gözle görülemez fakat onun davranışlarına bakılarak bir objeye ilişkin tutumu hakkında fikir sahibi olunabilir. Buna bir örnek olarak; bir öğrencinin yalnızca coğrafya ödevlerini yapmaması ve coğrafya derslerine devamsızlık yapması onun coğrafya dersine karşı olumsuz bir tutum içinde olduğunu gösterir. Bir obje ya da bir olaya karşı geliştirdiğimiz tutum eğer olumlu ise, onunla ilgili kararlarımızın olumlu olma olasılığı, eğer tutumumuz olumsuzsa onunla ilgili kararlarımızın olumsuz olma olasılığı vardır. Tutumlarımız geleceğe yönelik bir karar niteliği taşımaktadır (Ülgen, 1995).
2.4.1.Tutumun Öğeleri
Yapılan tanımlardan da anlaşılacağı üzere tutum basit bir yapıya sahip değildir. Bir tutumu oluşturan temel üç öğesi vardır (Bernstein, 1994; Penner, 1978; Kağıtçıbaşı, 2005; Berkowitz, 1980; Krech ve Crutchfield, 1980; Aronson, Wilson ve Akert, 2005.):
- Bilişsel Öğe, - Duygusal Öğe, - Davranışsal Öğe.
Taylor ve arkadaşları (1996) bu öğelere “Tutumların ABC’si” de demektedirler (The “ABCs” of Attitudes: Affective, Behavioral and Cognitive component). Bu öğeler arasında genellikle iç tutarlılık olduğu varsayılmaktadır. Bu varsayıma göre, bireyin bir konu hakkında bildikleri (bilişsel öğe) ona olumlu bakmasını gerektiriyorsa (duygusal öğe), birey o nesneye karsı olumludur (davranışsal öğe). Bu tutumu sözleri ya da
