İlkokul 1-4. Sınıf Görsel Sanatlar Dersinin Genel Amaçlarının Etkinlikler Yoluyla Kazandırılabilmesine Yönelik Sınıf Öğretmenlerinin Görüşlerinin İncelenmesi

ĠLKOKUL 1-4. SINIF GÖRSEL SANATLAR DERSĠNĠN

GENEL AMAÇLARININ ETKĠNLĠKLER YOLUYLA

KAZANDIRILABĠLMESĠNE

YÖNELĠK SINIF

ÖĞRETMENLERĠNĠN GÖRÜġLERĠNĠN ĠNCELENMESĠ

Emel Gökdere

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

UYGULAMALI SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

MESLEKĠ RESĠM EĞĠTĠMĠ BĠLĠM DALI

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

TELĠF HAKKI VE TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU

Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koĢuluyla tezin teslim tarihinden itibaren Yirmi Dört (24) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.

YAZARIN Adı : Emel Soyadı : GÖKDERE Bölümü : Mesleki Resim-ĠĢ Ġmza : Teslim tarihi :11.07.2018 TEZĠN

Türkçe Adı :

Ġngilizce Adı : Prımary School 1-4. Investıgatıon Of The Intervıews Of Classroom Teachers That Can Be Gaıned Through Actıvıtıes Of General Objectıves In Class Vısual Arts Course

ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dıĢındaki tüm ifadelerin Ģahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı : Emel GÖKDERE

TEġEKKÜR

AraĢtırmanın her aĢamasında görüĢ ve önerileriyle büyük destek ve katkı sağlayan yüksek lisans çalıĢmam boyunca yardımlarını esirgemeyen, içtenlikle yol gösteren, değerli hocam, tez danıĢmanım Prof. Dr. Birsen ÇEKEN‟e teĢekkürlerimi sunarım. AraĢtırmamda görüĢ e önerilerini esirgemeyen hocam Doç.Dr. Gülgün BANGĠR ALPAN‟a katkılarından dolayı teĢekkürlerimi sunarım. ÇalıĢmamda özelikle verilerin analizi ve değerlendirilmesi aĢamasında tavsiye ve desteklerini esirgemeyen Prof. Dr. Yücel GELĠġLĠ‟ye teĢekkürlerimi sunarım. Ayrıca yüksek öğrenimim süresinde bu aĢamaya gelinceye kadar bilgi ve tavsiyelerini esirgemeyen tüm hocalarımıza teĢekkürlerimi sunarım.

Hayatımın her aĢamasında yanımda olduğunu hissettiren manevi desteklerini eksik etmeyen zor Ģartlarda bile yoluma devam etmemi sağlayan anne ve babama teĢekkür ederim.

ÇalıĢmam sırasında her an sabır gösteren ve sonsuz desteğini esirgemeyen hayatımda özel bir yere sahip olan iyi günümde kötü günümde benimle birlikte olan sevgili eĢim Musa GÖKDERE‟ ye, çalıĢmalarında bazen güldüren bazen engellemeye çalıĢan sevgili yavrularım Feyza ve Onur Emin‟e teĢekkürlerimi iletmeyi borç bilirim.

Ve araĢtırma sürecinde kıymetli zamanlarından ayırıp çalıĢmaya katılan çok kıymetli meslektaĢlarıma en kalbi teĢekkürlerimi sunarım.

ĠLKOKUL 1-4. SINIF GÖRSEL SANATLAR DERSĠNĠN GENEL

AMAÇLARININ ETKĠNLĠKLER YOLUYLA

KAZANDIRILABĠLMESĠNE

YÖNELĠK SINIF ÖĞRETMENLERĠNĠN

GÖRÜġLERĠNĠN ĠNCELENMESĠ

(

Yüksek LisansTezi)

Emel Gökdere

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Temmuz, 2018

ÖZ

Bu araĢtırmanın amacı, Ankara ili, Polatlı ilçesinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerin Görsel Sanatlar ders ve etkinliklerine iliĢkin görüĢlerinin belirlemesi amacıyla yapılmıĢtır. 2016–2017 Eğitim ve Öğretim yılı Ankara ili Polatlı ilçesinde bulunan ilkokullarında görev yapan 284 sınıf öğretmeni ile yürütülmüĢtür. Ölçekte 29 maddelik Likert tipi soru bulunmaktadır. Veriler SPSS 23 paket programı kullanılarak ortalama, standart sapma, T-testi ve parametrik olmayan istatistiklerden Kruskal Wallis H-Testi ve Mann Whitneyy U istatistik hesaplamaları yapılmıĢtır. Ġlköğretim 1. Kademede Görsel Sanatlar Dersine ĠliĢkin Ders Öğretmenlerinin BakıĢ Açılarının Belirlenmesi anket formu uygulanarak yapılan bu araĢtırmanın amacı ilkokulda görev yapan sınıf öğretmenlerin Görsel Sanatlar dersine iliĢkin etkinlik bağlamında görüĢlerini belirlemektir. Görsel Sanatlar dersi kapsamında etkinlikler bireysel ve toplumsal amaçlar, algısal amaçlar, estetik amaçlar ile teknik amaçlar değiĢkenlerini öğretmenlerin yaĢ, cinsiyet mesleki kıdem ve öğrenim durumu değiĢkenleri açısından incelenmiĢ öğretmenlerin bu açılardan etkinliklere bakıĢ açıları belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. ÇalıĢmada elde edilen yanıtlar sınıf öğretmenlerinin cinsiyet, yaĢ, kıdem değiĢkenleri bakımından bireysel ve toplumsal amaçlar, algısal, estetik ve teknik amaçlar boyutuyla incelenmiĢ ve görüĢleri farklı boyutlar altında incelenmiĢtir. Bu boyutlarla istatistiki verilere göre anlamlı farklılık bulunmamaktadır. Öğretmenlerin mezuniyet durumlarına göre veriler incelendiğinde bireysel ve toplumsal amaçlar, algısal, estetik ve teknik amaçlar boyutuyla görüĢleri arasında istatistiki yönden anlamlı farklılık belirlenmiĢtir. Belirlenen bu farklılık durumlarına çözüm önerilerinde bulunulmuĢtur.

Anahtar Kelimeler : Görsel Sanatlar, görsel, sanat, öğretmen, etkinlikler, ilkokul, öğretmen görüĢleri

Sayfa Adedi : 105

PRIMARY SCHOOL 1-4. INVESTIGATION OF THE INTERVIEWS

OF CLASSROOM TEACHERS THAT CAN BE GAINED THROUGH

ACTIVITIES OF GENERAL OBJECTIVES IN CLASS VISUAL ARTS

COURSE

(Ms. Thesis)

Emel Gökdere

GAZĠ UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

July, 2018

ABSTRACT

The aim of this research is to determine the ideas of primary scholl teachers about Arts Lesson and activities at ministry of National Edycation schools‟ın Polatlı Ankara. This research was done by 284 primary school teachers in Polatlı, Ankara in 2016-2017 Educational Year. This scale is 29 point likert scale.Datas are calculated approximately by using Spss 23 packeged software, Standard deviation, T-test and nonparametric Kruskal Wallis H-test, Mann Whitneyy U test calculations. A questionnaire is done to all Primary School teachers. The aim of this research if to a find out Primary School teachers‟ ideas about Arts lessons and activities. Within the arts lesson, activites are analyzed according to individual and social aims, perceptual aims, estheticaland tecnical aims. At this research, differences of teachers as age, gender, experiance in occupartion and educational background are studied. Results of the research are dealt with differences of teachers as age, gender, experience in occupation in terms of individual and social aims, perceptual aims, esthetical and tecnical aims wiht different views. The result is that according to there datas, there are it any significant statistical differences. There arc significant differences among the ideas of teachers in terms of individual and social aims and perceptual,esthetical aims. Some solution proposats are done according to these differences.

Key Words : Visual Arts,Visual, Arts, Teacher, Activities, Primary School,

Teacher‟s ideas.

Page Number : 105

ĠÇĠNDEKĠLER

TELĠF HAKKI VE TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU ... i

ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii

JÜRĠ ONAY SAYFASI ... iii

TEġEKKÜR ... iv ÖZ ... vi ĠNG BAġLIK ... vii ABSTRACT ... viii ĠÇĠNDEKĠLER ... ix TABLOLAR LĠSTESĠ... xi

ġEKĠLLER LĠSTESĠ ... xiv

SĠMGELER VE KISALTMALAR LĠSTESĠ ... xv

BÖLÜM I ... 1 GĠRĠġ ... 1 Problem Durumu ... 1 AraĢtırmanın Amacı ... 4 AraĢtırmanın Önemi ... 5 AraĢtırmanın Sınırlılıkları ... 5 Tanımlar ... 6 BÖLÜM II ... 7 KURAMSAL ÇERÇEVE ... 7

Sanat ve Sanat Eğitimi Kavramlarının Analizi ... 7

Sanat ve sanat eğitimi kavramlarının tanımı ... 7

Ülkemizde Sanat Eğitiminin GeliĢimi ... 15

Görsel Sanatlar Ve Sanat Eğitimi Ġçerisindeki Yeri ... 18

Görsel Sanat Eğitiminin Önemi Ve Gerekliliği ... 21

Ġlköğretim 1. Kademe Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programının Analizi ... 23

Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programının Özellikleri ... 23

Görsel Sanatlar Dersi Programının Temel YaklaĢımı ... 24

Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programının Yapısı ... 25

Görsel Sanatlar Dersinin Genel Amaçları ... 25

Görsel Sanatlar Eğitiminin Ġlkeleri ... 28

Görsel Sanatlar Eğitimi Kapsamında Kazandırılması Amaçlanan Temel Beceriler ... 28

Görsel Sanatlar Dersinin Öğrenme Alanları ... 29

Görsel Sanatlar Dersinin Kazanımları ... 31

Görsel Sanatlar Dersinin Etkinlikleri ... 32

Görsel Sanatlar Dersinin Açıklamaları ... 32

Görsel Sanatlar Dersinde Öğrenme ve Öğretme Süreci ... 33

Görsel Sanatlar Dersinde Ölçme ve Değerlendirme ... 34

Görsel Sanatlarda Öğretim Yöntem ve Teknikleri ... 34

Ġlgili AraĢtırmalar... 35 BÖLÜM III ... 38 YÖNTEM... 38 AraĢtırmanın Modeli ... 38 Evren ve Örneklem ... 39 Verilerin Toplaması ... 39 Verilerin Analizi ... 40 BÖLÜM IV ... 44 BULGULAR VE YORUMLAR ... 44 Tanıtıcı istatistikler... 44 KAYNAKLAR ... 94 EKLER... 98

xi

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 1. Sınıf Öğretmenlerinin Cevaplarına İlişkin Madde Toplam

İfadelerin Güvenilirlik Değerine Dönüştürülmesi………..………40

Tablo 2. Güvenilirlik Katsayıları…………..……….41

Tablo 3. Ölçeğin Toplanabilirliği Testi………..………42

Tablo 4 Sınıf Öğretmenleri İçin Demografik Özellikleri Tanıtıcı İstatistikler………..44

Tablo 5. Görsel Sanatlar Dersi Etkinlikleriyle İle İlgili İfadelerin Yüzde Frekans Değerleri..………..49

Tablo 6. Genel Ortalama Bakımından Cevapların Yüzde ve Frekans Değerlerine Göre Katılım Durumları ………58

Tablo 7. Sınıf Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Bireysel ve Toplumsal Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………. 59

Tablo 8. Sınıf Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Algısal Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması ... 60

Tablo 9. Sınıf Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Estetik Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………61

Tablo 10. Sınıf Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Teknik Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………62

Tablo 11. Sınıf Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Karşılaştırılması……….63

Tablo 12. Sınıf Öğretmenlerinin Yaş Değişkenlerine Göre Görsel Sanatlar

Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Bireysel ve Toplumsal Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması ……….………….64

Tablo 13. Sınıf Öğretmenlerinin Yaş Değişkenlerine Göre Görsel Sanatlar

Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Algısal Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………...65

Tablo 14. Sınıf Öğretmenlerinin Yaş Değişkenlerine Göre Görsel Sanatlar

Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Estetik Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………..….63

Tablo 15. Sınıf Öğretmenlerinin Yaş Değişkenlerine Göre Görsel Sanatlar

Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Teknik Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………..….64

Tablo 16. Sınıf Öğretmenlerinin Yaş Değişkenlerine Göre Görsel Sanatlar

Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin

Karşılaştırılması………...65

Tablo 17 . Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Kıdem Değişkenlerine Göre Görsel

Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Bireysel ve Toplumsal Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması……….…...66

Tablo 18. Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Kıdem Değişkenlerine Göre Görsel

Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Algısal Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………...….67

Tablo 19. Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Kıdem Değişkenlerine Göre Görsel

Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Estetik Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………....68

Tablo 20. Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Kıdem Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Teknik Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………...69

Tablo 21. Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Kıdem Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Karşılaştırılması………...70

Tablo 22. Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Bireysel ve Toplumsal Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması……….71

xiii

Tablo 23. Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik

Görüşlerin Bireysel ve Toplumsal Amaçlar Boyutuyla Çoklu Karşılaştırılması…………72

Tablo 24. Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Algısal Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………..72

Tablo 25. Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Algısal Amaçlar Boyutuyla Çoklu Karşılaştırılması...73

Tablo 26 . Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Estetik Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması………...………73

Tablo 27 . Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Estetik Amaçlar Boyutuyla Çoklu Karşılaştırılması………..………73

Tablo 28. Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Teknik Amaçlar Boyutuyla Karşılaştırılması……..………74

Tablo 29. Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Teknik Amaçlar Boyutuyla Çoklu Karşılaştırılması………….……...75

Tablo 30. Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Karşılaştırılması………...………74

Tablo 31. Sınıf Öğretmenlerinin Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçlarının Etkinliklerle Kazandırılmasına Yönelik Görüşlerin Çoklu Karşılaştırılması………...75

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 1. Öğretmen cinsiyeti grafiği……….……..45

Şekil 2. Katılımcı yaĢ dağılımı grafiği……….46

Şekil 3. Öğretmenlerin mesleki kıdem grafiği………..……….……..46

Şekil 4. Öğretmenlerin eğitim durumu grafiği……….47

Şekil 5. Öğretmenlerin çalıĢtığı kurumda görev süreleri grafiği ………...48

xv

SĠMGELER VE KISALTMALAR LĠSTESĠ

MEB : Milli Eğitim Bakanlığı

BTA : Bireysel ve Toplumsal Amaçlar AA : Algısal Amaçlar

EA : Estetik Amaçlar TA : Teknik Amaçlar

BÖLÜM I

GĠRĠġ

Bu bölümde, araĢtırmanın problemine, araĢtırmanın amacına, araĢtırmanın önemine, araĢtırmanın varsayımlarına, araĢtırmanın sınırlılıkları ve tanımlara iliĢkin bilgiler bulunmaktadır.

Problem Durumu

Sanat kavramı, tarihsel süreç içerisinde ĢekillendirilmiĢ ve toplum tarafından yapılandırılmıĢ olan görsel bir dilin ifade olarak tanımlanabilmektedir (Aydın ve AlakuĢ, 2009). Bu bağlamda sanat, dünyayı anlama ve anlamlandırma sürecinin bir parçası olarak, hem bir haz alma hem de bilgilenme ve bilgilendirme aracı olma niteliğine sahiptir.

Sübjektif bir etkinlik olan sanat, bununla birlikte evrensel bir iletiĢim aracı olarak kendisini ortaya koymaktadır (Erbay, 2013,s. 28). Bu kapsamda bireyin hem sezgisel dayanakları doğrultusunda hem de ortak bir dil bağlamında kendisini ifade edebilmesine olanak sağlayan sanat etkinlikleri, bireyin kendisini ve yaĢam içerisindeki yerini fark edebilmesi sürecinde de etkili bir araçtır.

Bu ve benzeri nitelikleri doğrultusunda sanat; çizgi, renk, ses, söz, ritim, biçim vb. gibi araçlarla bireyin kendisini ortaya koyabilmesini mümkün kılmaktadır (Gökaydın, 2010, s.39). Bu yönüyle de duygusal ve düĢünsel ifadelerin paylaĢılması anlamında sanat ve sanat eğitimi, tarihsel sürecin her döneminde olduğundan çok daha fazla günümüz insanı için önem ifade etmektedir denilebilir.

Bu temelde sanat eğitimi, özellikle 19. yüzyılın baĢları itibariyle Avrupa‟da söz konusu edilmeye baĢlanmıĢ olan bir eğitim sürecini ifade etmektedir. 19. Yüzyılın ikinci yarısı itibariyle de sanat ve sanat eğitimi, öncelikli olarak Sanayi Devrimi‟nin yaĢandığı ve bu doğrultuda ekonomik refah düzeyi yükselmiĢ olan ülkeler baĢta olmak üzere geniĢ

2

kitlelerin ilgi alanı haline gelmeye baĢlamıĢtır. Söz konusu edilen dönem itibariyle özel amaçlar kapsamında sanat eğitimi verilmesi / alınması adına hareket edilmekteyken, kısa bir süre içerisinde sanat eğitimi, eğitim sistemi içerisinde de yerini almıĢtır (ġahin ve Yağcı, 2012).

Sanat eğitimi, eğitim ile sanatın kesiĢtiği noktada konumlandırılan ve bu iki kavramın / sürecin farklı boyutlarını farklı oranlarda içeren bir eğitim alanını ifade etmektedir. Bu temelde sanat eğitimi; bireyin çevresi ile ilk karĢılaĢması sürecini içeren tanıma, görme, iĢitme, algılama, adlandırma, anlamlandırma ve tüm bu etkinlikleri bütünsel organizasyonlar çerçevesinde düzenleme Ģeklinde baĢlamakta ve süreç içerisinde de bu etkinliklere yönelik ürün ortaya konulması ve bu ürünün hem üreticisine hem de algılayanına / sanat alımlayıcısına haz vermeye baĢlaması söz konusu olmaktadır (Tekin – KırıĢoğlu, 2005, s. 41).

Ġlköğretim süreci bağlamında değerlendirildiğinde de sanat eğitimi; bireylere sanatsal – estetik bilgi ve deneyimlerin, sistemsel bir bütünlük içerisinde aktarılmasını ifade etmektedir. Bu temelde Tekin – KırıĢoğlu‟na (2005, s. 85) göre sanat; ortaya konulan ürünler, tarihi, eleĢtirisi ve estetiği ile öğrencilere öğretilen ve öğrenciler tarafından öğrenilen bir ders olma niteliğine sahiptir.

Görsel sanatlar eğitimi anlamında daha dar kapsamlı olarak değerlendirildiğinde sanat eğitimi ve öğretiminin kapsamı içerisinde; pratik sanat etkinliklerinin, sanat yapıtı incelemelerinin, sanat tarihinin ve estetik duygusu kazandırılmasının yer aldığı görülmektedir. Bu temelde de görsel sanatlar eğitimi; bu yönde eğitim verilmesine yönelik olarak araç – gereç ve iĢlik donanımı ile öğretim programları, çalıĢma düzeni, öğretim yöntem ve teknikleri ve ölçme ve değerlendirme gibi özel yöntemsel belirlemeler çerçevesinde verilmektedir (Uysal, 2005).

Sanat eğitimi ile amaçlanan hususlar arasında, bireylerin kiĢilik geliĢimlerini desteklemek ve sosyal yaĢama uyum sağlamalarını kolaylaĢtırmak yer almaktadır. Bununla birlikte sanat eğitimi, aynı zamanda bireylerin estetik beğeni duygusuna sahip olabilmelerini sağlamakta ve estetik algı açısından değerlendirmede bulunan bireyler yetiĢtirilmesini mümkün kılmaktadır. Bu bağlamda da sanat eğitimi, bireyin sanat yoluyla eğitilmesini ve daha duyarlı bireyler olabilmelerinin sağlanmasını amaçlamaktadır (Ayaydın, 2010).

Bu ve benzeri amaçları doğrultusunda sanat eğitimi, bireyleri hem sanat ve beğeni duygusu edinilmesine yönelik bilgilendirmekte hem de zanaat yönü kapsamında en becerileri kazanmalarını sağlamaktadır. Zira gözleme dayalı düĢünme eğitimi verilmesi temelinde sanat eğitimi, öğrencilerin doğa – yaĢam – sanat bütünselliğini kavramalarını mümkün kılmakta ve bireylerin bu yönüyle eğitilmelerine katkıda bulunmaktadır (San, 2004, s. 19).

Sanat eğitimi sayesinde tabiattaki varlıkların biçimsel güzellikleri ile iĢlevsel iliĢkileri arasındaki bağı daha iyi anlayabilme yetisine sahip olabilen birey, bu temelde yaratmanın ve yeni bir ürün ortaya koyabiliyor olmanın hazzını tatmaya baĢlamakta ve kendisine daha fazla güvenen, karar verme yeteneği geliĢmiĢ, sosyal yaĢamdaki yerini ve önemini kavrayabilen ve genel anlamda da özgür bir birey olarak daha duyarlı yaklaĢımlar ortaya koyabilmektedir (Aykut, 2006).

ÇalıĢmanın ana konusunu teĢkil eden görsel sanatlar ise resim, heykel, mimarlık, grafik, endüstri tasarımı, uygulamalı sanatlar, sinematografi, moda tasarımı, bilgisayar temelli görsel üretimler vb. gibi oldukça geniĢ bir alanı kapsamaktadır. Bu temelde verilen görsel sanatlar eğitimi de, sadece bu alana özgü yeteneklere sahip bireylerin eğitilmelerine yönelik gerçekleĢtirilen ya da boĢ zaman etkinlikleri kapsamında yer verilen bir eğitim alanını ifade etmemektedir (Tekin – KırıĢoğlu, 2005, s. 7).

Görsel sanatlar eğitimi bilakis biliĢsel, duyuĢsal ve deviniĢsel öğrenmeleri kapsayan bütünsel bir öğrenme alanını içermektedir ve boĢ zaman etkinlikleri kapsamında yer verilmesinden ya da öğrencilerin dinlendirilmesine yönelik etkinlikleri içermesinden çok daha öte bir anlama sahiptir (Ayaydın, 2010).

Bu yönüyle de görsel sanatlar eğitimi bireylerin kapasiteleri doğrultusunda duygusal ve sosyal yönden geliĢtirilebilmelerine olanak tanımakta ve bireylere estetik özellikler içeren bir kiĢilik yapısının kazandırılmasını öngörmektedir (Aykut, 2006). Sonuç olarak da sahip olduğu bu özellikler ve kendisine özgü özel öğretim yöntem ve teknikleri olması doğrultusunda görsel sanat eğitimi; genel eğitimin bir parçası olma niteliğini de taĢımaktadır (Artut, 2006, s. 187).

Milli Eğitim Bakanlığı‟nın (MEB) 2006 – 2007 Eğitim – Öğretim yılı itibariyle uygulamaya koymuĢ olduğu “Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı” kapsamında, öğrencinin merkeze alınması be öğretmenin daha çok yönlendirici olması amaçlanmıĢtır. Buna yönelik olarak MEB tarafından yayımlanmıĢ olan Görsel Sanatlar Dersi Öğretim

4

Programı ve Kılavuzu; öğretmenin birden çok öğretim yöntemini bir arada kullanmasını öngörmekte ve bu yönüyle de öğrencilerin, sanat eğitimi ile sosyalleĢtirilmesini ve bireysel geliĢiminin desteklenmesini içermektedir (MEB, 2006, s. 6).1

MEB Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı (2006) kapsamında Görsel Sanatlar Dersi; “Görsel Sanat Kültürü”, “Müze Bilinci” ve “Görsel Sanatlarda Biçimlendirme” olmak üzere üç dalda eğitim ve öğretim yapılmasını amaçlamaktadır. Bu doğrultuda görsel sanatların diğer alanları ile de ilgilenen ve öğrencileri yönlendirebilecek esnekliğe sahip bir program hazırlanması öngörülmüĢ ve bu yeni yapılandırma çerçevesinde, sanat alanında çalıĢan bireylerin sanattan zevk alan, sanatı içselleĢtiren, bilinçli, estetik zevke sahip ve eleĢtiri yapabilen nesiller yetiĢtirilmesi hedeflenmiĢtir (MEB, 2006, s. 4).

MEB Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı (2006); öğrencilerin içerisinde bulundukları yaĢ dönemi gözetilerek, tüm yaĢam dönemlerinde kullanabilecekleri kazanımlar gözetilerek hazırlanmıĢtır. Bu doğrultuda da öğrencilerin; kendilerini ifade etme yollarını keĢfetmeleri ve bunları kullanarak duygusal, biliĢsel, kültürel ve sosyal yönden donanımlı hale gelmeleri, sağlıklı ve dengeli bir kimlik oluĢturmaları ve nitelikli alıĢkanlıklar edinmeleri öngörülmüĢtür (MEB, 2006, s. 4 – 5).

ÇalıĢmada da bu kapsamda, Ġlkokul 1-4 sınıf görsel sanatlar dersinin sınıf öğretmenlerinin görüĢlerinin çeĢitli değiĢkenleri üzerinde ayrıntılı değerlendirmelerde bulunulacaktır.

AraĢtırmanın Amacı

AraĢtırmanın temel amacı, Ġlkokul 1-4 Sınıf Görsel Sanatlar Dersinin genel amaçlarının etkinliklerle kazandırılabilme düzeylerine iliĢkin Sınıf Öğretmenlerinin GörüĢlerinin ÇeĢitli DeğiĢkenler Açısından Ġncelemektir.

1 _{T.C. MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü‟nün 24.09.2013 Tarih ve 43769797/101.01/2643510 Sayılı} yazısı üzerine Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığı bünyesinde görüĢülen “Ġlköğretim Kurumları (Ġlkokul ve Ortaokul) Görsel Sanatlar Dersi (1 – 8. Sınıflar) Öğretim Programı, 2014 – 2015 Eğitim – Öğretim yılından itibaren 1 ve 5. Sınıflardan baĢlamak ve kademeli olarak uygulanmak üzere ekli örneğine göre kabul edilmiĢtir. Söz konusu programa göre ders kitabı hazırlanmaması dolayısıyla, Talim ve Terbiye BaĢkanlığı‟nın 11.09.2006 Tarih ve 351 Sayılı Kararı ile kabul edilen “Ġlköğretim Görsel Sanatlar (1 – 8. Sınıflar) Dersi Öğretim Programı”nın, 2014 – 2015 Eğitim – Öğretim yılından itibaren 1 ve 5. Sınıflardan baĢlamak üzere kademeli olarak uygulamadan kaldırılması kararlaĢtırılmıĢtır.

Ayrıntılı Bilgi Ġçin Bakınız: MEB Ġlköğretim Görsel Sanatlar (1 – 8. Sınıflar) Dersi Öğretim Programı. (2013). T.C. MEB Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığı Resmi Ġnternet Sitesi,

http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/programlar/ilkogretim/ilk_orta_gorselsanatlar.pdf, EriĢim: 15.05.2014,

Bu araĢtırmanın amacına iliĢkin ilkokul 1-4 sınıflarda görsel sanatlar dersinde yer alan amaçlara etkinliklerle ulaĢılabilirlik düzeylerinin sınıf öğretmenlerinin görüĢlerine göre değerlendirilmesidir. Bu amaca ulaĢmak için aĢağıdaki sorulara cevaplar aranacaktır.

1. Sınıf öğretmenlerinin görsel sanatlar programında genel amaçlarına iliĢkin görüĢleri nelerdir?

2. Cinsiyet değiĢkenlerine göre görsel sanatlar dersinin genel amaçlarının kazandırılmasına yönelik öğretmen görüĢleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

3. YaĢ değiĢkenlerine göre görsel sanatlar dersinin genel amaçlarının kazandırılmasına yönelik öğretmen görüĢleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

4. Hizmet süresi değiĢkenine göre görsel sanatlar dersinin genel amaçlarının kazandırılmasına yönelik öğretmen görüĢleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

5. Öğretmenlerin öğrenim düzeyine göre amaçların kazandırılmasına iliĢkin görüĢleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

AraĢtırmanın Önemi

AraĢtırmanın da bu kapsamda konusu doğrultusunda ve sanat, sanat eğitimi ve görsel sanatlar eğitimi kavramlarının belirli boyutları ile ortaya konulması gerekmektedir. Bu temelde Ġlkokul 1-4 Sınıflar Görsel Sanatlar Dersinin genel amaçlarının etkinlikler yoluyla kazandırılabilmesine yönelik sınıf öğretmenlerinin görüĢlerinin incelenmesiyle, elde edilecek görüĢler bağlamında konu ile ilgili önerilerde bulunulması, ayrıca yapılacak diğer çalıĢmalara katkı sağlanması ve kaynak oluĢturması bakımından önemlidir.

AraĢtırmanın Sınırlılıkları

AraĢtırma kapsamında söz konusu edilebilecek sınırlılıklar, aĢağıda verildiği gibi belirlenmiĢtir;

 AraĢtırma, Ankara Ġli Polatlı Ġlçesi Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesinde yer alan ilkokul kurumları ile sınırlıdır.

6

 AraĢtırma, 15.05.2017 – 15.10.2017 arasında görüĢülecek sınıf öğretmenleri ile sınırlıdır.

 AraĢtırma, sınıf öğretmenlerinin cinsiyet, yaĢ, hizmet süresi, aynı kurumda görev yapma süreci ve öğrenim düzeyi değiĢkenleri bağlamında incelenmesi ile sınırlıdır.

Tanımlar

Sanat: Tarihsel süreç içerisinde ĢekillendirilmiĢ ve toplum tarafından yapılandırılmıĢ olan

görsel bir dilin ifade olarak tanımlanabilmektedir (Aydın ve AlakuĢ, 2009).

Sanat Eğitimi: Bireylere sanatsal – estetik bilgi ve deneyimlerin, sistemsel bir bütünlük

içerisinde aktarılmasını ifade etmektedir (Tekin – KırıĢoğlu, 2005, s. 85).

Görsel Sanatlar Eğitimi: BiliĢsel, duyuĢsal ve deviniĢsel öğrenmeleri kapsayan bütünsel

bir öğrenme alanını içermektedir (Ayaydın, 2010).

Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçları: Ġlkokul birinci sınıftan dördüncü sınıfı içine alan

eğitim kademesi.

Okul: Polatlı ilçesindeki ilkokullar ifade edilmektedir.

Öğrenci: Ġlkokul 1-4 Sınıflarda okuyan öğrenciler ifade edilmektedir.

BÖLÜM II

KURAMSAL ÇERÇEVE

Sanat ve Sanat Eğitimi Kavramlarının Analizi

Sanat Ve Sanat Eğitimi Kavramlarının Tanımı

Sanat olgusu, insanlık tarihinin her döneminde var olan bir olgu olarak karĢımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda sanat; yaĢama biçimlerinden ve bakıĢ açılarından etkilenerek ĢekillenmiĢ, her dönemde ve her toplumda farklı görünümlere sahip bir anlayıĢla kendisini ortaya koymuĢtur.

Sanatın, insanın duygu ve düĢüncelerinde söz konusu olan değiĢimler ve geliĢmeler doğrultusunda ĢekillenmiĢ bir olgu olduğu göz önünde bulundurulduğunda, tanımının da aynı oranda değiĢim ve belirsizlik gösterdiği görülmektedir. Zira sanat tanımları; çağlara, toplumlara ve söz konusu sanat alanına göre farklılık gösterebilmekte ve değiĢiklikler içermektedir.

Bu farklı tanımlamalar çerçevesinde sanat kavramı aĢağıda verildiği Ģekilde değerlendirilebilmektedir;

 Balcı ve Say‟a (2013, s. 7) göre, sanat insana özgü bir etkinliktir ve bu temelde de insanı etkileyen her Ģey sanatı da etkilemektedir.

 Erinç‟e (2010, s. 19) göre de sanat; bir iĢi ustası gibi yapma ve yapılan iĢin de, ortaya konulan ürünü de usta iĢi olmasını ifade etmektedir.

 Oktay‟a (2005, s. 19) göre sanat, hem bir haz alma hem de bilgilendirme aracıdır. Deryakulu‟na (2010, s. 46) göre sanat, sezginin ve anlamın birliğini ifade etmektedir.

8

 Bigalı‟ya (2009, s. 66) göre sanat, tüm insanların konuĢtukların ortak bir dildir ve bu dil, rakamlar ve harfler kadar önemli bir semboller sistemini içermektedir.

 Artut‟a (2006, s.111) göre sanat; evrensel bir iletiĢim aracıdır ve bireyin kendisini ifade edebilmesi ve dolayısıyla da kendisini fark edebilmesi için baĢvurulan en etkili araçtır.

 BoydaĢ‟a (2009, s.121) göre sanat, duygu ve düĢünceleri ifade aracıdır.

 Aytaç‟a (2011, s.33) göre sanat; insanların duygu, düĢünce ve izlenimlerini çizgi, renk, biçim, ses, söz ve ritim gibi araçlarla güzel ve etkili bir Ģekilde ve kiĢisel tarz ve yaratıcılıkla ifade etme çabasından doğan bir etkinliktir.

 Balcı‟ya (2005, s.65) göre sanat, güzeli yaratma çabasıdır.

Sanat, güzel olanla uğraĢır ve göreceli bir kavramdır. Sanatta kendi içerisinde tutarlı bir bütünlük taĢıyan Ģey çirkin, acı verici ve/veya iğrendirici dahi olsa, estetik açıdan güzel olarak değerlendirilebilmektedir (Artut, 2006, s.94). Bu temelde çoğu zaman ve birçok toplumda sanat eserinin bireyde oluĢturduğu estetik yaĢantı; korku, tiksinme ve/veya irkilme duyguları uyandırabilmektedir. Örneğin; ilkel topluluklarda ortaya konulan sanat anlayıĢı “güzel” olmaktan uzak olmakla birlikte, bu topluluklarda güzelin amaçlandığına yönelik bir bulgu da mevcut değildir. Ancak bilinmektedir ki; doyurucu bir estetik yaĢantı, bireyde mutlaka güzellik algısı uyandırmak durumunda değildir (Sözen, 2005, s. 208).

Yolcu‟ya (2009, s. 91) göre sanat; bireyin sosyal iliĢkilerini düzenlemesini, iĢbirliği ve yardımlaĢma duygusunu geliĢtirmesi, doğru seçimde bulunabilme ve kendini ifade edebilme yetisini kazandırması, bir iĢe baĢlayıp bitirme sevincini tattırması ve üretken olmayı sağlaması açısından gereklidir.

Bu temelde BoydaĢ ( 2009, s.7–8 ), sanatın gerekliliğini aĢağıda verilen maddeler bağlamında değerlendirmektedir;

 Sanat; insanda mevcut bulunan yaratma, haz duyma ve bu yönde üretilen ürünleri paylaĢma yeteneğinin bir yansıması olarak ve bu yönde yeteneklerin ortaya konulması açısından gereklilik arz etmektedir.

biricin yaĢam alanı olması açısından gereklilik arz etmektedir.

 Sanat; fiziksel, duygusal, zihinsel ve ruhsal bir dünyada yaĢayan insanın, bu alanlara yönelik duyarlılığını besleyen önemli bir kaynak olması açısından gereklilik arz etmektedir.

 Sanat; insan deneyimlerinin ifade edilebilmesi, değerlendirilebilmesi ve yeniden gözden geçirilebilmesi Ģeklinde biçimlerin hem duygusal hem de somut bir yolu olması açısından gereklilik arz etmektedir.

 Sanat, içerisinde yaratıcılık barındıran tek deneyimimize uygun ortam hazırlaması açısından gereklilik arz etmektedir.

 Sanat, insanın tarihsel değiĢimlerini ve evrensel büyümelerini aydınlatması ve ortaya koyması açısından gereklilik arz etmektedir.

 Sanat, insana sürekli bir araĢtırma ne deneyimleme olanağı hazırlaması açısından gereklilik arz etmektedir.

 Sanat, tüm insanlığa ait bir olgudur ve bu temelde de yaĢamın gerekli ve en vazgeçilmez bölümlerinden birini oluĢturması açısından gereklilik arz etmektedir.

ġen‟e (2005) göre de sanat; insan yaĢamının en önemli ve en vazgeçilmez unsurlarından biri olmak bakımından, bireyin duygularını, düĢüncelerini, arzularını ve heveslerini seslerle, çizgilerle ve hareketlerle özgürce ifade edebilmesinin en temel yoludur. Zira birey kendisini ifade edebildiği oranda özgürleĢebilmekte ve geliĢebilmektedir. Bireyin özellikle de özgüven kazanabilmesinde sanatın olumlu etkisi söz konusudur ve bu yönüyle de sanat, sadece estetik amaçlar için değil, eğitici ve öğretici amaçları ile de insan için vazgeçilmez bir alanı ifade etmektedir (Artut, 2006, s111).

Sanat, insan yaĢamının ve kiĢisel deneyimlerinin en kapsamlı alanıdır ve sanatın bu yönünün bireye kazandıracağı değerlerin, baĢka hiçbir alan ya da deneyim ile kazanılabilmesi olası değildir. Bununla birlikte sanat, sadece duygusal rahatlama ve haz duyma alanı olarak da görülmemelidir. Zira sanat çok yönlü, kültürel, iletiĢimsel, bilgilendirici, aydınlatıcı ve davranıĢ geliĢtirici iĢlevler içermektedir (KırıĢoğlu, 2012,s. 7). Sanat; her yeni kuĢağı bir öncekine bağlayan ve dolayısıyla da insanlığın sürekliliğini sağlayan önemli alanlardan biridir ve bu yöndeki iĢlevini de, yeni kuĢakları birçok açıdan

10

bilgilendirerek, eğiterek ve donatarak gerçekleĢtirmektedir. Bu temelde sanat, yeni kuĢakların “Ben kimim?”, “Nereden geliyorum?”, “Ne yapmalıyım?” vb. sorularına yanıt bulmalarına yardımcı olmakta ve bu Ģekilde de kuĢaklar arasında denge kurulmasını sağlamaktadır (Özsoy, 2008, s. 19).

Sanatın eski bakıĢ açıları ile yeni görüĢleri karĢılaĢtırma olanağı sunması ve var olan düĢüncelerin özgün açıklamaları hususunda yeni kuĢakları bilgilendirmesi, sanat eğitimi yolu ile gerçekleĢtirilmektedir. Bu temelde sanat eğitimi; insanlara kendi yaĢantıları yoluyla amaçlı ve yöntemli olarak belirli sanatsal davranıĢlar kazandırmayı amaçlamaktadır. Bir baĢka ifadeyle de sanat eğitimi; insanların sanatsal davranıĢlarını kendi yaĢantıları yoluyla amaçlı ve yöntemli olarak değiĢtirme, dönüĢtürme, geliĢtirme ve yetkinleĢtirme sürecini ifade etmektedir (Uçan, 2002, s. 3).

Özsoy ve Mercin‟e (2003) göre sanat eğitimi; bireyin görsel, ruhsal ve estetik yönlerini ve yaratıcılığını geliĢtirmeye yönelik söz konusu edilen tüm etkinlikler bütünüdür. Türkdoğan‟a (2008, s.14) göre de sanat eğitimi; bireyin duygu, düĢüncelerini anlatabilmek, yeteneklerini ve yaratıcılığını estetik bir düzeye ulaĢtırabilmek amacıyla gerçekleĢtirilen eğitim etkinliklerinin tümünü içermektedir.

Sanat eğitimi; bir zevk ve duygu eğitimi olmasının ve güzel biçimler yaratmasının yanı sıra özgün, yeni ve çağdaĢ düĢünceler üretilebilmesini öngören yaratıcı zihinsel etkinlikler süreci olarak da değerlendirilmelidir. Bu temelde sanat eğitimi, insanın sanatla ilintilerinin biçimlendirilmesini içermektedir ve bu durum da sanat sevgisini, sanata içten gereksinim duyulmasını, sanatın anlamının, özgül değerinin ve imgesel dilinin kavranabilmesini ifade etmektedir (Kağan, 2013, s. 203).

Günümüzdeyse eğitimden beklenilenler, sadece belirli bir bilgi ve becerilerin ders ve etkinlerle öğretilmesi beklenmemektedir. Daha çok bu bilgi ve becerilerin uygulama aĢamaları, içselleĢtirmesi yeni özgün ürünler yaparak veya yapmaya çalıĢarak yeteneklerinin geliĢtirilmesini, kazanımlarını istediği zaman ve istediği etkinlikte kullanabilmesidir. Bu amaçla öğrencilerin eğitim etkinlikleri bütünlük içerisinde düĢünülürse, görsel sanatlar eğitimini genel eğitimin bir parçası olarak görülür. Bu etkinlikler ile amaçlanan, duygu, düĢünce ve becerileri dengeli, öğrencilerin yetiĢmesidir. Sanat eğitiminden, görsel sanatlardan dersinden beklenen toplumu bu düzeylere ulaĢmasını sağlamaktır (Selçuk, 1991, s.11).

Sanat eğitimi; insanın düĢünce eylemi içerisinde duyarlılığının geliĢmesi açısından her alandaki eğitim sürecinin tamamlayıcısı niteliğindedir (Tansuğ, 2012, s. 177). Ġnsanın genel olarak eğitilmesi bir bütünlük içerisinde düĢünüldüğünde, sanat eğitiminin de bu bütünlüğün bir parçası olarak görülmesi gerekmektedir (AlakuĢ, 2002, s.20).

Bu temelde sanat eğitiminin kendisine özgü birtakım özel yasalarından ve ilkelerinden bahsedilmesi gerekmektedir. Sanat eğitiminin amaçsal yaklaĢımları bağlamındaki belirlemeler aĢağıda verildiği gibi ifade edilebilmektedir (Erbay, 2013, s.16);

a) Entelektüel Gereklilik Ġçin Sanat Eğitimi

Sanat eğitiminin; kiĢilerarası iletiĢimi, yaratıcılığı ve öğrenme isteğini artırmasını ifade etmektedir.

b) Sosyal Gereklilik Ġçin Sanat Eğitimi

Sanat eğitiminin; iĢbirliğini, bireyin kendisini ifade edebilme ve doğruyu seçebilme yeteneğini geliĢtirmesini ifade etmektedir.

c) KiĢisel Gereklilik Ġçin Sanat Eğitimi

Sanat eğitiminin; bireyin fiziksel, ahlaksal, estetiksel ve heyecansal geliĢimine katkı sağlamasını ifade etmektedir.

d) Üretimsel Gereklilik Ġçin Sanat Eğitimi

Sanat eğitiminin; bireyin kendisini değerlendirmesine ve üretimde bulunmasına katkı sağlamasını ifade etmektedir.

Sanat eğitimi; temelde sanatsal etkinlikler ve etkileĢimler yoluyla bireylerin ve toplumun içerisinde yer aldıkları çevreye ve ortama olabildiğince daha fazla duyarlı olmalarını sağlamaktadır. Bu temelde sanat eğitimi; bireylerin içerisinde yer aldıkları bu çevre ve ortamla çok yönlü, kapsamlı ve yararlı bir etkileĢim süreci içerisine girebilmelerine, estetik gereksinimlerine karĢılamalarına, beğenilerini geliĢtirmelerine, yaratma ve yorumlama güdülerini doyurmalarına, kendilerini sanatsal alanlarda gerçekleĢtirebilmelerine ve

12

yaĢamlarını daha anlamlı hale getirme yolunda sanattan en verimli Ģekilde yararlanabilmelerine olanak sağlamaktadır (Buyurgan ve Buyurgan, 2007, s. 12).

Sanat eğitiminde amaç, ne öğrencilere kuru bilgilere dayalı kurallar öğretilmesi, ne de zanaat kapsamında yer alan el becerilerinin kazandırılmasıdır. Bu temelde sanat eğitiminde temel amaç; gözleme dayalı düĢünme eğitimi gerçekleĢtirmek ve doğa – yaĢam – sanat bütünselliği içerisinde öğrencileri / gençleri eğitmektir. Zira birey; yaratmanın, var olmanın ve nesneler arasındaki biçimsel güzelliklerin ve iĢlevsel iliĢkilerin farkına varabildiği ve bu güzellikleri ve iliĢkileri sezebildiği oranda mutlu olabilecektir (Gençaydın, 2013, s. 5).

Bu yönüyle de sanat eğitimi; bireylerin kendilerine güvenen, karar verme süreçlerin de özgür hareket edebilen, sosyal iliĢkilerinde paylaĢmayı bilen ve önemseyen ve düzensizliklerden rahatsız olmaları doğrultusunda çevresini güzelleĢtirmek isteyen niteliğe sahip olmalarını mümkün kılmaktadır.

Eğer bireylerin sanat eğitiminde uzak kalmaları söz konusuysa da; bu durumda yaĢamın zenginliklerinden habersiz, doğaya uzak, sadece bulduğu ya da sahip olduğu ile yetinen, eleĢtiriyi yaĢamının dıĢına atmıĢ ve direkt olarak kabul eden, yaĢamın diğer alanlarına karĢı ilgisiz, mesleği ya da iĢi kapsamındaki bilgiler haricindeki bilgilerden baĢka bir sermayesi olmayan ve bu doğrultuda da yaĢamın gerçek anlamını kavrayamamıĢ olmak bakımından yaĢamdan haz duymayan bireylerin ortaya çıkması söz konusu olacaktır (Gençaydın, 2013, s. 6).

Gel‟e (2010, s.303) göre de sanat eğitimi; bireylere estetik yargıda bulunabilme yetisi kazandırmakta ve bu temelde de bireylerin yeni biçimleri algılamaları sürecine katkıda bulunmaktadır. Bu belirlemeler çerçevesinde sanat eğitiminin amacı sanatçı yetiĢtirmek değil, tüm öğrencilerin yaratıcılığa yöneltilmelerini sağlayarak bireysel ve sosyal geliĢimlerini desteklemek olmalıdır. Bununla birlikte sanat eğitimi; bireylerin estetik beğenilerinin oluĢturulmasında, iletiĢim kurmayı öğrenmelerinde ve evrensel değerleri tanıyabilmelerinde önem arz etmektedir.

Sanat eğitimi; bireyin duygu, düĢünce ve izlenimlerini anlatabilme, yetenek ve yaratıcılığını estetik bir düzeye ulaĢtırma amacıyla yapılan bir etkinliktir. Bir kültürel yoğunluktur. Ama Ģunu da hiçbir zaman unutmamak gerekir; Sanat Eğitimi bireyseldir. Bireyin yaratıcı güç ve yetisini eğitmek, yaĢamına aktarmasına olanak tanımak için vardır. Seçmek paylaĢmak, geliĢmek için Sanat Eğitimi vardır. Sanat Eğitimi analiz ve sentezi

öğreterek yaratıcılığa geliĢtirir. Öğrencinin yaĢamı sorgulamasını ve toplumda birey olarak yerini almasını sağlar. Hayal gücünü çalıĢtırır; içsel güç, enerji, duygu, duyum ve algının yaratıcı çabayla dıĢa çıkmasını, tercih edilen malzemeyle Ģekillendirmelerine nedendir.

Sanat ve çocuk birbirini tamamlamaktadır. Zira her ikisi de sürekli değiĢen ve geliĢen yapılar içermektedir. Bu temelde çocuk, sanatsal etkinlikler sayesinde kendisi için bir çeĢit düĢünme dili oluĢturmakta ve çizme, boyama, yırtma, biçimlendirme vb. karmaĢık süreçler ve etkinlikler yoluyla, kendisine göre anlamlı bütünlükler oluĢturabilmektedir. Bununla birlikte çocuk, bu yöndeki etkinliklerle sadece bir sanat ürünü ortaya koymamakta, aynı zamanda ve belki de daha fazla kendisini tanıtan ipuçları sunmakta ve kendisini anlatmaktadır (Artut, 2006, s. 187).

Sezer‟e (2003, s.3) göre de sanat eğitimi ile çocuk, hem ruhen hem de bedenen olgunlaĢma olanağına sahip olabilmektedir. Zira sanat eğitimi, bir imgenin ve sembol yüklü bir dünyanın anlamını çözebilmeye ve bu dünyayı anlayabilmeye yönelik çeĢitli becerilerin geliĢtirilmesine yardımcı olmakta ve katkı sağlamaktadır.

Ġlköğretim sürecinde yer alan çocuk, doğası gereği yeniliklere, değiĢikliklere ve duygusal geliĢimlere en yatkın ve üretkenliğe ve yaratıcılığa açık dönemini yaĢamaktadır. Bu nedenle de sanat eğitimi; bir anlamda öğrencinin / çocuğun kendisini dıĢa vurması için, içerisinde yer aldığı çevreyi ve ortamı tanıması, bir değer olduğunun bilincine varması, katılımcı, sorgulayıcı ve yaratıcı bir potansiyele sahip olabilmesi için bir araç niteliği taĢımaktadır (Artut, 2006, s. 307).

Bununla birlikte sanat eğitimi, mutlaka ki salt çocuklara / öğrencilere yönelik bir eğitim süreci olarak görülmemelidir. Zira genel anlamda tüm bireyler, bir içsel zenginlik ve duyarlılık eğitimi olan sanat eğitimi sayesinde bakmak yerine görmeyi, duymak yerine iĢitmeyi ve neticesinde de öze inmeyi öğrenmiĢ olacaklardır. Sanat eğitimi sayesinde bireyler; sanatsal bir sorunla karĢılaĢtıklarında bilgi birikimlerini, deneyimlerini, sezgilerini, yaratıcılıklarını ve hayal güçlerini kullanmayı öğrenecekler ve çözüm üretme olanağına sahip olabileceklerdir (Gökaydın, 2010, s. 3).

Bu belirlemeler doğrultusunda sanat eğitiminin genel amaçları aĢağıda verildiği gibi ifade edilebilmektedir (Buyurgan ve Mercin, 2005, s. 24);

14

 Sanat eğitimi, görsel okur – yazarlık kazandırarak kültürel bakıĢ açısı edinilmesini sağlamaktadır.

 Sanat eğitimi, eleĢtirel ve analitik düĢünme becerilerinin geliĢimine katkı sağlamaktadır.  Sanat eğitimi, analiz ve sentez yaparak eleĢtirel düĢünme becerilerinin geliĢtirilmesine

katkı sağlamaktadır.

 Sanat eğitimi, sanat eserlerine yönelik ilgi ve duyarlılık düzeyinin geliĢtirilmesine katkı sağlamakta ve bu doğrultuda da bireylerin sanat eserlerinden haz almalarını sağlamaktadır.

 Sanat eğitimi, bireylere araĢtırıcı, inceleyici ve sorgulayıcı bir kimlik kazandırmaktadır.  Sanat eğitimi, sanata iliĢkin teknik bilgi ve becerilerin kazanılmasını sağlamaktadır. Ünver‟e (2005, s. 41) göre de sanat eğitiminin genel amaçları aĢağıda verildiği gibi ifade edilmektedir;

 Sanat eğitimi, sanatın çeĢitli yöntem ve tekniklerinin kullanılması doğrultusunda, bireylerin kendilerini ifade etme yollarını keĢfetmelerine katkı sağlamaktadır.

 Sanat eğitimi, bireylerin kendi kültürlerini olduğu kadar, diğer kültürleri de öğrenmelerine ve bu kültürleri değerlendirmelerine katkı sağlamaktadır.

 Sanat eğitimi, sanat etkinliklerinin ve yaratıcılığın doğasını tanıma ve benimseme olanağı sağlamaktadır.

 Sanat eğitimi, bireylerin kendilerini ifade edebilmeleri sürecinde sanatsal dili kullanabilmelerini sağlamaktadır.

 Sanat eğitimi, güzeli ve estetik değerleri tanıyabilmeyi ve seçebilmeyi sağlamaktadır. Sanat eğitimi; duygu, düĢünce ve imgeleri bir ürüne dönüĢtürülebilmesi sürecinde yaratıcı davranıĢ kazanabilmeyi sağlamaktadır.

 Sanat eğitimi, sanatsal yaratım hazzını tattırarak, bireylerin bir değer olduklarının bilincine varmalarını sağlamaktadır.

sağlamaktadır.

Bu belirlemeler doğrultusunda görülmektedir ki; sanat eğitimi bireylerin çok yönlü olarak geliĢmelerine olanak sağlamakta ve sanat eğitimi yoluyla bireyler, düĢüncelerini daha rahat ifade edebilme olanağına sahip olabilmektedirler. Bu temelde sanat eğitimi, sadece yetenekli olanlara verilmesi gereken bir eğitim sürecini değil, tüm bireylere verilmesi gereken bir eğitimi içermelidir. Bu nedenle de sanat eğitimi, okul içi ve okul dıĢı öğretim programları temelinde hayat boyu uygulanması gereken bir ihtiyacı ifade etmekte ve bu ihtiyacın da, bireylerin eğitim bütünlüğü içerisinde mutlaka karĢılanması gerekmektedir.

Ülkemizde Sanat Eğitiminin GeliĢimi

Ülkemizde sanat eğitiminin geliĢimi sürecini dikkatle incelemeliyiz. Cumhuriyet döneminden sonra sanat eğitimi, önemle üzerinde durulmuĢ ve ülkemizdeki örgün eğitim kurumlarının programlarında sanat eğitimi içerisindeki derslere yer verilmiĢtir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye'de sanatçı yetiĢtiren, güzel sanatlar eğitimi veren tek kuruluĢ Sanayi-i Nefise Mektebiydi. Bilindiği üzere Sanayi-i Nefise Mektebi 1883 'de açılmıĢ ve sadece erkek öğrencilerin eğitim görmekteydi. O yıllarda kız öğrenciler bu eğitimi alamamaktaydı. Zaman içerisindeki geliĢimlere ve değiĢimlere bağlı olarak kızların eğitiminin önem kazanmasıyla 1916'da kız öğrencilerin eğitimi alabilmesi için Ġnas Sanayi-i NefSanayi-ise MektebSanayi-i kurulmuĢ ve 1925 yılında bu Sanayi-ikSanayi-i okul bSanayi-irleĢtSanayi-irSanayi-ilerek aynı çatı altında eğitim vermeye baĢlamıĢtır. Kurum Cumhuriyetin ilanından sonra 1927 yılında Güzel Sanatlar Akademisi ismini almıĢtır. Bu olaydan sonrada ülkemizde sanat eğitiminin bir sistem oluĢturulması husun da büyük katkısı olan bir olayda yabancı eğitim uzmanları ve ressamların ülkemize getirilmesidir. Uzmanlar arasında bulunan John Dewey Türk Milli Eğitimi'nin eliĢtirilmesi için hazırladığı raporda resim eğitimine önem verilmesini ve öğretmen okullarında resim öğretmeni yetiĢtirmek için dersler verilmesini önermiĢtir (Ünver, 2005).

1925 yılından baĢlayarak genel eğitim kapsamında örgün eğitim kurumların da sanat eğitimi konuları alt dersler olarak resim, resim-iĢ, el iĢleri dersleri Ģeklinde okul müfredatlarında yer almıĢtır. 1926 yılında John Dewey'in önerileri ile el iĢleri ve resim gibi özel ilgi ve yetenek gerektiren kurslar için Almanya'dan Frey ve Stichler getirilmiĢ ilkokul ve ortaokulda görev yapan öğretmenlerimize resim kursları vermiĢlerdir. Bunun yanında Avrupa'ya incelemeler yapmak üzere eğitimciler gönderilmiĢtir. Ġsmail Hakkı Baltacıoğlu'nun da öğrencisi olan Ġsmail Hakkı Tonguç bunlardan birisidir. Tonguç ülkeye

16

döndükten sonra Bakanlık da önemli çalıĢmalar yapmıĢ ve çalıĢmaların öğretmenlerimize en iyi Ģekilde aktarılması için köy enstitülerini kurmuĢtur ( Aytaç, 2017).

Ayırıca 1932 yılına gelindiğinde Gazi Eğitim Enstitüsünde Resim-iĢ bölümü de açılmıĢtır. Atatürk'ün 1934 yılında meclisten yapmıĢ olduğu konuĢmasında belirttiği gibi yeni kültür politikaları gereği Güzel Sanatlar Akademisi yeniden düzenlenmiĢ olup 1937 yılında Burhan Toprak'ın fakülteye müdür olarak göreve baĢlamıĢtır. Göreve baĢladıktan sonra da resim bölümü baĢkanlığına Fransız ressam Leopold Levy, Heykel bölümüne alman Rüdolf Belling, süslemeye Louis Sue getirilmiĢtir. Leopold Levy yanına Cemal Tollu, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Zeki Kocamemi, Ali Çelebi, Sabri Berkel ve Nurullah Berk'i almıĢtır. Bu okullardaki yabacı öğretim elemanların etkileri uzun sürece silinmeyecek izler bırakırlar. Akademide, öğretim elemanlarının etkin olduğu atölye sistemi üzerine konulu bir eğitim anlayıĢı yerleĢmiĢtir. Akademi öğrencileri sürekli batılı anlamda resim eğitimi vermiĢ ve öğrenciler öğrenimlerini bir tek minyatür, özgün nakıĢ görmeden tamamlamıĢlardır (Ünver,2005).

Öğretmen ihtiyacını karĢılayan okullardan olan ve öğretmenlerin sanat eğitimi alanında gerekli bilgileri verdiği düĢünülen kurumlardan biride "Köy Enstitüleri" olmuĢtur. 17 Nisan 1940 tarih, 3803 sayılı yasayla kurulan köy enstitüsünün kuruculuğunu Ġsmail Hakkı Tonguç yapmıĢtır. 1943 tarihti köy enstitüleri programında,"iĢ okulu" anlayıĢına uygun olarak, sanatın tür ve dallarını kapsayan geniĢ çerçeveli bir eğitim öngörülmüĢtür. Köy enstitülerinde, dönemin gerektirdiği yeterli düzeyde teknik bilgi ve becerileri kazandıran derslerin yanında Türkçe, Resim-iĢ, El yazısı, Müzik, Beden Eğitim, Ulusal oyunlar derslerinde estetik ve görsel anlayıĢı egemen olmuĢtur. 1947 yılında köy enstitülerinin kapanmasından sonra, ilkokul öğretmelerinin yetiĢtirildiği kurumlar olan ilk öğretmen okullarında sanat eğitimi kapsamındaki dersler, en önemli dersler olarak görülmüĢtür. Ġlk öğretmen okullarının 1976 yılında öğretmen lisesine dönüĢtürülmesinden sonra, sanat eğitimi dersleri program içindeki diğer derslere göre ağırlığını kaybetmeye baĢlamıĢtır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından görevlendirilen komisyonların çalıĢmaları önemli belgelerle sonuçlanmıĢtır. 1962 yılında toplanan 7. Milli Eğitim ġurası'na sunulan Kültür iĢleri ve Güzel sanatlar komisyonunun raporu sanat eğitimine iliĢkin saptama ve öneriler içermektedir. Öneriler Ģunlardır: Güzel sanatlar halk eğitiminde daha etkin kılınmalı Plastik sanatlar eğitimine önem verilmeli, sanatçılar desteklenmeli, ödüllendirilmeli Bölge Kültür ve sanat merkezleri kurulmalı Sanat ve Eğitiminin toplumsal kalkınmadaki öneminden dolayı temel eğitimden üniversiteye kadar sanat eğitimi dersleri konulmalı

Devletin gerçek bir sanat eğitimi politikası olmalı (Ünver, 2005).

1982 yılında yüksek öğretim programlarında sanat eğitimi kapsamında derslerin yer almasına iliĢkin 2547 sayılı yüksek öğretim yasasının 67. Maddesinde önemli bir giriĢimde bulunulmuĢtur. 1983-84 öğretim yılında baĢlayarak yüksek öğretim kurumlarının programlarına, beden eğitimi veya güzel sanatlar dallarından biri seçmeli ders olarak konmuĢ ve bu derslerde uygulamaya geçilmiĢtir. Yüksek öğretim kurulu tarafından bu derslerle ilgili bir çerçeve program hazırlanmıĢ ve sonrasında uygulama Ģekli üniversitelere ve fakültelere bırakılmıĢtır. BaĢlangıçta her yıl haftada bir saat olarak düĢünülen söz konusu dersler ileriki yıllarda yalnızca birinci sınıfta yer alacak ve sonraki yıllarda da ancak öğrenci isterse devam edebileceği seçmeli dersler halini almıĢlardır ( Ünver, 2005).

Öğretmen yetiĢtiren kurumların sanat eğitimindeki geliĢim aĢamalarını inceledik. Ġlköğretim okullarındaki sanat eğitimine gelecek olursak 1926 yılında ilkokul programında Resim ve EliĢleri dersleri yer almıĢ olup sonra 1936 ve 1948 ilkokul programları takip etmiĢtir. 1968'e kadar değiĢmeyerek yürürlükte kalmıĢ olan 1948 ilkokul programında, Resim-iĢ dersinin amaçlarına kısaca baktığımız da, öğrencilerin kendini ifade etme becerilerinin ve estetik duygularının geliĢtirilmesi, öğrencilere iĢin sevdirilmesi ve sanat değeri olan eĢyayı tanıma bilgisi ve becerisi kazandırılmasıdır. Bu amaçlar 1968 ilkokul programında da yerini korumuĢtur. Bundan 24 yıl sonra uygulamaya konan 1992 tarihli ilköğretim kurumları, Resim-iĢ dersi öğretim programında ise sanatsal ifade yolarının ve resim tekniklerinin öğretilmesinin önem kazandığı görülmektedir (Akyüz,1985). 1997-1998 öğretim yılında ilköğretimin ilk 3 sınıfında haftada üçer saat olan bireysel ve toplu etkinlikler dersinin konmuĢ olması sanat eğitimi açısından yeni olanaklara elveriĢli bir ortamın oluĢturulabileceği bir geliĢmedir ( Ünver, 2005).

1938 yılında uygulamaya geçen ortaokul programında haftada önce bir, daha sonra iki saate çıkarılan resim derslerinde, her üç sınıfta serbest ve doğadan resim, süsleme resmi ve sanayi resimlerine yer verilmiĢtir. 1949 yılında ortaokul programına "ĠĢ Bilgisi" dersi konmuĢ ve 1970 yılına kadar baĢka bir değiĢiklik yapılmamıĢtır (Ünver, 2005).

Sanat eğitiminin geliĢim sürecine bakıldığında lise düzeyinde en önemli geliĢmenin 1989-1990 öğretim yıllarda açılan Güzel sanatlar liseleri olduğu görülmektedir. Bu okulların açılması ile ilgili kanunun 1973 yılında Milli Eğitim Temel kanununun 33. Maddesinde yayınlandığını fakat uygulamaya geçilmediğini belirtmek gerekir. Anadolu Güzel Sanatlar

18

liseleri özel yetenek sınavı ile öğrenci almakta ve bu okullar üniversitenin sanat eğitimi veren bölümlerine kaynak oluĢturmaktadır. Son 10 yılda yurt çapında çok sayıda yeni üniversiteler ve bu üniversiteler bünyesinde Güzel Sanatlar Fakültesi ve Resim-Ģ eğitimi Anabilim dallarının açılması ülkemizde sanat eğitiminin yaygınlaĢmasını sağlamıĢtır.

Sanat Eğitimi alanında uzmanlar tarafından seminerler sempozyumlar verilerek sanat eğitiminin gerekliliği, amaçları vurgulanmaktadır. Amaç hala ülkemizde temel eğitimden üniversiteye kadar sanat eğitimindeki var olan sorunların giderilmesidir. Sanat eğitiminin amaçları arasında estetik çevre bilinci kazandırmak da yer almaktadır. Ġçinde yaĢanılmaz bir dünya istemiyorsak estetik çevre bilincini yani sanat eğitimini gençlerimizde oluĢturmalıyız. Unutulmamak gerekir ki sanat eğitimi toplumda düzen ve duygusal birlik sağlamaktadır. Sanat ve sanat eğitimi toplumsal hayatı anlamlı kılar, insanların ruhlarını fikir ve ilhamlarla beslemesini sağlar ve olgunlaĢtırır. Eğitim sistemimizin bu yapısı içinde sanat eğitimi dersleri diğer önemli derslerin stresinin atıldığı, öğrencileri dinlendirdiği ve eğlendirici yönüyle ele alınmaktadır ama sanat eğitimi, eğitimin önemli bir parçasıdır düĢüncesini uygulamaktadır. Öğrencilerin diğer derslerde öğrendiklerini uygulama aĢamasında doğal olarak kullanılmasını sağlayacaktır, öğrencilerde derslerde zaman içerisinde yaptığı çalıĢmalarda yaĢadığı çevreyi, kültürü, öğrendiği bilgileri kullanmaktadır. ĠĢte bu yüzden sanat eğitimi eğitim sistemimizde gereklidir (Telli,1996 ).

Görsel Sanatlar Ve Sanat Eğitimi Ġçerisindeki Yeri

Görsel sanatlar eğitimi, bireylere estetik bir kiĢilik yapısı kazandırılabilmesine olanak tanımayan bir süreci ifade etmektedir. Bu bağlamda görsel sanatlar eğitiminin temel amacı, çocuğun doğuĢtan getirmiĢ olduğu kapasitelerini çok küçük yaĢlarda belirlemek ve geliĢtirmek olarak değerlendirilmektedir.

Bu kapasitenin yeteneğe dönüĢtürülebilmesi için gerekli olan hususlar görsel sanatlar eğitimi kapsamında bireylere öğretilmekte ve bu yönüyle de çocukların görsel ayrımsama yeteneği kazanması, yaĢantılarını sanatsal bir forma dönüĢtürme becerisi edinmesi ve görsel becerilerini kullanarak anlatımsal bütünlükler yaratmayı öğrenmesi mümkün kılınmaktadır (Ġlhan, 1999, s. 347). Bununla birlikte önceki anlatımlarda da yer verildiği üzere, görsel sanatlar eğitiminin amacı çocukların sanatçı olarak yetiĢtirilmelerini sağlamak değildir.

Görsel sanatlar eğitiminde önemli olan; çocukların düĢünsel, algısal ve duygusal yönden geliĢtirilebilmelerinin sağlanmasıdır. Bu temelde Buyurgan ve Buyurgan‟a (2007, s. 24) göre görsel sanatlar eğitiminin amacı, bireylerin sanat ve kültür alanlarında yetiĢtirilmelerini ve bilinçlendirilmelerini sağlamaktır. Zira öğrenci bu sayede seçme, ayıklama, birleĢtirme, yeniden organize etme vb. anlamında analiz ve sentez yeteneği kazanmıĢ olmakta ve eleĢtirel bir bakıĢ açısı edinebilmektedir.

Sanat eğitimi; kiĢiye estetik yargı yapabilme konusunda yardımcı olmayı amaçlarken, yeni biçimleri hissedip, eğlenmeyi ve heyecanlarını doğru biçimlerde yönlendirmeyi öğretir. Demek ki sanat eğitimi, sadece sanatçı yetiĢtirmeye değil; yetiĢtirmek durumunda olduğu her bireye yaratıcılığa yönlendirerek, bireyin bilgisel, biliĢsel, duyusal ve duygusal eğitim ihtiyaçlarını karĢılamaya yöneliktir uygulamalar yapmasına imkân vermektedir.

Özsoy‟a (2008, s. 51) göre de görsel sanatlar eğitimi; tüm bireylerin daha çocukluk dönemlerinden itibaren kültürel açıdan yetiĢtirilmelerine olanak sağlamakta ve sezgilerinin, akıl yürütme yetilerinin ve hayal kurma becerilerinin geliĢtirilmesine katkı sağlamaktadır. Bu temelde görsel sanatlar eğitimi çok ve çeĢitli okur – yazarlık düzeylerinin basamak basamak inĢa edilmesine katkıda bulunmaktadır.

Sanat eğitimi insanı özgürleĢtirir, kendini ve dıĢ dünyayı tanıtıp, yaratıcılığı geliĢtiren bir eğitim biçimidir. Sanayi toplumlarında insan yalnız kalmaktadır. Sanat eğitimi, kiĢiyi yaratıcı faaliyetlere yöneltmesi, estetik beğeni kazandırması ve hobiler oluĢturması ile insanları ruhsal çöküntüden kurtarabileceği düĢüncesi yaygındır. Alt yapısı hazırlanarak verilebilecek bir sanat eğitimi diğer derslerdeki baĢarıyı da arttırabilir (Karayağmurlar,1991, s. 386-387).

Görsel sanatlar eğitimi, çocuğun kiĢilik geliĢimini desteklemesi ve kendine güvenini artırması açısından sanat eğitimi içerisinde önemli bir yer arz etmektedir. Zira öğrenciler; atölye derslerinde paylaĢmayı öğrenmekte ve bu temelde de sorumluluk alma, düzenli hareket etme ve malzeme kullanma konusunda bilinçlendirilmektedir (Buyurgan ve Buyurgan, 2007, s. 27).

Sanat eğitimi bugün öğrencilerin estetik duyarlığını geliĢtiren kendi güçlerini ve önemli olacak görsel gerçekleri tanımalarında önderlik eden düĢünme güçlerini artıran sosyal

20

çalıĢmalarını ve yaratıcı bireylerinin oluĢmasını sağlayan bir eğitim sistemidir. ġüphesiz estetik duyarlığın varlığı ve yaratıcılık toplumları gerilemekten korur (ġahin, 2012).

Okullarımızda öğrencilerimizi ezbercilikten kurtarıp bilgiyi yorumlayabilen, çözümleyebilen, duyarlı, akılcı özgün, bilgiyi yeni düĢüncelerle birleĢtirebilen, yeniden tanımlayabilen tutarlı, uyumlu nesiller yetiĢtirmekse eğitim kurumlarının görevi eğitim politikasında görsel sanatlar eğitimine, yaratıca düĢünme yeteneğinin geliĢtirilmesine önem ve incelik tanınmalıdır. Sanat bir iletiĢim aracıdır. Ayrıca geçmiĢi günümüze taĢırken, geleceğimizi de yapılandırır. Tüm bunlar eğitim çerçevesinde hükmetmek yerine demokratik unsurları yerleĢtirmek, öğrenciye salt kuru bilgi aktarımı yerine kiĢiliğine uygun geliĢimi sağlama olanağı vermekle olur. Yaratma öğrencinin kiĢiliğiyle ilgilidir. Bu nedenle Sanat Eğitimi kitle eğitimi değil, bireysel eğitim olmak zorundadır.

Sanat Eğitimi; öğrenciyi, çok yönlü düĢünen ve araĢtıran, baĢkalarının düĢüncesini mutlak kabul etmeyen, kuĢku duyan, duyuran nitelikte gerçekleĢtirmelidir. Sonuçta Temel Sanat Eğitimi bireyin yaratıcı, araĢtırıcı, sorgulayıcı olmasını ve kendine güvenmesini sağlar. C.Smith, “Sanat Eğitiminde belleğin eğitilmesine, çocukların zihin gözüyle çalıĢmasına olanak tanınır” demiĢtir. Ama Ģurası da kesindir ki, Sanat Eğitimi zaman içinde ve ayrıca bireyden bireye ede değiĢir. Sanat eğitiminde öğretmen rehberlik ederken öğrenci istediğinde veya gerektiğinde devreye girerken, baĢka eğitimci ive sanatçılarla da ders desteklenir. Ama bir danıĢman sürekliliği de olması gerekir (Çelek, 2003).

Görsel sanatlar eğitimi sürecinde öğrenciler; algılama, bilgilenme, düĢünme, tasarlama, yorumlama, kendilerini ifade etme ve eleĢtirme davranıĢlarını estetik ilkeler temelinde ve sanatsal dili kullanarak edinebilmektedirler (Aykut, 2006, s.34). Bu temelde görsel sanatlar eğitimi, genel eğitim sürecinin bir parçası olarak değerlen dirilmekle birlikte, kendisine özgü birtakım özel öğretim yöntem ve tekniklerine sahip bir alanı ifade etmektedir (Artut, 2006, s. 187).

Görsel sanatlar eğitiminde kullanılan yöntem ve teknikler, çok çeĢitli yollarla sınıflandırılabilmekle birlikte, genel olarak aĢağıda verildiği gibi ifade edilebilmektedir (Erbay, 2013, s. 39);

1. Görsel sanatlar eğitmeninin tutumu doğrultusunda uygulanan yöntem ve teknikler; 2. Görsel sanatlar eğitiminde kullanılan teknik özelliklerin göz önünde bulundurulması

doğrultusunda uygulanan yöntem ve teknikler;

3. Görsel sanatlar eğitiminde kullanılan malzeme doğrultusunda uygulanan yöntem ve

teknikler;

4. Görsel sanatlar eğitiminde bireysel farklılıkların göz önünde bulundurulması doğrultusunda uygulanan yöntem ve teknikler.

Bu doğrultuda görsel sanatlar eğitimi; “Sanat Tarihi”, “Estetik”, “Sanat EleĢtirisi” ve “Uygulama” gibi dört temel disiplinle uyumlu bütünlük arz edecek Ģekilde düzenlenmekte ve bu dört alan da, kendisine özgü birtakım özel yöntem ve teknikler göz önünde bulundurularak öğretilmektedir (Özsoy, 2008, s. 172)

Görsel Sanat Eğitiminin Önemi Ve Gerekliliği

Sanat eğitimi, sadece yetenekli bireylerin eğitilmesini öngören bir “lüks” (Gençaydın, 2013, s. 44) olarak değil, herkes için gerekli bir kiĢilik eğitimi olarak değerlendirildiğinde, hem bireysel hem de toplumsal geliĢmeyi destekleyen bir süreç olarak kendisini ortaya koymuĢ olacaktır. Bu yönüyle de sanat eğitimi ile amaçlanan, bireyin sanat yoluyla eğitilmesi ya da bireyin estetik açıdan eğitilmesi olmalıdır. Zira sanat eğitimi, bireyin yaratıcılığını ortaya koyabileceği Ģartların hazırlanmasını sağlayacak ve kiĢilik geliĢimini destekleyecektir.

Suut Kemal Yetkin‟e (2007, s.61) göre; sanat eğitimi bir çeĢit ahlak eğitimidir ve bu doğrultuda da sanat eğitimi bireylerin yetiĢtirilmesinde ve kiĢiliklerinin olumlu yönde geliĢtirilebilmesine önem arz etmektedir.

Sanat eğitimi, çocukların genel anlamda geliĢtirilebilmelerine olanak sağlayan en güvenilir ortamı ifade etmektedir. Zira sanatsal bir ortamda çocuklar, kendi tempoları paralelinde ve doğal eğilimlerine uygun olarak yetiĢtirilebilmelerine olanak sağlamakta ve bu temelde de çocuklar, kendi deneyimlerini kullanabilme olanağına sahip olabilmektedirler (Gökaydın, 2010, s. 3).

Sanat eğitiminin en önemli amaçlarından birisi; görmeyi, iĢitmeyi ve tat almayı öğretmektir. Bu doğrultuda sanat eğitimi, bireylerin çevrelerini hakkı ile algılamalarını ve onu biçimlendirmelerini sağlamayan ilk Ģart olarak görülmeli ve sanat eğitimi ile “dokunulanın duyumsanabileceği” göz önünde bulundurulmalıdır (San, 2004, s. 17).